The linear production model is to be replaced by partial or completely circular production and distribution models. Practical examples of how private enterprises deal with the many barriers to be solved. The latest approaches by banks and the future Dutch public sector policies are also shown. Six different business models together with the risk reward ratio's are shown.

1. Nodig: Economisch systeem,
om herbruikbaarheid van
producten en grondstoffen te
maximaliseren en
waardevernietiging te
minimaliseren
Alphons Ranner,
12 september 2019
Mandematafel
Circulaire economie
Waarom en hoe?
Urgente problemen:
klimaatverandering
plastic afval
bodemvervuiling
schaarse grondstoffen
(fosfor, aardmetalen etc)

2. Uitdagingen: vervuiling lucht & water, temperatuurstijging. ontdooien permafrost en meer branden
Nodig: enorme investeringen , gevolg prijsstijgingen (!)
15% - 30% van alle gemaakte materialen wordt nooit benut
9% van alle plastic wordt niet gerecycled
Voortgaande bevolkingsgroei, verstedelijking en gebruik grond en hulpstoffen
ONHOUDBARE NADELEN

4. Vrije
markteconomie
Consumenten en afnemers
vrijheid :wie ,wat waar elke
prijs en hoeveelheid
Producent na verkoop vaak
geen verdere verplichtingen
Prijzen
(subsidies en
belastingen) en
concurrentie
bepalen
marktresultaat
Overheid stuurt bij via wet- en
regelgeving
Klimaat, milieu - en
grondstofproblemen
Collectieve
problemen
Traditioneel
lineair
model

5. Huidige lineaire economie:
grondstoffen worden omgezet
in producten, die bij einde
levensduur worden vernietigd.
Circulaire economisch systeem
Doel:
• Maximalisatie herbruikbaarheid van producten
grondstoffen
• Minimalisatie waardevernietiging
• Instrumenten: technologie & versterking
onderlinge relaties

6. Wereldbevolking
groeit, schaarste
aan grondstoffen
en zeldzame
aardmetalen
Winnen en
verbruiken van
grondstoffen
leidt tot
vervuiling en
uitstoot
gevaarlijke
gassen
Consumenten,
overheden en
bedrijven
worden milieu-
en schaarste
bewuster
Nederland
Volledig Circulair in 2050
“Economie zodanig
inrichten, dat voor
productie en consumptie
alleen op duurzame wijze
verkregen primaire
grondstoffen worden
gebruikt”
2030
Nieuwe grondstoffen
Max. 49%
Energie
Max 60% zon & wind
Begroting 2020: extra
80 mln.
Landelijk netwerk van
circulaire
ambachtscentra
(verlenging levensduur)
NB Nu alleen incidenteel
vrijstelling
VN, Europese Commissie, NGO’s, bedrijven en politiek
Iedereen kritischer “Ingrijpend Klimaatbeleid is urgent”.
Parijs milieu akkoord 2040 € 10 mrd p.j. extra uitgaven

7. Circulaire economie is
veel meer dan energie-
besparingen & gerichte
afvalverwerking of geen
klimaatverontreiniging
Andere systemen van
organisatie en
financiering van:
• Productie,
• Consumptie
• Verwerking
Industrial ecosystem bij Kalundborg, DenemarkenVoorbeeld:

8. Grootste
opgave
Participatie bedrijfsleven
vanwege:
Reputatie
Wettelijke druk /
Compliance
Kostenbeheersing
Maatschappelijke
verantwoordelijkheid
Risicomanagement:
toekomstige schaarste
Grondstoffenpaspoort

9. Uiteraard,
Nieuwe energie
bronnen benutten,
maar
energietransitie
is slechts
één partiele
oplossing:
Minder risico van
energietekort en
minder uitstoot
van CO2 en
andere gassen
“Circular economics
could add sustainable
billions to Dutch
economy”
Consultancy.eu
-11 Jun 2019
HYPE !

10. Veronderstelde voordelen:
• Bijdrage aan Innovatie
• Economische groei
• Werkgelegenheid
• Lagere kosten
• Op maat gemaakte
produkten
• Schonere omgeving
Nagenoeg
alleen
positieve
benadering:
halve
waarheden
Maar..,
• Hogere investeringskosten door
CO2 heffing, deel onrendabele top,
eisen w.b. milieu & duurzaamheid
• Hogere operationele kosten
voorraadbeheer en schaalvergroting
• Kosten informatieverkrijging, analyse en
beheersing nieuwe risico’s in gehele
aanbodketen (toelevering, productie, afzet
herwinbaarheid )
• Veel grotere prijsstijgingen en volatiliteit
van kosten van energie en grondstoffen
• Afzetrisico’s
• Duurdere financiering

11. Gebruikelijk:
zoektocht start bij consumenten,
milieubeweging (cradle to cradle), designers en
marketeers
Recent ook iniatieven grote producenten
NB Overheden met publieke taken
Tegenwoordig roep om incorporatie
nieuwe variabelen als representatie
voor duurzaamheid en beperking
circulaire lekken naast prijzen/kosten
in bekostiging , maar
….welke gewichten toekennen aan
milieu (en e.v.t. maatschappelijke
kosten & opbrengsten) en
wat is context afhankelijke “waarde”?
Naar nieuwe definitie van
marktwaarde?
Risico: onvergelijkbaarheden
Verkeerde circulaire definitie van
marktwaarde kan einde onderneming
betekenen
Hogere risico’s en lagere liquiditeit
dus hogere vermogenseisen
Nieuwe methoden voor risicoanalyse
en -beheersing nodig
Onzekerheid
Gebrek aan ervaring
Vol nieuwe risico’s

12. Bedrijven
verzamelen,
transporteren,
repareren
gebruikte
producten en
redistributie naar
markt
Experts voor
herfabricage en
productherstel die
hergebruik en
reparatie
faciliteren
Verkoopplatforms
Bevordering langere
gebruiksduur &
hogere
bezettingsgraad van
productiemiddelen
Nota Bene:
De organisatie van
dit proces vereist
een marktmeester
of nieuw systeem
van checks and
balances !
Er moet een
oplossing worden
gevonden tussen
verschil business-
en value case.

13. “Harde” Bedrijfsleven: graag realisme,
Verwerking bestaande auto’s bij BMW
Nodig:
• Gezonde
business
case,
• Adequate
financiering
• Gunstige
wetgeving
• Adequaat
volume
gebruikers
Alle kosten
(materiaal en
dergelijke)
moeten lager
zijn dan
nieuwkosten,
maar
tegelijkertijd
aantrekkelijk
zijn door
grotere energie-
efficiency

14. DSM,
Wetenschappelijk
bedrijf dat
wereldwijd actief is
in voeding,
gezondheid en
hoogwaardige
materialen.
Voordelen circulaire
/ duurzame
benadering:
1) Lagere kosten
2) Geringere
afhankelijkheid van
derden
Praktijk
voorbeelden DSM
“Chemicaliën
terugwinnen uit
afvalhout”
“Plaatmateriaal uit
rietafval”
“100%
hernieuwbare
elektriciteit”
“Omega 3 uit algen,
als alternatief voor
visolie”
Supporter van
“grond-en
materialen
Pasoort”

15. Kritische tussen-
personen
Meer
dienstverleners
Afstemmings
problemen
Veel stelselwijzigingen
& risico’s
2e/3e handsvragers
Smeerolie /motorblok
van circulaire model.

16. 70% van jaarlijkse
toeleveranciers
uitgaven klanten-
netwerk
Apparatuur,
logistieke oplossingen,
recycling aanleg &
onderhoud netwerk
infra.
Samenwerking met
ondernemingen
AH CO2
neutraal
Duurzaam asfalt met polymer modified roofing
binder
Eindgebruiker
Detaillist
KPN ( grote producent)

17. Nieuwe typen
ondernemings- en
financieringsmodellen
2) Circulaire aanbod
4) Terugwinningsmodellen
3) Levensduurverlenging
6) Gebruiksdelingsmodellen
5) Produktdiensten (delen) /
platforms
Financiële gevolgen
Mate van
risico/opbrengst
Vereist investeringen voor vervaardiging machines en / of
omkering van logistieke processen
Mogelijkheden voor extra opbrengsten en / of lagere kosten
Vereist sterke stijging van werkkapitaal wegens grote verandering
kasstromen en grotere balansen
Activa in beheer van klanten heeft weinig waarde als onderpand
Kans op disruptie bedrijfstak, maar ook grote risico’s vanwege
onzekere opbrengsten
Depositosysteem voor retouren: zijn extra kasstromen mogelijk ?
Laag
Grotere investeringen vereist voor het platform
(“winner takes all”)
1) Op bestelling geproduceerd
Permanente producent afnemer relatie: boter bij de vis
Kapitaal
markt/
project
finance,
PPS vormen
Interne en of
bancaire
financiering /
en e.v.t
overheid-
subsidies
voor
risicodeel
HoogGevaar: méér
verbruik/inefficiency

18. Problematisch voor Midden en kleinbedrijf: zowel aanloopfinanciering als ook
financieringsfaciliteiten met name bij groeiend product as service model: aanzienlijk
hogere vaste lasten / risico’s en geen of nauwelijks zekerheden voorhanden;
meerdere partijen en financieringsbronnen
Kasstromen van aanloopinvesteringen
Netto opbrengsten
Omzet per
maand bij
meer
afnemers
Door wegvallen normale zekerheden
rolproblemen bij financiers
Moeilijk: tegemoetkoming belastingwetgeving en wetgeving afval-management
Ook vereist robotisering en automatisering extra investeringskosten

19. Organisatie en beheersing /dragen verantwoording ,
lokatie / logistiek en waarde van
(a) producten,
(b) materialen,
(c) hulpbronnen na gebruik
(d) herinzet
Dienst staat voorop en product minder
Samenwerking in aanbod keten:
produktie, distributie en retour
planning
Innovaties: eigenaar /producent / derden platform
Vergoedingen in vorm van leasebetaling of betaling voor gebruik
Reparaties/herstel/
onderhoud
Scheiding / Verwerking
afval-/reststoffen/
grondstoffen
Logistiek
(1) Minder concurrentie
(2) Schaalvergroting
(3) Nauwere relatie
ondernemingen en
consumenten
(verslechtering
consumentenpositie)
(4) Dienstverlening i.p.v
product
(5) Extra kosten
(6) Marktmeesters (?)
ketenpartners
Andere
financiële
relaties
Elementen
nieuwe bedrijfs &
verdien modellen
Nieuw extra 1. kosten:terugnameplicht/statiegeld/ schoonmaken
2. opslagkosten 2e hands ed (ook ruimtevereisten)
3. nieuwe marktonevenwichtigheden in praktijk (ook door rebound
effecten zoals 3D) : werken prijsopdrijvend

20. Externe effecten beprijzen
Verwijderen subsidies op
grondstoffenwinning
Verhogen prijzen
grondstoffen/verlaging
loonkosten
Herziening fiscale tarieven
Wegnemen handelspolitieke
grenzen voor gebruikte
produkten & secundaire
materialen
Verwijderen transactiekosten
wat betreft samenwerking
waardeketens
Doorbreken Status quo wat
betreft gedrag investeringen
& consumeren
Sterke EU en OECD sturing
Bevoordeling lokale en
sociale bedrijven
Juiste materiaalkosten,
aan- / afvoerprijzen,
Theoretische kosten
grondstoffen / verwerking etc.
Gevolgen milieuschade en -
afval?
Belemmeringen door grenzen ?
Voorkoming verkeerde
prijsstelling tweede
handsproducten maar ook
voldoende vraag?
Bevoordeling reparaties,
kringloop- & weggeefwinkels
Op een lijn brengen prijzen
van nieuwe producten, half-
fabrikaten & tweede hands-
producten??
Wie is /mag eigenaar worden
van produktiemiddelen /
halffabrikaten ?
Wie begeleidt systeem-
wijzigingen /
wie is marktmeester?
Hoe worden consumenten
en andere belangen
beschermd?
Overheidsingrijpen in
markten
Gevolgen / vragen
Spanningsveld nationale /
internationale concurrentiepositie
Spanningsveld relatie MKB /grote
ondernemingen

21. UITDAGINGEN voor
producenten en
consumenten
Geringere status- / merk- & modegevoeligheid !
Produkt als dienst ipv. eigendom?
Negatieve perceptie gebruikte / gerepareerde produkten
Mogelijk enorme
maatschappelijke
gevolgen voor :
a) Eigendoms-
verhoudingen
b) Zeggenschap
c) Collectivisering
Mkb niet kapitaal krachtig genoeg, vaak
veroordeeld tot onderklasse (verhuur, reparatie,
tweede hands)
Superondernemingen door
bedrijfskolominvesteringen en
bindingen met bedrijven &
consumenten: marktmacht
Semi-collectieve bedrijven of
overheidsbedrijven
Deelmarkten
(nieuw / 2e hands)
Versterking tweedeling maatschappij
o.b.v inkomens& vermogens verschillen
Zelf toegedachte rol banken: risicomanagers en financiers
(a. korte financiering vooral kasstroom, b. intermediair naar
institutionele beleggers, c PPS (participatie overheidslichaam als
grootste drager van risico’s.)
Normaliter : transformateurs van geld en risico’s op korte en
middellang termijn & vooral omgaan met korte termijn risico’s

22. Nederlands overheidsbeleid
Recyclingprestaties Nederland niet
slecht: 82% papier en karton en 94% metalen
• Overleg: burgers, overheden, universiteiten en marktpartijen en andere stakeholders
• Ervaringen uitwisselen & informeren
• Hulp bij toepassen circulair ontwerpen gericht op verduurzaming eigen product.
• Beperkte Co2 heffing
(EU aanpakken en normen: duurzaamheid, repareerbaarheid, herbruikbaarheid, gebruik van kritische grondstoffen,
opwaardeerbaarbaarheid, fabriceerbaarheid )
Voor het Mkb helaas alleen:
Overheidsloket & bancaire diensten
Successen grotere ondernemingen voorbeeld
Consumenten / gebruikers alleen
géén speciale behandeling, wel voorlichting
Allen positief , grijpen kansen
Grootste ondernemingen DSM/Philips/Unilever/Siemens/KPN
Dienstverleners consultants/ architecten/projectontwikkelaars
Banken
Overheden

23. Belangrijkste principes circulaire economie Nederlandse overheid
• Maximalisatie Waardebehoud :
Hergebruik naar producten, onderdelen en grondstoffen zonder kwaliteitsverlies .
Producten ontworpen / gemaakt dat bij eind gebruik - makkelijk demontabel
- materiaalstromen eenvoudig scheidbaar
• Geen of minimale uitstoot schadelijke stoffen tijdens productie, gebruik en verwerking van het product
• Grondstoffen van ‘verbruiksproducten’ biologisch afbreekbaar en (na evt onttrekking van waardevolle
grondstoffen) terug naar natuur.
• Producenten bepalen kwaliteit product: waarde /kwaliteit bepaald door waarde gehele keten
(economie, ecologisch en sociaal).
• Bevordering samenwerking in bedrijfskolommen en waardeketens
• Onderzoek (Nederlands Investerings Agentschap) naar verdienmodellen
Gevaar:
vrijblivendheid en
kleinschaligheid

24. Overheidsactiviteiten
Marktprikkels
Ondersteunen bedrijven bij
doorbraakprojecten
Polderen &
Wegnemen belemmeringen in
wet- en regelgeving
Versnellingshuis :
loket circulaire
ondernemers, financiers en
overheid om samen
circulaire projecten te
realiseren.
Invest NL als financier
Investeringsplatform
Bevordering Europese
financieringsmoglijkheden
Repareerbaarheid
Duurzaamheid
Opwaardeerbaarheid
Herbruikbaarheid
Fabriceerbaarheid
Gebruik kritische stoffen
Co2 heffing
Fiscaliteit, beprijzen /
voorschriften/subsidies
voor:
deel I
Investeren in bedrijven actief wat
betreft duurzame energieopwekking &
-besparing en lagere CO2-uitstoot

25. Overheidsactiviteiten
Fiscale regelingen voor
bedrijfsleven i.v.m. investeringen
duurzame technieken /
bedrijfsmiddelen,
grondstoffenbesparing zoals 3D
printers, vermindering
voedseloverschotten, weren slechte
producten zoals afvalwater,
electrische auto’s
MIA Vamil
Steun bedrijven bij doorbraakprojecten vb
chemische recycling van plastics uit keten/
terugwinning katoen uit textiel
Bevordering deel-economien:
socio-economisch systeem
waarin centraal: gezamenlijk
creatie, productie, distributie,
handel en consumptie van
goederen en diensten.
Circulaire gebouwen mits met
gerecyclede grondstoffen, materialen
paspoort, minimale CO2 afdruk
Aanpassing bedrijfsterreinen aan
klimaat
Nog geen aanpassing
aanbestedingsvoorwaarden
II

26. “PARLEMENTAIR
HUISWERK”
Beprijzen milieu effecten en
toestaan nieuwe halffabrikaten en
verbruikte stoffen nodig
Wet & regelgeving / normen / certificeringen
/vergunningen
Belastingen en beprijzing
Wijziging & intensivering
administratieve
verplichtingen
Stimulering innovaties
Stimulering
gedragsverandering
Gedragsverandering gebruikers
(Consumenten. Bedrijfsleven)
Samenhang Europese wet-
en regelgeving
Intensivering samenwerking in
bedrijfskolom/produktieketens
Overgang naar gebruik produkten en
diensten i.p.v aanschaf
Exploitatie deelplatforms
Aanpassing eigendoms-en
gebruiksregelgeving
Aanpassing boekhoudregels
Nieuwe regels financiering
(rendement/solvabiliteit/risico’s
zekerheden)
Meer & ander voorraadbeheer
Onderhoud & reparatiewerkzaamheden
Mededingingsbeleid
Schaalvergroting/ andere entititeiten
en “marktmacht?
Aanpassing regels subsidies en
fiscaliteit
Nieuw soortige kosten &
rendementsberekeningen
publiekscampagnes Degradatie modegevoeligheidheid

27. Uitdagingen
Externaliteiten
Kennisgebrek en verkeerde prikkels in de financiële sector,
maar ook midden – en kleinbedrijf
Deelplatforms : (1) verdringing en kannibalisering, (2) eigendom en verantwoordelijkheid, (3) andere boekhoudmodellen
Vervuiling heeft vaak nog geen prijs, gevolg onvoldoende marktprikkels
voor betere milieuprestaties van circulaire initiatieven.
Nieuwe circulaire bedrijfsmodellen vereisen een systeemverandering en daarmee
ontwikkeling coördinatie tussen veel verschillende partijen.
Gevaar: grootschalige benadeling marktmacht ten nadele van Mkb
Transitierisico’s en
coördinatieproblemen
Beperkte kennis van circulaire economie , verkeerde prikkels die ten onrechte aanzetten tot korte termijn blik
Boemerangeffecten: ontwikkeling nieuwe deelmarkten, bij prijsdaling perverse effecten
Neemt overheid de grote risico’s (die banken niet willen)
voor haar rekening?

28. VRAGEN ?