2. Os primeiros lingüistas que comezaron a comparar idiomas, no s. XIX, caeron na conta de que un campo léxico como o dos nomes da familia ofrecía grandes posibilidades para apoiar a tese do parentesco lingüístico. Fíxate no seguinte cadro, no que cada columna representa unha lingua, e intenta por ti mesmo establecer semellanzas (e tamén diferencias) entre as columnas. Se o fas ben, verás que poderás, baseándote nos parecidos, agrupar varias linguas.
3. OS NOMES DA FAMILIA arreba / ahizpa svása ορ (eor) sestra Schwester sister soror sorella soeur germana hermana irmâ irmá anaia / neba bhratá ρατηρ (phratér) brat Bruder brother frater fratello frére germá hermano irmâo irmán alaba duhitá υγατηρ (thygatér) doceri Tochter daughter filia figlia fille filla hija filha filla semea sunus ιος (huiós) syn Sohn son filius figlio fils fil hijo filho fillo ama matá ατηρ (matér) mati Mutter mother mater madre mére mare madre m adre nai / madre aita pitá ατηρ (patér) pati Vater father pater padre pére pare padre p adre pai / padre
4. Se o fixeches ben, os teus resultados deberán asemellarse ó que atoparás nas seguintes diapositivas. Nelas verás epígrafes que agrupan a varias columnas e que corresponden ó que denominamos “familias lingüísticas”. Unha vez identificadas as familias, observa que existen parecidos entre os diversos grupos, se ben menos marcados.
5. LATÍN E LINGUAS ROMANCES ορ (eor) ρατηρ (phratér) υγατηρ (thygatér) ιος (huiós) ατηρ (matér) ατηρ (patér) arreba / ahizpa svása sestra Schwester sister soror sorella soeur germana hermana irmâ irmá anaia / neba bhratá brat Bruder brother frater fratello frére germá hermano irmâo irmán alaba duhitá doceri Tochter daughter filia figlia fille filla hija filha filla semea sunus syn Sohn son filius figlio fils fil hijo filho fillo ama matá mati Mutter mother mater madre mére mare madre madre nai / madre aita pitá pati Vater father pater padre pére pare padre padre pai / padre
6. LINGUAS XERMÁNICAS ορ (eor) ρατηρ (phratér) υγατηρ (thygatér) ιος (huiós) ατηρ (matér) ατηρ (patér) arreba / ahizpa svása sestra Schwester sister soror sorella soeur germana hermana irmâ irmá anaia / neba bhratá brat Bruder brother frater fratello frére germá hermano irmâo irmán alaba duhitá doceri Tochter daughter filia figlia fille filla hija filha filla semea sunus syn Sohn son filius figlio fils fil hijo filho fillo ama matá mati Mutter mother mater madre mére mare madre m adre nai / madre aita pitá pati Vater father pater padre pére pare padre p adre pai / padre
7. RUSO ορ (eor) ρατηρ (phratér) υγατηρ (thygatér) ιος (huiós) ατηρ (matér) ατηρ (patér) arreba / ahizpa svása sestra Schwester sister soror sorella soeur germana hermana irmâ irmá anaia / neba bhratá brat Bruder brother frater fratello frére germá hermano irmâo irmán alaba duhitá doceri Tochter daughter filia figlia fille filla hija filha filla semea sunus syn Sohn son filius figlio fils fil hijo filho fillo ama matá mati Mutter mother mater madre mére mare madre m adr e nai / madre aita pitá pati Vater father pater padre pére pare padre padre pai / padre
8. GREGO ορ (eor) ρατηρ (phratér) υγατηρ (thygatér) ιος (huiós) ατηρ (matér) ατηρ (patér) arreba / ahizpa svása sestra Schwester sister soror sorella soeur germana hermana irmâ irmá anaia / neba bhratá brat Bruder brother frater fratello frére germá hermano irmâo irmán alaba duhitá doceri Tochter daughter filia figlia fille filla hija filha filla semea sunus syn Sohn son filius figlio fils fil hijo filho fillo ama matá mati Mutter mother mater madre mére mare madre madre nai / madre aita pitá pati Vater father pater padre pére pare padre padre pai / padre
9. ANTIGO INDIO OU SÁNSCRITO ορ (eor) ρατηρ (phratér) υγατηρ (thygatér) ιος (huiós) ατηρ (matér) ατηρ (patér) arreba / ahizpa svása sestra Schwester sister soror sorella soeur germana hermana irmâ irmá anaia / neba bhratá brat Bruder brother frater fratello frére germá hermano irmâo irmán alaba duhitá doceri Tochter daughter filia figlia fille filla hija filha filla semea sunus syn Sohn son filius figlio fils fil hijo filho fillo ama matá mati Mutter mother mater madre mére mare madre madre nai / madre aita pitá pati Vater father pater padre pére pare padre padre pai / padre
10. EUSQUERA ορ (eor) ρατηρ (phratér) υγατηρ (thygatér) ιος (huiós) ατηρ (matér) ατηρ (patér) arreba / ahizpa svása sestra Schwester sister soror sorella soeur germana hermana irmâ irmá anaia / neba bhratá brat Bruder brother frater fratello frére germá hermano irmâo irmán alaba duhitá doceri Tochter daughter filia figlia fille filla hija filha filla semea sunus syn Sohn son filius figlio fils fil hijo filho fillo ama matá mati Mutter mother mater madre mére mare madre madre nai / madre aita pitá pati Vater father pater padre pére pare padre padre pai / padre
11. Todas as linguas das táboas anteriores (excepto o eusquera) forman parte do grupo ou familia INDOEUROPEA. Polo tanto, somos falantes dunhas linguas emparentadas con outras moitas, espalladas por un territorio que se extende desde Europa ata a India. Pero, se as linguas romances, p. ex., proceden do latín e este forma parte da familia indoeuropea, ¿de onde procede o latín? Observa as seguintes diapositivas e razoa.
12. πένδε (pénde) π йат (pyat) पाँच (paa.nch) cinco cinc cinque cinq quinque πέντε (pénte) (p’at) (pañça) five fünf fimf
13. Da diapositiva anterior debiches deducir que nos podemos remontar atrás no tempo ata as linguas que están na orixe evolutiva das nosas. Pero, ¿cal será a lingua nai? ¿Qué criterio aplicarías?
14. O criterio da antigüidade non é malo. Mais, ¿qué pasa se aparecen testemuños dunha lingua máis antiga? Se somos coherentes, deberiamos considerala a lingua orixinaria
15. Para eliminar este problema, os lingüistas preferiron deixar de buscar a lingua orixinaria, aínda que debeu existir: canto máis atrás imos no tempo, menos restos escritos imos topar. Conformámonos con utilizar unha especie de fórmulas matemáticas. Así, o numeral do que tratabamos puido ter a forma *penkwe . A seguir verás un mapa coa extensión das linguas indoeuropeas na Antigüidade
17. Mais non só existe a familia indoeuropea no mundo. Existen moitas familias máis, que poderás ver no seguinte mapa. Observa a extensión da familia indoeuropea. ¿Cómo é, por comparación ás demais? Por certo, ¿Por qué cres que se chama “indoeuropea”?
21. Imperio Hitita (s. XVII-XII), con extensión variable dentro do territorio marcado Falado en: Amplos territorios da Península de Anatolia Actualmente extinto, conservado en inscricións HITITA
22. O GAÉLICO IRLANDÉS é falado en: Rep. de Irlanda e Irlanda do Norte [R.U.] (1,8 millóns de falantes, o 20% nativos) O GAÉLICO ESCOCÉS é falado en: Escocia [R.U.] (58.000 falantes aprox.) CÉLTICO: gaélico irlandés, gaélico escocés, bretón & galés O GALÉS é falado en: País de Gales [R.U.] (700.000 falantes) O BRETÓN é falado en: Rexión da Bretaña [Francia] (300.000 falantes, aprox.)
23. Falado nas súas dúas variantes (guego e tosco) en: Albania, Serbia (a maioría en Kosovo), Montenegro, República de Macedonia, Grecia, Turquía e Italia. Total de falantes: 6 millóns aproximadamente ALBANÉS
24. O BÚLGARO é falado en: Bulgaria e estados limítrofes (9 millóns de falantes) O SERBOCROATA é falado en: Serbia, Croacia, Bosnia-Herzegovina e Montenegro (6,5 millóns de falantes, aprox.) ESLAVO (I): búlgaro, serbocroata, esloveno, polaco, checo O ESLOVENO é falado en: Eslovenia (2,2 millóns de falantes) O POLACO é falado en: Polonia e estados limítrofes (50 millóns de falantes, 38 en Polonia) O CHECO é falado en: Rep. Checa e estados limítrofes (12 millóns de falantes)
25. O ESLOVACO é falado en: Eslovaquia e estados limítrofes (5,6 millóns de falantes) O RUSO é falado en: Rusia e estados da antiga URSS (260 millóns de falantes, 145 como primeira lingua) ESLAVO (II): eslovaco, ruso, ucraniano, bielorruso O UCRANIANO é falado en: Ucrania (40 millóns de falantes) O BIELORRUSO ou RUSO BLANCO é falado en: Bielorrusia e rexións de Polonia (8 millóns de falantes)
26. India Irán Pakistán Afganistán Taxikistán Bangladesh Nepal O SÁNSCRITO é unha lingua extinguida, conservada nos Vedas ou libros sagrados da relixión hindú. Evolucionou cara o HINDI/URDU (segundo falemos da India ou Pakistán), que é falado por máis de 450 millóns de persoas O NEPALÍ é falado en Nepal e a India por 35 millóns de persoas INDOIRANIO: sánscrito, hindi/urdu, nepalí, bengalí, avéstico, persa & pashto O BENGALÍ é o idioma de 230 millóns de falantes en Bangladesh e a India O AVÉSTICO é unha lingua extinguida conservada nos textos relixiosos do zoroastrismo O PERSA fálase en Irán, Afganistán e Taxikistán por 62 millóns de persoas O PASHTOé a lingua de 50 millóns de falantes en Afganistán, Pakistán e a India
27. Falado en: Armenia, rexión de Nagorno-Karabakh (Azerbaixán) e zonas de Irán Total de falantes: 7 millóns aproximadamente ARMENIO
28. O GREGO CLÁSICO é unha lingua amplamente conservada en textos, e expresión dunha das dúas civilizacións clásicas. A súa evolución deu lugar ó GREGO MODERNO, falado en Grecia e a maior parte da illa de Chipre Total de falantes: 12 millóns aproximadamente GREGO: grego clásico & grego moderno
29. O LETÓN é falado en: Letonia (1,7 millóns de falantes) O LITUANO é falado en: Lituania (4 millóns de falantes) BÁLTICO: letón & lituano
30. Lingua extinguida no s. VII d. C. nas súas dúas variantes (A e B), que serviu de lingua de comunicación para o pobo de igual nome, asentado no coñecido como Turquestán chino, ó noroeste do Himalaia TOCARIO
31. O ALEMÁN fálase principalmente en Alemania, Austria e Suiza por 90 millóns de persoas (82 en Alemania) O LUXEMBURGUÉS fálano 300.000 persoas en Luxemburgo, Alemania, Francia e Bélxica O HOLANDÉS ou NEERLANDÉS é falado en Holanda, Bélxica, Francia, Indonesia e algúns estados das Antillas e norte de Sudamérica por 23 millóns de persoas XERMÁNICO (I): alemán, luxemburgués, holandés e flamenco, afrikaans O FLAMENCO é unha lixeira variante do HOLANDÉS, denominada así pola comunidade de Flandes (6 millóns de habitantes), en Bélxica. O número de falantes inclúese no holandés O AFRIKAANS é unha lingua derivada do holandés falada por 14 millóns de individuos en Sudáfrica e Namibia. É un exemplo de fala crioula
32. O INGLÉS fálano como lingua materna 309 millóns de persoas e 200 máis como segunda lingua, a maioría habitantes de países da Commonwealth . É a principal lingua de relación internacional O ISLANDÉS é empregado na illa de Islandia por 300.000 falantes O DANÉS fálano 6 millóns de individuos en Dinamarca, Groenlandia e as Illas Feroe XERMÁNICO (II): inglés, islandés, danés, noruego & sueco O NORUEGO, nas súas dúas variantes ( nynorsk e bokm ål) posúe 5 millóns de falantes en Noruega O SUECO úsano 11 millóns de persoas (9 deles nativos) en Suecia, Finlandia e algunhas comarcas de estados veciños
33. Debes considerar a relación de linguas precedente só como ilustración O catálogo completo de todas as linguas indoeuropeas é inestable, en primeiro lugar porque, como xa debes saber, a consideración dunha fala como “lingua” ou “idioma” depende de factores non exclusivamente lingüísticos: inflúe de maneira decisiva a ideoloxía de cadaquén, así como a tradición dos propios estudios lingüísticos. Só así se pode explicar que os idiomas nórdicos, entre os que existe unha boa intercomprensión, se consideren como linguas diferenciadas, mentres que se fale do albanés como unha unidade, cando entre algunhas formas de guego e outras de tosco se perde a comunicación
