SlideShare a Scribd company logo
1 of 120
Download to read offline
E‰ÚÆ˙±… {……`ˆ…¥…±…“
                                                    ÀΩ˛n˘“

                                                        EÚI……
                                                            X




                                                     E‰ÚÆ˙±… ∫…Æ˙EÚ…Æ
                                                      ∂…I……  ¥…¶……M…
                          Æ˙…V™… ∂…Ë I…EÚ +x…÷∫…∆v……x… B¥…∆ |… ∂…I…h… {… Æ˙π…n¬˘ ,   (SCERT)   E‰ÚÆ˙±…
                                                      n¬˘¥……Æ˙…  x…î…i…
                                                            2011


E‰ÚÆ˙±… {……`ˆ…¥…±…“ ÀΩ˛n˘“ - EÚI…… n˘∫…¥…”                                                               1
Æ˙…π]≈ıM……x…
                                        V…x…-M…h…-®…x…-+ v…x……™…EÚ V…™… Ω‰˛ ,
                                                ¶……Æ˙i…-¶……M™…- ¥…v……i……*
                                           {…∆V……§…-À∫…v…-M…÷V…Æ˙…i…-®…Æ˙…`ˆ…,
                                                 p˘… ¥…c˜-=iEÚ±…-§…∆M…,
                                           À¥…v™…- Ω˛®……S…±…, ™…®…÷x……-M…∆M……
                                                =SUÙ±… V…±… v…-i…Æ∆˙M…,
                                                 i…¥… ∂…÷¶… x……®…‰ V……M…‰,
                                               i…¥… ∂…÷¶… +… ∂…π… ®……ƒM…‰,
                                                 M……Ω‰˛ i…¥… V…™…-M……l……*
                                           V…x…M…h…-®…∆M…±…n˘…™…EÚ V…™… Ω‰˛,
                                                ¶……Æ˙i…-¶……M™…- ¥…v……i……*
                                              V…™… Ω‰˛, V…™… Ω‰˛, V…™… Ω‰˛,
                                              V…™… V…™… V…™…, V…™… Ω‰˛!
                                                       |… i…Y……
                ¶……Æ˙i… ®…‰Æ˙… n‰˘∂… Ω˲* ∫…¶…“ ¶……Æ˙i…“™… ®…‰Æ‰˙ ¶……<«-§…Ω˛x… ΩÈ˛*
                ®…÷Z…‰ +{…x…‰ n‰˘∂… ∫…‰ |…‰®… Ω˲ +…ËÆ˙ =∫…EÚ“ ∫…∆{…xx… +…ËÆ˙  ¥… ¥…v… {…Æ∆˙{…Æ˙… {…Æ˙
                M…¥…« Ω˲*
                =∫…E‰Ú ™……‰M™… Ω˛…‰x…‰ E‰Ú  ±…B ®…‰Æ˙… |…™…ix… V……Æ˙“ Æ˙Ω‰˛M……* ®……i……- {…i……, M…÷Ø˚ i…l……
                +O…V… ®…‰Æ‰˙ +…n˘Æ˙h…“™… Ω˛…ÂM…‰ +…ËÆ˙ =x…∫…‰ ®…‰Æ˙… ¥™…¥…Ω˛…Æ˙ ∫…®®……x…{…⁄h…« Ω˛…‰M……*
                ®…‰Æ˙“ |… i…Y…… Ω˲  EÚ +{…x…‰ n‰˘∂… +…ËÆ˙ V…x…i…… E‰Ú |… i… ®…‰Æ˙“ ∏…n¬˘v…… +]ı±… Æ˙Ω˛‰M…“*
                =x…EÚ“ =xx… i… +…ËÆ˙ ∫…®…fin¬˘ v… {…Æ˙ Ω˛“ ®…‰Æ˙… ∫…÷J…  x…¶…«Æ˙ Ω˲*
Prepared by :
   State Council of Educational Research and Training (SCERT)
   Poojappura, Thiruvananthapuram 695012, Kerala
   Website         :   www.scert.kerala.gov.in
   e-mail          :   scertkerala@asianetindia.com
   Phone           :   0471-2341883, Fax. 0471-2341869
   First Edition   :   2011
   Typesetting     :   SCERT
   Lay out         :   SCERT
   Cover design    :   SCERT
   Printed at      :   KBPS, Kakkanad, Kochi
   © Department of Education, Government of Kerala
n˘…‰ ∂…§n˘   {™……Ɖ˙ §…SS……‰,
             {…g¯…<« E‰Ú {…c˜…¥…… ∫…‰ Ω˛…‰EÚÆ˙ S…±…i…‰-S…±…i…‰ Ω˛®… n˘∫…¥…” EÚI……
             EÚ“ ®…∆ W…±… i…EÚ {…Ω÷ƒ˛S…‰ ΩÈ˛* ™…Ω˛ ÀW…n˘M…“ EÚ… BEÚ ®…Ω˛ii…Æ˙
             +…™……®… Ω˲, V……‰ Ω˛®… +…M…‰ EÚ“ ∫…Ω˛“ Æ˙…Ω˛  n˘J…… n‰˘i…… Ω˲*
             ∫…¢ÚÆ˙ E‰Ú n˘…ËÆ˙…x… EÚ<« x…W……Ɖ˙ Ω˛®… ±…÷¶……i…‰ Æ˙Ω‰˛, EÚ<« Ω˛®……Æ˙…
             Ω˛…Ë∫…±…… §…g¯…i…‰ Æ˙Ω‰˛ +…ËÆ˙ EÚ<« Ω˛®… |…‰Æ˙h…… n‰˘i…‰ Æ˙Ω‰˛* EfiÚ i… +…ËÆ˙
             |…EfiÚ i… Ω˛®……Ɖ˙ +∆i…∫… ®… M… Æ˙®…… EÚ“ +®…fii…-¥…π……« EÚÆ˙i…“ ΩÈ˛*
             Ω˛®……Æ˙“ +…∂…… Ω˲  EÚ "x…n˘“ +…ËÆ˙ ∫……§…÷x…' ∫…‰ "+∆v…‰Æ˙ x…M…Æ˙“'
             i…EÚ EÚ… ™…Ω˛ ∫…¢ÚÆ˙ i…Æ˙Ω˛-i…Æ˙Ω˛ EÚ“ ∫…… Ω˛Œi™…EÚ Æ˙∫……x…÷¶…⁄ i…™……ƒ
             |…n˘…x… EÚƉ˙M…… +…ËÆ˙ ∫…®……V… E‰Ú §…Ω÷˛-+…™……®…“ {…Ω˛±…÷+… EÚ“
             ™……n˘  n˘±……BM……*
             |…∫i…÷i… {……`¬ˆ™…-{…÷∫i…EÚ S……Æ˙ <EÚ…<™…… EÚ… ∫…∆EÚ±…x… Ω˲* {…Ω˛±…“
             <EÚ…<« ®… §…∫…‰Æ˙… ±……Ë]ı… n‰˘x…‰ EÚ“  ¥…x…i…“ Ω˲, n⁄˘∫…Æ˙“ ®… ∫…‰Ω˛i…
             {…Æ˙ ∫……¥…v……x…“ §…Æ˙i…x…‰ EÚ… +…O…Ω˛ Ω˲, i…“∫…Æ˙“ ®… W…®……x…‰ EÚ“
              ¥…∫…∆M… i…™…… EÚ“ ∫…⁄S…x…… Ω˲ +…ËÆ˙ S……Ël…“ ®… n÷˘ x…™…… EÚ“
             ∫……∆∫EfiÚ i…EÚ J…⁄ §…™……Â EÚ… §…J……x… +…ËÆ˙ J…… ®…™……Â E‰Ú |… i…
             ∫…V…M…i…… Ω˲*
             ™…Ω˛ {……`¬ˆ™…-{…÷∫i…EÚ Ω˛®……Ɖ˙ +v™……{…EÚ-§…∆v…÷+… E‰Ú +l…EÚ
             {… Æ˙∏…®… EÚ… ∫……l…«EÚ {… Æ˙h……®… Ω˲* ®…÷Z…‰ =®®…“n˘ Ω˲  EÚ +…{…
             EÚ…‰ +…M…‰ ¶…“ =x…∫…‰ ®……M…«n˘∂…«x… +…ËÆ˙ |…‰Æ˙h……  ®…±…i…“ Æ˙Ω‰˛M…“*
             +…{…EÚ“ ∫……Æ˙∫¥…i… ™……j…… ∫…÷J…n˘ +…ËÆ˙ ®…∆M…±…®…™… Ω˛…‰!
             ∂…÷¶……∂…“π… E‰Ú ∫……l…,
             |……‰¢‰Ú∫…Æ˙ B®….B J……n˘Æ˙
              x…n‰˘∂…EÚ
             Æ˙…V™… ∂…Ë I…EÚ +x…÷∫…∆v……x… B¥…∆ |… ∂…I…h… {… Æ˙π…n¬˘
{……`¬ˆ™…{…÷∫i…EÚ Æ˙S…x……∫… ®… i…
                                                                          ÀΩ˛n˘“ X
                                                                 ∫…±……Ω˛EÚ…Æ˙            +v™…I…
                            |……‰¢‰Ú∫…Æ˙ (b˜…Ï.) B®….B∫….  ¥…∂¥…∆¶…Æ˙x…                   |……‰¢‰Ú∫…Æ˙ (b˜…Ï.) {…¥…⁄Æ˙ ∂…∂…”p˘x…
              |……‰¢‰Ú∫…Æ˙(Rtd.)ÀΩ˛n˘“  ¥…¶……M…, EÚ… ±…EÚ]ı  ¥…∂¥… ¥…n¬˘™……±…™…           |……‰¢‰Ú∫…Æ˙(Rtd.)ÀΩ˛n˘“  ¥…¶……M…, +…]«¬ı∫… B∆b˜ ∫……™…x∫… Eڅϱ…‰V…, EÚ… ±…EÚ]ı
                                                                            ¥…∂…‰π… +…®…∆ j…i… ∫…n˘∫™…
                                     |……‰¢‰Ú∫…Æ˙ (b˜…Ï.) +{…⁄¥……«x…∆n˘, |……‰¢‰Ú∫…Æ, ÀΩ˛n˘“  ¥…¶……M…,  n˘±±…“  ¥…∂¥… ¥…n¬˘™……±…™…
                                     b˜…Ï. {…⁄¥……« +M…Æ˙¥……±…, {… Æ˙™……‰V…x……-∫…∆™……‰V…EÚ,  x…Æ∆˙i…Æ˙, x…<«  n˘±±…“
                                     b˜…Ï. ®…÷E÷Ú±…  |…™…n˘Ã∂…x…“, |…¥…Ci……,  ®…Æ˙…∆b˜… Ω˛…=∫…, x…<«  n˘±±…“
                                                                                 ∫…n˘∫™…
                                                        b˜…Ï. + ¶…±……π….{…“.             ¥…‰h…÷M……‰{……±….B®….
 BS….B∫….B∫….]ı“. (ÀΩ˛n˘“) V…‰.b˜“.]ı“. <∫±……®… BS….B∫….B∫…., EÚ… ±…EÚ]                  BS….B∫….B. (ÀΩ˛n˘“) §…“.BS….B∫….B∫….,  ®…i…fi®®…±……,  i…Ø˚¥…x…∆i…{…÷Æ˙®…
                                            ß…®…Æ˙…∆ §…EÚ…. +…Æ˙.E‰Ú.                    b˜…Ï. ∂… ∂…v…Æ˙x… E÷Ú x… ™…±…
        BS….B∫….B.,(EÚxx…b˜) B∫….V…“.E‰Ú.BS….B∫…., E÷Úb˜±…÷, EÚ…∫…Æ˙M……‰b˜               À|…∫…“{…±…, ∫…Æ˙EÚ…Æ˙“ BS….B∫….B∫…., ¥…≥˝{…]¬ı]ıh…®…, EÚxx…⁄Æ˙
                                                     ®… h…E∆Ú`ˆx….Bx….                   b˜…Ï. ∂… ∂… x……b˜…Æ. Bx….˙
 BS….B∫….B∫….]ı“. (ÀΩ˛n˘“) {…“.B®…. ∫…Æ˙EÚ…Æ˙“ BS….B∫….B∫…., {……±…CEÚ…b                  B ∫…∫]Âı]ı |……‰¢‰Ú∫…Æ˙ (i… ®…±…)(Rtd.), B∫….∫…“.<«.+…Æ˙.]ı“,  i…Ø˚¥…x…∆i…{…÷Æ˙®…
                                           ®…÷Ω˛®®…n˘ +∂…Æ˙¢Ú +…±…÷∆M…±…                 ∏…“V…….V…‰.
         BS….B∫….B. (ÀΩ˛n˘“) V…“.BS….B∫….B∫…., <ÀÆ˙ §… ±…™…®…, ®…±…{{…÷Æ˙®…              BS….B∫….B. (ÀΩ˛n˘“) EÚ…‰]¬ı]ıx… Ω˛±… BS….B∫….B∫….,  i…Ø˚¥…x…∆i…{…÷Æ˙®…
                                                              b˜…Ï. ®…⁄∫…….B®….          b˜…Ï. ∫…hh…“.Bx….B®….
                        Æ˙“b˜Æ˙ , ∏…“∂…∆EÚÆ˙… ∫…∆∫EfiÚi…  ¥…∂¥… ¥…n¬˘™……±…™…, E‰ÚÆ˙±…     B ∫…∫]Âı]ı |……‰¢‰Ú∫…Æ˙, ®…±…§……Æ˙  GÚŒ∫]ı™…x… Eڅϱ…‰V…, EÚ… ±…EÚ]ı
                                                                 ±……±…÷ l……Ï®…∫…         b˜…Ï. ∫…÷®…….B∫….
BS….B∫….B∫….]ı“.(ÀΩ˛n˘“)∫…Â]ı ∫…‰ ¥…™…∫…« BS….B∫….B∫…., S…‰®®…xx……Æ˙, <b÷˜CEÚ“           B ∫…∫]Âı]ı |……‰¢‰Ú∫…Æ˙, ∫…Æ˙EÚ…Æ˙“  ¥…®…‰x∫… Eڅϱ…‰V…,  i…Ø˚¥…x…∆i…{…÷Æ˙®…

                                                                                S…j…EÚ…Æ˙
                       +…‰ŒSS…Æ˙… Æ˙…V…Âp˘x…, ∫…Æ˙EÚ…Æ˙“ BS….B∫….B∫…, i…π…¥……, EÚ…‰±±…®…
                       Æ˙…V…“¥…x…. Bx….]ı“., V…“.BS….B∫….B∫…, i… Æ˙™……‰b˜, EÚ…¥…÷®®…x…®…, ¥…™…x……b÷˜
                       π……V…“ §……§…÷. E‰Ú., V…“.BS….B∫….B∫…, ®…x…“b˜,  {…Æ˙¥…®…, BÆ˙h……E÷Ú±…®…
                                                                             ¥…∂…‰π…Y…
                       |……¢‰Ú∫…Æ˙ (b˜…Ï.) +V…™…  i…¥……Æ˙“, |……¢‰Ú∫…Æ,˙ ÀΩ˛n˘“  ¥…¶……M…,  n˘±±…“  ¥…∂¥… ¥…n¬˘™……±…™…
                       |……¢‰Ú∫…Æ˙ (b˜…Ï.) =®……E÷Ú®……Æ˙“. V…‰., +v™…I……, ÀΩ˛n˘“  ¥…¶……M…, E‰ÚÆ˙±…  ¥…∂¥… ¥…n¬˘™……±…™…
                       b˜…Ï. ±……±…S…∆n˘ Æ˙…®…, B ∫…∫]Âı]ı |……‰¢‰Ú∫…Æ˙, Bx….∫…“.<«.+…Æ˙.]ı“, x…<«  n˘±±…“

                                                                      +EÚ…n˘ ®…EÚ ∫…∆™……‰V…EÚ
                                                   S…∆ p˘EÚ…. E‰Ú., B ∫…∫]Âı]ı |……‰¢‰Ú∫…Æ˙, B∫….∫…“.<«.+…Æ˙.]ı“


                     Æ˙…V™… ∂…Ë I…EÚ +x…÷∫…∆v……x… B¥…∆ |… ∂…I…h… {… Æ˙π…n¬˘ (B∫….∫…“.<«.+…Æ˙.]ı“.)
                                                  ¥…n¬˘™……¶…¥…x…, {…⁄V…{{…÷Æ˙…,  i…Ø˚¥…x…∆i…{…÷Æ˙®… 695012
+x…÷GÚ®… h…EÚ…

<EÚ…<« BEÚ- §…∫…‰Æ˙… ±……Ë]ı… n˘…‰                                                          07 - 30
        Y……x…Âp˘{… i…                    x…n˘“ +…ËÆ˙ ∫……§…÷x…                              08
        ®…Ω˛…n‰˘¥…“ ¥…®……«               M……ËÆ˙…                                           11
         ®…±……x…“                        Ω˛…l…“ E‰Ú ∫……l…“                                 19
        Æ˙…®…n˘Æ˙∂…  ®…∏…                 S… c˜™…… (+ i… Æ˙Ci… ¥……S…x…)                    26

<EÚ…<« n˘…‰- ∫…‰Ω˛i… EÚ“ Æ˙…Ω˛ {…Æ˙                                                        31 - 61
         ∫¥…™…∆|…EÚ…∂…                   §……§…⁄±……±… i…‰±…“ EÚ“ x……EÚ                      32
         {…÷x…Œii…±… E÷Ú…§n÷˘±±……       |…™… b˜…ÏC]ı∫…«                                  39
         b˜…Ï.∂……∆i…… ∫…‰ ∫……I……iEÚ…Æ˙   ®…Ω˛i…¬ =n¬˘n‰˘∂™… EÚ“ |… i…®……                   45
         ®…Ë l…±…“∂…Æ˙h… M…÷{i…          ®…x…÷π™…i……                                       49
                                         i……Ɖ˙ W…®…” {…Æ˙ (+ i… Æ˙Ci… ¥……S…x…)            55

<EÚ…<« i…“x…- x…W…ÆÂ˙-x…W……Ɖ˙                                                             62 - 88
          ¶…M…¥…i… Æ˙…¥…i…               ¥…Ω˛ i……‰ +SUÙ… Ω÷˛+…                             63
          ™…∂…{……±…                      +…n˘®…“ EÚ… §…SS……                                67
          x…… n˘Æ˙… W…Ω˛“Æ˙ §…§§…Æ˙      ∫…E÷Ú§……<«                                        74
          x…M…Âp˘ ¶…]¬ı]ı…S……™…«         ∫…®…… §…ƒv… M…™…… (+ i… Æ˙Ci… ¥……S…x…)            84

<EÚ…<« S……Æ˙- §…n˘±…i…‰ {… Æ˙¥…‰∂…                                                         89 - 120
         Æ˙…®…E÷Ú®……Æ˙ +…j…‰™…           ®…÷~i… ®… `ˆM…“                                  90
         +…x…∆n˘ ∂…∆EÚÆ˙ ®……v…¥…x…       ¶……Æ˙i…“™… ∫…∆∫EfiÚ i… ®… M…÷Ø˚- ∂…π™… ∫…∆§…∆v…   94
         EÚ§…“Æ˙, i…÷±…∫…“, Æ˙Ω˛“®…       x…S……‰c˜                                         99
         =π……  |…™…∆¥…n˘…                ¥……{…∫…“                                          102
         ¶……Æ˙i…Ân÷˘ Ω˛ Æ˙∂S…∆p˘         +∆v…‰Æ˙ x…M…Æ˙“ (+ i… Æ˙Ci… ¥……S…x…)              112
¶……Æ˙i… EÚ… ∫…∆ ¥…v……x…
                                          ¶……M… 4 EÚ

                            x……M… Æ˙EÚ…Â E‰Ú ®…⁄±… EÚi…«¥™…

+x…÷SU‰Ùn˘ 51 EÚ
®…⁄±… EÚi…«¥™… - ¶……Æ˙i… E‰Ú |…i™…‰EÚ x……M… Æ˙EÚ EÚ… ™…Ω˛ EÚi…«¥™… Ω˛…‰M……  EÚ ¥…Ω˛ --
EÚ) ∫…∆ ¥…v……x… EÚ… {……±…x… EÚƉ˙ +…ËÆ˙ =∫…E‰Ú +…n˘∂……Á, ∫…∆∫l……+…Â, Æ˙…π]≈ıv¥…V… +…ËÆ˙
              Æ˙…π]≈ıM……x… EÚ… +…n˘Æ˙ EÚƉ˙,
J…) ∫¥…i…∆j…i…… E‰Ú  ±…B Ω˛®……Ɖ˙ Æ˙…π]≈ı“™… +…∆n˘…‰±…x… EÚ…‰ |…‰ Æ˙i… EÚÆ˙x…‰ ¥……±…‰ =SS… +…n˘∂……Á
    EÚ…‰ æ˛n˘™… ®… ∫…∆V……‰B Æ˙J…‰ +…ËÆ˙ =x…EÚ… {……±…x… EÚƉ˙,
M…) ¶……Æ˙i… EÚ“ ∫…∆|…¶…÷i……, BEÚi…… +…ËÆ˙ +J…∆b˜i…… EÚ“ Æ˙I…… EÚƉ˙ +…ËÆ˙ =∫…‰ +I…÷hh…
    §…x……B Æ˙J…‰,
P…) n‰˘∂… EÚ“ Æ˙I…… EÚƉ˙ +…ËÆ˙ +…Ω¬˛¥……x…  EÚB V……x…‰ {…Æ˙ Æ˙…π]≈ı EÚ“ ∫…‰¥…… EÚƉ˙,
RÛ) ¶……Æ˙i… E‰Ú ∫…¶…“ ±……‰M……Â ®…Â ∫…®…Æ˙∫…i…… +…ËÆ˙ ∫…®……x… ß……i…fii¥… EÚ“ ¶……¥…x…… EÚ…  x…®……«h…
    EÚƉ˙ V……‰ v…®…«, ¶……π…… +…ËÆ˙ |…n‰˘∂… ™…… ¥…M…« {…Æ˙ +…v…… Æ˙i… ∫…¶…“ ¶…‰n˘¶……¥…… ∫…‰ {…Ɖ˙
    Ω˛…‰; B‰∫…“ |…l……+… EÚ… i™……M… EÚƉ˙, V……‰ ®… Ω˛±……+… E‰Ú ∫…®®……x… E‰Ú  ¥…Ø˚n¬˘v… Ω˛…Â,
S…) Ω˛®……Æ˙“ ∫……®…… ∫…EÚ ∫…∆∫EfiÚ i… EÚ“ M……ËÆ˙¥…∂……±…“ {…Æ∆˙{…Æ˙… EÚ… ®…Ω˛i¥… ∫…®…Z…‰ +…ËÆ˙
    =x…EÚ… {… Æ˙Æ˙I…h… EÚƉ˙,
UÙ) |……EfiÚ i…EÚ {…™……«¥…Æ˙h… EÚ“,  V…∫…E‰Ú +∆i…M…«i… ¥…x…, Z…“±…, x…n˘“ +…ËÆ˙ ¥…x™… V…“¥… ΩÈ˛,
    Æ˙I…… EÚƉ˙ +…ËÆ˙ =∫…EÚ… ∫…∆¥…v…«x… EÚƉ˙ i…l…… |…… h…®……j… E‰Ú |… i… n˘™……¶……¥… Æ˙J…‰,
V…) ¥…ËY…… x…EÚ o˘Œπ]ıEÚ…‰h…, ®……x…¥…¥……n˘ +…ËÆ˙ Y……x……V…«x… i…l…… ∫…÷v……Æ˙ EÚ“ ¶……¥…x…… EÚ…
     ¥…EÚ…∫… EÚƉ˙,
Z…) ∫……¥…«V… x…EÚ ∫…∆{…Œii… EÚ…‰ ∫…÷Æ˙ I…i… Æ˙J…‰ +…ËÆ˙ ÀΩ˛∫…… ∫…‰ n⁄˘Æ˙ Æ˙Ω‰˛,
…) ¥™…ŒCi…M…i… +…ËÆ˙ ∫……®…⁄ Ω˛EÚ M… i… ¥… v…™…… E‰Ú ∫…¶…“ I…‰j…… ®… =iEÚπ…« EÚ“ +…‰Æ˙ §…g¯x…‰
    EÚ… ∫…i…i…¬ |…™……∫… EÚƉ˙,  V…∫…∫…‰ Æ˙…π]≈ı  x…Æ∆˙i…Æ˙ §…g¯i…‰ Ω÷˛B |…™…ix… +…ËÆ˙ ={…±…Œ§v…
    EÚ“ x…<« >ƒS……<™…… EÚ…‰ U⁄Ù ∫…E‰Ú, +…ËÆ˙
]ı) UÙΩ˛ +…ËÆ˙ S……Ën˘Ω˛ ∫……±… E‰Ú §…“S… E‰Ú +{…x…‰ §…SS…‰/§…SS…“ EÚ…‰ ™…… +{…x…‰ ∫…∆Æ˙I…h… ®…Â
    Æ˙Ω˛x…‰¥……±…‰ §…SS…‰/§…SS…“ EÚ…‰ =∫…E‰Ú ®……i……- {…i…… ™…… + ¶…¶……¥…EÚ i…n˘x…÷E⁄Ú±…  ∂…I……
    |…n˘…x… EÚÆ˙x…‰ EÚ… +¥…∫…Æ˙ n¢*
<EÚ…<« BEÚ
§…∫…‰Æ˙… ±……Ë]ı… n˘…‰
x… n˘™…… ∫…‰ Ω˛®… {…™……«{i… ®……j…… ®… ∫¥…SUÙ
                                           {……x…“  ®…±…i…… l……, ±…‰ EÚx… +…V… ®……x…¥…
                                           E‰Ú + x…™…∆ j…i… Ω˛∫i…I…‰{… ∫…‰ {……x…“ EÚ“
                                           ∫¥…SUÙi…… B¥…∆ ∫…÷±…¶…i…… ®…Â +¥…∂™…
                                           ∫…∆EÚ]ı +… M…™…… Ω˲* <∫… {…Æ˙ BEÚ
                                           EÚ ¥…i…… {…g¯...

    x…n˘“ +…ËÆ˙ ∫……§…÷x…
    ...
    ...
    ... Y……x…Âp˘{… i…
    ...


                  x…n˘“!
                        i…⁄ <i…x…“ n÷˘§…±…“ C™…… Ω˲
                        +…ËÆ˙ ®…˱…“-E÷ÚS…˱…“
                        ®…Æ˙“ Ω÷˛<« <SUÙ…+… EÚ“ i…Æ˙Ω˛ ®…UÙ ±…™……ƒ C™…… =i…Æ˙…<« ΩÈ˛
                        i…÷®Ω˛…Ɖ˙ n÷˘Ãn˘x…… E‰Ú n÷˘V…«±… ®…              C™…… +…{… x…‰ +{…x…‰
                         EÚ∫…x…‰ i…÷®Ω˛…Æ˙… x…“Æ˙ Ω˛Æ˙…                     |…n‰˘∂… EÚ“  EÚ∫…“ x…n˘“
                        EÚ±…EÚ±… ®… EÚ±…÷π… ¶…Æ˙…                          EÚ…‰ n÷˘§…±…“ Ω˛…‰i…‰ n‰˘J……
                        §……P…… E‰Ú V…÷`ˆ…Æ˙x…‰ ∫…‰ i……‰                    Ω˲? <∫…E‰Ú C™……-C™……
                        EÚ¶…“ n⁄˘ π…i… x…Ω˛” Ω÷˛+… i…÷®Ω˛…Æ˙… V…±…          EÚ…Æ˙h… Ω˛…‰ ∫…EÚi…‰ ΩÈ˛?
                        x… EÚU÷Ù+… EÚ“ o˘g¯ {…“`ˆ… ∫…‰ =±…“S…… V……EÚÆ˙ ¶…“ EÚ®… Ω÷˛+…
                        Ω˛… l…™…… EÚ“ V…±…-GÚ“c˜…+… EÚ…‰ ¶…“ i…÷®… ∫…Ω˛i…“ Æ˙Ω˛“ ∫……x…∆n˘




8                                                               E‰ÚÆ˙±… {……`ˆ…¥…±…“ ÀΩ˛n˘“ - EÚI…… n˘∫…¥…”
+…Ω˛! ±…‰ EÚx…
                                ∫¥……l…‘ EÚ…Æ˙J……x…… EÚ… i…‰W……§…“ {…‰∂……§… Z…‰±…i…‰
                                                                                                              EÚ ¥… x…‰ EÚ…Æ˙J……x…‰ EÚ…‰
                                §…ÈM…x…“ Ω˛…‰ M…<« i…÷®Ω˛…Æ˙“ ∂…÷ß… i¥…S……                                    ∫¥……l…« EÚ… |…i…“EÚ EÚΩ˛…
                                 Ω˛®……±…™… E‰Ú Ω˛…‰i…‰ ¶…“ i…÷®Ω˛…Ɖ˙  ∫…Æ˙Ω˛…x…‰                             Ω˲ i……‰ x…n˘“ +…ËÆ˙
                                Ω˛l…‰±…“-¶…Æ˙ EÚ“ BEÚ ∫……§…÷x… EÚ“  ]ı EÚ™…… ∫…‰                              ∫……§…÷x…  EÚx…E‰Ú |…i…“EÚ
                                Ω˛…Æ˙ M…<« i…÷®… ™…÷n¬˘v…*                                                    Ω˛…‰ ∫…EÚi…‰ ΩÈ˛, C™……Â?



                                              Y……x…Âp˘{… i… ∫…®…EÚ…±…“x… ÀΩ˛n˘“ EÚ ¥…i…… E‰Ú +O…h…“ EÚ ¥… ΩÈ˛* +…{…EÚ… V…x®…
                                              {…Ω˛±…“ V…x…¥…Æ˙“ 1950 EÚ…‰ Z……Æ˙J…∆b˜ E‰Ú {…l…Æ˙M……®…… ®… Ω÷˛+…* +…{…x…‰ ∫…®…EÚ…±…“x…
                                              ÀΩ˛n˘“ EÚ ¥…i…… EÚ…‰ x…™…… ∞¸{…- ¥…v……x… |…n˘…x…  EÚ™……˛* |……EfiÚ i…EÚ ∫…∆∫……v…x…… E‰Ú
                                              ∫…∆Æ˙I…h… {…Æ˙ +…{…x…‰  ¥…∂…‰π… §…±…  n˘™…… Ω˲* M…∆M……i…]ı, ∫…∆∂…™……i®……,  ¶…x…∫……Æ˙, EÚ ¥…
                                              x…‰ EÚΩ˛… +… n˘ =x…EÚ“ §…Ω÷˛S…ÃS…i… Æ˙S…x……Bƒ ΩÈ˛* ¥…‰ "∫…… Ω˛i™… +EÚ…n˘®…“ {…÷Æ˙∫EÚ…Æ˙'
                                              ∫…‰ ∫…®®…… x…i… ΩÈ˛*


                    +…M…‰...                                                                                ®…Èx…‰ C™……  EÚ™……?
                                                                                                                      V
                                                                                                              EÚ ¥… +…ËÆ˙ EÚ ¥…i……
                           +…∫¥……n˘x…- ]ı{{…h…“                                                               EÚ… {… Æ˙S…™…  n˘™……
                           EÚ ¥…i…… EÚ“ +…∫¥……n˘x…- ]ı{{…h…“  ±…J…Â*                                          ¶……¥… EÚ…  ¥…∂±…‰π…h…
                                ¶…⁄ ®…EÚ…                                                                      EÚ™……
                                 ¥…∂±…‰π…h…                                                                   EÚ ¥…i…… EÚ“ ¶……π……,
                                ={…∫…∆Ω˛…Æ˙                                                                   M…`ˆx…, À§…§…/|…i…“EÚ,
                                                                                                               ¥…∂…‰π… ∂…§n˘…¥…±…“
                                                                                                              +… n˘ EÚ…  ¥…∂±…‰π…h…
                                                                                                               EÚ™……
                                                                                                              EÚ ¥…i…… EÚ“
                                                                                                              |……∫…∆ M…EÚi…… B¥…∆
                                                                                                              ∫…∆|…‰ π…i…  ¥…S……Æ˙ {…Æ˙
                                                                                                              +{…x…… o˘Œπ]ıEÚ…‰h…
                                                                                                              ¥™…Ci…  EÚ™……
E‰ÚÆ˙±… {……`ˆ…¥…±…“ ÀΩ˛n˘“ - EÚI…… n˘∫…¥…”                                                                                                   9
 ¥…∂±…‰π…h…
      x…®x… ±… J…i… ¥……C™… {…g¯*
              x…n˘“ n÷˘§…±…“ Ω˲*
              x…n˘“ EÚ… V…±… n⁄˘ π…i… x…Ω˛” Ω÷˛+…*
              x…n˘“ EÚ“ i¥…S…… §…ÈM…x…“ Ω˛…‰ M…<«*
     Ɖ˙J……∆ EÚi… ∂…§n˘ v™……x… ∫…‰ {…g¯*
     ¥……C™… E‰Ú +x™… ∂…§n˘… E‰Ú ∫……l… =x…EÚ… ∫…∆∆§…∆v… {…Ω˛S……x…Â*
     Ɖ˙J……∆ EÚi… ∂…§n˘… EÚ… À±…M… {…Ω˛S……x…Â*

     {…÷x…±…ÊJ…x…
      x…®x… ±… J…i… +∆∂… {…g¯*
                            BEÚ ®…‰±…… S…±… Æ˙Ω˛… l……* BEÚ ∫j…“ +{…x…‰ §…SS…‰ EÚ…‰  ±…B
                            ®…‰±…… n‰˘J… Æ˙Ω˛“ l…“* §…c˜“ ¶…“c˜ l…“* i…¶…“ BEÚ Æ‰˙±……
                            +…™……* ®……ƒ E‰Ú Ω˛…l… ∫…‰ U⁄Ù]ıEÚÆ˙ §…SS…… EÚΩ˛” V…… {…c˜…*
                            {……∫… Ω˛“ BEÚ x…n˘“ l…“* x…n˘“ ®… BEÚ x……¥… §…∆v…“ l…“*
                            §…SS…… =∫…“®…Â Æ˙J…“ BEÚ ]ı…‰EÚÆ˙“ ®…Â V……  M…Æ˙… l……* ]ı…‰EÚÆ˙“
                            BEÚ M¥……±…‰ EÚ“ l…“* =∫…x…‰ ]ı…EÚÆ˙“ =`ˆ…<«, i……‰ =∫…®…Â §…SS…‰
                                                             ‰
                            EÚ…‰ n‰˘J…EÚÆ˙ J…÷∂…“ ∫…‰ Z…⁄®… =`ˆ…* <i…x…‰ ®… §…SS…‰ EÚ“ ®……ƒ
                            ¥…Ω˛…ƒ +…<«* ¥…Ω˛ M¥……±…‰ ∫…‰ +{…x…… §…SS…… ®……ƒM…x…‰ ±…M…“*
                            ±…‰ EÚx… M¥……±…‰ x…‰ <x…EÚ…Æ˙ EÚÆ˙  n˘™……* +… J…Æ˙ ¶…“c˜ E‰Ú
                            EÚ…¢Ú“ ∫…®…Z……x…‰ E‰Ú §……n˘ =∫…x…‰ §…SS…‰ EÚ…‰ ¥……{…∫…  n˘™……*
     Ɖ˙J……∆ EÚi… ∂…§n˘… EÚ… À±…M… §…n˘±…EÚÆ˙ J…∆b˜ EÚ… {…÷x…±…ÊJ…x… EÚÆÂ˙*




10                                                          E‰ÚÆ˙±… {……`ˆ…¥…±…“ ÀΩ˛n˘“ - EÚI…… n˘∫…¥…”
|…EfiÚ i… Ω˛®……Æ˙“ ®……ƒ Ω˲ +…ËÆ˙ {…∂…÷-{…I…“
                                                                           Ω˛®……Ɖ˙ ∫…Ω˛V…“¥…“* ±…‰ EÚx… +…V… EÚ…
                                                                           ®……x…¥… ∫¥……l…«-{…⁄Ãi… E‰Ú  ±…B  x…®…«®…i…… ∫…‰
                                                                           {…∂…÷-{… I…™…… EÚ“ Ω˛i™…… EÚÆ˙ Æ˙Ω˛… Ω˲*
                                                                           +…<B, Ω˛®… ™…Ω˛ Ɖ˙J…… S…j… {…g¯...

                              M……ËÆ˙…
                               ...
                               ...
                               ... ®…Ω˛…n‰˘¥…“ ¥…®……«
                               ...



M……Ë Æ˙¥…™…:∫…∆Æ ˙“v… §… Ω˛x… {…Ω÷Úƒ˛S…“P…Æ˙Ω÷˛<{…±…“ Ω÷™˛……<« l…“* =∫…‰
        … ®…‰
                       i…EÚ
                               E‰
                                                 « §… UÙ
                                                               M……™… EÚ“          ¥…Ë∫…‰ J……n¬˘™… EÚ“  EÚ∫…“ ¶…“ ∫…®…∫™…… E‰Ú ∫…®……v……x…
                                                                           E‰Ú  ±…B {…∂…÷-{…I…“ {……±…x…… +{…x…‰ P…Æ˙ ®…Â +…{…
        <i…x…‰ ∫x…‰Ω˛ +…ËÆ˙ n÷˘±……Æ˙ ∫…‰ {……±…… M…™…… l……  EÚ              ®…÷Z…‰ EÚ¶…“ x…Ω˛” Ø˚S……*  EÚx…- EÚx… {…∂…÷-
        ¥…Ω˛ +x™… M……‰¥…i∫……+… ∫…‰ E÷ÚUÙ  ¥… ∂…π]ı Ω˛…‰ M…<«              §…EÚÆ˙“, E÷ÚCE÷Ú]ı, ®…UÙ±…“ {… I…™…… EÚ…‰ {……±…i…‰
        l…“*                                                               +… n˘ {……±…x…‰ E‰Ú ®…⁄±… ΩÈ˛? {……±…x…‰ E‰Ú {…“U‰Ù
                §… Ω˛x… x…‰ BEÚ  n˘x… EÚΩ˛…, i…÷®… <i…x…‰ {…∂…÷-           =n¬˘n‰˘∂™… EÚ… v™……x… +…i…‰ C™……-C™…… =n¬˘n‰˘∂™… ΩÈ˛?
        {…I…“ {……±…… EÚÆ˙i…“ Ω˛…‰, BEÚ M……™… C™…… x…Ω˛”                   Ω˛“ ®…‰Æ˙… ®…x…  ¥…p˘…‰Ω˛ EÚÆ˙x…‰
        {……±… ±…‰i…”,  V…∫…EÚ… E÷ÚUÙ ={…™……‰M… Ω˛…* ¥……∫i…¥…
                                                        ‰                  ±…M…i…… Ω˲*
        ®… ®…‰Æ˙“ UÙ…‰]ı“ §… Ω˛x… ∂™……®…… +{…x…“ ±……Ë EÚEÚ           {…Æ˙, =∫…  n˘x… ®…Èx…‰ v™……x…{…⁄¥…«EÚ M……ËÆ˙… EÚ…‰ n‰˘J……*
                                                               {…÷π]ı ±…S…“±…‰ {…ËÆ˙, ¶…Ɖ˙ {…÷]¬ı`‰ˆ,  S…EÚx…“-¶…Æ˙“ Ω÷˛<« {…“`ˆ,
        §…÷n¬˘ v… ®… ®…÷Z…∫…‰ §…Ω÷˛i… §…c˜“ ΩÈ˛ +…ËÆ˙ §…S…{…x… ∫…‰
        =x…EÚ“ EÚ®…« x…π`ˆ… i…l…… ¥™…¥…Ω˛…Æ˙-E÷Ú∂…±…i…… EÚ“    ±…∆§…“ ∫…÷c˜…˱… M…n«˘x…,  x…EÚ±…i…‰ Ω÷˛B UÙ…‰]‰ı-UÙ…‰]‰ı ∫…”M…,
        §…Ω÷˛i… |…∂…∆∫…… Ω˛…‰i…“ Æ˙Ω˛“ Ω˲,  ¥…∂…‰π…i…: ®…‰Æ˙“ ¶…“i…Æ˙ EÚ“ ±…… ±…®…… EÚ“ Z…±…EÚ n‰˘i…‰ Ω÷˛B EÚ®…±… EÚ“
        i…÷±…x…… ®…Â*                                          n˘…‰ +v…J…÷±…“ {…∆J…÷ c˜™…… V…Ë∫…‰ EÚ…x…, ±…∆§…“ +…ËÆ˙ +∆ i…®…
              +…∂S…™…« x…Ω˛”, ™… n˘ =∫…  n˘x… =x…E‰Ú UÙ…‰Æ˙ {…Æ˙ EÚ…±…‰ ∫…P…x… S……®…Æ˙ EÚ… ∫®…Æ˙h…  n˘±……x…‰¥……±…“
        ={…™……‰ M…i……¥……n˘ ∫…∆§…∆v…“ ¶……π…h… x…‰ ®…÷Z…‰ <i…x…… {…⁄ƒUÙ ∫…§… E÷ÚUÙ ∫……ƒS…‰ ®… f¯±…… Ω÷˛+…-∫…… l……*
        + v…EÚ |…¶…… ¥…i…  EÚ™……  EÚ i…iEÚ…±… =∫…                     M……ËÆ˙… EÚ…‰ n‰˘J…i…‰ Ω˛“ ®…‰Æ˙“ {……±…x…‰ E‰Ú ∫…∆§…∆v… ®…Â
        ∫…÷Z……¥… EÚ… EÚ…™……«x¥…™…x… +…¥…∂™…EÚ Ω˛…‰ M…™……* n÷˘ ¥…v……  x…∂S…™… ®… §…n˘±… M…<«*

E‰ÚÆ˙±… {……`ˆ…¥…±…“ ÀΩ˛n˘“ - EÚI…… n˘∫…¥…”                                                                                          11
M……™… V…§… ®…‰Æ˙‰ §…∆M…±…‰ {…Æ˙ {…Ω÷˛ƒS…“, i…§… ®…‰Æ˙‰ {… Æ˙ S…i……         E÷ÚUÙ Ω˛“  n˘x…… ®… ¥…Ω˛ ∫…§…∫…‰ <i…x…“  Ω˛±…- ®…±…
+…ËÆ˙ {… Æ˙S……Æ˙EÚ…Â ®… ∏…n¬˘v…… EÚ… V¥……Æ˙-∫…… =®…c˜                       M…<«  EÚ +x™… {…∂…÷-{…I…“ +{…x…“ ±…P…÷i…… +…ËÆ˙ =∫…EÚ“
+…™……* =∫…‰ ±……±…-∫…¢‰Ún˘ M…÷±……§…… EÚ“ ®……±…… {…Ω˛x……<«                     ¥…∂……±…i…… EÚ… +∆i…Æ˙ ¶…⁄±… M…B* E÷Úii…‰- §…±±…“ =∫…E‰Ú
M…<«, E‰Ú∂…Æ˙-Æ˙…‰±…“ EÚ… §…c˜…-∫…… ]ı“EÚ… ±…M……™…… M…™……,                   {…‰]ı E‰Ú x…“S…‰ +…ËÆ˙ {…ËÆ˙… E‰Ú §…“S… ®… J…‰±…x…‰ ±…M…‰* {…I…“
P…“ EÚ… S……Ë®…÷J…… n˘“™…… V…±……EÚÆ˙ +…Æ˙i…“ =i……Æ˙“ M…<«                     =∫…EÚ“ {…“`ˆ +…ËÆ˙ ®……l…‰ {…Æ˙ §…Ë`ˆEÚÆ˙ =∫…E‰Ú EÚ…x… i…l……
+…ËÆ˙ =∫…‰ n˘Ω˛“-{…‰c˜…  J…±……™…… M…™……* =∫…EÚ… x……®…EÚÆ˙h…                  +…ƒJ… J…÷V…±……x…‰ ±…M…‰* ¥…Ω˛ ¶…“ Œ∫l…Æ˙ J…c˜“ Æ˙Ω˛EÚÆ˙
Ω÷˛+… M……ËÆ˙…∆ M…x…“ ™…… M……ËÆ˙…* {…i…… x…Ω˛”, <∫… {…⁄V……-+S……«              +…ËÆ˙ +…ƒJ… ®…⁄ƒn˘EÚÆ˙ ®……x……‰ =x…E‰Ú ∫…∆{…E«Ú-∫…÷J… EÚ“
EÚ… =∫… {…Æ˙ C™…… |…¶……¥… {…c˜…, {…Æ∆˙i…÷ ¥…Ω˛ §…Ω÷˛i… |…∫…xx…               +x…÷¶…⁄ i… ®… J……‰ V……i…“ l…“*
V……x… {…c˜“* =∫…EÚ“ §…c˜“ S…®…EÚ“±…“ +…ËÆ˙ EÚ…±…“                                   Ω˛®… ∫…§…EÚ…‰ ¥…Ω˛ +…¥……W… ∫…‰ x…Ω˛”, {…ËÆ˙ EÚ“ +…Ω˛]ı
+…ƒJ…… ®… V…§… +…Æ˙i…“ E‰Ú n˘“™…‰ EÚ“ ±……Ë |… i…°Ú ±…i…                    ∫…‰ ¶…“ {…Ω˛S……x…x…‰ ±…M…“* ∫…®…™… EÚ… <i…x…… + v…EÚ
Ω˛…‰EÚÆ˙  Z…±… ®…±……x…‰ ±…M…“, i…§… EÚ<« n˘“™…… EÚ… ß…®…                    §……‰v… =∫…‰ Ω˛…‰ M…™…… l……  EÚ ®……‰]ıÆ˙ E‰Ú °Ú…]ıEÚ ®… |…¥…‰∂…
Ω˛…x…‰ ±…M……* V……x… {…c˜… V…Ë∫…‰ Æ˙…i… ®… EÚ…±…“  n˘J…x…‰¥……±…“
   ‰                                                                         EÚÆ˙i…‰ Ω˛“ ¥…Ω˛ §……ƒ-§……ƒ EÚ“ v¥… x… ∫…‰ Ω˛®… {…÷EÚ…Æ˙x…‰
±…Ω˛Æ˙ {…Æ˙  EÚ∫…“x…‰ EÚ<« n˘“™…‰ |…EÚ… ∂…i… EÚÆ˙  n˘B Ω˛…Â*                 ±…M…i…“* S……™…, x……∂i…… i…l…… ¶……‰V…x… E‰Ú ∫…®…™… ∫…‰ ¶…“
       M……™… E‰Ú x…‰j…… ®…  Ω˛Æ˙x… E‰Ú x…‰j…… V…Ë∫…… S… EÚi…              ¥…Ω˛ <i…x…“ {… Æ˙ S…i… l…“  EÚ
 ¥…∫®…™… x… Ω˛…‰EÚÆ˙ BEÚ +…i®…“™…  ¥…∂¥……∫… Ω˛“ Æ˙Ω˛i……                      l……‰c˜“ n‰˘Æ˙ E÷ÚUÙ {……x…‰ EÚ“ "P…Æ˙  ∫…Æ˙ {…Æ˙ =`ˆ…
Ω˲* =∫… {…∂…÷ EÚ…‰ ®…x…÷π™… ∫…‰ ™……i…x…… Ω˛“ x…Ω˛”,  x…®…«®…                |…i…“I…… EÚÆ˙x…‰ E‰Ú ={…Æ˙…∆i… ±…‰x……' ∫…‰ C™……
®…÷i™…÷ i…EÚ |……{i… Ω˛…‰i…“ Ω˲, {…Æ∆˙i…÷ =∫…EÚ“ +…ƒJ…… E‰Ú                 ƃ˙ ¶……-ƃ˙¶……EÚÆ˙ P…Æ˙  ∫…Æ˙ {…Æ˙ i……i{…™…« Ω˲?
 ¥…∂¥……∫… EÚ… ∫l……x… x…  ¥…∫®…™… ±…‰ {……i…… Ω˲, x…                          =`ˆ… ±…‰i…“ l…“*
+…i…∆EÚ*




12                                                                                                E‰ÚÆ˙±… {……`ˆ…¥…±…“ ÀΩ˛n˘“ - EÚI…… n˘∫…¥…”
=∫…EÚ… ∫……Ω˛S…™…«-V… x…i… ±…M……¥… ®……x…¥…“™… ∫x…‰Ω˛               °ÚÆ˙ x……{…-x……{…EÚÆ˙ ∫…§…E‰Ú P…Æ˙…Â ®…Â, ∫…Æ˙EÚ∫…
E‰Ú ∫…®……x… Ω˛“  x…EÚ]ıi…… S……Ω˛i…… l……*  x…EÚ]ı V……x…‰ {…Æ˙            {……j…… ®… n⁄˘v… b˜…±…  n˘™……  ∂… ¥…Æ˙… ®… +…ËÆ˙
¥…Ω˛ ∫…Ω˛±……x…‰ E‰Ú  ±…B M…n«˘x… §…g¯… n‰˘i…“, Ω˛…l… °‰ÚÆ˙x…‰ {…Æ˙      V……i……,  V…∫…‰ {…“x…‰ E‰Ú ={…Æ˙…i…  S… c˜™……P…Æ˙… ®… {……±…‰
                                                                                                        ∆
+{…x…… ®…÷J… +…∂¥…∫i… ¶……¥… ∫…‰ E∆Úv…‰ {…Æ˙ Æ˙J…EÚÆ˙                    ¥…‰ BEÚ §……Æ˙  °ÚÆ˙ +{…x…‰- V……x…‰ ¥……±…‰ V…“¥…-
+…ƒJ… ®…⁄ƒn˘ ±…‰i…“* V…§… =∫…∫…‰ n⁄˘Æ˙ V……x…‰ ±…M…i…‰, i…§…            +{…x…‰ ∫¥…Æ˙ ®… EfiÚi…Y…i……- V…∆i…÷+… EÚ“ n˘∂…… ®…Â
M…n«˘x… P…÷®……-P…÷®……EÚÆ˙ n‰˘J…i…“ Æ˙Ω˛i…“* +…¥…∂™…EÚi…… E‰Ú            Y……{…x…-∫…… EÚÆ˙i…‰ Ω÷˛B M……ËÆ˙… C™…… +∆i…Æ˙ Ω˲? BEÚ
 ±…B =∫…E‰Ú {……∫… BEÚ Ω˛“ v¥… x… l…“, {…Æ∆˙i…÷ =±±……∫…,                 E‰Ú S……Æ˙… +…‰Æ˙ =UÙ±…x…‰-E⁄Ún˘x…‰ +x…÷SU‰Ùn˘ ®…  ±…J…Â*
n÷˘:J…, =n˘…∫…“x…i……, +…E÷Ú±…i…… +… n˘ EÚ“ +x…‰EÚ                       ±…M…i…‰* V…§… i…EÚ ¥…‰ ∫…§…
UÙ…™……-UÙ ¥…™……ƒ =∫…EÚ“ §…c˜“ +…ËÆ˙ EÚ…±…“ +…ƒJ…… ®…                  S…±…‰ x… V……i…‰, M……ËÆ˙… |…∫…xx… o˘Œπ]ı ∫…‰ =xΩ² n‰˘J…i…“
i…ËÆ˙… EÚÆ˙i…“ l…”*                                                     Æ˙Ω˛i…“*  V…∫…  n˘x… =x…E‰Ú +…x…‰ ®…  ¥…±…∆§… Ω˛…‰i……, ¥…Ω˛
        BEÚ ¥…π…« E‰Ú ={…Æ˙…∆i… M……ËÆ˙… BEÚ {…÷π]ı ∫…÷∆n˘Æ˙ ¥…i∫… ƃ˙¶……-ƃ˙¶……EÚÆ˙ ®……x……‰ =xΩ² {…÷EÚ…Æ˙x…‰ ±…M…i…“*
EÚ“ ®……i…… §…x…“* ¥…i∫… +{…x…‰ ±……±… Æ∆˙M… E‰Ú EÚ…Æ˙h…                         {…Æ˙, +§… n÷˘Mv…-n˘…‰Ω˛x… EÚ“ ∫…®…∫™…… EÚ…‰<« ∫l……<«
M…‰∞¸ EÚ… {…÷i…±…… V…Ë∫…… V……x… {…c˜i…… l……* §…UÙc‰˜ EÚ… ∫…®……v……x… S……Ω˛i…“ l…“* x……ËEÚÆ˙… ®… x……M… Æ˙EÚ i……‰ n÷˘Ω˛x……
x……®… Æ˙J…… M…™…… ±……±…®… h…, {…Æ∆˙i…÷ =∫…‰ ∫…§… ±……±…⁄ E‰Ú V……x…i…‰ Ω˛“ x…Ω˛” l…‰ +…ËÆ˙ V……‰ M……ƒ¥… ∫…‰ +…B l…‰, ¥…‰
∫…∆§……‰v…x… ∫…‰ {…÷EÚ…Æ˙x…‰ ±…M…‰* +§… Ω˛®……Ɖ˙ P…Æ˙ ®… ®……x……‰ +x…¶™……∫… E‰Ú EÚ…Æ˙h… ™…Ω˛ EÚ…™…« <i…x…… ¶…⁄±… S…÷E‰Ú l…‰
n÷˘Mv…-®…Ω˛…‰i∫…¥… +…Æ∆˙¶… Ω÷˛+…* M……ËÆ˙… |……i…:∫……™…∆ §……Æ˙Ω˛  EÚ P…∆]ı… ±…M…… n‰˘i…‰ l…‰* M……ËÆ˙… E‰Ú n⁄˘v… n‰˘x…‰ E‰Ú {…⁄¥…« V……‰
∫…‰Æ˙ E‰Ú ±…M…¶…M… n⁄˘v… n‰˘i…“ l…“, +i…: ±……±…®… h… E‰Ú M¥……±…… Ω˛®……Ɖ˙ ™…Ω˛…ƒ n⁄˘v… n‰˘i…… l……, V…§… =∫…x…‰ <∫… EÚ…™…«
 ±…B EÚ<« ∫…‰Æ˙ UÙ…‰c˜ n‰˘x…‰ {…Æ˙ ¶…“ <i…x…… + v…EÚ ∂…‰π… E‰Ú  ±…B +{…x…“  x…™…÷ŒCi… E‰Ú  ¥…π…™… ®… +…O…Ω˛  EÚ™……,
Æ˙Ω˛i…… l……  EÚ +…∫…{……∫… E‰Ú §……±…M……‰{……±… ∫…‰ ±…‰EÚÆ˙ i…§… Ω˛®…x…‰ +{…x…“ ∫…®…∫™…… EÚ… ∫…®……v……x… {……  ±…™……*
E÷Úii…‰- §…±±…“ i…EÚ ∫…§… {…Æ˙ ®……x……‰ "n⁄˘v……‰ x…Ω˛…+…‰' EÚ…                  n˘…‰-i…“x… ®……∫… E‰Ú ={…Æ˙…∆i… M……ËÆ˙… x…‰ n˘…x……-S……Æ˙…
+…∂…“¥……«n˘ °Ú ±…i… Ω˛…‰x…‰ ±…M……* E÷Úii…‰- §…Œ±±…™…… x…‰ i……‰ J……x…… §…Ω÷˛i… EÚ®… EÚÆ˙  n˘™…… +…ËÆ˙ ¥…Ω˛ =ii…Æ˙…‰ii…Æ˙
BEÚ +n¬˘¶…÷i… o˘∂™… ={…Œ∫l…i… EÚÆ˙  n˘™…… l……* n÷˘Mv…- n÷˘§…«±… +…ËÆ˙  ∂… l…±… Æ˙Ω˛x…‰ ±…M…“* ÀS… i…i… Ω˛…‰EÚÆ˙ ®…Èx…‰
n˘…‰Ω˛x… E‰Ú ∫…®…™… ¥…‰ ∫…§… M……ËÆ˙… E‰Ú ∫……®…x…‰ BEÚ {…∆ŒCi… {…∂…÷- S… EÚi∫…EÚ…Â EÚ…‰ §…÷±……EÚÆ˙  n˘J……™……* ¥…‰ EÚ<«  n˘x…
®… §…Ë`ˆ V……i…‰ +…ËÆ˙ ®…Ω˛…n‰˘¥… =x…E‰Ú +…M…‰ =x…E‰Ú J……x…‰ i…EÚ +x…‰EÚ |…EÚ…Æ˙ E‰Ú  x…Æ˙“I…h…-{…Æ˙“I…h…, BC∫…-Ɖ˙
                                  E‰Ú  ±…B  x…Œ∂S…i… §…i…«x… +… n˘ n¬˘¥……Æ˙… Æ˙…M… EÚ…  x…n˘…x…
                                                                                          ‰
   V…“¥…-V…∆i…÷+… ®… C™…… Æ˙J… n‰˘i……*  EÚ∫…“  ¥…∂…‰π… J……‰V…i…‰ Æ˙Ω˛‰* +∆i… ®… =xΩ˛…x…‰           Â
   +…{…x…‰ EÚ¶…“ ¶……<«S……Æ˙… +…™……‰V…x… {…Æ˙ +…®…∆ j…i…                                                     C™…… V…“¥…-V…∆i…÷+…Â E‰Ú
                                                                         x…h…«™…  n˘™……  EÚ M……™… EÚ…‰ |… i… ®……x…¥… EÚ… G⁄ÚÆ˙
   n‰˘J…… Ω˲? +{…x…‰             + i… l…™…… E‰Ú ∫…®……x… ¥…‰ ∫…÷<«  J…±…… n˘“ M…<« Ω˲, V……‰
   +x…÷¶…¥…  ®…j…… ®…                                                                                     ¥™…¥…Ω˛…Æ˙ = S…i… Ω˲?
                                  {…Æ˙®…  ∂…π]ıi…… EÚ… {… Æ˙S…™… =∫…E‰Ú Æ˙Ci…-∫…∆S……Æ˙ E‰Ú ∫……l…
   §……ƒ]Âı*                                                                                                 S…S……« EÚÆÂ˙*
                                  n‰˘i…‰ Ω÷˛B |…i…“I…… EÚÆ˙i…‰ Æ˙Ω˛i…‰* æ˛n˘™… E‰Ú {……Æ˙ Ω˛…‰ V……BM…“,
E‰ÚÆ˙±… {……`ˆ…¥…±…“ ÀΩ˛n˘“ - EÚI…… n˘∫…¥…”                                                                                        13
i…§… Æ˙Ci…-∫…∆S……Æ˙ Ø˚EÚx…‰ ∫…‰ =∫…EÚ“ ®…fii™…÷  x…Œ∂S…i… Ω˲* ®… §…n˘±… V……x…… ∫¥……¶…… ¥…EÚ                    M¥……±…‰ E‰Ú |… i…
      ®…÷Z…‰ EÚπ]ı +…ËÆ˙ +…∂S…™…« n˘…‰x…… EÚ“ +x…÷¶…⁄ i… l……* ¥…Ë∫…‰ =∫…EÚ“ ={…Œ∫l… i…                         ®…Ω˛…n‰˘¥…“ ¥…®……« EÚ…
Ω÷˛<«* ∫…÷<«  J…±……x…‰ EÚ… C™…… i……i{…™…« Ω˛…‰ ∫…EÚi…… Ω˲? ®… ¶…“  EÚ∫…“ EÚ…x…⁄ x …“                          ∫…∆n‰˘Ω˛  ¥…∂¥……∫… ®…Â
n˘…x……-S……Æ˙… i……‰ Ω˛®… ∫¥…™…∆ n‰˘J…-¶……±… EÚÆ˙ n‰˘i…‰ ΩÈ˛, {…Æ∆˙i…÷ EÚ…™…«¥……Ω˛“ E‰Ú  ±…B +…¥…∂™…EÚ            EËÚ∫…‰ §…n˘±… M…™……?
∫…∆¶…¥… Ω˲, =∫…“ ®… ∫…÷<« S…±…“ M…<« Ω˛…‰* {…Æ,˙ b˜…ÏC]ıÆ˙ E‰Ú |…®……h… V…÷]ı…x…… +∫…∆¶…¥… l……*
=ii…Æ˙ ∫…‰ Y……i… Ω÷˛+…  EÚ n˘…x…‰-S……Ɖ˙ E‰Ú ∫……l… M…<« ∫…÷<«                  i…§… M……ËÆ˙… EÚ… ®…fii™…÷ ∫…‰ ∫…∆P…π…« +…Æ∆˙¶… Ω÷˛+…,
M……™… E‰Ú ®…÷ƒΩ˛ ®… Ω˛“  UÙn˘EÚÆ˙ Æ˙Ω˛ V……i…“ Ω˲* M…÷c˜ EÚ“             V…∫…EÚ“ ∫®…fi i… ®……j… ∫…‰ +…V… ¶…“ ®…x…  ∫…Ω˛Æ˙ =`ˆi……
§…c˜“ b˜±…“ E‰Ú ¶…“i…Æ˙ Æ˙J…“ ∫…÷<« Ω˛“ M…±…‰ E‰Ú x…“S…‰ =i…Æ˙           Ω˲* b˜…ÏC]ıÆ˙… x…‰ EÚΩ˛…, M……™… EÚ…‰ ∫…‰§… EÚ… Æ˙∫…  {…±……™……
V……i…“ Ω˲ +…ËÆ˙ +∆i…i…: Æ˙Ci…-∫…∆S……Æ˙ ®…  ®…±…EÚÆ˙ æ˛n˘™…             V……B, i……‰ ∫…÷<« {…Æ˙ EËÚŒ±∂…™…®… V…®… V……x…‰ +…ËÆ˙ =∫…E‰Ú
i…EÚ {…Ω÷ƒ˛S… ∫…EÚi…“ Ω˲!                                               x… S…÷¶…x…‰ EÚ“ ∫…∆¶……¥…x…… Ω˲* +i…:  x…i™… EÚ<«-EÚ<« ∫…‰Æ˙
      +∆i… ®… BEÚ B‰∫……  x…®…«®… ∫…i™… =n¬˘P…… ]ıi… Ω÷˛+…,              ∫…‰§… EÚ… Æ˙∫…  x…EÚ…±…… V……i…… +…ËÆ˙ x…±…“ ∫…‰ M……ËÆ˙… EÚ…‰
 V…∫…EÚ“ EÚ±{…x…… ¶…“ ®…‰Æ‰˙  ±…B ∫…∆¶…¥… x…Ω˛” l…“* |……™…:               {…±……™…… V……i……* ∂…ŒCi… E‰Ú  ±…B <∆V…‰C∂…x… {…Æ˙ <∆V…‰C∂…x…
E÷ÚUÙ M¥……±…‰ B‰∫…‰ P…Æ˙… ®…Â, V…Ω˛…ƒ =x…∫…‰ + v…EÚ n⁄˘v…                n˘B V……i…‰* {…∂…÷+… E‰Ú <∆V…‰C∂…x… E‰Ú  ±…B ∫…⁄V…‰ E‰Ú
 ±…™…… V……i…… Ω˲, M……™… EÚ… +…x…… ∫…Ω˛ x…Ω˛” {……i…‰*                    ∫…®……x… §…Ω÷˛i… ±…∆§…“ ®……‰]ı“  ∫…ÀÆ˙V… i…l…… §…c˜“ §……‰i…±…
+¥…∫…Æ˙  ®…±…i…‰ Ω˛“ ¥…‰ M…÷c˜ ®… ±…{…‰]ıEÚÆ˙ ∫…÷<« =∫…‰                ¶…Æ˙ n˘¥…… EÚ“ +…¥…∂™…EÚi…… Ω˛…‰i…“ Ω˲, +i…: <∆V…‰C∂…x…
 J…±……EÚÆ˙ =∫…EÚ“ +∫…®…™… ®…fii™…÷  x…Œ∂S…i… EÚÆ˙ n‰˘i…‰                  ¶…“ +{…x…‰ +…{… ®… "∂…±™… GÚ™……' V…Ë∫…… ™……i…x……®…™… Ω˛…‰
ΩÈ˛* M……™… E‰Ú ®…Æ˙ V……x…‰ {…Æ˙ =x… P…Æ˙… ®… ¥…‰ {…÷x…: n⁄˘v… n‰˘x…‰   V……i…… l……* {…Æ,˙ M……ËÆ˙… +i™…∆i… ∂……∆ i… ∫…‰ §……Ω˛Æ˙ +…ËÆ˙
±…M…i…‰ ΩÈ˛* ∫…÷<« EÚ“ §……i… Y……i… Ω˛…‰i…‰ Ω˛“ M¥……±…… BEÚ               ¶…“i…Æ˙, n˘…‰x…… +…‰Æ˙ EÚ“ S…÷¶…x… +…ËÆ˙ {…“c˜… ∫…Ω˛i…“ l…“*
|…EÚ…Æ˙ ∫…‰ +∆i…v……«x… Ω˛…‰ M…™……, +i…: ∫…∆n˘‰Ω˛ EÚ…  ¥…∂¥……∫…           EÚ¶…“-EÚ¶…“ =∫…EÚ“ ∫…÷∆n˘Æ,˙ {…Æ˙ =n˘…∫… +…ƒJ…… E‰Ú
14                                                                                           E‰ÚÆ˙±… {……`ˆ…¥…±…“ ÀΩ˛n˘“ - EÚI…… n˘∫…¥…”
EÚ…‰x…… ®… {……x…“ EÚ“ n˘…‰ §…⁄ƒn¢ Z…±…EÚx…‰ ±…M…i…“ l…”*        ®…±…i…“*  x…Ø˚{……™… ®…fii™…÷ EÚ“ |…i…“I…… EÚ… ®…®…« ¥…Ω˛“
      +§… ¥…Ω˛ =`ˆ x…Ω˛” {……i…“ l…“, {…Æ∆˙i…÷ ®…‰Æ‰˙ {……∫… V……x…i…… Ω˲,  V…∫…‰  EÚ∫…“ +∫……v™… +…ËÆ˙ ®…Æ˙h……∫…xx…
                               {…Ω÷ƒ˛S…i…‰ Ω˛“ =∫…EÚ“ +…ƒJ…… Æ˙…‰M…“ E‰Ú {……∫… §…Ë`ˆx…… {…c˜i…… Ω˛…‰*
  ¥…i…«®……x… {… Æ˙¥…‰∂… ®…    ®… |…∫…xx…i…… EÚ“ UÙ…™……-∫…“            V…§… M……ËÆ˙… EÚ“ ∫…÷∆n˘Æ˙ S…®…EÚ“±…“ +…ƒJ…  x…π|…¶… Ω˛…‰
  ®……x…¥… B¥…∆ V…“¥…-
                               i…ËÆ˙x…‰ ±…M…i…“ l…“* {……∫… S…±…” +…ËÆ˙ ∫…‰§… EÚ… Æ˙∫… ¶…“ E∆Ú`ˆ ®… Ø˚EÚx…‰ ±…M……, i…§…
  V…∆i…÷+…Â E‰Ú {…Æ˙∫{…Æ˙
  ∫…∆§…∆v… {…Æ˙  ]ı{{…h…“
                               V……EÚÆ˙ §…Ë`ˆx…‰ {…Æ˙ ¥…Ω˛ ®…‰Æ‰˙ ®…Èx…‰ +∆i… EÚ… +x…÷®……x… ±…M……  ±…™……* +§… ®…‰Æ˙“ BEÚ
   ±…J…Â*                      E∆Úv…‰ {…Æ˙ +{…x…… ®…÷J… Æ˙J… Ω˛“ <SUÙ… l…“  EÚ ®…È =∫…E‰Ú +∆i… E‰Ú ∫…®…™… ={…Œ∫l…i…
                               n‰˘i…“ l…“ +…ËÆ˙ +{…x…“ J…÷Æ˙n˘Æ˙“ Æ˙Ω˛ ∫…E⁄ƒÚ*  n˘x… ®… Ω˛“ x…Ω˛”, Æ˙…i… ®… ¶…“ EÚ<«-EÚ<« §……Æ˙
V…“¶… ∫…‰ ®…‰Æ˙“ M…n«˘x… S……]ıx…‰ ±…M…i…“ l…“*                    =`ˆEÚÆ˙ ®…È =∫…‰ n‰˘J…x…‰ V……i…“ Æ˙Ω˛“*
       ±……±…®… h… §…‰S……Ɖ˙ EÚ…‰ i……‰ ®……ƒ EÚ“ ¥™…… v… +…ËÆ˙              +∆i… ®… BEÚ  n˘x… •……Ω¬˛®…®…÷Ω⁄˛i…« ®… S……Æ˙ §…V…‰ V…§…
+…∫…xx… ®…fii™…÷ EÚ… §……‰v… x…Ω˛” l……* =∫…‰ n⁄˘∫…Æ˙“ M……™… EÚ…       ®…È M……ËÆ˙… EÚ…‰ n‰˘J…x…‰ M…<«, i…§… V…Ë∫…‰ Ω˛“ =∫…x…‰ +{…x……
n⁄˘v…  {…±……™…… V……i…… l……, V……‰ =∫…‰ Ø˚S…i…… x…Ω˛” l……* ¥…Ω˛       ®…÷J… ∫…n˘… E‰Ú ∫…®……x… ®…‰Æ‰˙ E∆Úv…… {…Æ˙ Æ˙J……, ¥…Ë∫…‰ Ω˛“ ¥…Ω˛
i……‰ +{…x…“ ®……ƒ EÚ… n⁄˘v… {…“x…… +…ËÆ˙ =∫…∫…‰ J…‰±…x……             BEÚn˘®… {…il…Æ˙ V…Ë∫…… ¶……Æ˙“ Ω˛…‰ M…™…… +…ËÆ˙ ®…‰Æ˙“ §……ƒΩ˛ {…Æ˙
S……Ω˛i…… l……, +i…: +¥…∫…Æ˙  ®…±…i…‰ Ω˛“ ¥…Ω˛ M……ËÆ˙… E‰Ú            ∫…‰ ∫…Æ˙EÚEÚÆ˙ v…Æ˙i…“ {…Æ˙ +…  M…Æ˙…* EÚn˘… S…i…¬ ∫…÷<« x…‰
{……∫… {…Ω÷˛ƒS…EÚÆ˙ ™…… +{…x……  ∫…Æ˙ ®……Æ˙-®……Æ˙, =∫…‰ =`ˆ…x……       æ˛n˘™… EÚ…‰ §…‰v…EÚÆ˙ §…∆n˘ EÚÆ˙  n˘™……*
S……Ω˛i…… l…… ™…… J…‰±…x…‰ E‰Ú  ±…B =∫…E‰Ú S……Æ˙… +…‰Æ˙                      +{…x…‰ {…… ±…i… V…“¥…-V…∆i…÷+… E‰Ú {……Ãl…¥… +¥…∂…‰π…
=UÙ±…-E⁄Ún˘EÚÆ˙ {… Æ˙GÚ®…… Ω˛“ n‰˘i…… Æ˙Ω˛i……*                      ®…È M…∆M…… EÚ…‰ ∫…®…Ã{…i… EÚÆ˙i…“ Æ˙Ω˛“ Ω⁄˛ƒ* M……ËÆ˙… ∆ M…x…“ EÚ…‰ ±…‰
     ®…Èx…‰ §…Ω÷˛i… ∫…‰ V…“¥…-V…∆i…÷ {……±… Æ˙J…‰ ΩÈ˛, +i…:          V……i…‰ ∫…®…™… ®……x……‰ EÚØ˚h……
=x…®… ∫…‰ E÷ÚUÙ EÚ…‰ ∫…®…™…-+∫…®…™…  ¥…n˘… n‰˘x…“ Ω˛“              EÚ… ∫…®…÷p˘ =®…c˜ +…™……, "|…EfiÚ i… Ω˛®……Æ˙“ ®……ƒ Ω˲
{…c˜i…“ Ω˲* {…Æ∆˙i…÷, B‰∫…“ ®…®…«¥™…l…… EÚ… ®…÷Z…‰ ∫®…Æ˙h… x…Ω˛”   {…Æ∆˙i…÷ ±……±…®… h… <∫…‰ ¶…“ J…‰±… +…ËÆ˙ {…∂…÷-{…I…“
ΩË*                                                                 ∫…®…Z… =UÙ±…i……-E⁄Ún˘i…… Ω˛®……Ɖ˙ ∫…Ω˛V…“¥…“*
     <i…x…“ æ˛π]ı-{…÷π]ı, ∫…÷n˘Æ˙, n⁄˘v…-∫…“ =VV¥…±… {…™…Œ∫¥…x…“
                             ∆                                      Æ˙Ω˛…* ™… n˘ n˘“˘P…«- x…:∂¥……∫… <x…EÚ“ Æ˙I…… ®…Â
                                                                                                            Ω˛®……Æ˙“ ∫…÷Æ˙I…… Ω˲*'
M……™… +{…x…‰ <i…x…‰ ∫…÷∆n˘Æ˙ S…∆S…±… ¥…i∫… EÚ…‰ UÙ…‰c˜EÚÆ˙          EÚ… ∂…§n˘… ®… +x…÷¥……n˘ Ω˛…‰ <∫…  ¥…π…™… {…Æ˙ x……Ɖ˙
 EÚ∫…“ ¶…“ I…h…  x…V…‘¥… +…ËÆ˙  x…∂S…‰π]ı Ω˛…‰ V……BM…“,             ∫…E‰Ú, i……‰ =∫…EÚ“ |… i…v¥… x… §…x……Bƒ +…ËÆ˙ =xΩ²
™…Ω˛ ∫……‰S…EÚÆ˙ Ω˛“ +…ƒ∫…⁄ +… V……i…‰ l…‰*                           EÚΩ‰˛M…“, "+…Ω˛ ®…‰Æ˙… M……‰{……±…EÚ |…n˘Ã∂…i… EÚÆÂ˙*
                                                                    n‰˘∂…!'
      ±…J…x…>, EÚ…x…{…÷Æ˙ +… n˘ x…M…Æ˙… ∫…‰ ¶…“ {…∂…÷-
 ¥…∂…‰π…Y……Â EÚ…‰ §…÷±……™……, ∫l……x…“™… {…∂…÷- S… EÚi∫…EÚ i……‰
 n˘x… ®… n˘…‰-i…“x… §……Æ˙ +…i…‰ Æ˙Ω‰˛, {…Æ∆˙i…÷  EÚ∫…“x…‰ B‰∫……
={…S……Æ˙ x…Ω˛” §…i……™……,  V…∫…∫…‰ +…∂…… EÚ“ EÚ…‰<«  EÚÆ˙h…
E‰ÚÆ˙±… {……`ˆ…¥…±…“ ÀΩ˛n˘“ - EÚI…… n˘∫…¥…”                                                                                           15
®…Ω˛…n‰˘¥…“ ¥…®……« EÚ… V…x®… 1907 EÚ…‰ =ii…Æ˙|…n‰˘∂… E‰Ú °Ú∞¸J……§……n˘ ®… Ω÷˛+…* +…{…
                        UÙ…™……¥……n˘“ ™…÷M… E‰Ú S……Æ˙ |…®…÷J… ∫i…∆¶…… ®… ∫…‰ BEÚ ΩÈ˛* +{…x…‰ V…“¥…x…EÚ…±… ®… =xΩ˛…Âx…‰
                        {…n¬˘™… B¥…∆ M…n¬˘™… EÚ“ Æ˙S…x……+… ∫…‰ ÀΩ˛n˘“ ∫…… Ω˛i™… EÚ…‰ ∫…∆{…÷π]ı  EÚ™……* ¥…‰ Y……x…{…“`ˆ
                        {…÷Æ˙∫EÚ…Æ˙, {…n¬˘®…¶…⁄π…h…, {…n¬˘®… ¥…¶…⁄π…h… +… n˘ ∫…‰ ∫…®®…… x…i… ΩÈ˛* ™……®……, n˘“{… ∂…J……,
                        ∫……∆v™… M…“i…, ∫®…fi i… EÚ“ Ɖ˙J……Bƒ, +i…“i… E‰Ú S…±… S…j… +… n˘ =x…EÚ“ J™…… i…|……{i…
                        Æ˙S…x……Bƒ ΩÈ˛*


     +…M…‰...
                                                                                          ®…Èx…‰ C™……  EÚ™……?
                                                                                                   V
        P…]ıx……-GÚ®…
                                                                                            Ɖ˙J…… S…j… EÚ… ¥……S…x…
        "M……ËÆ˙…' Ɖ˙J…… S…j… EÚ“ ®…÷J™… P…]ıx……+… EÚ… GÚ®…§…n¬˘v…                          EÚ™……
        =±±…‰J… EÚÆÂ˙*                                                                      P…]ıx……Bƒ S…÷x… ±…”
            ®…Ω˛…n‰˘¥…“V…“ +{…x…“ UÙ…‰]ı“ §…Ω˛x… ∂™……®…… E‰Ú P…Æ˙ ∫…‰                       ®…÷J™… P…]ıx……Bƒ
            §… UÙ™…… ±……<«*                                                                 {…Ω˛S……x… ±…”
                                                                                            GÚ®…§…n¬˘v… EÚÆ˙E‰Ú
                                                                                             ±…J…”




        ¥……i……«±……{…                                                                      ®…Èx…‰ C™……  EÚ™……?
                                                                                                  V
        M……ËÆ˙… EÚ“ §…“®……Æ˙“ E‰Ú ∫…∆§…∆v… ®… ®…Ω˛…n‰˘¥…“ ¥…®……« +…ËÆ˙
        b˜…ÏC]ıÆ˙ E‰Ú §…“S… Ω÷˛B ¥……i……«±……{… +{…x…“ EÚ±{…x…… E‰Ú                           |…∫…∆M… ∫…®…Z…  ±…™……
        +x…÷∫……Æ˙  ±…J…Â*                                                                   = S…i… ={…GÚ®…  ±…J……
                                                                                            {……j……x…÷E⁄Ú±… ¥……i……«±……{…
                                                                                             ±…J……
                                                                                            ∫¥……¶…… ¥…EÚ ¶……π……-
                                                                                            ∂…˱…“ EÚ… |…™……‰M…
                                                                                             EÚ™……
                                                                                            ∫…®…÷ S…i… ={…∫…∆Ω˛…Æ˙
                                                                                             EÚ™……
16                                                                        E‰ÚÆ˙±… {……`ˆ…¥…±…“ ÀΩ˛n˘“ - EÚI…… n˘∫…¥…”
∫…∆M……‰π`ˆ“                                                          ®…Èx…‰ C™……  EÚ™……?
                                                                                                        V
                             x…®x… ±… J…i…  ¥…π…™… {…Æ˙ ∫…∆M……‰π`ˆ“ S…±……Bƒ*
                                                                                                   S…S……« ®…Â ¶……M…  ±…™……
                                 "|…EfiÚ i… Ω˛®……Æ˙“ ®……ƒ +…ËÆ˙ {…∂…÷-{…I…“ Ω˛®……Ɖ˙ ∫…Ω˛S…Æ˙*'     ®…÷J™… À§…n÷˘+… EÚ…
                                                                                                   S…™…x…  EÚ™……
                                                                                                   À§…n÷˘+… EÚ…‰
                                                                                                   {…±±… ¥…i… EÚÆ˙E‰Ú
                                                                                                   +…±…‰J… i…Ë™……Æ˙  EÚ™……
                                                                                                   +…±…‰J… |…∫i…÷i…
                                                                                                    EÚ™……
                                                                                                   |…∫i…÷ i… {…Æ˙ S…S……« EÚ“
                                                                                                   +{…x…‰ ®…i… EÚ…
                                                                                                   ∫…®…l…«x…  EÚ™……
                                                                                                   + i… Æ˙Ci… À§…n÷˘+…Â
                                                                                                   EÚ…‰ V……‰c˜EÚÆ˙ +…±…‰J…
                                                                                                   {…±±… ¥…i…  EÚ™……
                                                                                                   ∫…∆∂……‰v…x… E‰Ú §……n˘
                                                                                                   Æ˙{…]ı i…Ë™……Æ˙ EÚ“




                            ∂…§n˘ EÚ“ +…i®……
                                  ÀΩ˛n˘“ +…ËÆ˙ ®…±…™……±…®… ®… |…™…÷Ci… BEÚ ∂…§n˘ Ω˲ "{…∂…÷'* ÀΩ˛n˘“ ®… <∫…EÚ…
                                  +l…« Ω˲ "V……x…¥…Æ'˙ +…ËÆ˙ ®…±…™……±…®… ®… "M……™…'* <∫…“ |…EÚ…Æ˙  ¶…xx… +l…«
                                  ¥……±…‰ ÀΩ˛n˘“ +…ËÆ˙ +{…x…“ ®……i…fi¶……π…… E‰Ú ∫…®…v¥…x…“™… ∂…§n˘ S…÷x…EÚÆ˙
                                   ±…J…Â*
                                  ÀΩ˛n˘“ +…ËÆ˙ ®…±…™……±…®… ®… |…™…÷Ci… BEÚ ∂…§n˘ Ω˲ "{…I…“'* n˘…‰x……Â
                                  ¶……π……+… ®… <∫…EÚ… +l…« Ω˲ -- " S… c˜™……'* <∫…“ |…EÚ…Æ˙ ∫…®……x… +l…«
                                  ¥……±…‰ ÀΩ˛n˘“ +…ËÆ˙ +{…x…“ ®……i…fi¶……π…… E‰Ú ∫…®…v¥…x…“™… ∂…§n˘ S…÷x…EÚÆ˙
                                   ±…J…Â*

E‰ÚÆ˙±… {……`ˆ…¥…±…“ ÀΩ˛n˘“ - EÚI…… n˘∫…¥…”                                                                                17
¥……C™…- ®…±……x…
      x…®x……∆ EÚi… ¥……C™… {…g¯*
         {……x…“ §…Æ˙∫……* x…n˘“ ®… {……x…“ ¶…Æ˙…*
         V…§… {……x…“ §…Æ˙∫…… i…§… x…n˘“ ®… {……x…“ ¶…Æ˙…*
         ®…È n˘…Ëc˜EÚÆ˙ ∫]‰ı∂…x… {…Ω÷ƒ˛S……* M……c˜“ U⁄Ù]ı M…<«*
         ®…È n˘…Ëc˜EÚÆ˙ ∫]‰ı∂…x… {…Ω÷ƒ˛S……, ±…‰ EÚx… M……c˜“ U⁄Ù]ı M…<«*
         |…i™…‰EÚ ¥……C™…-V……‰c‰˜ EËÚ∫…‰  ®…±……B M…B ΩÈ˛?
         ¥……C™……∆∂…… ™…… ¥……C™…… EÚ… ®…‰±… EÚÆ˙…x…‰ ¥……±…‰ <x… ∂…§n˘… EÚ…‰ C™…… EÚΩ˛i…‰ ΩÈ˛?
         {……`ˆ¶……M… ∫…‰ B‰∫…‰ ∂…§n˘ +…ËÆ˙ =x…∫…‰ §…x……B M…B ¥……C™… UÙ…ƒ]ıEÚÆ˙  ±…J…Â*

     {…÷x…±…ÊJ…x…
     = S…i… ™……‰V…EÚ EÚ… |…™……‰M… EÚÆ˙E‰Ú ¥……C™……Â EÚ…‰  ®…±……Bƒ*
              Ω˛¥…… S…±…“* §……n˘±…  i…i…Æ˙- §…i…Æ˙ Ω˛…‰ M…B*                 <∫… ±…B
               {…CS…Æ˙ V……x…… Ω˲* U÷Ù]¬ı]ı“ ±…‰ Æ˙J…“ Ω˲*                  ™… n˘-i……‰
              ®…È {…g¯ x…Ω˛” ∫…EÚ…* ®…‰Æ˙“ +…ƒJ…… ®… n˘n«˘ Ω˲*              +…ËÆ˙
              >{…Æ˙ Ω˛“ S…±……‰M…‰*  x…∂S…™… Ω˛“  M…Æ˙ V……+…‰M…‰*            V……‰-¥…Ω˛
              ¥…Ω˛ ®…‰Ω˛x…i… EÚÆ˙i…… Ω˲* ¥…Ω˛ ∫…°Ú±… Ω˛…‰i…… Ω˲*           C™…… EÚ

     ∫…∆EÚ±…x…
     {……`ˆ ®…Â +…B  ¥…∂…‰π…h… ∂…§n˘ S…÷x…EÚÆ˙  ±…J…Â*




18                                                             E‰ÚÆ˙±… {……`ˆ…¥…±…“ ÀΩ˛n˘“ - EÚI…… n˘∫…¥…”
®……x…¥… +…V…EÚ±… ˛|…EfiÚ i…, V…“¥…-V…∆i…÷ +…ËÆ˙
                                                                               {…‰c˜-{……Ëv……Â E‰Ú  ±…B J…i…Æ˙x……EÚ ∫…… §…i… Ω˛…‰
                                                                               Æ˙Ω˛… Ω˲* ¥…Ω˛ |…… h…™…… EÚ…‰ ∫…i……i…… Ω˲, =x…EÚ“
                                                                               ±……∂…˙ EÚ…‰ ¶…“ x…Ω˛” UÙ…‰c˜i……* BEÚ ∫…SS…“
                                                                               P…]ıx…… ∫…‰ M…÷W…ÆÂ˙...


                                Ω˛…l…“ E‰Ú ∫……l…“
                                 ...
                                 ...
                                 ...  ®…±……x…“
                                 ...


  ™…Ω˛∂…Ω˛BEÚE‰Ú∫…SS…“P…x…‰ V…∆x……M…±…Ω˲*l…‰Z……Æ˙J……∆ƒbΩ˛˜ … l…™……ÂÆ˙…EÚ……“
          Æ˙ {……∫…
                        P…]ı
                                             * ™…Ω˛
                                                             E‰Ú ƒS
                                                                 =x…EÚ…‰ ¶…“ i……‰ S…… Ω˛B* Ω˛…Æ˙ J……EÚÆ˙ ¥…‰˛ x…W…n˘“EÚ E‰Ú
                                                                 M……ƒ¥…… i…EÚ V……x…‰ ±…M…‰* ¥…‰ ¥…Ω˛…ƒ E‰Ú J…‰i… +…ËÆ˙ P…Æ˙
       BEÚ Z…÷b˜ §…∫…… l……* ®…x…®……ËV…“ ®…∫i… Ω˛…l…“ V…∆M…±…“ §…Æ˙§……n˘ EÚÆ˙ b˜…±…i…‰*
                ∆
       {…‰c˜-{……Ëv…‰ J……i…‰* V…∆M…±… EÚ“ `∆ˆb˜EÚ ®… +…Æ˙…®…            BEÚ  n˘x… <∫…“ Z…÷∆b˜
       EÚÆ˙i…‰* ±…‰ EÚx…, =x…EÚ“ K…÷∂…“ W™……n˘…  n˘x… i…EÚ EÚ… BEÚ Ω˛…l…“ i……‰Æ˙{…… {…∂…÷-{… I…™…… EÚ…‰
        ]ıEÚ“ x…Ω˛”* ±……‰M…… x…‰ V…∆M…±… EÚ…]ıx…… ∂…÷∞¸  EÚ™……* §±……ÏEÚ {…Ω÷ƒ˛S……* =∫…x…‰ EÚ<« ®……Æ˙x…… EÚ…x…⁄x…“ V…÷®…«
       W…®…“x… +…ËÆ˙ ±…EÚc˜“ <∆∫……x… EÚ…‰  ®…±…”, ±…‰ EÚx… P…Æ˙… +…ËÆ˙ <∆∫……x…… EÚ…‰ Æ˙…Èn˘ Ω˲* C™…… +…{… =∫…
       Ω˛…l…“ §…‰P…Æ˙ Ω˛…‰ M…B*                                  b˜…±……* ±…∆§……-S……Ëc˜… Ω˛…l…“ EÚ…x…⁄x… ∫…‰ {… Æ˙ S…i…
                    ¶…⁄J… +…ËÆ˙ M…®…‘ ∫…‰ Ω˛…l…“ {…Ɖ˙∂……x… +…ËÆ˙ =∫…E‰Ú §…c‰˜-§…c‰˜ n˘…i…*
                                                                                        ƒ                     ΩÈ˛?
       l…‰* ¥…‰ V……i…‰ ¶…“ i……‰ EÚΩ˛…ƒ? P…Æ˙ +…ËÆ˙ J……x…… ±……‰M… =∫…‰ ®……Æ˙ ¶…“ x…Ω˛”




E‰ÚÆ˙±… {……`ˆ…¥…±…“ ÀΩ˛n˘“ - EÚI…… n˘∫…¥…”                                                                                     19
∫…EÚi…‰ l…‰* Ω˛…l…“ ®……Æ˙x…… EÚ…x…⁄x…“ W…÷®…« V……‰ Ω˲*              EÚÆ˙i…‰ Æ˙Ω‰˛*  EÚ∫…“EÚ…‰ =∫…E‰Ú {……∫… °Ú]ıEÚx…‰ x…  n˘™……*
     i…¶…“ BEÚ P…]ıx…… P…]ı“* i……‰Æ˙{…… V…∆M…±… E‰Ú §…“S…            V…∆M…±… ®… BEÚ M…Ω˛Æ˙…, §…c˜…
BEÚ ∫…c˜EÚ Ω˲* <∫…E‰Ú  EÚx……Ɖ˙  §…V…±…“ E‰Ú J…∆¶…‰ ΩÈ˛*            M…b¬˜f¯… f⁄ƒ¯g¯…*  °ÚÆ˙ +{…x…‰ Ω˛…l…“ E‰Ú §…‰P…Æ˙ Ω˛…‰x…‰
E÷ÚUÙ i……Æ˙ W…®…“x… {…Æ˙  M…Ɖ˙ l…‰* ¥…Ω˛…ƒ ∫…‰ M…÷W…Æ˙i…‰ Ω˛…l…“    ∫……l…“ EÚ“ ±……∂… P…∫…“]ıEÚÆ˙ ®… ®……x…¥…-∫…®……V…
                                                                                                         EÚ… +∫…∆M… i…{…⁄h…«
EÚ… {……ƒ¥… i……Æ˙… {…Æ˙ {…c˜…* W……‰Æ˙ ∫…‰  §…V…±…“ EÚ… Z…]ıEÚ…       ¥…Ω˛…ƒ ±……B* =∫…‰ M…b¬˜f‰¯ ®…  ¥…EÚ…∫… EÚΩ˛…ƒ i…EÚ
±…M…… +…ËÆ˙ ¥…Ω˛ ®…Æ˙ M…™……*                                         b˜…±…  n˘™……* ±…EÚc˜“ +…ËÆ˙  W…®®…‰n˘…Æ˙ Ω˲?
                                                                     {…Œii…™…… ∫…‰ M…b¬˜f‰¯ EÚ…‰ f¯EÚ
       K…˜§…Æ˙  ®…±…i…‰ Ω˛“ M……ƒ¥…¥……±…‰ ¥…Ω˛…ƒ +… {…Ω÷ƒ˛S…‰*
                                                                      n˘™……*
±……‰M…… EÚ…‰ M…÷∫∫…… =i……Æ˙x…‰ EÚ… ®……ËEÚ…  ®…±… M…™……* ®…Ɖ˙
Ω÷˛B Ω˛…l…“ EÚ…‰ EÚ…‰<« `ˆ…‰EÚÆ˙ ®……Æ˙i……, EÚ…‰<« ±……`ˆ“,                  Ω˛… l…™…… x…‰ =∫…‰ n˘°Úx……EÚÆ˙ M……ƒ¥…¥……±…… EÚ“
E÷Ú±Ω˛…c˜“ +…ËÆ˙ S……E⁄Ú ∫…‰ ®……Æ˙i……* E÷ÚUÙ ±……‰M… i……‰ =∫…E‰Ú       +{…x…… ¢ÚW…«  x…¶……™……* ®…M…Æ˙ V…M…Ω˛ +M…Æ˙ +…{…
n˘…ƒi… Ω˛“ i……‰c˜x…‰ ±…M…‰* Ω˛…l…“-n˘…ƒi… §…Ω÷˛i… ®…Ωƒ˛M…… Ω˛…‰i……   <x…∫……x…… x…‰  EÚ∫…“ S…“W… EÚ“ Ω˛…‰i…‰ i……‰ ®…Ɖ˙ Ω÷˛B
Ω˲* <∫…∫…‰ V…‰¥…Æ˙ +…ËÆ˙ ∫…V……¥…]ı EÚ… ∫……®……x… §…x…i…… Ω˲*
                ‰                                                    {…Æ˙¥……Ω˛ x… EÚ“* {…Ω˛±…‰ V…∆M…±… Ω˛…l…“ E‰Ú ∫……l… C™……
{…Æ˙ Ω˛…l…“-n˘…ƒi…  x…EÚ…±…x…‰ E‰Ú  ±…B ∫…Æ˙EÚ…Æ˙“ <V……W…i…          EÚ…]ıEÚÆ˙ Ω˛…l…“ EÚ… P…Æ˙ UÙ“x……, ¥™…¥…Ω˛…Æ˙ EÚÆ˙i…‰?
W…∞¸Æ˙“ Ω˲* S……‰Æ˙“ ∫…‰  x…EÚ…±……‰, i……‰ {…÷ ±…∫…-E‰Ú∫… §…x…         °ÚÆ˙ =∫…E‰Ú ®…Æ˙x…‰ {…Æ˙ ¶…“ =∫…‰ ∫…i……x…… x…Ω˛” UÙ…‰c˜…*
V……i…… Ω˲* ±…‰ EÚx… ™…Ω˛…ƒ =±]ı… Ω÷˛+…* {…÷ ±…∫… x…‰ Ω˛…l…“
                                                                        ( n˘±±…“ ∫…‰ |…EÚ… ∂…i… " {…]ı…Æ˙…' EÚ“ {……`ˆEÚ  ®…±……x…“
EÚ… ®……®…±…… n˘§……  n˘™……* n⁄˘∫…Æ˙“ i…Æ˙¢Ú ¥…‰ Ω˛…l…“-n˘…ƒi…
                                                                        n¬˘¥……Æ˙… Æ˙ S…i… BEÚ P…]ıx…… EÚ… {…÷x…:|…∫i…÷i…“EÚÆ˙h…*)
E‰Ú ]÷ıEÚc‰˜ S…÷{…S……{…  x…EÚ±…¥……i…‰ Æ˙Ω‰˛* {……ƒS…-n˘∫…  EÚ±……‰
n˘…ƒi… EÚ… BEÚ ]÷ıEÚc˜… Ω˛“ EÚ…¢Ú“ l……*
                                                                               ¥…x… (∫…∆Æ˙I…h…) + v… x…™…®… 1927
      BEÚ ®…Ω˛“x…‰ i…EÚ Ω˛…l…“ EÚ“ ±……∂… ¥…Ω˛” {…c˜“ Æ˙Ω˛“*                    Forest (Conservation) Act

 °ÚÆ˙ Ω˛… l…™…… EÚ… Z…÷∆b˜ ¥…Ω˛…ƒ {…Ω÷ƒ˛S……* =xΩ˛…Âx…‰ ±……∂… EÚ…‰             ¥…x™… V…“¥… (∫…∆Æ˙I…h…) + v… x…™…®… 1972
                                                                               Wild Life (Protection) Act
S……Æ˙… i…Æ˙¢Ú ∫…‰ P…‰Æ˙  ±…™……*  n˘x…-Æ˙…i… =∫…EÚ“ Æ˙J…¥……±…“                 {…™……«¥…Æ˙h… (∫…∆Æ˙I…h…) + v… x…™…®… 1984
                                                                               Environment (Protection) Act


20                                                                                       E‰ÚÆ˙±… {……`ˆ…¥…±…“ ÀΩ˛n˘“ - EÚI…… n˘∫…¥…”
+…M…‰...
                           Æ˙{…]ı
                            x…®x……∆ EÚi…  S…j… EÚ… ¥……S…x… EÚÆÂ˙*

                                                                                                     ®…Èx…‰ C™……  EÚ™……?
                                                                                                            V

                                                                                                        S…j…¥……S…x… EÚÆ˙E‰Ú
                                                                                                       |…∫…∆M… {…Ω˛S……x……
                                                                                                       Æ˙{…]ı EÚ“ P…]ıx…… E‰Ú
                                                                                                       ∫…®…™… +…ËÆ˙ ∫l……x…
                                                                                                       EÚ… =±±…‰J…  EÚ™……
                                                                                                       Æ˙{…]ı EÚ…  ¥…∫i……Æ˙
                                                                                                        EÚ™……
                           BEÚ ∫…®……S……Æ˙-{…j… E‰Ú ∫…∆¥……n˘n˘…i…… x…‰ ®…“Æ˙…x…M…Æ˙ E‰Ú {……∫…
                                                                                                       +x…÷∞¸{… ¶……π……-∂…˱…“
                           ™…Ω˛ o˘∂™… n‰˘J…… l……* =xΩ˛…Âx…‰ =∫…E‰Ú +…v……Æ˙ {…Æ˙ BEÚ                    +{…x……<«
                           Æ˙{…]ı i…Ë™……Æ˙ EÚ“* ¥…Ω˛ Æ˙{…]ı +{…x…“ EÚ±{…x…… E‰Ú +x…÷∫……Æ˙              = S…i… ∂…“π…«EÚ  n˘™……
                            ±…J…Â*




                            ¥…∂±…‰π…h…
                            x…®x… ±… J…i… +∆∂… {…g¯*
                                    + ¥…x……∂… ∫E⁄Ú±… V…… Æ˙Ω˛… Ω˲* Æ˙…‰W… ¥…Ω˛ Æ˙…∫i…‰ ®… +{…x…‰ n˘…‰∫i…  ¥…x…“i… ∫…‰
                                     ®…±…i…… Ω˲* n˘…‰x…… ∫……l…-∫……l… ∫E⁄Ú±… V……i…‰ ΩÈ˛* +…V…  ¥…x…“i… x…Ω˛”  ®…±……*
                                    <∫… ±…B + ¥…x……∂… +E‰Ú±…‰ Ω˛“ S…±……* " ¥…x…“i… +…V… ∫E⁄Ú±… x…Ω˛” +… Æ˙Ω˛…
                                    Ω˛…‰M……' -- + ¥…x……∂… x…‰ ∫……‰S……*
                           Ɖ˙J……∆ EÚi…  GÚ™……-∞¸{…… {…Æ˙ v™……x… n¢* ™…Ω˛…ƒ  GÚ™…… EÚ… ¥™……{……Æ˙  EÚ∫… EÚ…±… ®… Ω˛…‰ Æ˙Ω˛…
                           Ω˲?
                           <∫… <EÚ…<« E‰Ú {……`ˆ… ∫…‰ B‰∫…‰  GÚ™……-∞¸{… UÙ…ƒ]Âı +…ËÆ˙ =x…E‰Ú |…™……‰M… ∫…®…Z…Â*

E‰ÚÆ˙±… {……`ˆ…¥…±…“ ÀΩ˛n˘“ - EÚI…… n˘∫…¥…”                                                                                      21
=n¬˘P……‰π…h……
     {™……Ɖ˙ §…SS……‰, v™……x… n˘“ V…B --
      ¥…∂¥… {…™……«¥…Æ˙h…  n˘¥…∫… E‰Ú  ∫…±… ∫…±…‰ ®… 5 V…⁄x…
     EÚ…‰ Ω˛®……Ɖ˙ ∫E⁄Ú±… ®… ¥…x…  ¥…¶……M… E‰Ú ∫…Ω˛™……‰M… ∫…‰
     {……Ëv……Â EÚ…  ¥…i…Æ˙h… Ω˛…‰M……* {…∆S……™…i… ∫… ®… i… E‰Ú
     ®……x…x…“™… +v™…I… <∫…EÚ… =n¬˘P……]ıx… EÚÆÂ˙M…‰* |…i™…‰EÚ
      ¥…n¬˘™……l…‘ +{…x…“ EÚI……v™…… {…EÚ… ∫…‰ {……Ëv…… +…ËÆ˙
     b˜…™…Æ˙“ |……{i… EÚƉ˙* ∫…§…EÚ“ ={…Œ∫l… i… +{…‰ I…i…
     Ω˲*




                  +…∂…™…O…Ω˛h…
                     =n¬˘P……‰π…h…… EÚ… +…∂…™… ∫…®…Z…Â*
                     =∫…EÚ“ ¶……π……-∂…˱…“ EÚ“ C™……  ¥…∂…‰π…i…… Ω˲?


22                                                                    E‰ÚÆ˙±… {……`ˆ…¥…±…“ ÀΩ˛n˘“ - EÚI…… n˘∫…¥…”
=n¬˘P……‰π…h……                                                        ®…Èx…‰ C™……  EÚ™……?
                                                                                                        V
                          ∫E⁄Ú±… ®… Ω˛®… EÚ<« EÚ…™…«GÚ®…… EÚ… +…™……‰V…x… EÚÆ˙i…‰ ΩÈ˛*
                          <x…®… ∫…‰  EÚ∫…“ BEÚ EÚ…™…«GÚ®… EÚ“ ∫…⁄S…x…… n‰˘i…‰ Ω÷˛B               EÚ…™…«GÚ®… EÚ“ ∫…®™…EÚ
                          =n¬˘P……‰π…h…… i…Ë™……Æ˙ EÚÆÂ˙*                                           V……x…EÚ…Æ˙“ {……<«
                                                                                                  ∫…®…™…, i……Æ˙“J…,
                                                                                                  ∫l……x… +… n˘ EÚ…
                                                                                                  =±±…‰J… EÚÆ˙i…‰ Ω÷˛B
                                                                                                  =n¬˘P……‰π…h…… i…Ë™……Æ˙ EÚ“
                                                                                                   x…Œ∂S…i…  EÚ™……  EÚ
                                                                                                  =∫…®…Â ∫…∆ I…{i…i……
                                                                                                  +…ËÆ˙ ∫{…π]ıi…… ΩÈ˛




                            ¥…∂±…‰π…h…
                          n˘“{i…“ EÚ“ b˜…™…Æ˙“ EÚ…  x…®x… ±… J…i… {…fiπ`ˆ {…g¯*


                                        31 ®…<«

                                         M…Æ˙®…“ EÚ“ U÷Ù]¬ı ]ı™……ƒ Ω˛…‰ S…÷EÚ”*
                                         EÚ±… ∫E⁄Ú±… J…÷±…‰M……* ∫…¶…“  ®…j…
                                         +…BƒM…‰* §…c˜“ J…÷∂…“ Ω˛…‰M…“* EÚ±…
                                         ∫…‰ n˘∫…¥…” EÚI…… ®…Â...* Æ˙…i… V…±n˘“
                                         ]ı±… V……B i……‰  EÚi…x…… +SUÙ… Ω˛…...   ‰


                           Ɖ˙J……∆ EÚi…  GÚ™……-∞¸{…… {…Æ˙ v™……x… n¢* ™…Ω˛…ƒ  GÚ™…… E‰Ú ¥™……{……Æ˙  EÚ∫… EÚ…±… EÚ“
                           ∫…⁄S…x…… n‰˘i…‰ ΩÈ˛?
                           <∫… <EÚ…<« E‰Ú {……`ˆ… ∫…‰ B‰∫…‰  GÚ™……-∞¸{… UÙ…ƒ]Âı +…ËÆ˙ =x…E‰Ú |…™……‰M… ∫…®…Z…Â*

E‰ÚÆ˙±… {……`ˆ…¥…±…“ ÀΩ˛n˘“ - EÚI…… n˘∫…¥…”                                                                                23
 ¥…∂±…‰π…h…
      x…®x……∆ EÚi… {……‰∫]ıÆ˙ {…g¯*


                                ÀΩ˛n˘“ C±…§… EÚ…
                             =n¬˘P……]ıx…
                                20 +M…∫i… 2011
                                 {…⁄¥……«Ω¬˛x… 11 §…V…‰
                                ∫E⁄Ú±… ∫…¶……M…fiΩ˛ ®…Â

                       ÀΩ˛n˘“-∫…… Ω˛i™…EÚ…Æ˙… EÚ“ °Ú…‰]ı…‰-|…n˘∂…«x…“
                             ÀΩ˛n˘“ ∫…… Ω˛Œi™…EÚ |… i…™……‰ M…i……Bƒ
                                EÚ ¥…i……-{……`ˆ |… i…™……‰ M…i……
                                   ∫……¥…«V… x…EÚ ∫…®®…‰±…x…


               V…“.V…“.BS….B∫….B∫…., BÆ˙h……E÷Ú±…®…

     ®……x… ±…Â, +…{… ÀΩ˛n˘“ C±…§… E‰Ú ∫… S…¥… ΩÈ˛* <∫… EÚ…™…«GÚ®… EÚ…‰
     ∫…°Ú±… §…x……x…‰ E‰Ú  ±…B +…{… C™……-C™…… EÚÆÂ˙M…‰?




24                                                                       E‰ÚÆ˙±… {……`ˆ…¥…±…“ ÀΩ˛n˘“ - EÚI…… n˘∫…¥…”
{…… Æ˙¶…… π…EÚ ∂…§n˘…¥…±…“
             x…®x… ±… J…i… {…… Æ˙¶…… π…EÚ ∂…§n˘…Â EÚ… {… Æ˙S…™… {…… ±…Â*




                             Inland Letter card              -     +∆i…nÊ˘∂…“™… {…j… EÚ…b«˜
                             Stamp                           -     b˜…EÚ- ]ıEÚ]ı
                             Telecommunications              -     n⁄˘Æ˙∫…∆S……Æ˙
                             Registered letter               -     {…∆V…“EfiÚi… {…j…
                             Telephone                       -     n⁄˘Æ˙¶……π…
                             Interruption                    -     Ø˚EÚ…¥…]ı
                             Internet                        -     +∆i…V……«±…
                             Computer Keyboard               -     ∫…∆M…h…EÚ-E÷Ú∆ V…“{…]ı±…



            ∫…∆S……Æ˙ ∫…∆§…∆v…“ +x™… n˘…‰ {…… Æ˙¶…… π…EÚ ∂…§n˘  ±…J…Â*


E‰ÚÆ˙±… {……`ˆ…¥…±…“ ÀΩ˛n˘“ - EÚI…… n˘∫…¥…”                                                    25
+ i… Æ˙Ci… ¥……S…x… E‰Ú  ±…B
                                                     +…v…÷ x…EÚ ®……x…¥… |…EfiÚ i… +…ËÆ˙ V…“¥…-V…∆i…÷+…Â
                                                     ∫…‰ §…Ω÷˛i… Ω˛“ G⁄ÚÆ˙ ¥™…¥…Ω˛…Æ˙ EÚÆ˙ Æ˙Ω˛… Ω˲*
                                                     ®……x…¥… EÚ“ ∫¥……l…«{…Æ˙i…… EÚ… V…“i……-V……M…i……
                                                     ∫…§…⁄i… Ω˲ ™…Ω˛ EÚ ¥…i……˛...



                       S… c˜™……
                      ...
                      ...
                      ... Æ˙…®…n˘Æ˙∂…  ®…∏…
                      ...




                       S… c˜™…… =c˜i…“ Ω÷˛<« EÚΩ˛” ∫…‰ +…<«
                          §…Ω÷˛i… n⁄˘Æ˙ i…EÚ <v…Æ˙-=v…Æ˙ ¶…]ı˜EÚi…“ Ω÷˛<«
                          +{…x…… P……Â∫…±…… J……‰V…i…“ Æ˙Ω˛“
                           °ÚÆ˙ l…EÚEÚÆ˙ BEÚ V…±…“ Ω÷˛<« b˜…±… {…Æ˙ §…Ë`ˆ M…<«
                          +…ËÆ˙ ∫……‰S…x…‰ ±…M…“ --
                          "+…V… V…∆M…±… ®… EÚ…‰<« +…n˘®…“ +…™…… l…… C™……?'

26                                                                     E‰ÚÆ˙±… {……`ˆ…¥…±…“ ÀΩ˛n˘“ - EÚI…… n˘∫…¥…”
Æ˙…®…n˘Æ˙∂…  ®…∏… EÚ… V…x®… 1924 EÚ…‰ M……‰Æ˙J…{…÷Æ˙  V…±…‰ E‰Ú V…÷®…Æ˙“ x……®…EÚ M……ƒ¥… ®…Â
                                       Ω÷˛+… l……* +…{… ÀΩ˛n˘“ E‰Ú ∫…°Ú±… EÚ ¥…, +…±……‰S…EÚ i…l…… EÚl……EÚ…Æ˙ ΩÈ˛* EÚ ¥…i……
                                       ®… =x…EÚ“ o˘Œπ]ı ®……x…¥…“™… +…ËÆ˙ |…M… i…∂…“±… Ω˲* {…l… E‰Ú M…“i…, §…‰Æ∆˙M… §…‰x……®…
                                        S…]¬ı `ˆ™……ƒ, V…÷±…⁄∫… EÚΩ˛…ƒ V…… Æ˙Ω˛… ΩË +… n˘ =x…E‰Ú =±±…‰J…x…“™… EÚ…¥™…- ∫…∆O…Ω˛ ΩÈ˛*




                             |…n˘∂…«x…“                                                                    ®…Èx…‰ C™……  EÚ™……?
                                                                                                                   V
                                  x…®x… ±… J…i…  ¥…π…™… {…Æ˙  S…j…-|…n˘∂…«x…“ ±…M……Bƒ +…ËÆ˙
                                 |…i™…‰EÚ  S…j… EÚ“ {……n˘- ]ı{{…h…“  ±…J…Â*                                  <∆]ıÆ˙x…‰]ı +…ËÆ˙ +x™…
                                                                                                             ª……‰i……Â ∫…‰  S…j……Â EÚ…
                                 "+…n˘®…“ n¬˘¥……Æ˙… |…EfiÚ i… +…ËÆ˙ V…“¥…-V…∆i…÷+… EÚ… ∂……‰π…h…*'            ∫…∆EÚ±…x…  EÚ™……
                                                                                                             =x…EÚ…  ¥…∂±…‰π…h…
                                                                                                              EÚ™……
                                                                                                             = S…i… {……n˘- ]ı{{…h…“
                                                                                                              ±…J…“
                                                                                                             ¶……π…… EÚ… {… Æ˙®……V…«x…
                                                                                                              EÚ™……




E‰ÚÆ˙±… {……`ˆ…¥…±…“ ÀΩ˛n˘“ - EÚI…… n˘∫…¥…”                                                                                          27
{… Æ˙ ∂…π]ı
                                                             ∫…∆EÚ‰ i…
                    ∫…∆.            -     ∫…∆Y……                    +. GÚ         -       +EÚ®…«EÚ  GÚ™……
                    {…÷.            -     {…÷œ±±…M…                 ∫…. GÚ        -       ∫…EÚ®…«EÚ  GÚ™……
                    ∫j…“.           -     ∫j…“À±…M…                 ∫…∆. GÚ       -       ∫…∆™…÷Ci…  GÚ™……
                     ¥….            -      ¥…∂…‰π…h…                 ®…. GÚ       -        ®… ∏…i…  GÚ™……
                    +¥™….           -     +¥™…™…                    ®…÷.|…        -       ®…÷Ω˛…¥…Ɖ˙n˘…Æ˙ |…™……‰M…
                 xÉnùÒ +Éè®ú ºÉɤÉÖxÉ                                                   {ÉÉxÉÒ EòÉä VÉÖ`öÉ®úxÉä ºÉä {ÉÚ®úÉ
¨Éè±ÉÒ-EÖòSÉè±ÉÒ (Ê´É.) - MÉÆnùÒ,   aenamb,
                                                                                        ºÉ¨ÉÉVÉ ºÉÆEò]õ ¨Éå {Éc÷
                             A›dLÙ],                                                    VÉÉiÉÉ ½èþ*
                             »⁄fl∆´⁄»¤•⁄, dirty                    =±ÉÒSÉxÉÉ (ºÉ.ÊGò.) - VÉ±É ¤Éɽþ®ú ÊxÉEòɱÉxÉÉ,
                                                                                                  sh≈w tXhpI,
                           ¶É½þ®ú EòÒ |ÉɪÉ: ºÉ¦ÉÒ                                                RiΩ¨p
                           MÉʱɪÉÉÄ ¨Éè±ÉÒ-EÖòSÉè±ÉÒ ½éþ*                                        ’˚ZŸRp, dƒP√fisÊ,
¨ÉUôʱɪÉÉÄ =iÉ®úÉ<Ç ½éþ - ¨ÉUôʱɪÉÉÄ {ÉÉxÉÒ Eäò >ð{É®ú                                          throw off water
                           +É<Ç ½éþ* a’yw                                                      UÖô]ÂõÊ]õªÉÉå ¨Éå ¤ÉSSÉä iÉɱÉɤÉ
                             sh≈-Øn-p-ap-I-
                                                                                               EòÉ {ÉÉxÉÒ =±ÉÒSÉEò®ú
                             fn¬ s]mßn-°n-S-
                             °p-∂p, ¡uLs                                                       JÉä±ÉiÉä ½éþ*
                             RiΩ¨u ˙Up                            iÉäWÉÉ¤É (ºÉÆ.{ÉÖ.)        - +¨±É, Aæw,
                             ™Rk’                                                                 A™Xm, A»⁄fl«,          acid
                             °Pd°u], …flfi´⁄fl                                                   |ɪÉÉäMɶÉɱÉÉ ¨Éå iÉäWÉÉ¤É Eäò
                             ¨fi¬´⁄∆« }Êfi∆OʇMt•Ê                                               ÊMÉ®úxÉä Eäò EòÉ®úhÉ ®úÉVÉÚ EòÉ
                             fishes are floating                                               Eò{Éc÷É VÉ±É MɪÉÉ*
                             upon the water                       ZÉä±ÉxÉÉ (ºÉ.ÊGò.)         - ºÉ½þxÉÉ, kln°pI,
VÉÖ`öÉ®úxÉÉ (ºÉ.ÊGò.) - VÉÚ`öÉ Eò®úxÉÉ,                                                           ˘TÙflj’d˘LÙsfiRp,
                        SÉJÉEò®ú UôÉäc÷xÉÉ                                                        —⁄’—⁄fl, to bear
                             aen--s∏-Sp-ØpI,                                                    +ÆOÉäWÉÉå EòÒ GÚò®úiÉÉ+Éå EòÉä
                             UÙ—T”j’Rp,                                                          ZÉä±ÉEò®ú ½þ¨ÉxÉä +ÉWÉÉnùÒ
                             GMdƒfl»⁄·¤s⁄fl,                                                       |ÉÉ{iÉ EòÒ*
                             to pollute

28                                                                                      E‰ÚÆ˙±… {……`ˆ…¥…±…“ ÀΩ˛n˘“ - EÚI…… n˘∫…¥…”
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi
Kerala tenth hindi

More Related Content

Similar to Kerala tenth hindi

Sjogrens brochure(gujarati)
Sjogrens brochure(gujarati)Sjogrens brochure(gujarati)
Sjogrens brochure(gujarati)
sjogrensindia
 
בן גוריון ציוני דרך פזל
בן גוריון ציוני דרך פזלבן גוריון ציוני דרך פזל
בן גוריון ציוני דרך פזל
guestbbaefa
 
מצגת בית ספר השבעה
מצגת בית ספר השבעהמצגת בית ספר השבעה
מצגת בית ספר השבעה
eyalro
 
1 View
1 View1 View
1 View
ad3pic
 
חודש ינואר 2009
חודש ינואר 2009חודש ינואר 2009
חודש ינואר 2009
matnasshlomi
 
Mytrip
MytripMytrip
Mytrip
irital
 
Mytrip
MytripMytrip
Mytrip
irital
 

Similar to Kerala tenth hindi (20)

Sjogrens brochure(gujarati)
Sjogrens brochure(gujarati)Sjogrens brochure(gujarati)
Sjogrens brochure(gujarati)
 
Levav's House - the educational restaurant
Levav's House - the educational restaurantLevav's House - the educational restaurant
Levav's House - the educational restaurant
 
בן גוריון ציוני דרך פזל
בן גוריון ציוני דרך פזלבן גוריון ציוני דרך פזל
בן גוריון ציוני דרך פזל
 
אבא_60_3
אבא_60_3אבא_60_3
אבא_60_3
 
Tamrurim
TamrurimTamrurim
Tamrurim
 
מצגת בית ספר השבעה
מצגת בית ספר השבעהמצגת בית ספר השבעה
מצגת בית ספר השבעה
 
The Psychology behind the web
The Psychology behind the webThe Psychology behind the web
The Psychology behind the web
 
Protect your pc from malware
Protect your pc from malwareProtect your pc from malware
Protect your pc from malware
 
רעיונות למיזמים של תלמידי כיתות ו' בבית הספר כוכב הצפון
רעיונות למיזמים של תלמידי כיתות ו' בבית הספר כוכב הצפוןרעיונות למיזמים של תלמידי כיתות ו' בבית הספר כוכב הצפון
רעיונות למיזמים של תלמידי כיתות ו' בבית הספר כוכב הצפון
 
1 View
1 View1 View
1 View
 
December 2020 corona benchmark
December 2020 corona benchmarkDecember 2020 corona benchmark
December 2020 corona benchmark
 
10nodes
10nodes10nodes
10nodes
 
Ivri The Blind Dog
Ivri The Blind DogIvri The Blind Dog
Ivri The Blind Dog
 
דברים שחובה לדעת על החסכון לפרישה
דברים שחובה לדעת על החסכון לפרישהדברים שחובה לדעת על החסכון לפרישה
דברים שחובה לדעת על החסכון לפרישה
 
חודש ינואר 2009
חודש ינואר 2009חודש ינואר 2009
חודש ינואר 2009
 
רובע האוניברסילה
רובע האוניברסילהרובע האוניברסילה
רובע האוניברסילה
 
כנס אילת לעיתונות - חברי אגודה
כנס אילת לעיתונות  - חברי אגודהכנס אילת לעיתונות  - חברי אגודה
כנס אילת לעיתונות - חברי אגודה
 
Computeron 2005.2
Computeron 2005.2Computeron 2005.2
Computeron 2005.2
 
Mytrip
MytripMytrip
Mytrip
 
Mytrip
MytripMytrip
Mytrip
 

Kerala tenth hindi

  • 1. E‰ÚÆ˙±… {……`ˆ…¥…±…“ ÀΩ˛n˘“ EÚI…… X E‰ÚÆ˙±… ∫…Æ˙EÚ…Æ  ∂…I……  ¥…¶……M… Æ˙…V™… ∂…Ë I…EÚ +x…÷∫…∆v……x… B¥…∆ |… ∂…I…h… {… Æ˙π…n¬˘ , (SCERT) E‰ÚÆ˙±… n¬˘¥……Æ˙…  x…î…i… 2011 E‰ÚÆ˙±… {……`ˆ…¥…±…“ ÀΩ˛n˘“ - EÚI…… n˘∫…¥…” 1
  • 2. Æ˙…π]≈ıM……x… V…x…-M…h…-®…x…-+ v…x……™…EÚ V…™… Ω‰˛ , ¶……Æ˙i…-¶……M™…- ¥…v……i……* {…∆V……§…-À∫…v…-M…÷V…Æ˙…i…-®…Æ˙…`ˆ…, p˘… ¥…c˜-=iEÚ±…-§…∆M…, À¥…v™…- Ω˛®……S…±…, ™…®…÷x……-M…∆M…… =SUÙ±… V…±… v…-i…Æ∆˙M…, i…¥… ∂…÷¶… x……®…‰ V……M…‰, i…¥… ∂…÷¶… +… ∂…π… ®……ƒM…‰, M……Ω‰˛ i…¥… V…™…-M……l……* V…x…M…h…-®…∆M…±…n˘…™…EÚ V…™… Ω‰˛, ¶……Æ˙i…-¶……M™…- ¥…v……i……* V…™… Ω‰˛, V…™… Ω‰˛, V…™… Ω‰˛, V…™… V…™… V…™…, V…™… Ω‰˛! |… i…Y…… ¶……Æ˙i… ®…‰Æ˙… n‰˘∂… Ω˲* ∫…¶…“ ¶……Æ˙i…“™… ®…‰Æ‰˙ ¶……<«-§…Ω˛x… ΩÈ˛* ®…÷Z…‰ +{…x…‰ n‰˘∂… ∫…‰ |…‰®… Ω˲ +…ËÆ˙ =∫…EÚ“ ∫…∆{…xx… +…ËÆ˙  ¥… ¥…v… {…Æ∆˙{…Æ˙… {…Æ˙ M…¥…« Ω˲* =∫…E‰Ú ™……‰M™… Ω˛…‰x…‰ E‰Ú  ±…B ®…‰Æ˙… |…™…ix… V……Æ˙“ Æ˙Ω‰˛M……* ®……i……- {…i……, M…÷Ø˚ i…l…… +O…V… ®…‰Æ‰˙ +…n˘Æ˙h…“™… Ω˛…ÂM…‰ +…ËÆ˙ =x…∫…‰ ®…‰Æ˙… ¥™…¥…Ω˛…Æ˙ ∫…®®……x…{…⁄h…« Ω˛…‰M……* ®…‰Æ˙“ |… i…Y…… Ω˲  EÚ +{…x…‰ n‰˘∂… +…ËÆ˙ V…x…i…… E‰Ú |… i… ®…‰Æ˙“ ∏…n¬˘v…… +]ı±… Æ˙Ω˛‰M…“* =x…EÚ“ =xx… i… +…ËÆ˙ ∫…®…fin¬˘ v… {…Æ˙ Ω˛“ ®…‰Æ˙… ∫…÷J…  x…¶…«Æ˙ Ω˲* Prepared by : State Council of Educational Research and Training (SCERT) Poojappura, Thiruvananthapuram 695012, Kerala Website : www.scert.kerala.gov.in e-mail : scertkerala@asianetindia.com Phone : 0471-2341883, Fax. 0471-2341869 First Edition : 2011 Typesetting : SCERT Lay out : SCERT Cover design : SCERT Printed at : KBPS, Kakkanad, Kochi © Department of Education, Government of Kerala
  • 3. n˘…‰ ∂…§n˘ {™……Ɖ˙ §…SS……‰, {…g¯…<« E‰Ú {…c˜…¥…… ∫…‰ Ω˛…‰EÚÆ˙ S…±…i…‰-S…±…i…‰ Ω˛®… n˘∫…¥…” EÚI…… EÚ“ ®…∆ W…±… i…EÚ {…Ω÷ƒ˛S…‰ ΩÈ˛* ™…Ω˛ ÀW…n˘M…“ EÚ… BEÚ ®…Ω˛ii…Æ˙ +…™……®… Ω˲, V……‰ Ω˛®… +…M…‰ EÚ“ ∫…Ω˛“ Æ˙…Ω˛  n˘J…… n‰˘i…… Ω˲* ∫…¢ÚÆ˙ E‰Ú n˘…ËÆ˙…x… EÚ<« x…W……Ɖ˙ Ω˛®… ±…÷¶……i…‰ Æ˙Ω‰˛, EÚ<« Ω˛®……Æ˙… Ω˛…Ë∫…±…… §…g¯…i…‰ Æ˙Ω‰˛ +…ËÆ˙ EÚ<« Ω˛®… |…‰Æ˙h…… n‰˘i…‰ Æ˙Ω‰˛* EfiÚ i… +…ËÆ˙ |…EfiÚ i… Ω˛®……Ɖ˙ +∆i…∫… ®… M… Æ˙®…… EÚ“ +®…fii…-¥…π……« EÚÆ˙i…“ ΩÈ˛* Ω˛®……Æ˙“ +…∂…… Ω˲  EÚ "x…n˘“ +…ËÆ˙ ∫……§…÷x…' ∫…‰ "+∆v…‰Æ˙ x…M…Æ˙“' i…EÚ EÚ… ™…Ω˛ ∫…¢ÚÆ˙ i…Æ˙Ω˛-i…Æ˙Ω˛ EÚ“ ∫…… Ω˛Œi™…EÚ Æ˙∫……x…÷¶…⁄ i…™……ƒ |…n˘…x… EÚƉ˙M…… +…ËÆ˙ ∫…®……V… E‰Ú §…Ω÷˛-+…™……®…“ {…Ω˛±…÷+… EÚ“ ™……n˘  n˘±……BM……* |…∫i…÷i… {……`¬ˆ™…-{…÷∫i…EÚ S……Æ˙ <EÚ…<™…… EÚ… ∫…∆EÚ±…x… Ω˲* {…Ω˛±…“ <EÚ…<« ®… §…∫…‰Æ˙… ±……Ë]ı… n‰˘x…‰ EÚ“  ¥…x…i…“ Ω˲, n⁄˘∫…Æ˙“ ®… ∫…‰Ω˛i… {…Æ˙ ∫……¥…v……x…“ §…Æ˙i…x…‰ EÚ… +…O…Ω˛ Ω˲, i…“∫…Æ˙“ ®… W…®……x…‰ EÚ“  ¥…∫…∆M… i…™…… EÚ“ ∫…⁄S…x…… Ω˲ +…ËÆ˙ S……Ël…“ ®… n÷˘ x…™…… EÚ“ ∫……∆∫EfiÚ i…EÚ J…⁄ §…™…… EÚ… §…J……x… +…ËÆ˙ J…… ®…™…… E‰Ú |… i… ∫…V…M…i…… Ω˲* ™…Ω˛ {……`¬ˆ™…-{…÷∫i…EÚ Ω˛®……Ɖ˙ +v™……{…EÚ-§…∆v…÷+… E‰Ú +l…EÚ {… Æ˙∏…®… EÚ… ∫……l…«EÚ {… Æ˙h……®… Ω˲* ®…÷Z…‰ =®®…“n˘ Ω˲  EÚ +…{… EÚ…‰ +…M…‰ ¶…“ =x…∫…‰ ®……M…«n˘∂…«x… +…ËÆ˙ |…‰Æ˙h……  ®…±…i…“ Æ˙Ω‰˛M…“* +…{…EÚ“ ∫……Æ˙∫¥…i… ™……j…… ∫…÷J…n˘ +…ËÆ˙ ®…∆M…±…®…™… Ω˛…‰! ∂…÷¶……∂…“π… E‰Ú ∫……l…, |……‰¢‰Ú∫…Æ˙ B®….B J……n˘Æ˙  x…n‰˘∂…EÚ Æ˙…V™… ∂…Ë I…EÚ +x…÷∫…∆v……x… B¥…∆ |… ∂…I…h… {… Æ˙π…n¬˘
  • 4. {……`¬ˆ™…{…÷∫i…EÚ Æ˙S…x……∫… ®… i… ÀΩ˛n˘“ X ∫…±……Ω˛EÚ…Æ˙ +v™…I… |……‰¢‰Ú∫…Æ˙ (b˜…Ï.) B®….B∫….  ¥…∂¥…∆¶…Æ˙x… |……‰¢‰Ú∫…Æ˙ (b˜…Ï.) {…¥…⁄Æ˙ ∂…∂…”p˘x… |……‰¢‰Ú∫…Æ˙(Rtd.)ÀΩ˛n˘“  ¥…¶……M…, EÚ… ±…EÚ]ı  ¥…∂¥… ¥…n¬˘™……±…™… |……‰¢‰Ú∫…Æ˙(Rtd.)ÀΩ˛n˘“  ¥…¶……M…, +…]«¬ı∫… B∆b˜ ∫……™…x∫… Eڅϱ…‰V…, EÚ… ±…EÚ]ı  ¥…∂…‰π… +…®…∆ j…i… ∫…n˘∫™… |……‰¢‰Ú∫…Æ˙ (b˜…Ï.) +{…⁄¥……«x…∆n˘, |……‰¢‰Ú∫…Æ, ÀΩ˛n˘“  ¥…¶……M…,  n˘±±…“  ¥…∂¥… ¥…n¬˘™……±…™… b˜…Ï. {…⁄¥……« +M…Æ˙¥……±…, {… Æ˙™……‰V…x……-∫…∆™……‰V…EÚ,  x…Æ∆˙i…Æ˙, x…<«  n˘±±…“ b˜…Ï. ®…÷E÷Ú±…  |…™…n˘Ã∂…x…“, |…¥…Ci……,  ®…Æ˙…∆b˜… Ω˛…=∫…, x…<«  n˘±±…“ ∫…n˘∫™… b˜…Ï. + ¶…±……π….{…“. ¥…‰h…÷M……‰{……±….B®…. BS….B∫….B∫….]ı“. (ÀΩ˛n˘“) V…‰.b˜“.]ı“. <∫±……®… BS….B∫….B∫…., EÚ… ±…EÚ] BS….B∫….B. (ÀΩ˛n˘“) §…“.BS….B∫….B∫….,  ®…i…fi®®…±……,  i…Ø˚¥…x…∆i…{…÷Æ˙®… ß…®…Æ˙…∆ §…EÚ…. +…Æ˙.E‰Ú. b˜…Ï. ∂… ∂…v…Æ˙x… E÷Ú x… ™…±… BS….B∫….B.,(EÚxx…b˜) B∫….V…“.E‰Ú.BS….B∫…., E÷Úb˜±…÷, EÚ…∫…Æ˙M……‰b˜ À|…∫…“{…±…, ∫…Æ˙EÚ…Æ˙“ BS….B∫….B∫…., ¥…≥˝{…]¬ı]ıh…®…, EÚxx…⁄Æ˙ ®… h…E∆Ú`ˆx….Bx…. b˜…Ï. ∂… ∂… x……b˜…Æ. Bx….˙ BS….B∫….B∫….]ı“. (ÀΩ˛n˘“) {…“.B®…. ∫…Æ˙EÚ…Æ˙“ BS….B∫….B∫…., {……±…CEÚ…b B ∫…∫]Âı]ı |……‰¢‰Ú∫…Æ˙ (i… ®…±…)(Rtd.), B∫….∫…“.<«.+…Æ˙.]ı“,  i…Ø˚¥…x…∆i…{…÷Æ˙®… ®…÷Ω˛®®…n˘ +∂…Æ˙¢Ú +…±…÷∆M…±… ∏…“V…….V…‰. BS….B∫….B. (ÀΩ˛n˘“) V…“.BS….B∫….B∫…., <ÀÆ˙ §… ±…™…®…, ®…±…{{…÷Æ˙®… BS….B∫….B. (ÀΩ˛n˘“) EÚ…‰]¬ı]ıx… Ω˛±… BS….B∫….B∫….,  i…Ø˚¥…x…∆i…{…÷Æ˙®… b˜…Ï. ®…⁄∫…….B®…. b˜…Ï. ∫…hh…“.Bx….B®…. Æ˙“b˜Æ˙ , ∏…“∂…∆EÚÆ˙… ∫…∆∫EfiÚi…  ¥…∂¥… ¥…n¬˘™……±…™…, E‰ÚÆ˙±… B ∫…∫]Âı]ı |……‰¢‰Ú∫…Æ˙, ®…±…§……Æ˙  GÚŒ∫]ı™…x… Eڅϱ…‰V…, EÚ… ±…EÚ]ı ±……±…÷ l……Ï®…∫… b˜…Ï. ∫…÷®…….B∫…. BS….B∫….B∫….]ı“.(ÀΩ˛n˘“)∫…Â]ı ∫…‰ ¥…™…∫…« BS….B∫….B∫…., S…‰®®…xx……Æ˙, <b÷˜CEÚ“ B ∫…∫]Âı]ı |……‰¢‰Ú∫…Æ˙, ∫…Æ˙EÚ…Æ˙“  ¥…®…‰x∫… Eڅϱ…‰V…,  i…Ø˚¥…x…∆i…{…÷Æ˙®…  S…j…EÚ…Æ˙ +…‰ŒSS…Æ˙… Æ˙…V…Âp˘x…, ∫…Æ˙EÚ…Æ˙“ BS….B∫….B∫…, i…π…¥……, EÚ…‰±±…®… Æ˙…V…“¥…x…. Bx….]ı“., V…“.BS….B∫….B∫…, i… Æ˙™……‰b˜, EÚ…¥…÷®®…x…®…, ¥…™…x……b÷˜ π……V…“ §……§…÷. E‰Ú., V…“.BS….B∫….B∫…, ®…x…“b˜,  {…Æ˙¥…®…, BÆ˙h……E÷Ú±…®…  ¥…∂…‰π…Y… |……¢‰Ú∫…Æ˙ (b˜…Ï.) +V…™…  i…¥……Æ˙“, |……¢‰Ú∫…Æ,˙ ÀΩ˛n˘“  ¥…¶……M…,  n˘±±…“  ¥…∂¥… ¥…n¬˘™……±…™… |……¢‰Ú∫…Æ˙ (b˜…Ï.) =®……E÷Ú®……Æ˙“. V…‰., +v™…I……, ÀΩ˛n˘“  ¥…¶……M…, E‰ÚÆ˙±…  ¥…∂¥… ¥…n¬˘™……±…™… b˜…Ï. ±……±…S…∆n˘ Æ˙…®…, B ∫…∫]Âı]ı |……‰¢‰Ú∫…Æ˙, Bx….∫…“.<«.+…Æ˙.]ı“, x…<«  n˘±±…“ +EÚ…n˘ ®…EÚ ∫…∆™……‰V…EÚ S…∆ p˘EÚ…. E‰Ú., B ∫…∫]Âı]ı |……‰¢‰Ú∫…Æ˙, B∫….∫…“.<«.+…Æ˙.]ı“ Æ˙…V™… ∂…Ë I…EÚ +x…÷∫…∆v……x… B¥…∆ |… ∂…I…h… {… Æ˙π…n¬˘ (B∫….∫…“.<«.+…Æ˙.]ı“.)  ¥…n¬˘™……¶…¥…x…, {…⁄V…{{…÷Æ˙…,  i…Ø˚¥…x…∆i…{…÷Æ˙®… 695012
  • 5. +x…÷GÚ®… h…EÚ… <EÚ…<« BEÚ- §…∫…‰Æ˙… ±……Ë]ı… n˘…‰ 07 - 30 Y……x…Âp˘{… i… x…n˘“ +…ËÆ˙ ∫……§…÷x… 08 ®…Ω˛…n‰˘¥…“ ¥…®……« M……ËÆ˙… 11  ®…±……x…“ Ω˛…l…“ E‰Ú ∫……l…“ 19 Æ˙…®…n˘Æ˙∂…  ®…∏…  S… c˜™…… (+ i… Æ˙Ci… ¥……S…x…) 26 <EÚ…<« n˘…‰- ∫…‰Ω˛i… EÚ“ Æ˙…Ω˛ {…Æ˙ 31 - 61 ∫¥…™…∆|…EÚ…∂… §……§…⁄±……±… i…‰±…“ EÚ“ x……EÚ 32 {…÷x…Œii…±… E÷Ú…§n÷˘±±……  |…™… b˜…ÏC]ı∫…« 39 b˜…Ï.∂……∆i…… ∫…‰ ∫……I……iEÚ…Æ˙ ®…Ω˛i…¬ =n¬˘n‰˘∂™… EÚ“ |… i…®…… 45 ®…Ë l…±…“∂…Æ˙h… M…÷{i… ®…x…÷π™…i…… 49 i……Ɖ˙ W…®…” {…Æ˙ (+ i… Æ˙Ci… ¥……S…x…) 55 <EÚ…<« i…“x…- x…W…ÆÂ˙-x…W……Ɖ˙ 62 - 88 ¶…M…¥…i… Æ˙…¥…i… ¥…Ω˛ i……‰ +SUÙ… Ω÷˛+… 63 ™…∂…{……±… +…n˘®…“ EÚ… §…SS…… 67 x…… n˘Æ˙… W…Ω˛“Æ˙ §…§§…Æ˙ ∫…E÷Ú§……<« 74 x…M…Âp˘ ¶…]¬ı]ı…S……™…« ∫…®…… §…ƒv… M…™…… (+ i… Æ˙Ci… ¥……S…x…) 84 <EÚ…<« S……Æ˙- §…n˘±…i…‰ {… Æ˙¥…‰∂… 89 - 120 Æ˙…®…E÷Ú®……Æ˙ +…j…‰™… ®…÷~i… ®… `ˆM…“ 90 +…x…∆n˘ ∂…∆EÚÆ˙ ®……v…¥…x… ¶……Æ˙i…“™… ∫…∆∫EfiÚ i… ®… M…÷Ø˚- ∂…π™… ∫…∆§…∆v… 94 EÚ§…“Æ˙, i…÷±…∫…“, Æ˙Ω˛“®…  x…S……‰c˜ 99 =π……  |…™…∆¥…n˘… ¥……{…∫…“ 102 ¶……Æ˙i…Ân÷˘ Ω˛ Æ˙∂S…∆p˘ +∆v…‰Æ˙ x…M…Æ˙“ (+ i… Æ˙Ci… ¥……S…x…) 112
  • 6. ¶……Æ˙i… EÚ… ∫…∆ ¥…v……x… ¶……M… 4 EÚ x……M… Æ˙EÚ…Â E‰Ú ®…⁄±… EÚi…«¥™… +x…÷SU‰Ùn˘ 51 EÚ ®…⁄±… EÚi…«¥™… - ¶……Æ˙i… E‰Ú |…i™…‰EÚ x……M… Æ˙EÚ EÚ… ™…Ω˛ EÚi…«¥™… Ω˛…‰M……  EÚ ¥…Ω˛ -- EÚ) ∫…∆ ¥…v……x… EÚ… {……±…x… EÚƉ˙ +…ËÆ˙ =∫…E‰Ú +…n˘∂……Á, ∫…∆∫l……+…Â, Æ˙…π]≈ıv¥…V… +…ËÆ˙ Æ˙…π]≈ıM……x… EÚ… +…n˘Æ˙ EÚƉ˙, J…) ∫¥…i…∆j…i…… E‰Ú  ±…B Ω˛®……Ɖ˙ Æ˙…π]≈ı“™… +…∆n˘…‰±…x… EÚ…‰ |…‰ Æ˙i… EÚÆ˙x…‰ ¥……±…‰ =SS… +…n˘∂……Á EÚ…‰ æ˛n˘™… ®… ∫…∆V……‰B Æ˙J…‰ +…ËÆ˙ =x…EÚ… {……±…x… EÚƉ˙, M…) ¶……Æ˙i… EÚ“ ∫…∆|…¶…÷i……, BEÚi…… +…ËÆ˙ +J…∆b˜i…… EÚ“ Æ˙I…… EÚƉ˙ +…ËÆ˙ =∫…‰ +I…÷hh… §…x……B Æ˙J…‰, P…) n‰˘∂… EÚ“ Æ˙I…… EÚƉ˙ +…ËÆ˙ +…Ω¬˛¥……x…  EÚB V……x…‰ {…Æ˙ Æ˙…π]≈ı EÚ“ ∫…‰¥…… EÚƉ˙, RÛ) ¶……Æ˙i… E‰Ú ∫…¶…“ ±……‰M…… ®… ∫…®…Æ˙∫…i…… +…ËÆ˙ ∫…®……x… ß……i…fii¥… EÚ“ ¶……¥…x…… EÚ…  x…®……«h… EÚƉ˙ V……‰ v…®…«, ¶……π…… +…ËÆ˙ |…n‰˘∂… ™…… ¥…M…« {…Æ˙ +…v…… Æ˙i… ∫…¶…“ ¶…‰n˘¶……¥…… ∫…‰ {…Ɖ˙ Ω˛…‰; B‰∫…“ |…l……+… EÚ… i™……M… EÚƉ˙, V……‰ ®… Ω˛±……+… E‰Ú ∫…®®……x… E‰Ú  ¥…Ø˚n¬˘v… Ω˛…Â, S…) Ω˛®……Æ˙“ ∫……®…… ∫…EÚ ∫…∆∫EfiÚ i… EÚ“ M……ËÆ˙¥…∂……±…“ {…Æ∆˙{…Æ˙… EÚ… ®…Ω˛i¥… ∫…®…Z…‰ +…ËÆ˙ =x…EÚ… {… Æ˙Æ˙I…h… EÚƉ˙, UÙ) |……EfiÚ i…EÚ {…™……«¥…Æ˙h… EÚ“,  V…∫…E‰Ú +∆i…M…«i… ¥…x…, Z…“±…, x…n˘“ +…ËÆ˙ ¥…x™… V…“¥… ΩÈ˛, Æ˙I…… EÚƉ˙ +…ËÆ˙ =∫…EÚ… ∫…∆¥…v…«x… EÚƉ˙ i…l…… |…… h…®……j… E‰Ú |… i… n˘™……¶……¥… Æ˙J…‰, V…) ¥…ËY…… x…EÚ o˘Œπ]ıEÚ…‰h…, ®……x…¥…¥……n˘ +…ËÆ˙ Y……x……V…«x… i…l…… ∫…÷v……Æ˙ EÚ“ ¶……¥…x…… EÚ…  ¥…EÚ…∫… EÚƉ˙, Z…) ∫……¥…«V… x…EÚ ∫…∆{…Œii… EÚ…‰ ∫…÷Æ˙ I…i… Æ˙J…‰ +…ËÆ˙ ÀΩ˛∫…… ∫…‰ n⁄˘Æ˙ Æ˙Ω‰˛, …) ¥™…ŒCi…M…i… +…ËÆ˙ ∫……®…⁄ Ω˛EÚ M… i… ¥… v…™…… E‰Ú ∫…¶…“ I…‰j…… ®… =iEÚπ…« EÚ“ +…‰Æ˙ §…g¯x…‰ EÚ… ∫…i…i…¬ |…™……∫… EÚƉ˙,  V…∫…∫…‰ Æ˙…π]≈ı  x…Æ∆˙i…Æ˙ §…g¯i…‰ Ω÷˛B |…™…ix… +…ËÆ˙ ={…±…Œ§v… EÚ“ x…<« >ƒS……<™…… EÚ…‰ U⁄Ù ∫…E‰Ú, +…ËÆ˙ ]ı) UÙΩ˛ +…ËÆ˙ S……Ën˘Ω˛ ∫……±… E‰Ú §…“S… E‰Ú +{…x…‰ §…SS…‰/§…SS…“ EÚ…‰ ™…… +{…x…‰ ∫…∆Æ˙I…h… ®… Æ˙Ω˛x…‰¥……±…‰ §…SS…‰/§…SS…“ EÚ…‰ =∫…E‰Ú ®……i……- {…i…… ™…… + ¶…¶……¥…EÚ i…n˘x…÷E⁄Ú±…  ∂…I…… |…n˘…x… EÚÆ˙x…‰ EÚ… +¥…∫…Æ˙ n¢*
  • 8. x… n˘™…… ∫…‰ Ω˛®… {…™……«{i… ®……j…… ®… ∫¥…SUÙ {……x…“  ®…±…i…… l……, ±…‰ EÚx… +…V… ®……x…¥… E‰Ú + x…™…∆ j…i… Ω˛∫i…I…‰{… ∫…‰ {……x…“ EÚ“ ∫¥…SUÙi…… B¥…∆ ∫…÷±…¶…i…… ®… +¥…∂™… ∫…∆EÚ]ı +… M…™…… Ω˲* <∫… {…Æ˙ BEÚ EÚ ¥…i…… {…g¯... x…n˘“ +…ËÆ˙ ∫……§…÷x… ... ... ... Y……x…Âp˘{… i… ... x…n˘“! i…⁄ <i…x…“ n÷˘§…±…“ C™…… Ω˲ +…ËÆ˙ ®…˱…“-E÷ÚS…˱…“ ®…Æ˙“ Ω÷˛<« <SUÙ…+… EÚ“ i…Æ˙Ω˛ ®…UÙ ±…™……ƒ C™…… =i…Æ˙…<« ΩÈ˛ i…÷®Ω˛…Ɖ˙ n÷˘Ãn˘x…… E‰Ú n÷˘V…«±… ®… C™…… +…{… x…‰ +{…x…‰  EÚ∫…x…‰ i…÷®Ω˛…Æ˙… x…“Æ˙ Ω˛Æ˙… |…n‰˘∂… EÚ“  EÚ∫…“ x…n˘“ EÚ±…EÚ±… ®… EÚ±…÷π… ¶…Æ˙… EÚ…‰ n÷˘§…±…“ Ω˛…‰i…‰ n‰˘J…… §……P…… E‰Ú V…÷`ˆ…Æ˙x…‰ ∫…‰ i……‰ Ω˲? <∫…E‰Ú C™……-C™…… EÚ¶…“ n⁄˘ π…i… x…Ω˛” Ω÷˛+… i…÷®Ω˛…Æ˙… V…±… EÚ…Æ˙h… Ω˛…‰ ∫…EÚi…‰ ΩÈ˛? x… EÚU÷Ù+… EÚ“ o˘g¯ {…“`ˆ… ∫…‰ =±…“S…… V……EÚÆ˙ ¶…“ EÚ®… Ω÷˛+… Ω˛… l…™…… EÚ“ V…±…-GÚ“c˜…+… EÚ…‰ ¶…“ i…÷®… ∫…Ω˛i…“ Æ˙Ω˛“ ∫……x…∆n˘ 8 E‰ÚÆ˙±… {……`ˆ…¥…±…“ ÀΩ˛n˘“ - EÚI…… n˘∫…¥…”
  • 9. +…Ω˛! ±…‰ EÚx… ∫¥……l…‘ EÚ…Æ˙J……x…… EÚ… i…‰W……§…“ {…‰∂……§… Z…‰±…i…‰ EÚ ¥… x…‰ EÚ…Æ˙J……x…‰ EÚ…‰ §…ÈM…x…“ Ω˛…‰ M…<« i…÷®Ω˛…Æ˙“ ∂…÷ß… i¥…S…… ∫¥……l…« EÚ… |…i…“EÚ EÚΩ˛…  Ω˛®……±…™… E‰Ú Ω˛…‰i…‰ ¶…“ i…÷®Ω˛…Ɖ˙  ∫…Æ˙Ω˛…x…‰ Ω˲ i……‰ x…n˘“ +…ËÆ˙ Ω˛l…‰±…“-¶…Æ˙ EÚ“ BEÚ ∫……§…÷x… EÚ“  ]ı EÚ™…… ∫…‰ ∫……§…÷x…  EÚx…E‰Ú |…i…“EÚ Ω˛…Æ˙ M…<« i…÷®… ™…÷n¬˘v…* Ω˛…‰ ∫…EÚi…‰ ΩÈ˛, C™……Â? Y……x…Âp˘{… i… ∫…®…EÚ…±…“x… ÀΩ˛n˘“ EÚ ¥…i…… E‰Ú +O…h…“ EÚ ¥… ΩÈ˛* +…{…EÚ… V…x®… {…Ω˛±…“ V…x…¥…Æ˙“ 1950 EÚ…‰ Z……Æ˙J…∆b˜ E‰Ú {…l…Æ˙M……®…… ®… Ω÷˛+…* +…{…x…‰ ∫…®…EÚ…±…“x… ÀΩ˛n˘“ EÚ ¥…i…… EÚ…‰ x…™…… ∞¸{…- ¥…v……x… |…n˘…x…  EÚ™……˛* |……EfiÚ i…EÚ ∫…∆∫……v…x…… E‰Ú ∫…∆Æ˙I…h… {…Æ˙ +…{…x…‰  ¥…∂…‰π… §…±…  n˘™…… Ω˲* M…∆M……i…]ı, ∫…∆∂…™……i®……,  ¶…x…∫……Æ˙, EÚ ¥… x…‰ EÚΩ˛… +… n˘ =x…EÚ“ §…Ω÷˛S…ÃS…i… Æ˙S…x……Bƒ ΩÈ˛* ¥…‰ "∫…… Ω˛i™… +EÚ…n˘®…“ {…÷Æ˙∫EÚ…Æ˙' ∫…‰ ∫…®®…… x…i… ΩÈ˛* +…M…‰... ®…Èx…‰ C™……  EÚ™……? V EÚ ¥… +…ËÆ˙ EÚ ¥…i…… +…∫¥……n˘x…- ]ı{{…h…“ EÚ… {… Æ˙S…™…  n˘™…… EÚ ¥…i…… EÚ“ +…∫¥……n˘x…- ]ı{{…h…“  ±…J…Â* ¶……¥… EÚ…  ¥…∂±…‰π…h… ¶…⁄ ®…EÚ…  EÚ™……  ¥…∂±…‰π…h… EÚ ¥…i…… EÚ“ ¶……π……, ={…∫…∆Ω˛…Æ˙ M…`ˆx…, À§…§…/|…i…“EÚ,  ¥…∂…‰π… ∂…§n˘…¥…±…“ +… n˘ EÚ…  ¥…∂±…‰π…h…  EÚ™…… EÚ ¥…i…… EÚ“ |……∫…∆ M…EÚi…… B¥…∆ ∫…∆|…‰ π…i…  ¥…S……Æ˙ {…Æ˙ +{…x…… o˘Œπ]ıEÚ…‰h… ¥™…Ci…  EÚ™…… E‰ÚÆ˙±… {……`ˆ…¥…±…“ ÀΩ˛n˘“ - EÚI…… n˘∫…¥…” 9
  • 10.  ¥…∂±…‰π…h…  x…®x… ±… J…i… ¥……C™… {…g¯* x…n˘“ n÷˘§…±…“ Ω˲* x…n˘“ EÚ… V…±… n⁄˘ π…i… x…Ω˛” Ω÷˛+…* x…n˘“ EÚ“ i¥…S…… §…ÈM…x…“ Ω˛…‰ M…<«* Ɖ˙J……∆ EÚi… ∂…§n˘ v™……x… ∫…‰ {…g¯* ¥……C™… E‰Ú +x™… ∂…§n˘… E‰Ú ∫……l… =x…EÚ… ∫…∆∆§…∆v… {…Ω˛S……x…Â* Ɖ˙J……∆ EÚi… ∂…§n˘… EÚ… À±…M… {…Ω˛S……x…Â* {…÷x…±…ÊJ…x…  x…®x… ±… J…i… +∆∂… {…g¯* BEÚ ®…‰±…… S…±… Æ˙Ω˛… l……* BEÚ ∫j…“ +{…x…‰ §…SS…‰ EÚ…‰  ±…B ®…‰±…… n‰˘J… Æ˙Ω˛“ l…“* §…c˜“ ¶…“c˜ l…“* i…¶…“ BEÚ Æ‰˙±…… +…™……* ®……ƒ E‰Ú Ω˛…l… ∫…‰ U⁄Ù]ıEÚÆ˙ §…SS…… EÚΩ˛” V…… {…c˜…* {……∫… Ω˛“ BEÚ x…n˘“ l…“* x…n˘“ ®… BEÚ x……¥… §…∆v…“ l…“* §…SS…… =∫…“®… Æ˙J…“ BEÚ ]ı…‰EÚÆ˙“ ®… V……  M…Æ˙… l……* ]ı…‰EÚÆ˙“ BEÚ M¥……±…‰ EÚ“ l…“* =∫…x…‰ ]ı…EÚÆ˙“ =`ˆ…<«, i……‰ =∫…®… §…SS…‰ ‰ EÚ…‰ n‰˘J…EÚÆ˙ J…÷∂…“ ∫…‰ Z…⁄®… =`ˆ…* <i…x…‰ ®… §…SS…‰ EÚ“ ®……ƒ ¥…Ω˛…ƒ +…<«* ¥…Ω˛ M¥……±…‰ ∫…‰ +{…x…… §…SS…… ®……ƒM…x…‰ ±…M…“* ±…‰ EÚx… M¥……±…‰ x…‰ <x…EÚ…Æ˙ EÚÆ˙  n˘™……* +… J…Æ˙ ¶…“c˜ E‰Ú EÚ…¢Ú“ ∫…®…Z……x…‰ E‰Ú §……n˘ =∫…x…‰ §…SS…‰ EÚ…‰ ¥……{…∫…  n˘™……* Ɖ˙J……∆ EÚi… ∂…§n˘… EÚ… À±…M… §…n˘±…EÚÆ˙ J…∆b˜ EÚ… {…÷x…±…ÊJ…x… EÚÆÂ˙* 10 E‰ÚÆ˙±… {……`ˆ…¥…±…“ ÀΩ˛n˘“ - EÚI…… n˘∫…¥…”
  • 11. |…EfiÚ i… Ω˛®……Æ˙“ ®……ƒ Ω˲ +…ËÆ˙ {…∂…÷-{…I…“ Ω˛®……Ɖ˙ ∫…Ω˛V…“¥…“* ±…‰ EÚx… +…V… EÚ… ®……x…¥… ∫¥……l…«-{…⁄Ãi… E‰Ú  ±…B  x…®…«®…i…… ∫…‰ {…∂…÷-{… I…™…… EÚ“ Ω˛i™…… EÚÆ˙ Æ˙Ω˛… Ω˲* +…<B, Ω˛®… ™…Ω˛ Ɖ˙J…… S…j… {…g¯... M……ËÆ˙… ... ... ... ®…Ω˛…n‰˘¥…“ ¥…®……« ... M……Ë Æ˙¥…™…:∫…∆Æ ˙“v… §… Ω˛x… {…Ω÷Úƒ˛S…“P…Æ˙Ω÷˛<{…±…“ Ω÷™˛……<« l…“* =∫…‰ … ®…‰ i…EÚ E‰ « §… UÙ M……™… EÚ“ ¥…Ë∫…‰ J……n¬˘™… EÚ“  EÚ∫…“ ¶…“ ∫…®…∫™…… E‰Ú ∫…®……v……x… E‰Ú  ±…B {…∂…÷-{…I…“ {……±…x…… +{…x…‰ P…Æ˙ ®… +…{… <i…x…‰ ∫x…‰Ω˛ +…ËÆ˙ n÷˘±……Æ˙ ∫…‰ {……±…… M…™…… l……  EÚ ®…÷Z…‰ EÚ¶…“ x…Ω˛” Ø˚S……*  EÚx…- EÚx… {…∂…÷- ¥…Ω˛ +x™… M……‰¥…i∫……+… ∫…‰ E÷ÚUÙ  ¥… ∂…π]ı Ω˛…‰ M…<« §…EÚÆ˙“, E÷ÚCE÷Ú]ı, ®…UÙ±…“ {… I…™…… EÚ…‰ {……±…i…‰ l…“* +… n˘ {……±…x…‰ E‰Ú ®…⁄±… ΩÈ˛? {……±…x…‰ E‰Ú {…“U‰Ù §… Ω˛x… x…‰ BEÚ  n˘x… EÚΩ˛…, i…÷®… <i…x…‰ {…∂…÷- =n¬˘n‰˘∂™… EÚ… v™……x… +…i…‰ C™……-C™…… =n¬˘n‰˘∂™… ΩÈ˛? {…I…“ {……±…… EÚÆ˙i…“ Ω˛…‰, BEÚ M……™… C™…… x…Ω˛” Ω˛“ ®…‰Æ˙… ®…x…  ¥…p˘…‰Ω˛ EÚÆ˙x…‰ {……±… ±…‰i…”,  V…∫…EÚ… E÷ÚUÙ ={…™……‰M… Ω˛…* ¥……∫i…¥… ‰ ±…M…i…… Ω˲* ®… ®…‰Æ˙“ UÙ…‰]ı“ §… Ω˛x… ∂™……®…… +{…x…“ ±……Ë EÚEÚ {…Æ˙, =∫…  n˘x… ®…Èx…‰ v™……x…{…⁄¥…«EÚ M……ËÆ˙… EÚ…‰ n‰˘J……* {…÷π]ı ±…S…“±…‰ {…ËÆ˙, ¶…Ɖ˙ {…÷]¬ı`‰ˆ,  S…EÚx…“-¶…Æ˙“ Ω÷˛<« {…“`ˆ, §…÷n¬˘ v… ®… ®…÷Z…∫…‰ §…Ω÷˛i… §…c˜“ ΩÈ˛ +…ËÆ˙ §…S…{…x… ∫…‰ =x…EÚ“ EÚ®…« x…π`ˆ… i…l…… ¥™…¥…Ω˛…Æ˙-E÷Ú∂…±…i…… EÚ“ ±…∆§…“ ∫…÷c˜…˱… M…n«˘x…,  x…EÚ±…i…‰ Ω÷˛B UÙ…‰]‰ı-UÙ…‰]‰ı ∫…”M…, §…Ω÷˛i… |…∂…∆∫…… Ω˛…‰i…“ Æ˙Ω˛“ Ω˲,  ¥…∂…‰π…i…: ®…‰Æ˙“ ¶…“i…Æ˙ EÚ“ ±…… ±…®…… EÚ“ Z…±…EÚ n‰˘i…‰ Ω÷˛B EÚ®…±… EÚ“ i…÷±…x…… ®…Â* n˘…‰ +v…J…÷±…“ {…∆J…÷ c˜™…… V…Ë∫…‰ EÚ…x…, ±…∆§…“ +…ËÆ˙ +∆ i…®… +…∂S…™…« x…Ω˛”, ™… n˘ =∫…  n˘x… =x…E‰Ú UÙ…‰Æ˙ {…Æ˙ EÚ…±…‰ ∫…P…x… S……®…Æ˙ EÚ… ∫®…Æ˙h…  n˘±……x…‰¥……±…“ ={…™……‰ M…i……¥……n˘ ∫…∆§…∆v…“ ¶……π…h… x…‰ ®…÷Z…‰ <i…x…… {…⁄ƒUÙ ∫…§… E÷ÚUÙ ∫……ƒS…‰ ®… f¯±…… Ω÷˛+…-∫…… l……* + v…EÚ |…¶…… ¥…i…  EÚ™……  EÚ i…iEÚ…±… =∫… M……ËÆ˙… EÚ…‰ n‰˘J…i…‰ Ω˛“ ®…‰Æ˙“ {……±…x…‰ E‰Ú ∫…∆§…∆v… ®… ∫…÷Z……¥… EÚ… EÚ…™……«x¥…™…x… +…¥…∂™…EÚ Ω˛…‰ M…™……* n÷˘ ¥…v……  x…∂S…™… ®… §…n˘±… M…<«* E‰ÚÆ˙±… {……`ˆ…¥…±…“ ÀΩ˛n˘“ - EÚI…… n˘∫…¥…” 11
  • 12. M……™… V…§… ®…‰Æ˙‰ §…∆M…±…‰ {…Æ˙ {…Ω÷˛ƒS…“, i…§… ®…‰Æ˙‰ {… Æ˙ S…i…… E÷ÚUÙ Ω˛“  n˘x…… ®… ¥…Ω˛ ∫…§…∫…‰ <i…x…“  Ω˛±…- ®…±… +…ËÆ˙ {… Æ˙S……Æ˙EÚ…Â ®… ∏…n¬˘v…… EÚ… V¥……Æ˙-∫…… =®…c˜ M…<«  EÚ +x™… {…∂…÷-{…I…“ +{…x…“ ±…P…÷i…… +…ËÆ˙ =∫…EÚ“ +…™……* =∫…‰ ±……±…-∫…¢‰Ún˘ M…÷±……§…… EÚ“ ®……±…… {…Ω˛x……<«  ¥…∂……±…i…… EÚ… +∆i…Æ˙ ¶…⁄±… M…B* E÷Úii…‰- §…±±…“ =∫…E‰Ú M…<«, E‰Ú∂…Æ˙-Æ˙…‰±…“ EÚ… §…c˜…-∫…… ]ı“EÚ… ±…M……™…… M…™……, {…‰]ı E‰Ú x…“S…‰ +…ËÆ˙ {…ËÆ˙… E‰Ú §…“S… ®… J…‰±…x…‰ ±…M…‰* {…I…“ P…“ EÚ… S……Ë®…÷J…… n˘“™…… V…±……EÚÆ˙ +…Æ˙i…“ =i……Æ˙“ M…<« =∫…EÚ“ {…“`ˆ +…ËÆ˙ ®……l…‰ {…Æ˙ §…Ë`ˆEÚÆ˙ =∫…E‰Ú EÚ…x… i…l…… +…ËÆ˙ =∫…‰ n˘Ω˛“-{…‰c˜…  J…±……™…… M…™……* =∫…EÚ… x……®…EÚÆ˙h… +…ƒJ… J…÷V…±……x…‰ ±…M…‰* ¥…Ω˛ ¶…“ Œ∫l…Æ˙ J…c˜“ Æ˙Ω˛EÚÆ˙ Ω÷˛+… M……ËÆ˙…∆ M…x…“ ™…… M……ËÆ˙…* {…i…… x…Ω˛”, <∫… {…⁄V……-+S……« +…ËÆ˙ +…ƒJ… ®…⁄ƒn˘EÚÆ˙ ®……x……‰ =x…E‰Ú ∫…∆{…E«Ú-∫…÷J… EÚ“ EÚ… =∫… {…Æ˙ C™…… |…¶……¥… {…c˜…, {…Æ∆˙i…÷ ¥…Ω˛ §…Ω÷˛i… |…∫…xx… +x…÷¶…⁄ i… ®… J……‰ V……i…“ l…“* V……x… {…c˜“* =∫…EÚ“ §…c˜“ S…®…EÚ“±…“ +…ËÆ˙ EÚ…±…“ Ω˛®… ∫…§…EÚ…‰ ¥…Ω˛ +…¥……W… ∫…‰ x…Ω˛”, {…ËÆ˙ EÚ“ +…Ω˛]ı +…ƒJ…… ®… V…§… +…Æ˙i…“ E‰Ú n˘“™…‰ EÚ“ ±……Ë |… i…°Ú ±…i… ∫…‰ ¶…“ {…Ω˛S……x…x…‰ ±…M…“* ∫…®…™… EÚ… <i…x…… + v…EÚ Ω˛…‰EÚÆ˙  Z…±… ®…±……x…‰ ±…M…“, i…§… EÚ<« n˘“™…… EÚ… ß…®… §……‰v… =∫…‰ Ω˛…‰ M…™…… l……  EÚ ®……‰]ıÆ˙ E‰Ú °Ú…]ıEÚ ®… |…¥…‰∂… Ω˛…x…‰ ±…M……* V……x… {…c˜… V…Ë∫…‰ Æ˙…i… ®… EÚ…±…“  n˘J…x…‰¥……±…“ ‰ EÚÆ˙i…‰ Ω˛“ ¥…Ω˛ §……ƒ-§……ƒ EÚ“ v¥… x… ∫…‰ Ω˛®… {…÷EÚ…Æ˙x…‰ ±…Ω˛Æ˙ {…Æ˙  EÚ∫…“x…‰ EÚ<« n˘“™…‰ |…EÚ… ∂…i… EÚÆ˙  n˘B Ω˛…Â* ±…M…i…“* S……™…, x……∂i…… i…l…… ¶……‰V…x… E‰Ú ∫…®…™… ∫…‰ ¶…“ M……™… E‰Ú x…‰j…… ®…  Ω˛Æ˙x… E‰Ú x…‰j…… V…Ë∫…… S… EÚi… ¥…Ω˛ <i…x…“ {… Æ˙ S…i… l…“  EÚ  ¥…∫®…™… x… Ω˛…‰EÚÆ˙ BEÚ +…i®…“™…  ¥…∂¥……∫… Ω˛“ Æ˙Ω˛i…… l……‰c˜“ n‰˘Æ˙ E÷ÚUÙ {……x…‰ EÚ“ "P…Æ˙  ∫…Æ˙ {…Æ˙ =`ˆ… Ω˲* =∫… {…∂…÷ EÚ…‰ ®…x…÷π™… ∫…‰ ™……i…x…… Ω˛“ x…Ω˛”,  x…®…«®… |…i…“I…… EÚÆ˙x…‰ E‰Ú ={…Æ˙…∆i… ±…‰x……' ∫…‰ C™…… ®…÷i™…÷ i…EÚ |……{i… Ω˛…‰i…“ Ω˲, {…Æ∆˙i…÷ =∫…EÚ“ +…ƒJ…… E‰Ú ƃ˙ ¶……-ƃ˙¶……EÚÆ˙ P…Æ˙  ∫…Æ˙ {…Æ˙ i……i{…™…« Ω˲?  ¥…∂¥……∫… EÚ… ∫l……x… x…  ¥…∫®…™… ±…‰ {……i…… Ω˲, x… =`ˆ… ±…‰i…“ l…“* +…i…∆EÚ* 12 E‰ÚÆ˙±… {……`ˆ…¥…±…“ ÀΩ˛n˘“ - EÚI…… n˘∫…¥…”
  • 13. =∫…EÚ… ∫……Ω˛S…™…«-V… x…i… ±…M……¥… ®……x…¥…“™… ∫x…‰Ω˛  °ÚÆ˙ x……{…-x……{…EÚÆ˙ ∫…§…E‰Ú P…Æ˙… ®…Â, ∫…Æ˙EÚ∫… E‰Ú ∫…®……x… Ω˛“  x…EÚ]ıi…… S……Ω˛i…… l……*  x…EÚ]ı V……x…‰ {…Æ˙ {……j…… ®… n⁄˘v… b˜…±…  n˘™……  ∂… ¥…Æ˙… ®… +…ËÆ˙ ¥…Ω˛ ∫…Ω˛±……x…‰ E‰Ú  ±…B M…n«˘x… §…g¯… n‰˘i…“, Ω˛…l… °‰ÚÆ˙x…‰ {…Æ˙ V……i……,  V…∫…‰ {…“x…‰ E‰Ú ={…Æ˙…i…  S… c˜™……P…Æ˙… ®… {……±…‰ ∆ +{…x…… ®…÷J… +…∂¥…∫i… ¶……¥… ∫…‰ E∆Úv…‰ {…Æ˙ Æ˙J…EÚÆ˙ ¥…‰ BEÚ §……Æ˙  °ÚÆ˙ +{…x…‰- V……x…‰ ¥……±…‰ V…“¥…- +…ƒJ… ®…⁄ƒn˘ ±…‰i…“* V…§… =∫…∫…‰ n⁄˘Æ˙ V……x…‰ ±…M…i…‰, i…§… +{…x…‰ ∫¥…Æ˙ ®… EfiÚi…Y…i……- V…∆i…÷+… EÚ“ n˘∂…… ®… M…n«˘x… P…÷®……-P…÷®……EÚÆ˙ n‰˘J…i…“ Æ˙Ω˛i…“* +…¥…∂™…EÚi…… E‰Ú Y……{…x…-∫…… EÚÆ˙i…‰ Ω÷˛B M……ËÆ˙… C™…… +∆i…Æ˙ Ω˲? BEÚ  ±…B =∫…E‰Ú {……∫… BEÚ Ω˛“ v¥… x… l…“, {…Æ∆˙i…÷ =±±……∫…, E‰Ú S……Æ˙… +…‰Æ˙ =UÙ±…x…‰-E⁄Ún˘x…‰ +x…÷SU‰Ùn˘ ®…  ±…J…Â* n÷˘:J…, =n˘…∫…“x…i……, +…E÷Ú±…i…… +… n˘ EÚ“ +x…‰EÚ ±…M…i…‰* V…§… i…EÚ ¥…‰ ∫…§… UÙ…™……-UÙ ¥…™……ƒ =∫…EÚ“ §…c˜“ +…ËÆ˙ EÚ…±…“ +…ƒJ…… ®… S…±…‰ x… V……i…‰, M……ËÆ˙… |…∫…xx… o˘Œπ]ı ∫…‰ =xΩ² n‰˘J…i…“ i…ËÆ˙… EÚÆ˙i…“ l…”* Æ˙Ω˛i…“*  V…∫…  n˘x… =x…E‰Ú +…x…‰ ®…  ¥…±…∆§… Ω˛…‰i……, ¥…Ω˛ BEÚ ¥…π…« E‰Ú ={…Æ˙…∆i… M……ËÆ˙… BEÚ {…÷π]ı ∫…÷∆n˘Æ˙ ¥…i∫… ƃ˙¶……-ƃ˙¶……EÚÆ˙ ®……x……‰ =xΩ² {…÷EÚ…Æ˙x…‰ ±…M…i…“* EÚ“ ®……i…… §…x…“* ¥…i∫… +{…x…‰ ±……±… Æ∆˙M… E‰Ú EÚ…Æ˙h… {…Æ˙, +§… n÷˘Mv…-n˘…‰Ω˛x… EÚ“ ∫…®…∫™…… EÚ…‰<« ∫l……<« M…‰∞¸ EÚ… {…÷i…±…… V…Ë∫…… V……x… {…c˜i…… l……* §…UÙc‰˜ EÚ… ∫…®……v……x… S……Ω˛i…“ l…“* x……ËEÚÆ˙… ®… x……M… Æ˙EÚ i……‰ n÷˘Ω˛x…… x……®… Æ˙J…… M…™…… ±……±…®… h…, {…Æ∆˙i…÷ =∫…‰ ∫…§… ±……±…⁄ E‰Ú V……x…i…‰ Ω˛“ x…Ω˛” l…‰ +…ËÆ˙ V……‰ M……ƒ¥… ∫…‰ +…B l…‰, ¥…‰ ∫…∆§……‰v…x… ∫…‰ {…÷EÚ…Æ˙x…‰ ±…M…‰* +§… Ω˛®……Ɖ˙ P…Æ˙ ®… ®……x……‰ +x…¶™……∫… E‰Ú EÚ…Æ˙h… ™…Ω˛ EÚ…™…« <i…x…… ¶…⁄±… S…÷E‰Ú l…‰ n÷˘Mv…-®…Ω˛…‰i∫…¥… +…Æ∆˙¶… Ω÷˛+…* M……ËÆ˙… |……i…:∫……™…∆ §……Æ˙Ω˛  EÚ P…∆]ı… ±…M…… n‰˘i…‰ l…‰* M……ËÆ˙… E‰Ú n⁄˘v… n‰˘x…‰ E‰Ú {…⁄¥…« V……‰ ∫…‰Æ˙ E‰Ú ±…M…¶…M… n⁄˘v… n‰˘i…“ l…“, +i…: ±……±…®… h… E‰Ú M¥……±…… Ω˛®……Ɖ˙ ™…Ω˛…ƒ n⁄˘v… n‰˘i…… l……, V…§… =∫…x…‰ <∫… EÚ…™…«  ±…B EÚ<« ∫…‰Æ˙ UÙ…‰c˜ n‰˘x…‰ {…Æ˙ ¶…“ <i…x…… + v…EÚ ∂…‰π… E‰Ú  ±…B +{…x…“  x…™…÷ŒCi… E‰Ú  ¥…π…™… ®… +…O…Ω˛  EÚ™……, Æ˙Ω˛i…… l……  EÚ +…∫…{……∫… E‰Ú §……±…M……‰{……±… ∫…‰ ±…‰EÚÆ˙ i…§… Ω˛®…x…‰ +{…x…“ ∫…®…∫™…… EÚ… ∫…®……v……x… {……  ±…™……* E÷Úii…‰- §…±±…“ i…EÚ ∫…§… {…Æ˙ ®……x……‰ "n⁄˘v……‰ x…Ω˛…+…‰' EÚ… n˘…‰-i…“x… ®……∫… E‰Ú ={…Æ˙…∆i… M……ËÆ˙… x…‰ n˘…x……-S……Æ˙… +…∂…“¥……«n˘ °Ú ±…i… Ω˛…‰x…‰ ±…M……* E÷Úii…‰- §…Œ±±…™…… x…‰ i……‰ J……x…… §…Ω÷˛i… EÚ®… EÚÆ˙  n˘™…… +…ËÆ˙ ¥…Ω˛ =ii…Æ˙…‰ii…Æ˙ BEÚ +n¬˘¶…÷i… o˘∂™… ={…Œ∫l…i… EÚÆ˙  n˘™…… l……* n÷˘Mv…- n÷˘§…«±… +…ËÆ˙  ∂… l…±… Æ˙Ω˛x…‰ ±…M…“* ÀS… i…i… Ω˛…‰EÚÆ˙ ®…Èx…‰ n˘…‰Ω˛x… E‰Ú ∫…®…™… ¥…‰ ∫…§… M……ËÆ˙… E‰Ú ∫……®…x…‰ BEÚ {…∆ŒCi… {…∂…÷- S… EÚi∫…EÚ…Â EÚ…‰ §…÷±……EÚÆ˙  n˘J……™……* ¥…‰ EÚ<«  n˘x… ®… §…Ë`ˆ V……i…‰ +…ËÆ˙ ®…Ω˛…n‰˘¥… =x…E‰Ú +…M…‰ =x…E‰Ú J……x…‰ i…EÚ +x…‰EÚ |…EÚ…Æ˙ E‰Ú  x…Æ˙“I…h…-{…Æ˙“I…h…, BC∫…-Ɖ˙ E‰Ú  ±…B  x…Œ∂S…i… §…i…«x… +… n˘ n¬˘¥……Æ˙… Æ˙…M… EÚ…  x…n˘…x… ‰ V…“¥…-V…∆i…÷+… ®… C™…… Æ˙J… n‰˘i……*  EÚ∫…“  ¥…∂…‰π… J……‰V…i…‰ Æ˙Ω˛‰* +∆i… ®… =xΩ˛…x…‰  +…{…x…‰ EÚ¶…“ ¶……<«S……Æ˙… +…™……‰V…x… {…Æ˙ +…®…∆ j…i… C™…… V…“¥…-V…∆i…÷+… E‰Ú  x…h…«™…  n˘™……  EÚ M……™… EÚ…‰ |… i… ®……x…¥… EÚ… G⁄ÚÆ˙ n‰˘J…… Ω˲? +{…x…‰ + i… l…™…… E‰Ú ∫…®……x… ¥…‰ ∫…÷<«  J…±…… n˘“ M…<« Ω˲, V……‰ +x…÷¶…¥…  ®…j…… ®… ¥™…¥…Ω˛…Æ˙ = S…i… Ω˲? {…Æ˙®…  ∂…π]ıi…… EÚ… {… Æ˙S…™… =∫…E‰Ú Æ˙Ci…-∫…∆S……Æ˙ E‰Ú ∫……l… §……ƒ]Âı* S…S……« EÚÆÂ˙* n‰˘i…‰ Ω÷˛B |…i…“I…… EÚÆ˙i…‰ Æ˙Ω˛i…‰* æ˛n˘™… E‰Ú {……Æ˙ Ω˛…‰ V……BM…“, E‰ÚÆ˙±… {……`ˆ…¥…±…“ ÀΩ˛n˘“ - EÚI…… n˘∫…¥…” 13
  • 14. i…§… Æ˙Ci…-∫…∆S……Æ˙ Ø˚EÚx…‰ ∫…‰ =∫…EÚ“ ®…fii™…÷  x…Œ∂S…i… Ω˲* ®… §…n˘±… V……x…… ∫¥……¶…… ¥…EÚ M¥……±…‰ E‰Ú |… i… ®…÷Z…‰ EÚπ]ı +…ËÆ˙ +…∂S…™…« n˘…‰x…… EÚ“ +x…÷¶…⁄ i… l……* ¥…Ë∫…‰ =∫…EÚ“ ={…Œ∫l… i… ®…Ω˛…n‰˘¥…“ ¥…®……« EÚ… Ω÷˛<«* ∫…÷<«  J…±……x…‰ EÚ… C™…… i……i{…™…« Ω˛…‰ ∫…EÚi…… Ω˲? ®… ¶…“  EÚ∫…“ EÚ…x…⁄ x …“ ∫…∆n‰˘Ω˛  ¥…∂¥……∫… ®… n˘…x……-S……Æ˙… i……‰ Ω˛®… ∫¥…™…∆ n‰˘J…-¶……±… EÚÆ˙ n‰˘i…‰ ΩÈ˛, {…Æ∆˙i…÷ EÚ…™…«¥……Ω˛“ E‰Ú  ±…B +…¥…∂™…EÚ EËÚ∫…‰ §…n˘±… M…™……? ∫…∆¶…¥… Ω˲, =∫…“ ®… ∫…÷<« S…±…“ M…<« Ω˛…‰* {…Æ,˙ b˜…ÏC]ıÆ˙ E‰Ú |…®……h… V…÷]ı…x…… +∫…∆¶…¥… l……* =ii…Æ˙ ∫…‰ Y……i… Ω÷˛+…  EÚ n˘…x…‰-S……Ɖ˙ E‰Ú ∫……l… M…<« ∫…÷<« i…§… M……ËÆ˙… EÚ… ®…fii™…÷ ∫…‰ ∫…∆P…π…« +…Æ∆˙¶… Ω÷˛+…, M……™… E‰Ú ®…÷ƒΩ˛ ®… Ω˛“  UÙn˘EÚÆ˙ Æ˙Ω˛ V……i…“ Ω˲* M…÷c˜ EÚ“  V…∫…EÚ“ ∫®…fi i… ®……j… ∫…‰ +…V… ¶…“ ®…x…  ∫…Ω˛Æ˙ =`ˆi…… §…c˜“ b˜±…“ E‰Ú ¶…“i…Æ˙ Æ˙J…“ ∫…÷<« Ω˛“ M…±…‰ E‰Ú x…“S…‰ =i…Æ˙ Ω˲* b˜…ÏC]ıÆ˙… x…‰ EÚΩ˛…, M……™… EÚ…‰ ∫…‰§… EÚ… Æ˙∫…  {…±……™…… V……i…“ Ω˲ +…ËÆ˙ +∆i…i…: Æ˙Ci…-∫…∆S……Æ˙ ®…  ®…±…EÚÆ˙ æ˛n˘™… V……B, i……‰ ∫…÷<« {…Æ˙ EËÚŒ±∂…™…®… V…®… V……x…‰ +…ËÆ˙ =∫…E‰Ú i…EÚ {…Ω÷ƒ˛S… ∫…EÚi…“ Ω˲! x… S…÷¶…x…‰ EÚ“ ∫…∆¶……¥…x…… Ω˲* +i…:  x…i™… EÚ<«-EÚ<« ∫…‰Æ˙ +∆i… ®… BEÚ B‰∫……  x…®…«®… ∫…i™… =n¬˘P…… ]ıi… Ω÷˛+…, ∫…‰§… EÚ… Æ˙∫…  x…EÚ…±…… V……i…… +…ËÆ˙ x…±…“ ∫…‰ M……ËÆ˙… EÚ…‰  V…∫…EÚ“ EÚ±{…x…… ¶…“ ®…‰Æ‰˙  ±…B ∫…∆¶…¥… x…Ω˛” l…“* |……™…:  {…±……™…… V……i……* ∂…ŒCi… E‰Ú  ±…B <∆V…‰C∂…x… {…Æ˙ <∆V…‰C∂…x… E÷ÚUÙ M¥……±…‰ B‰∫…‰ P…Æ˙… ®…Â, V…Ω˛…ƒ =x…∫…‰ + v…EÚ n⁄˘v…  n˘B V……i…‰* {…∂…÷+… E‰Ú <∆V…‰C∂…x… E‰Ú  ±…B ∫…⁄V…‰ E‰Ú  ±…™…… V……i…… Ω˲, M……™… EÚ… +…x…… ∫…Ω˛ x…Ω˛” {……i…‰* ∫…®……x… §…Ω÷˛i… ±…∆§…“ ®……‰]ı“  ∫…ÀÆ˙V… i…l…… §…c˜“ §……‰i…±… +¥…∫…Æ˙  ®…±…i…‰ Ω˛“ ¥…‰ M…÷c˜ ®… ±…{…‰]ıEÚÆ˙ ∫…÷<« =∫…‰ ¶…Æ˙ n˘¥…… EÚ“ +…¥…∂™…EÚi…… Ω˛…‰i…“ Ω˲, +i…: <∆V…‰C∂…x…  J…±……EÚÆ˙ =∫…EÚ“ +∫…®…™… ®…fii™…÷  x…Œ∂S…i… EÚÆ˙ n‰˘i…‰ ¶…“ +{…x…‰ +…{… ®… "∂…±™… GÚ™……' V…Ë∫…… ™……i…x……®…™… Ω˛…‰ ΩÈ˛* M……™… E‰Ú ®…Æ˙ V……x…‰ {…Æ˙ =x… P…Æ˙… ®… ¥…‰ {…÷x…: n⁄˘v… n‰˘x…‰ V……i…… l……* {…Æ,˙ M……ËÆ˙… +i™…∆i… ∂……∆ i… ∫…‰ §……Ω˛Æ˙ +…ËÆ˙ ±…M…i…‰ ΩÈ˛* ∫…÷<« EÚ“ §……i… Y……i… Ω˛…‰i…‰ Ω˛“ M¥……±…… BEÚ ¶…“i…Æ˙, n˘…‰x…… +…‰Æ˙ EÚ“ S…÷¶…x… +…ËÆ˙ {…“c˜… ∫…Ω˛i…“ l…“* |…EÚ…Æ˙ ∫…‰ +∆i…v……«x… Ω˛…‰ M…™……, +i…: ∫…∆n˘‰Ω˛ EÚ…  ¥…∂¥……∫… EÚ¶…“-EÚ¶…“ =∫…EÚ“ ∫…÷∆n˘Æ,˙ {…Æ˙ =n˘…∫… +…ƒJ…… E‰Ú 14 E‰ÚÆ˙±… {……`ˆ…¥…±…“ ÀΩ˛n˘“ - EÚI…… n˘∫…¥…”
  • 15. EÚ…‰x…… ®… {……x…“ EÚ“ n˘…‰ §…⁄ƒn¢ Z…±…EÚx…‰ ±…M…i…“ l…”*  ®…±…i…“*  x…Ø˚{……™… ®…fii™…÷ EÚ“ |…i…“I…… EÚ… ®…®…« ¥…Ω˛“ +§… ¥…Ω˛ =`ˆ x…Ω˛” {……i…“ l…“, {…Æ∆˙i…÷ ®…‰Æ‰˙ {……∫… V……x…i…… Ω˲,  V…∫…‰  EÚ∫…“ +∫……v™… +…ËÆ˙ ®…Æ˙h……∫…xx… {…Ω÷ƒ˛S…i…‰ Ω˛“ =∫…EÚ“ +…ƒJ…… Æ˙…‰M…“ E‰Ú {……∫… §…Ë`ˆx…… {…c˜i…… Ω˛…‰* ¥…i…«®……x… {… Æ˙¥…‰∂… ®… ®… |…∫…xx…i…… EÚ“ UÙ…™……-∫…“ V…§… M……ËÆ˙… EÚ“ ∫…÷∆n˘Æ˙ S…®…EÚ“±…“ +…ƒJ…  x…π|…¶… Ω˛…‰ ®……x…¥… B¥…∆ V…“¥…- i…ËÆ˙x…‰ ±…M…i…“ l…“* {……∫… S…±…” +…ËÆ˙ ∫…‰§… EÚ… Æ˙∫… ¶…“ E∆Ú`ˆ ®… Ø˚EÚx…‰ ±…M……, i…§… V…∆i…÷+… E‰Ú {…Æ˙∫{…Æ˙ ∫…∆§…∆v… {…Æ˙  ]ı{{…h…“ V……EÚÆ˙ §…Ë`ˆx…‰ {…Æ˙ ¥…Ω˛ ®…‰Æ‰˙ ®…Èx…‰ +∆i… EÚ… +x…÷®……x… ±…M……  ±…™……* +§… ®…‰Æ˙“ BEÚ  ±…J…Â* E∆Úv…‰ {…Æ˙ +{…x…… ®…÷J… Æ˙J… Ω˛“ <SUÙ… l…“  EÚ ®…È =∫…E‰Ú +∆i… E‰Ú ∫…®…™… ={…Œ∫l…i… n‰˘i…“ l…“ +…ËÆ˙ +{…x…“ J…÷Æ˙n˘Æ˙“ Æ˙Ω˛ ∫…E⁄ƒÚ*  n˘x… ®… Ω˛“ x…Ω˛”, Æ˙…i… ®… ¶…“ EÚ<«-EÚ<« §……Æ˙ V…“¶… ∫…‰ ®…‰Æ˙“ M…n«˘x… S……]ıx…‰ ±…M…i…“ l…“* =`ˆEÚÆ˙ ®…È =∫…‰ n‰˘J…x…‰ V……i…“ Æ˙Ω˛“* ±……±…®… h… §…‰S……Ɖ˙ EÚ…‰ i……‰ ®……ƒ EÚ“ ¥™…… v… +…ËÆ˙ +∆i… ®… BEÚ  n˘x… •……Ω¬˛®…®…÷Ω⁄˛i…« ®… S……Æ˙ §…V…‰ V…§… +…∫…xx… ®…fii™…÷ EÚ… §……‰v… x…Ω˛” l……* =∫…‰ n⁄˘∫…Æ˙“ M……™… EÚ… ®…È M……ËÆ˙… EÚ…‰ n‰˘J…x…‰ M…<«, i…§… V…Ë∫…‰ Ω˛“ =∫…x…‰ +{…x…… n⁄˘v…  {…±……™…… V……i…… l……, V……‰ =∫…‰ Ø˚S…i…… x…Ω˛” l……* ¥…Ω˛ ®…÷J… ∫…n˘… E‰Ú ∫…®……x… ®…‰Æ‰˙ E∆Úv…… {…Æ˙ Æ˙J……, ¥…Ë∫…‰ Ω˛“ ¥…Ω˛ i……‰ +{…x…“ ®……ƒ EÚ… n⁄˘v… {…“x…… +…ËÆ˙ =∫…∫…‰ J…‰±…x…… BEÚn˘®… {…il…Æ˙ V…Ë∫…… ¶……Æ˙“ Ω˛…‰ M…™…… +…ËÆ˙ ®…‰Æ˙“ §……ƒΩ˛ {…Æ˙ S……Ω˛i…… l……, +i…: +¥…∫…Æ˙  ®…±…i…‰ Ω˛“ ¥…Ω˛ M……ËÆ˙… E‰Ú ∫…‰ ∫…Æ˙EÚEÚÆ˙ v…Æ˙i…“ {…Æ˙ +…  M…Æ˙…* EÚn˘… S…i…¬ ∫…÷<« x…‰ {……∫… {…Ω÷˛ƒS…EÚÆ˙ ™…… +{…x……  ∫…Æ˙ ®……Æ˙-®……Æ˙, =∫…‰ =`ˆ…x…… æ˛n˘™… EÚ…‰ §…‰v…EÚÆ˙ §…∆n˘ EÚÆ˙  n˘™……* S……Ω˛i…… l…… ™…… J…‰±…x…‰ E‰Ú  ±…B =∫…E‰Ú S……Æ˙… +…‰Æ˙ +{…x…‰ {…… ±…i… V…“¥…-V…∆i…÷+… E‰Ú {……Ãl…¥… +¥…∂…‰π… =UÙ±…-E⁄Ún˘EÚÆ˙ {… Æ˙GÚ®…… Ω˛“ n‰˘i…… Æ˙Ω˛i……* ®…È M…∆M…… EÚ…‰ ∫…®…Ã{…i… EÚÆ˙i…“ Æ˙Ω˛“ Ω⁄˛ƒ* M……ËÆ˙… ∆ M…x…“ EÚ…‰ ±…‰ ®…Èx…‰ §…Ω÷˛i… ∫…‰ V…“¥…-V…∆i…÷ {……±… Æ˙J…‰ ΩÈ˛, +i…: V……i…‰ ∫…®…™… ®……x……‰ EÚØ˚h…… =x…®… ∫…‰ E÷ÚUÙ EÚ…‰ ∫…®…™…-+∫…®…™…  ¥…n˘… n‰˘x…“ Ω˛“ EÚ… ∫…®…÷p˘ =®…c˜ +…™……, "|…EfiÚ i… Ω˛®……Æ˙“ ®……ƒ Ω˲ {…c˜i…“ Ω˲* {…Æ∆˙i…÷, B‰∫…“ ®…®…«¥™…l…… EÚ… ®…÷Z…‰ ∫®…Æ˙h… x…Ω˛” {…Æ∆˙i…÷ ±……±…®… h… <∫…‰ ¶…“ J…‰±… +…ËÆ˙ {…∂…÷-{…I…“ ΩË* ∫…®…Z… =UÙ±…i……-E⁄Ún˘i…… Ω˛®……Ɖ˙ ∫…Ω˛V…“¥…“* <i…x…“ æ˛π]ı-{…÷π]ı, ∫…÷n˘Æ˙, n⁄˘v…-∫…“ =VV¥…±… {…™…Œ∫¥…x…“ ∆ Æ˙Ω˛…* ™… n˘ n˘“˘P…«- x…:∂¥……∫… <x…EÚ“ Æ˙I…… ®… Ω˛®……Æ˙“ ∫…÷Æ˙I…… Ω˲*' M……™… +{…x…‰ <i…x…‰ ∫…÷∆n˘Æ˙ S…∆S…±… ¥…i∫… EÚ…‰ UÙ…‰c˜EÚÆ˙ EÚ… ∂…§n˘… ®… +x…÷¥……n˘ Ω˛…‰ <∫…  ¥…π…™… {…Æ˙ x……Ɖ˙  EÚ∫…“ ¶…“ I…h…  x…V…‘¥… +…ËÆ˙  x…∂S…‰π]ı Ω˛…‰ V……BM…“, ∫…E‰Ú, i……‰ =∫…EÚ“ |… i…v¥… x… §…x……Bƒ +…ËÆ˙ =xΩ² ™…Ω˛ ∫……‰S…EÚÆ˙ Ω˛“ +…ƒ∫…⁄ +… V……i…‰ l…‰* EÚΩ‰˛M…“, "+…Ω˛ ®…‰Æ˙… M……‰{……±…EÚ |…n˘Ã∂…i… EÚÆÂ˙* n‰˘∂…!' ±…J…x…>, EÚ…x…{…÷Æ˙ +… n˘ x…M…Æ˙… ∫…‰ ¶…“ {…∂…÷-  ¥…∂…‰π…Y…… EÚ…‰ §…÷±……™……, ∫l……x…“™… {…∂…÷- S… EÚi∫…EÚ i……‰  n˘x… ®… n˘…‰-i…“x… §……Æ˙ +…i…‰ Æ˙Ω‰˛, {…Æ∆˙i…÷  EÚ∫…“x…‰ B‰∫…… ={…S……Æ˙ x…Ω˛” §…i……™……,  V…∫…∫…‰ +…∂…… EÚ“ EÚ…‰<«  EÚÆ˙h… E‰ÚÆ˙±… {……`ˆ…¥…±…“ ÀΩ˛n˘“ - EÚI…… n˘∫…¥…” 15
  • 16. ®…Ω˛…n‰˘¥…“ ¥…®……« EÚ… V…x®… 1907 EÚ…‰ =ii…Æ˙|…n‰˘∂… E‰Ú °Ú∞¸J……§……n˘ ®… Ω÷˛+…* +…{… UÙ…™……¥……n˘“ ™…÷M… E‰Ú S……Æ˙ |…®…÷J… ∫i…∆¶…… ®… ∫…‰ BEÚ ΩÈ˛* +{…x…‰ V…“¥…x…EÚ…±… ®… =xΩ˛…Âx…‰ {…n¬˘™… B¥…∆ M…n¬˘™… EÚ“ Æ˙S…x……+… ∫…‰ ÀΩ˛n˘“ ∫…… Ω˛i™… EÚ…‰ ∫…∆{…÷π]ı  EÚ™……* ¥…‰ Y……x…{…“`ˆ {…÷Æ˙∫EÚ…Æ˙, {…n¬˘®…¶…⁄π…h…, {…n¬˘®… ¥…¶…⁄π…h… +… n˘ ∫…‰ ∫…®®…… x…i… ΩÈ˛* ™……®……, n˘“{… ∂…J……, ∫……∆v™… M…“i…, ∫®…fi i… EÚ“ Ɖ˙J……Bƒ, +i…“i… E‰Ú S…±… S…j… +… n˘ =x…EÚ“ J™…… i…|……{i… Æ˙S…x……Bƒ ΩÈ˛* +…M…‰... ®…Èx…‰ C™……  EÚ™……? V P…]ıx……-GÚ®… Ɖ˙J…… S…j… EÚ… ¥……S…x… "M……ËÆ˙…' Ɖ˙J…… S…j… EÚ“ ®…÷J™… P…]ıx……+… EÚ… GÚ®…§…n¬˘v…  EÚ™…… =±±…‰J… EÚÆÂ˙* P…]ıx……Bƒ S…÷x… ±…” ®…Ω˛…n‰˘¥…“V…“ +{…x…“ UÙ…‰]ı“ §…Ω˛x… ∂™……®…… E‰Ú P…Æ˙ ∫…‰ ®…÷J™… P…]ıx……Bƒ §… UÙ™…… ±……<«* {…Ω˛S……x… ±…” GÚ®…§…n¬˘v… EÚÆ˙E‰Ú  ±…J…” ¥……i……«±……{… ®…Èx…‰ C™……  EÚ™……? V M……ËÆ˙… EÚ“ §…“®……Æ˙“ E‰Ú ∫…∆§…∆v… ®… ®…Ω˛…n‰˘¥…“ ¥…®……« +…ËÆ˙ b˜…ÏC]ıÆ˙ E‰Ú §…“S… Ω÷˛B ¥……i……«±……{… +{…x…“ EÚ±{…x…… E‰Ú |…∫…∆M… ∫…®…Z…  ±…™…… +x…÷∫……Æ˙  ±…J…Â* = S…i… ={…GÚ®…  ±…J…… {……j……x…÷E⁄Ú±… ¥……i……«±……{…  ±…J…… ∫¥……¶…… ¥…EÚ ¶……π……- ∂…˱…“ EÚ… |…™……‰M…  EÚ™…… ∫…®…÷ S…i… ={…∫…∆Ω˛…Æ˙  EÚ™…… 16 E‰ÚÆ˙±… {……`ˆ…¥…±…“ ÀΩ˛n˘“ - EÚI…… n˘∫…¥…”
  • 17. ∫…∆M……‰π`ˆ“ ®…Èx…‰ C™……  EÚ™……? V  x…®x… ±… J…i…  ¥…π…™… {…Æ˙ ∫…∆M……‰π`ˆ“ S…±……Bƒ* S…S……« ®… ¶……M…  ±…™…… "|…EfiÚ i… Ω˛®……Æ˙“ ®……ƒ +…ËÆ˙ {…∂…÷-{…I…“ Ω˛®……Ɖ˙ ∫…Ω˛S…Æ˙*' ®…÷J™… À§…n÷˘+… EÚ… S…™…x…  EÚ™…… À§…n÷˘+… EÚ…‰ {…±±… ¥…i… EÚÆ˙E‰Ú +…±…‰J… i…Ë™……Æ˙  EÚ™…… +…±…‰J… |…∫i…÷i…  EÚ™…… |…∫i…÷ i… {…Æ˙ S…S……« EÚ“ +{…x…‰ ®…i… EÚ… ∫…®…l…«x…  EÚ™…… + i… Æ˙Ci… À§…n÷˘+… EÚ…‰ V……‰c˜EÚÆ˙ +…±…‰J… {…±±… ¥…i…  EÚ™…… ∫…∆∂……‰v…x… E‰Ú §……n˘ Æ˙{…]ı i…Ë™……Æ˙ EÚ“ ∂…§n˘ EÚ“ +…i®…… ÀΩ˛n˘“ +…ËÆ˙ ®…±…™……±…®… ®… |…™…÷Ci… BEÚ ∂…§n˘ Ω˲ "{…∂…÷'* ÀΩ˛n˘“ ®… <∫…EÚ… +l…« Ω˲ "V……x…¥…Æ'˙ +…ËÆ˙ ®…±…™……±…®… ®… "M……™…'* <∫…“ |…EÚ…Æ˙  ¶…xx… +l…« ¥……±…‰ ÀΩ˛n˘“ +…ËÆ˙ +{…x…“ ®……i…fi¶……π…… E‰Ú ∫…®…v¥…x…“™… ∂…§n˘ S…÷x…EÚÆ˙  ±…J…Â* ÀΩ˛n˘“ +…ËÆ˙ ®…±…™……±…®… ®… |…™…÷Ci… BEÚ ∂…§n˘ Ω˲ "{…I…“'* n˘…‰x…… ¶……π……+… ®… <∫…EÚ… +l…« Ω˲ -- " S… c˜™……'* <∫…“ |…EÚ…Æ˙ ∫…®……x… +l…« ¥……±…‰ ÀΩ˛n˘“ +…ËÆ˙ +{…x…“ ®……i…fi¶……π…… E‰Ú ∫…®…v¥…x…“™… ∂…§n˘ S…÷x…EÚÆ˙  ±…J…Â* E‰ÚÆ˙±… {……`ˆ…¥…±…“ ÀΩ˛n˘“ - EÚI…… n˘∫…¥…” 17
  • 18. ¥……C™…- ®…±……x…  x…®x……∆ EÚi… ¥……C™… {…g¯* {……x…“ §…Æ˙∫……* x…n˘“ ®… {……x…“ ¶…Æ˙…* V…§… {……x…“ §…Æ˙∫…… i…§… x…n˘“ ®… {……x…“ ¶…Æ˙…* ®…È n˘…Ëc˜EÚÆ˙ ∫]‰ı∂…x… {…Ω÷ƒ˛S……* M……c˜“ U⁄Ù]ı M…<«* ®…È n˘…Ëc˜EÚÆ˙ ∫]‰ı∂…x… {…Ω÷ƒ˛S……, ±…‰ EÚx… M……c˜“ U⁄Ù]ı M…<«* |…i™…‰EÚ ¥……C™…-V……‰c‰˜ EËÚ∫…‰  ®…±……B M…B ΩÈ˛? ¥……C™……∆∂…… ™…… ¥……C™…… EÚ… ®…‰±… EÚÆ˙…x…‰ ¥……±…‰ <x… ∂…§n˘… EÚ…‰ C™…… EÚΩ˛i…‰ ΩÈ˛? {……`ˆ¶……M… ∫…‰ B‰∫…‰ ∂…§n˘ +…ËÆ˙ =x…∫…‰ §…x……B M…B ¥……C™… UÙ…ƒ]ıEÚÆ˙  ±…J…Â* {…÷x…±…ÊJ…x… = S…i… ™……‰V…EÚ EÚ… |…™……‰M… EÚÆ˙E‰Ú ¥……C™…… EÚ…‰  ®…±……Bƒ* Ω˛¥…… S…±…“* §……n˘±…  i…i…Æ˙- §…i…Æ˙ Ω˛…‰ M…B* <∫… ±…B  {…CS…Æ˙ V……x…… Ω˲* U÷Ù]¬ı]ı“ ±…‰ Æ˙J…“ Ω˲* ™… n˘-i……‰ ®…È {…g¯ x…Ω˛” ∫…EÚ…* ®…‰Æ˙“ +…ƒJ…… ®… n˘n«˘ Ω˲* +…ËÆ˙ >{…Æ˙ Ω˛“ S…±……‰M…‰*  x…∂S…™… Ω˛“  M…Æ˙ V……+…‰M…‰* V……‰-¥…Ω˛ ¥…Ω˛ ®…‰Ω˛x…i… EÚÆ˙i…… Ω˲* ¥…Ω˛ ∫…°Ú±… Ω˛…‰i…… Ω˲* C™…… EÚ ∫…∆EÚ±…x… {……`ˆ ®… +…B  ¥…∂…‰π…h… ∂…§n˘ S…÷x…EÚÆ˙  ±…J…Â* 18 E‰ÚÆ˙±… {……`ˆ…¥…±…“ ÀΩ˛n˘“ - EÚI…… n˘∫…¥…”
  • 19. ®……x…¥… +…V…EÚ±… ˛|…EfiÚ i…, V…“¥…-V…∆i…÷ +…ËÆ˙ {…‰c˜-{……Ëv…… E‰Ú  ±…B J…i…Æ˙x……EÚ ∫…… §…i… Ω˛…‰ Æ˙Ω˛… Ω˲* ¥…Ω˛ |…… h…™…… EÚ…‰ ∫…i……i…… Ω˲, =x…EÚ“ ±……∂…˙ EÚ…‰ ¶…“ x…Ω˛” UÙ…‰c˜i……* BEÚ ∫…SS…“ P…]ıx…… ∫…‰ M…÷W…ÆÂ˙... Ω˛…l…“ E‰Ú ∫……l…“ ... ... ...  ®…±……x…“ ... ™…Ω˛∂…Ω˛BEÚE‰Ú∫…SS…“P…x…‰ V…∆x……M…±…Ω˲*l…‰Z……Æ˙J……∆ƒbΩ˛˜ … l…™……ÂÆ˙…EÚ……“ Æ˙ {……∫… P…]ı * ™…Ω˛ E‰Ú ƒS =x…EÚ…‰ ¶…“ i……‰ S…… Ω˛B* Ω˛…Æ˙ J……EÚÆ˙ ¥…‰˛ x…W…n˘“EÚ E‰Ú M……ƒ¥…… i…EÚ V……x…‰ ±…M…‰* ¥…‰ ¥…Ω˛…ƒ E‰Ú J…‰i… +…ËÆ˙ P…Æ˙ BEÚ Z…÷b˜ §…∫…… l……* ®…x…®……ËV…“ ®…∫i… Ω˛…l…“ V…∆M…±…“ §…Æ˙§……n˘ EÚÆ˙ b˜…±…i…‰* ∆ {…‰c˜-{……Ëv…‰ J……i…‰* V…∆M…±… EÚ“ `∆ˆb˜EÚ ®… +…Æ˙…®… BEÚ  n˘x… <∫…“ Z…÷∆b˜ EÚÆ˙i…‰* ±…‰ EÚx…, =x…EÚ“ K…÷∂…“ W™……n˘…  n˘x… i…EÚ EÚ… BEÚ Ω˛…l…“ i……‰Æ˙{…… {…∂…÷-{… I…™…… EÚ…‰  ]ıEÚ“ x…Ω˛”* ±……‰M…… x…‰ V…∆M…±… EÚ…]ıx…… ∂…÷∞¸  EÚ™……* §±……ÏEÚ {…Ω÷ƒ˛S……* =∫…x…‰ EÚ<« ®……Æ˙x…… EÚ…x…⁄x…“ V…÷®…« W…®…“x… +…ËÆ˙ ±…EÚc˜“ <∆∫……x… EÚ…‰  ®…±…”, ±…‰ EÚx… P…Æ˙… +…ËÆ˙ <∆∫……x…… EÚ…‰ Æ˙…Èn˘ Ω˲* C™…… +…{… =∫… Ω˛…l…“ §…‰P…Æ˙ Ω˛…‰ M…B* b˜…±……* ±…∆§……-S……Ëc˜… Ω˛…l…“ EÚ…x…⁄x… ∫…‰ {… Æ˙ S…i… ¶…⁄J… +…ËÆ˙ M…®…‘ ∫…‰ Ω˛…l…“ {…Ɖ˙∂……x… +…ËÆ˙ =∫…E‰Ú §…c‰˜-§…c‰˜ n˘…i…* ƒ ΩÈ˛? l…‰* ¥…‰ V……i…‰ ¶…“ i……‰ EÚΩ˛…ƒ? P…Æ˙ +…ËÆ˙ J……x…… ±……‰M… =∫…‰ ®……Æ˙ ¶…“ x…Ω˛” E‰ÚÆ˙±… {……`ˆ…¥…±…“ ÀΩ˛n˘“ - EÚI…… n˘∫…¥…” 19
  • 20. ∫…EÚi…‰ l…‰* Ω˛…l…“ ®……Æ˙x…… EÚ…x…⁄x…“ W…÷®…« V……‰ Ω˲* EÚÆ˙i…‰ Æ˙Ω‰˛*  EÚ∫…“EÚ…‰ =∫…E‰Ú {……∫… °Ú]ıEÚx…‰ x…  n˘™……* i…¶…“ BEÚ P…]ıx…… P…]ı“* i……‰Æ˙{…… V…∆M…±… E‰Ú §…“S… V…∆M…±… ®… BEÚ M…Ω˛Æ˙…, §…c˜… BEÚ ∫…c˜EÚ Ω˲* <∫…E‰Ú  EÚx……Ɖ˙  §…V…±…“ E‰Ú J…∆¶…‰ ΩÈ˛* M…b¬˜f¯… f⁄ƒ¯g¯…*  °ÚÆ˙ +{…x…‰ Ω˛…l…“ E‰Ú §…‰P…Æ˙ Ω˛…‰x…‰ E÷ÚUÙ i……Æ˙ W…®…“x… {…Æ˙  M…Ɖ˙ l…‰* ¥…Ω˛…ƒ ∫…‰ M…÷W…Æ˙i…‰ Ω˛…l…“ ∫……l…“ EÚ“ ±……∂… P…∫…“]ıEÚÆ˙ ®… ®……x…¥…-∫…®……V… EÚ… +∫…∆M… i…{…⁄h…« EÚ… {……ƒ¥… i……Æ˙… {…Æ˙ {…c˜…* W……‰Æ˙ ∫…‰  §…V…±…“ EÚ… Z…]ıEÚ… ¥…Ω˛…ƒ ±……B* =∫…‰ M…b¬˜f‰¯ ®…  ¥…EÚ…∫… EÚΩ˛…ƒ i…EÚ ±…M…… +…ËÆ˙ ¥…Ω˛ ®…Æ˙ M…™……* b˜…±…  n˘™……* ±…EÚc˜“ +…ËÆ˙  W…®®…‰n˘…Æ˙ Ω˲? {…Œii…™…… ∫…‰ M…b¬˜f‰¯ EÚ…‰ f¯EÚ K…˜§…Æ˙  ®…±…i…‰ Ω˛“ M……ƒ¥…¥……±…‰ ¥…Ω˛…ƒ +… {…Ω÷ƒ˛S…‰*  n˘™……* ±……‰M…… EÚ…‰ M…÷∫∫…… =i……Æ˙x…‰ EÚ… ®……ËEÚ…  ®…±… M…™……* ®…Ɖ˙ Ω÷˛B Ω˛…l…“ EÚ…‰ EÚ…‰<« `ˆ…‰EÚÆ˙ ®……Æ˙i……, EÚ…‰<« ±……`ˆ“, Ω˛… l…™…… x…‰ =∫…‰ n˘°Úx……EÚÆ˙ M……ƒ¥…¥……±…… EÚ“ E÷Ú±Ω˛…c˜“ +…ËÆ˙ S……E⁄Ú ∫…‰ ®……Æ˙i……* E÷ÚUÙ ±……‰M… i……‰ =∫…E‰Ú +{…x…… ¢ÚW…«  x…¶……™……* ®…M…Æ˙ V…M…Ω˛ +M…Æ˙ +…{… n˘…ƒi… Ω˛“ i……‰c˜x…‰ ±…M…‰* Ω˛…l…“-n˘…ƒi… §…Ω÷˛i… ®…Ωƒ˛M…… Ω˛…‰i…… <x…∫……x…… x…‰  EÚ∫…“ S…“W… EÚ“ Ω˛…‰i…‰ i……‰ ®…Ɖ˙ Ω÷˛B Ω˲* <∫…∫…‰ V…‰¥…Æ˙ +…ËÆ˙ ∫…V……¥…]ı EÚ… ∫……®……x… §…x…i…… Ω˲* ‰ {…Æ˙¥……Ω˛ x… EÚ“* {…Ω˛±…‰ V…∆M…±… Ω˛…l…“ E‰Ú ∫……l… C™…… {…Æ˙ Ω˛…l…“-n˘…ƒi…  x…EÚ…±…x…‰ E‰Ú  ±…B ∫…Æ˙EÚ…Æ˙“ <V……W…i… EÚ…]ıEÚÆ˙ Ω˛…l…“ EÚ… P…Æ˙ UÙ“x……, ¥™…¥…Ω˛…Æ˙ EÚÆ˙i…‰? W…∞¸Æ˙“ Ω˲* S……‰Æ˙“ ∫…‰  x…EÚ…±……‰, i……‰ {…÷ ±…∫…-E‰Ú∫… §…x…  °ÚÆ˙ =∫…E‰Ú ®…Æ˙x…‰ {…Æ˙ ¶…“ =∫…‰ ∫…i……x…… x…Ω˛” UÙ…‰c˜…* V……i…… Ω˲* ±…‰ EÚx… ™…Ω˛…ƒ =±]ı… Ω÷˛+…* {…÷ ±…∫… x…‰ Ω˛…l…“ ( n˘±±…“ ∫…‰ |…EÚ… ∂…i… " {…]ı…Æ˙…' EÚ“ {……`ˆEÚ  ®…±……x…“ EÚ… ®……®…±…… n˘§……  n˘™……* n⁄˘∫…Æ˙“ i…Æ˙¢Ú ¥…‰ Ω˛…l…“-n˘…ƒi… n¬˘¥……Æ˙… Æ˙ S…i… BEÚ P…]ıx…… EÚ… {…÷x…:|…∫i…÷i…“EÚÆ˙h…*) E‰Ú ]÷ıEÚc‰˜ S…÷{…S……{…  x…EÚ±…¥……i…‰ Æ˙Ω‰˛* {……ƒS…-n˘∫…  EÚ±……‰ n˘…ƒi… EÚ… BEÚ ]÷ıEÚc˜… Ω˛“ EÚ…¢Ú“ l……* ¥…x… (∫…∆Æ˙I…h…) + v… x…™…®… 1927 BEÚ ®…Ω˛“x…‰ i…EÚ Ω˛…l…“ EÚ“ ±……∂… ¥…Ω˛” {…c˜“ Æ˙Ω˛“* Forest (Conservation) Act  °ÚÆ˙ Ω˛… l…™…… EÚ… Z…÷∆b˜ ¥…Ω˛…ƒ {…Ω÷ƒ˛S……* =xΩ˛…Âx…‰ ±……∂… EÚ…‰ ¥…x™… V…“¥… (∫…∆Æ˙I…h…) + v… x…™…®… 1972 Wild Life (Protection) Act S……Æ˙… i…Æ˙¢Ú ∫…‰ P…‰Æ˙  ±…™……*  n˘x…-Æ˙…i… =∫…EÚ“ Æ˙J…¥……±…“ {…™……«¥…Æ˙h… (∫…∆Æ˙I…h…) + v… x…™…®… 1984 Environment (Protection) Act 20 E‰ÚÆ˙±… {……`ˆ…¥…±…“ ÀΩ˛n˘“ - EÚI…… n˘∫…¥…”
  • 21. +…M…‰... Æ˙{…]ı  x…®x……∆ EÚi…  S…j… EÚ… ¥……S…x… EÚÆÂ˙* ®…Èx…‰ C™……  EÚ™……? V  S…j…¥……S…x… EÚÆ˙E‰Ú |…∫…∆M… {…Ω˛S……x…… Æ˙{…]ı EÚ“ P…]ıx…… E‰Ú ∫…®…™… +…ËÆ˙ ∫l……x… EÚ… =±±…‰J…  EÚ™…… Æ˙{…]ı EÚ…  ¥…∫i……Æ˙  EÚ™…… BEÚ ∫…®……S……Æ˙-{…j… E‰Ú ∫…∆¥……n˘n˘…i…… x…‰ ®…“Æ˙…x…M…Æ˙ E‰Ú {……∫… +x…÷∞¸{… ¶……π……-∂…˱…“ ™…Ω˛ o˘∂™… n‰˘J…… l……* =xΩ˛…Âx…‰ =∫…E‰Ú +…v……Æ˙ {…Æ˙ BEÚ +{…x……<« Æ˙{…]ı i…Ë™……Æ˙ EÚ“* ¥…Ω˛ Æ˙{…]ı +{…x…“ EÚ±{…x…… E‰Ú +x…÷∫……Æ˙ = S…i… ∂…“π…«EÚ  n˘™……  ±…J…Â*  ¥…∂±…‰π…h…  x…®x… ±… J…i… +∆∂… {…g¯* + ¥…x……∂… ∫E⁄Ú±… V…… Æ˙Ω˛… Ω˲* Æ˙…‰W… ¥…Ω˛ Æ˙…∫i…‰ ®… +{…x…‰ n˘…‰∫i…  ¥…x…“i… ∫…‰  ®…±…i…… Ω˲* n˘…‰x…… ∫……l…-∫……l… ∫E⁄Ú±… V……i…‰ ΩÈ˛* +…V…  ¥…x…“i… x…Ω˛”  ®…±……* <∫… ±…B + ¥…x……∂… +E‰Ú±…‰ Ω˛“ S…±……* " ¥…x…“i… +…V… ∫E⁄Ú±… x…Ω˛” +… Æ˙Ω˛… Ω˛…‰M……' -- + ¥…x……∂… x…‰ ∫……‰S……* Ɖ˙J……∆ EÚi…  GÚ™……-∞¸{…… {…Æ˙ v™……x… n¢* ™…Ω˛…ƒ  GÚ™…… EÚ… ¥™……{……Æ˙  EÚ∫… EÚ…±… ®… Ω˛…‰ Æ˙Ω˛… Ω˲? <∫… <EÚ…<« E‰Ú {……`ˆ… ∫…‰ B‰∫…‰  GÚ™……-∞¸{… UÙ…ƒ]Âı +…ËÆ˙ =x…E‰Ú |…™……‰M… ∫…®…Z…Â* E‰ÚÆ˙±… {……`ˆ…¥…±…“ ÀΩ˛n˘“ - EÚI…… n˘∫…¥…” 21
  • 22. =n¬˘P……‰π…h…… {™……Ɖ˙ §…SS……‰, v™……x… n˘“ V…B --  ¥…∂¥… {…™……«¥…Æ˙h…  n˘¥…∫… E‰Ú  ∫…±… ∫…±…‰ ®… 5 V…⁄x… EÚ…‰ Ω˛®……Ɖ˙ ∫E⁄Ú±… ®… ¥…x…  ¥…¶……M… E‰Ú ∫…Ω˛™……‰M… ∫…‰ {……Ëv…… EÚ…  ¥…i…Æ˙h… Ω˛…‰M……* {…∆S……™…i… ∫… ®… i… E‰Ú ®……x…x…“™… +v™…I… <∫…EÚ… =n¬˘P……]ıx… EÚÆÂ˙M…‰* |…i™…‰EÚ  ¥…n¬˘™……l…‘ +{…x…“ EÚI……v™…… {…EÚ… ∫…‰ {……Ëv…… +…ËÆ˙ b˜…™…Æ˙“ |……{i… EÚƉ˙* ∫…§…EÚ“ ={…Œ∫l… i… +{…‰ I…i… Ω˲* +…∂…™…O…Ω˛h… =n¬˘P……‰π…h…… EÚ… +…∂…™… ∫…®…Z…Â* =∫…EÚ“ ¶……π……-∂…˱…“ EÚ“ C™……  ¥…∂…‰π…i…… Ω˲? 22 E‰ÚÆ˙±… {……`ˆ…¥…±…“ ÀΩ˛n˘“ - EÚI…… n˘∫…¥…”
  • 23. =n¬˘P……‰π…h…… ®…Èx…‰ C™……  EÚ™……? V ∫E⁄Ú±… ®… Ω˛®… EÚ<« EÚ…™…«GÚ®…… EÚ… +…™……‰V…x… EÚÆ˙i…‰ ΩÈ˛* <x…®… ∫…‰  EÚ∫…“ BEÚ EÚ…™…«GÚ®… EÚ“ ∫…⁄S…x…… n‰˘i…‰ Ω÷˛B EÚ…™…«GÚ®… EÚ“ ∫…®™…EÚ =n¬˘P……‰π…h…… i…Ë™……Æ˙ EÚÆÂ˙* V……x…EÚ…Æ˙“ {……<« ∫…®…™…, i……Æ˙“J…, ∫l……x… +… n˘ EÚ… =±±…‰J… EÚÆ˙i…‰ Ω÷˛B =n¬˘P……‰π…h…… i…Ë™……Æ˙ EÚ“  x…Œ∂S…i…  EÚ™……  EÚ =∫…®… ∫…∆ I…{i…i…… +…ËÆ˙ ∫{…π]ıi…… ΩÈ˛  ¥…∂±…‰π…h… n˘“{i…“ EÚ“ b˜…™…Æ˙“ EÚ…  x…®x… ±… J…i… {…fiπ`ˆ {…g¯* 31 ®…<« M…Æ˙®…“ EÚ“ U÷Ù]¬ı ]ı™……ƒ Ω˛…‰ S…÷EÚ”* EÚ±… ∫E⁄Ú±… J…÷±…‰M……* ∫…¶…“  ®…j… +…BƒM…‰* §…c˜“ J…÷∂…“ Ω˛…‰M…“* EÚ±… ∫…‰ n˘∫…¥…” EÚI…… ®…Â...* Æ˙…i… V…±n˘“ ]ı±… V……B i……‰  EÚi…x…… +SUÙ… Ω˛…... ‰ Ɖ˙J……∆ EÚi…  GÚ™……-∞¸{…… {…Æ˙ v™……x… n¢* ™…Ω˛…ƒ  GÚ™…… E‰Ú ¥™……{……Æ˙  EÚ∫… EÚ…±… EÚ“ ∫…⁄S…x…… n‰˘i…‰ ΩÈ˛? <∫… <EÚ…<« E‰Ú {……`ˆ… ∫…‰ B‰∫…‰  GÚ™……-∞¸{… UÙ…ƒ]Âı +…ËÆ˙ =x…E‰Ú |…™……‰M… ∫…®…Z…Â* E‰ÚÆ˙±… {……`ˆ…¥…±…“ ÀΩ˛n˘“ - EÚI…… n˘∫…¥…” 23
  • 24.  ¥…∂±…‰π…h…  x…®x……∆ EÚi… {……‰∫]ıÆ˙ {…g¯* ÀΩ˛n˘“ C±…§… EÚ… =n¬˘P……]ıx… 20 +M…∫i… 2011 {…⁄¥……«Ω¬˛x… 11 §…V…‰ ∫E⁄Ú±… ∫…¶……M…fiΩ˛ ®… ÀΩ˛n˘“-∫…… Ω˛i™…EÚ…Æ˙… EÚ“ °Ú…‰]ı…‰-|…n˘∂…«x…“ ÀΩ˛n˘“ ∫…… Ω˛Œi™…EÚ |… i…™……‰ M…i……Bƒ EÚ ¥…i……-{……`ˆ |… i…™……‰ M…i…… ∫……¥…«V… x…EÚ ∫…®®…‰±…x… V…“.V…“.BS….B∫….B∫…., BÆ˙h……E÷Ú±…®… ®……x… ±…Â, +…{… ÀΩ˛n˘“ C±…§… E‰Ú ∫… S…¥… ΩÈ˛* <∫… EÚ…™…«GÚ®… EÚ…‰ ∫…°Ú±… §…x……x…‰ E‰Ú  ±…B +…{… C™……-C™…… EÚÆÂ˙M…‰? 24 E‰ÚÆ˙±… {……`ˆ…¥…±…“ ÀΩ˛n˘“ - EÚI…… n˘∫…¥…”
  • 25. {…… Æ˙¶…… π…EÚ ∂…§n˘…¥…±…“  x…®x… ±… J…i… {…… Æ˙¶…… π…EÚ ∂…§n˘… EÚ… {… Æ˙S…™… {…… ±…Â* Inland Letter card - +∆i…nÊ˘∂…“™… {…j… EÚ…b«˜ Stamp - b˜…EÚ- ]ıEÚ]ı Telecommunications - n⁄˘Æ˙∫…∆S……Æ˙ Registered letter - {…∆V…“EfiÚi… {…j… Telephone - n⁄˘Æ˙¶……π… Interruption - Ø˚EÚ…¥…]ı Internet - +∆i…V……«±… Computer Keyboard - ∫…∆M…h…EÚ-E÷Ú∆ V…“{…]ı±… ∫…∆S……Æ˙ ∫…∆§…∆v…“ +x™… n˘…‰ {…… Æ˙¶…… π…EÚ ∂…§n˘  ±…J…Â* E‰ÚÆ˙±… {……`ˆ…¥…±…“ ÀΩ˛n˘“ - EÚI…… n˘∫…¥…” 25
  • 26. + i… Æ˙Ci… ¥……S…x… E‰Ú  ±…B +…v…÷ x…EÚ ®……x…¥… |…EfiÚ i… +…ËÆ˙ V…“¥…-V…∆i…÷+… ∫…‰ §…Ω÷˛i… Ω˛“ G⁄ÚÆ˙ ¥™…¥…Ω˛…Æ˙ EÚÆ˙ Æ˙Ω˛… Ω˲* ®……x…¥… EÚ“ ∫¥……l…«{…Æ˙i…… EÚ… V…“i……-V……M…i…… ∫…§…⁄i… Ω˲ ™…Ω˛ EÚ ¥…i……˛...  S… c˜™…… ... ... ... Æ˙…®…n˘Æ˙∂…  ®…∏… ...  S… c˜™…… =c˜i…“ Ω÷˛<« EÚΩ˛” ∫…‰ +…<« §…Ω÷˛i… n⁄˘Æ˙ i…EÚ <v…Æ˙-=v…Æ˙ ¶…]ı˜EÚi…“ Ω÷˛<« +{…x…… P……Â∫…±…… J……‰V…i…“ Æ˙Ω˛“  °ÚÆ˙ l…EÚEÚÆ˙ BEÚ V…±…“ Ω÷˛<« b˜…±… {…Æ˙ §…Ë`ˆ M…<« +…ËÆ˙ ∫……‰S…x…‰ ±…M…“ -- "+…V… V…∆M…±… ®… EÚ…‰<« +…n˘®…“ +…™…… l…… C™……?' 26 E‰ÚÆ˙±… {……`ˆ…¥…±…“ ÀΩ˛n˘“ - EÚI…… n˘∫…¥…”
  • 27. Æ˙…®…n˘Æ˙∂…  ®…∏… EÚ… V…x®… 1924 EÚ…‰ M……‰Æ˙J…{…÷Æ˙  V…±…‰ E‰Ú V…÷®…Æ˙“ x……®…EÚ M……ƒ¥… ®… Ω÷˛+… l……* +…{… ÀΩ˛n˘“ E‰Ú ∫…°Ú±… EÚ ¥…, +…±……‰S…EÚ i…l…… EÚl……EÚ…Æ˙ ΩÈ˛* EÚ ¥…i…… ®… =x…EÚ“ o˘Œπ]ı ®……x…¥…“™… +…ËÆ˙ |…M… i…∂…“±… Ω˲* {…l… E‰Ú M…“i…, §…‰Æ∆˙M… §…‰x……®…  S…]¬ı `ˆ™……ƒ, V…÷±…⁄∫… EÚΩ˛…ƒ V…… Æ˙Ω˛… ΩË +… n˘ =x…E‰Ú =±±…‰J…x…“™… EÚ…¥™…- ∫…∆O…Ω˛ ΩÈ˛* |…n˘∂…«x…“ ®…Èx…‰ C™……  EÚ™……? V  x…®x… ±… J…i…  ¥…π…™… {…Æ˙  S…j…-|…n˘∂…«x…“ ±…M……Bƒ +…ËÆ˙ |…i™…‰EÚ  S…j… EÚ“ {……n˘- ]ı{{…h…“  ±…J…Â* <∆]ıÆ˙x…‰]ı +…ËÆ˙ +x™… ª……‰i…… ∫…‰  S…j…… EÚ… "+…n˘®…“ n¬˘¥……Æ˙… |…EfiÚ i… +…ËÆ˙ V…“¥…-V…∆i…÷+… EÚ… ∂……‰π…h…*' ∫…∆EÚ±…x…  EÚ™…… =x…EÚ…  ¥…∂±…‰π…h…  EÚ™…… = S…i… {……n˘- ]ı{{…h…“  ±…J…“ ¶……π…… EÚ… {… Æ˙®……V…«x…  EÚ™…… E‰ÚÆ˙±… {……`ˆ…¥…±…“ ÀΩ˛n˘“ - EÚI…… n˘∫…¥…” 27
  • 28. {… Æ˙ ∂…π]ı ∫…∆EÚ‰ i… ∫…∆. - ∫…∆Y…… +. GÚ - +EÚ®…«EÚ  GÚ™…… {…÷. - {…÷œ±±…M… ∫…. GÚ - ∫…EÚ®…«EÚ  GÚ™…… ∫j…“. - ∫j…“À±…M… ∫…∆. GÚ - ∫…∆™…÷Ci…  GÚ™……  ¥…. -  ¥…∂…‰π…h…  ®…. GÚ -  ®… ∏…i…  GÚ™…… +¥™…. - +¥™…™… ®…÷.|… - ®…÷Ω˛…¥…Ɖ˙n˘…Æ˙ |…™……‰M… xÉnùÒ +Éè®ú ºÉɤÉÖxÉ {ÉÉxÉÒ EòÉä VÉÖ`öÉ®úxÉä ºÉä {ÉÚ®úÉ ¨Éè±ÉÒ-EÖòSÉè±ÉÒ (Ê´É.) - MÉÆnùÒ, aenamb, ºÉ¨ÉÉVÉ ºÉÆEò]õ ¨Éå {Éc÷ A›dLÙ], VÉÉiÉÉ ½èþ* »⁄fl∆´⁄»¤•⁄, dirty =±ÉÒSÉxÉÉ (ºÉ.ÊGò.) - VÉ±É ¤Éɽþ®ú ÊxÉEòɱÉxÉÉ, sh≈w tXhpI, ¶É½þ®ú EòÒ |ÉɪÉ: ºÉ¦ÉÒ RiΩ¨p MÉʱɪÉÉÄ ¨Éè±ÉÒ-EÖòSÉè±ÉÒ ½éþ* ’˚ZŸRp, dƒP√fisÊ, ¨ÉUôʱɪÉÉÄ =iÉ®úÉ<Ç ½éþ - ¨ÉUôʱɪÉÉÄ {ÉÉxÉÒ Eäò >ð{É®ú throw off water +É<Ç ½éþ* a’yw UÖô]ÂõÊ]õªÉÉå ¨Éå ¤ÉSSÉä iÉɱÉÉ¤É sh≈-Øn-p-ap-I- EòÉ {ÉÉxÉÒ =±ÉÒSÉEò®ú fn¬ s]mßn-°n-S- °p-∂p, ¡uLs JÉä±ÉiÉä ½éþ* RiΩ¨u ˙Up iÉäWÉÉ¤É (ºÉÆ.{ÉÖ.) - +¨±É, Aæw, ™Rk’ A™Xm, A»⁄fl«, acid °Pd°u], …flfi´⁄fl |ɪÉÉäMɶÉɱÉÉ ¨Éå iÉäWÉÉ¤É Eäò ¨fi¬´⁄∆« }Êfi∆OʇMt•Ê ÊMÉ®úxÉä Eäò EòÉ®úhÉ ®úÉVÉÚ EòÉ fishes are floating Eò{Éc÷É VÉ±É MɪÉÉ* upon the water ZÉä±ÉxÉÉ (ºÉ.ÊGò.) - ºÉ½þxÉÉ, kln°pI, VÉÖ`öÉ®úxÉÉ (ºÉ.ÊGò.) - VÉÚ`öÉ Eò®úxÉÉ, ˘TÙflj’d˘LÙsfiRp, SÉJÉEò®ú UôÉäc÷xÉÉ —⁄’—⁄fl, to bear aen--s∏-Sp-ØpI, +ÆOÉäWÉÉå EòÒ GÚò®úiÉÉ+Éå EòÉä UÙ—T”j’Rp, ZÉä±ÉEò®ú ½þ¨ÉxÉä +ÉWÉÉnùÒ GMdƒfl»⁄·¤s⁄fl, |ÉÉ{iÉ EòÒ* to pollute 28 E‰ÚÆ˙±… {……`ˆ…¥…±…“ ÀΩ˛n˘“ - EÚI…… n˘∫…¥…”