1. Şahabettin AKCA
Sokrates niçin yargılandı, suçlamalar nelerdi, kendini
nasıl savundu?!
Ahmet Yesevi Üniversitesi - Felsefe - 7 April 2016!
!
Öğrenci No: 132132178 , Bölüm: Bilgisayar Müh. Lisans, Ders: Felsefe (TOZD-308-02)"
!
AHMET YESEVI ÜNI. - FELSEFE DÖNEM ÖDEVI 1
3. 1. Başlangıç!
! Felsefe tarihinde bir dönüm noktası olan Sokrates hakkındaki her
şeyi Platon’dan öğrenmekteyiz. Bu makalede(ödev) Sokrates’i
hazırlayan şartlardan yola çıkarak onun ölümü ve sonrasında ortaya
çıkan düşünce ekolünü inceleyeceğiz.!!
! Atina ve Sparta birleşerek (M.Ö 470) İran’la savaşmıştır. Bu
savaşta ortak düşmana karşı Atina deniz kuvvetleriyle, Sparta kara
kuvvetleri birleşmişlerdir. Savaşı kazandıktan sonra, Sparta’nın kara
askerleri başlarına bela olmuştur. Dünyaya açılan Atina’ya dünyanın her
yerinden insanlar geldi. Atina halkı, kendilerine hiç benzemeyen ve
kenileri gibi düşünmeyen insanlarla tanıştı.!
! Atina’da eski düşünceler ve inançlar yıpranmaya başladı.
Denizlere açılan Atina halkı, yıldızlarla ve kainatın sırlarıyla meşgul oldu.
İşte bu gelişmeler, Sokrates’in yaşadığı döneme rastlar. Bu süreçte
filozof adı verilen aydınlar ortaya çıkmış ve düşünce dünyası dışarıya
açılmıştır.!
!
! Sokrates M.Ö 469 yılında Atina’da doğmuştur. Tüm dünyada
saygın bir sofist olarak kabul edilmektedir. Matematik, geometri,
astronomi, politika ve felsefe bilgisi ile eğitim vermiştir. Sokrates
birşeyler yazmamıştır, çarşı pazar gördüğü herkesle konuşarak fikirlerini
yaymıştır. “Tek bildiğim şey, bilmediğimi bilmektir.” ve “Kendini Tanı.”
diyerek hayata ve felsefeye derinlik kazandırmıştır. Sokratesin öğrencisi
Platon onun düşüncelerini, yargılanması ve sonrasını kaleme alarak
günümüze kadar yazılı olarak ulaşmasını sağlamıştır.!
!
! Atina demokrasi tarihinin en karanlık noktalarından birisi, kuşkusuz
M.Ö. 399’da Sokrates’in ölüme mahkûm edilmesidir. Kendisini
suçlayanların bile onun dürüst, özverili ve yasalara saygılı bir insan
olduğunu bildikleri halde bu mahkûmiyet kararının verilmesi günümüze
kadar konuşulan bir konu olmuştur.!
!
2. Sokrates’in Yargılanma Sebepleri!
Sokrates Athina’nın soylu ve güçlülerinin tanrıları kandırarak, insanları uyutmasına
müsaade etmeyip insanları düşünmeye, yargılamaya ve araştırmaya yöneltiyordu.
Otoriyete karşı geldiği düşünüldü. Yunanlı yöneticilere göre insanlara yeni tanrılar
öğrettiği iddaa ediliyordu."
AHMET YESEVI ÜNI. - FELSEFE DÖNEM ÖDEVI 3
4. !
Sokrates’in Hayatı!
!
3. Sokrates’e Yöneltilen Suçlamalar!
Sokrates, kentin inandığı tanrılara inanmamakla ve gençleri yoldan çıkarmakla
suçlanmıştı."
!
4. Sokrates’in Savunması!
Sokrates savunmasını kendisi üstlenmiştir ve savunmasına şu sözleri ile başlamıştır:"
!
“Atinalılar, beni suçlayanların sizi nasıl etkilediğini bilemiyorum. Ama öyle ikna edici
konuşuyorlardı ki, az kalsın ben bile kim olduğumu unutacaktım. Buna karşın, tek bir
doğru laf etmediklerini söylemem gerekir.”"
!
Savunmasının devamında değindiği bazı noktalar ise şöyledir:"
!
“Bugün yetmiş yaşımda, ilk kez mahkeme önüne çıkıyorum ve bu nedenle de burada
kullanılan dile tamamen yabancıyım.”"
!
“Kıskançlıkları ve iftiralarıyla sizi ayartanlarla, ya da kendileri ikna oldukları için sizi de
ikna etmeye çalışanlarla baş etmek zordur. Alıngan, saldırgan ve çok sayıda
olduklarından ve ısrarla ikna edici şeklide aleyhimde konuştuklarından, eskiden olduğu
gibi, bugünlerde de kulaklarınızı ağır iftiralarla dolduruyorlar. Daha öncede söylediğim
gibi, hemen hemen hiçbir doğru söz çıkmadı ağızlarından. Onları, sorular yöneltmek
üzere buraya çağıramam.”"
!
“Yasaları ihlal etmediğim konusunda kendimi uzun uzadıya savunmama gerek yok
sanırım. Eğer mahkûm edilirsem, beni mahkûm ettirecek suçlamalar değil, iftiralar ve
AHMET YESEVI ÜNI. - FELSEFE DÖNEM ÖDEVI 4
5. haset olacak. Bildiğiniz gibi, iftirayla haset başka birçok dürüst insanı mahvetti ve
mahvetmeye devam edecek sanırım. Kötülerin iyilere zarar vermesi doğru ve adil
değildir.”"
!
“Yargıçlara yalvararak beraat etmeye çalışmak bana pek adil gelmiyor. Yargıç adaleti lütuf
gibi dağıtmak için değil, yasalara göre hüküm vermek için o mevkiye getirilir. Hatta
hoşuna gidenlere lütufkâr davranacağına değil, yasalara göre karar vereceğine yemin
eder.”"
!
“Sokrates adında bir bilge, gökyüzündeki olaylarla ilgileniyor, yer altını araştırıyor ve
önemsiz lafı önemli gösteriyormuş. Atinalılar, beni suçlayanların en tehlikelileri işte bu
söylentileri yayanlardır, çünkü onları dinleyenler böyle uğraşları olanların tanrılara
inanmadıklarını sanıyor. Atinalılar, tanrıların varlığına, beni suçlayan herkesten daha çok
inanıyorum. Benim ve sizin için en iyi sonuçları verecek şekilde hakkımda hüküm
vermeyi de size ve tanrıya bırakıyorum.”"
!
Sokrates mahkemenin suçlu olduğuna hükmesinden sonra kürsüye çıkar ve ikinci
konuşmasını yapar, değindiği bazı noktalar şöyledir:"
!
“Yoksa bir para miktarı belirleyerek, para cezasını ödeyene kadar zindan da kalmayı mı
yeğlemeliyim? Ancak, cezayı ödeyebilecek param yok. O zaman sürgünü teklif edeyim!
Bu cezayı belki de kabul edersiniz. Ama bunu teklif etmek için fazlasıyla canıma düşkün
ve yurttaşım olan sizlerin felsefi arayışlarımla sözlerime katlanamadığını, rahatsız olup
kızdığını ve onlardan kurtulmak istediğini göz ardı edecek kadar düşüncesiz olmam
gerekir."
!
Kendimi şimdi savunduğum şekilde savunduktan sonra ölmeyi, yalvarıp yakararak
ölümden kurtulmaya yeğ tutarım.”"
!
Sokrates, mahkeme tarafından ölüme mahkûm edildikten hemen sonra tekrar konuşur.
Sözlerinden bazı noktalar:"
!
“Atinalılar, yaşımı görüyorsunuz daha şimdiden hayata uzak ve ölüme yakınım. Bunları
herkese değil, sadece ölmem için oy kullanan yargıçlara söylüyorum:"
!
Benden büyük memnuniyetle duymayı beklediğiniz sözleri söylemediğim için mahkûm
oldum. Ağlayıp dövünmedim ve başkalarından duymaya alışkın olduğunuz, ama bana
yakışmayan şeyler, yapıp söylemedim. Ölümden sakınmak o kadar zor değildir, zor olan
kötülükten sakınmaktır. Beni ölüme mahkûm ederek, hayatlarınızın hesabını vermekten
kurtulacağınızı sandınız, ancak size söylediğim gibi tam tersiyle karşılaşacaksınız.
%nsanları öldürerek, sizi doğru yaşamamakla suçlayacak birilerinin ortaya çıkmasını
engelleyeceğinizi sanıyorsanız, yanılıyorsunuz. Başkalarının sizi eleştirmesini engellemek
yerine, mümkün olduğunca daha iyi olmaya çalışmalısınız.”"
!
AHMET YESEVI ÜNI. - FELSEFE DÖNEM ÖDEVI 5
6. Sokrates konuşmasını şu cümle ile tamamlar:"
!
“Artık ayrılma vakti geldi çattı, ben ölmeye, sizler de yaşamlarınızı sürdürmeye
gidiyorsunuz. Hangisinin daha iyi olduğunu sadece tanrı bilebilir.”"
!
Sokrates, savunmasında her zaman yasalara saygılı olduğunu ve herhangi bir suç
işlemediğine inandığını söylemiştir. Ancak onun, hayatta kalabilmek için yalvarıp
yakarmaması, pişmanlık belirtileri göstermemesi, af dilememesi üzerine yargıçlar onu
suçlu bulmuşlardır. Herhalde, Sokrates yargıçların nasıl bir karar vereceğini başlangıçtan
beri tahmin etmişti."
!
Atina’da mahkemelerde “sayın yargıçlar” hitabı kullanılıyordu. Ancak, Sokrates
yargılarına güvenmediğini belirtmek için mahkemede bilinçli olarak 44 kez “Atinalılar”
hitabını kullanmıştır. Sadece, mahkeme kararının açıklanmasından sonra, kendisi lehine
oy kullanan yargıçlara hitaben 4 kez “sayın yargıçlar” hitabını kullanmıştır."
!
!
5. Sokrates İdamı!
" "
" Platon’un Phaidon(Fedon) isimli eserinde ayrıntılarıyla anlatılmıştır:"
Sokrates:"
- Artık gidip yıkanma zamanı geldi. Zehiri içmeden önce yıkanma yerinde olur sanırım.
Bir ölüyü yıkama işini kadınlara bırakmamalı, dedi. "
- Kriton söze karıştı: "
- - Peki Sokrates, dedi; buradakilerden ve benden çocukların ve daha başka şeyler
üstüne isteklerin nedir? Ne diğerin varsa söyle; seni sevdiğimiz için canla başla
yaparız."
- - Ne mi istiyorum sizden? Her zaman ne istedimse onu kendinize iyi bakın böylece
hem benim için hem de benimle ilgili herşey için hemde kendiniz için gerektiğinde
yapılacak olanı, seve seve yaparsınız. Şimdi söz vermeseniz bile ama kendinize
bakmazsanız eskiden ve bugün konuştuklarımızdan çıkan neticelere göre
yaşamazsanız ne kadar söz verseniz ne kadar yeminde etseniz boştur"
. "
- -Peki öyle olsun elimizden geleni yaparız ama nasıl gömelim seni bari onu söyle"
- -Nasıl isterseniz öyle gömün ölünce nasıl olsa tutamazsınız beni kaçmış olurum
elinizde dedi ve tatlı tatlı güldü."
- - Dostlar dedi Kriton’u bir türlü inandıramıyorum ki asıl sokrates şimdi sizinle
konuşan her sözüne belli bir düzen veren Sokrates’tir. Ona kalırsa ben birazdan
ölecek olan Sokrates’in yani nasıl gömüleceğimi sorduğu Sokrates. Bu sözlerin
ardından kalktı banyo yaptı. Güneş batmak üzereyken baldıran zehrini içip dolaştı
daha sonra bacakları ağırlaşıp, ayakları çekilincede orada can verdi."
!
AHMET YESEVI ÜNI. - FELSEFE DÖNEM ÖDEVI 6
7. 6. Kaynaklar!
1- Savunma / Sokrates, Platon, Karanfil Yayınları, %stanbul 2016"
2- T.C. Emekli Genel Kurmayı %lker Başbuğ’un Balyoz Davası ile ilgili Savunma Mektubu -
25 Kasım 2013 "
3- Sokrates’in Savunması - Platon (çeviri: Murat Çetinkaya)"
4- Platon: Devlet, Çağdaş Matbacılık, 1998."
5- GÜNGÖR, Erol: Ahlak Psikolojisi ve Sosyal Yaşam, Ötüken Yayınevi, 1995."
6- Ksenephon: Sokrates’ten Anılar, (Tercüme Candan Şentürk) TTK, 1996."
!
AHMET YESEVI ÜNI. - FELSEFE DÖNEM ÖDEVI 7
