ELECTRIC ARC FURNACE AC (PART 1) - Layout & Components (steel - steelmaking -...
Kıymetli soy metaller gümüş
1. KIYMETLİ SOY METALLER
GÜMÜŞ – Ag (Argentum)
Ahmet POLAT
Ali ŞİMŞEK
Okan AVSEREN
Balıkesir Üniversitesi
Makine Mühendisliği Bölümü
2.
3.
4. KIYMETLİ SOYMETALLER
• Soy metaller birçok kimyasal maddelerden ve
bilhassa birçok asitlerden etkilenmezler.
• Isıtıldıklarında bile hava oksijeninden
oksitlenmezler. Bu nedenle mücevher,madeni
para ve elektrik kontak malzemesi olarak
kullanılırır.
• Soy metallerin en önemlileri Ag,Au,Pt’dir. Ayrıca
platin grubu olan
iridyum(Ir),rutenyum(Ru),palladium(Pd),Osmium
(Os)’da vardır.
5. Gümüş
• Parlak beyaz renkte değerli bir metaldir.
• Bu özelliği ve parlaklığı nedeniyle gümüşe,
Latince beyaz ve parlak anlamına gelen
‘argertum’ adı verilmiştir.
• Gümüş doğada serbest olarak bulunursa da
enderdir.
• Parlak beyaz
Metaldir.
6. Gümüşün Fiziksel Özellikleri
Özellik Birim Değer
Formülü Ag (Argentum)
Yoğunluk gr/cm3 10.5
Ergime derecesi °C 961.5
Çekme mukavemeti N/mm² 160
Uzama %50-20
Sertlik,Brinell MPa 24,5
Mors Ölçeği 2.5-3
Kristal Yapısı YMK
Atomik Ağırlık gr 107,8682
Atom numarası 47
7. Doğada Bulunuşu
• Gümüş doğada az bulunan bir elementtir. Dünyada
Kanada ve Rusya’da; Türkiye’de ise Balıkesir,
Kütahya, Ankara, Yozgat ve Artvin’de maden
yataklarında vardır. Serbest olarak; Galen minareli
(PbS.Ag) ve simli kurşun olarak bulunur. Önemli
minareleri;
• Galen (PbS.Ag)
• Argentit Ag2S
• Horn gümüşü AgCl
• Kırmızı gümüş 3Ag2S.Sb2S3
• Prustit Ag3AsS3
• Piragirit Ag3SbS3 tir.
8. Doğada Bulunuşu
• Üretilen gümüşün bir kısmı gümüş
minarelerinden, büyük bir kısmı ise
bakır ve kurşun üretiminde yan ürün
olarak elde edilir.
9. Elde Edilme Yöntemleri
• Gümüş; endüstride iki yoldan elde edilir.
• Bakır ve kurşun üretiminde yan ürün olarak
• Minerallerinden gümüş eldesi
10. Bakır üretiminde gümüşün yan
ürün olarak eldesi ;
• Bakır üretiminde, bakırın elektrolit saflaştırılmasında
altın (Au) ve gümüş (Ag) anot çamurunda toplanır.
Buradan gümüşün kazanılması için çamur, seyreltik
H2SO4 ile karıştırılır, gümüşten daha aktif olan
safsızlıklar çözünür. Çözeltinin süzülerek
alınmasından sonra geride kalan artık bu kez derişik
H2SO4 ile etkileştirilir. Gümüş, gümüş sülfat çözeltisi
hâlinde altından ayrılır. Bu çözelti içine bakır
parçaları atılmasıyla gümüş açığa çıkar.
11. Kurşun üretiminde gümüşün yan
ürün olarak eldesi ;
• Kurşun minarelerinde safsızlık olarak bulunan gümüş, değişik
yöntemlerle kazanılabilir. Bunlar bir birini tamamlayan
Pattinson, Parkes, ve Kupellet yöntemleridir.
• Pattinson yöntemi: Bu yöntem, gümüşlü kurşun
minarelerinden gümüş elde edilmesinde kullanılan bir
yöntemdir. Bunun için minarel ergitilir ve soğumaya bırakılırsa
kurşun kristallenir. Bu kristallerin sürekli olarak alınmasıyla
geriye gümüş-kurşun alaşımı kalır.
• Parkes yöntemi: Bu yöntemde gümüş içeren karışım ergitilir ve
bir miktar çinko eklenerek iyice karıştırılır. Gümüşün büyük bir
kısmı çinkoda çözünür. Karışım dondurulduğunda çinko-gümüş
alaşımı yüzeyde toplanır ve katılaşır. Buradan alınan alaşım
damıtılarak daha uçucu olan çinko uzaklaştırılır ve az miktarda
kurşun içeren gümüş geride kalır.
12. Kurşun üretiminde gümüün yan
ürün olarak eldesi ;
• Kupellet yöntemi: Parkes yöntemiyle elde
edilen gümüşün daha çok saflaştırılması
amacıyla kullanılır. Bunun için, içinde az
miktarda kurşun bulunan gümüş, kemik
külünden yapılmış Kupellet adı verilen sığ kaplar
içinde ergitilir. Hava üflenerek kurşun oksitlenir
ve dışarıya alınır. Gümüş değişmeden kalır.
Burada kemik külünün rolü, kurşunun
oksitlenmesini kolaylaştırmaktır.
• Buradan elde edilen gümüşte de kısmen
safsızlık bulunabilir. Çok saf gümüş, elektrolitik
saflaştırma ile elde edilir.
13. Minerallerinden gümüş eldesi ;
• Gümüş minarelerinden gümüş elde
ederken en önemli sorun,
çözünmeyen gümüş bileşiklerinin
çözeltiye geçmesini sağlamaktır.
Bunun için siyanürleştirme ve
amalgam yöntemleri uygulanır.
14. Minerallerinden gümüş eldesi ;
• Siyanürleştirme yöntemi: Metalik gümüş ve bütün
gümüş bileşikleri oksijenli ortamda alkali
siyanürlerde kolayca çözünerek gümüş
komplekslerini verirler.
• Yabancı maddelerden süzülerek arındırılan
kompleks, toz hâlinde metalik çinko veya alüminyum
eklenerek gümüşe indirgenir.
15. • Amalgam yöntemi: Bu yöntem, metalik hâlde gümüş veya
gümüş klorür içeren minarelerden gümüşün elde edilmesinde
kullanılır. Bunun için toz hâline getirilen minarel su ve cıva ile
karıştırılır. Cıva metalik gümüşü çözer, gümüş klorürü de
metalik gümüşe indirgeyerek amalgam oluşturur.
• Oluşan amalgam diğer safsızlıklardan ayrılır.
Demirden yapılmış damıtma kaplarında ısıtılırsa cıva
uçar, yoğunlaştırılarak tekrar kullanılır, gümüş ise
geride kalır. Buradan elde edilen gümüş kısmen
safsızlık içerdiğinden, elektrolitik saflaştırma ile
saflaştırılır.
16. • Elektrolitik saflaştırma: Elektrolizde burada saf
gümüş katodu, saf olmayan gümüş ise anodu
oluşturur. Elektrolit olarak seyreltik nitrik asit
içeren gümüş nitrat çözeltisi kullanılır. Saf gümüş
anotta toplanır.
17. Gümüş Bileşikleri
• Gümüş, bileşiklerinde en çok +1 değerlikli olur, buna argentus
adı verilir. Gümüş iyonları fazla hidroliz olmaz, iyi bir
yükseltgend
• Oksijenli Bileşiği, Gümüş Oksit (Ag2O):
• Gümüşün en önemli oksijenli bileşiğidir. Gümüşün ozonla
tepkimesiyle, toz hâlindeki gümüşün basınç altında oksijen
içinde ısıtılmasıyla veya gümüş nitrat çözeltisine kuvvetli
bazların eklenmesiyle koyu kahverengi amorf bir madde olarak
elde edilir.
18. • Gümüş oksit suda çok az çözünür, çözeltisi
baziktir.
• Amonyaklı çözeltilerde çok az çözünür, kuvvetli
bir bazdır.
• Gümüş oksit havada ısıtılırsa kolaylıkla oksijen
vererek bozunur.
19. Halojenürleri
• En önemli gümüş bileşikleri gümüş halojenürleridir.
Gümüş florür suda çok çözünür, diğerlerinin
çözünürlükleri ise klorürden iyodüre doğru azalır.
• Suda çözünmeyen gümüş halojenürleri, gümüş
tuzları çözeltisine halojenür iyonlarının eklenmesiyle
elde edilir.
• Gümüş florür, gümüş oksidin sulu hidroflorik asitte
çözünmesiyle elde edilir.
20. • Gümüş klorür, derişik HNO3, derişik HCl asit ve
alkali klorürlerde klor kompleksi yaparak çözünür.
• Gümüş klorür HNO3 asitte kısmen çözünür, HCl
açığa çıkarır. Bu da çözeltiye bir miktar klorür
iyonları vereceğinden gümüş klorür, klor kompleksi
vererek çözünür. Gümüş bromür benzer çözünme
özellikleri gösterir. Gümüş iyodür amonyakta çok az,
tiyosiyanat ve siyanürde ise çok çözünür.
21. • Gümüşün florür dışında bütün halojenürleri ışığa
duyarlıdır. Işıkta elementlerine ayrışarak önce
menekşe daha sonra siyah renge dönüşür.
• Bu nedenle özellikle gümüş bromür
(AgBr), ışığa duyarlı fotoğraf çözeltilerinin
yapımında kullanılır.
22. Sülfürleri
• Gümüş sülfür (Ag2S )
• Doğada argentit minerali hâlinde bulunur. Gümüş metali
üzerinden kızıl derecede kükürt buharı geçirilmesi veya gümüş
tuzları çözeltisinden hidrojen sülfür gazı geçirilmesiyle siyah
renkte elde edilir.
• Gümüş sülfür sıcak nitrik asitte çözünür.
• Gümüş, bileşikleri arasında suda en az çözünenidir. Siyanürlü
ortamlarda kolay çözünür.
23. Gümüşün Fiziksel ve Kimyasal
Özellikleri
• Gümüş, ışığı çok iyi yansıtan, dövülebilen, sünek
bir metaldir. Sünekliği ve dövülebilirliği, altından
sonra ikinci sıradadır .
• Bir gram gümüşten 2 km uzunluğunda ince tel
çekilebilir.
• Gerek ısıl, gerek elektrik iletkenliği bakımından
tüm metallerin başında yer alır.
• Altından daha sert, bakırdan daha yumuşaktır.
Saf gümüş, tırnakla çizilebilecek derecede
yumuşaktır.
24. Gümüşün Fiziksel ve Kimyasal
Özellikleri
• Atmosferde oksitlenmeye karşı büyük bir
mukavemet gösterir. Bakırdan daha zor, altından ise
daha kolay oksitlenir.
• Asitlere ve birkaç organik maddeye karşı
dayanıklıdır.
• Fakat nitrik asit ve derişik sıcak sülfürik asitte
kolayca eritilir.
• Ayrıca kükürt ve birçok kükürt bileşikleriyle hemen
birleşir. Gümüş eşya üzerindeki kararmanın sebebi,
havadaki hidrojen sülfür ve yumurta gibi bazı
yiyeceklerde bulunan kükürttür.
25. Gümüşün Kullanım Alanları
-Üç ana kategoride ele alınabilir ;
• Bu üç önemli sektör, gümüş taleplerinin %95'ini
oluşturmaktadır
• 2010 yılında:
• sanayi uygulamalarında 13.817 ton,
• kuyumculuk sektöründe 4734 ton
• metal paralar ve madalyalarda ise 2871 ton
miktarında kullanılmıştır.
•sanayi,
•yatırım,
•süs-mücevherat.
26. Gümüşün Kullanım Alanları
• Fotoğraf sanayi,
• Elektronik sanayi,
• Para imali,
• Süs eşyası ve takı
yapımı,
• Dişçilik
• Yapay yağmur
yağdırmakta,
• ayna sırlarının
yapımında,
• Pil yapımında
• Bazı ilaçlar ve
alaşımların
hazırlanmasında
• Deniz suyundan
içilebilir su elde etmek
için
kullanılabilmektedir.
27. Gümüşün Kullanım Alanları
• Fotoğrafçılık
• Gümüş, fotoğrafçılıkta önemli bir yere sahiptir.
Yaklaşık 5000 renkli fotoğrafta 1 ons gümüş
kullanılmaktadır. Fotoğraf film ve camlarının
üzeri AgNO3'den elde edilen AgBr'ün sıcak
jelatinli emülsiyonu ince homojen bir tabaka
hâlinde kaplanır. Soğuduğunda gümüş bromür –
jelatin çözeltisi donar, böylece fotoğraf filmi
hazırlanmış olur.
28. Gümüşün Kullanım Alanları
• Su Arıtımı
• Gümüşün temel kullanım alanlarından biri de su
arıtma sistemleridir.
• Gümüş kullanılan filtrelerde, bakteri üremesi
önlenir. İçme suyunda zararlı mikroorganizmalar,
klor, kurşun, partiküller ve koku problemleri
ortadan kaldırılmış olur.
• Gümüş aynı zamanda, boru ve bağlantıların, su
haznelerinin içerisinde meydana gelen Lejyoner
hastalığını tamamen ortadan kaldırır.
29. Gümüşün Kullanım Alanları
• Pencere ve Camlar
• Gümüşün şeffaf olarak pencerelere kaplanması,
Güneş ışınlarının dışarıda tutulup, içerideki
ısının korunmasını sağlamaktadır.
• Birleşik Devletler'de her yıl evlerde 250 milyon
ft2(23.225.760 m2) gümüş kaplı cam
kullanılmaktadır. Popüler olan bir çeşidi, Güneş
ışınlarının %95'ini yansıtır ve enerji kullanımı,
soğutma masrafları büyük ölçüde azalmış olur.
Pencereleri güçlendirmek için kullanılan gümüş
kaplı polyester levhalar, ısı alışverişini azaltan
bilinen diğer bir uygulamadır.
30. Tıpta Gümüş Kullanımı
Anti Bakteriyel Olarak Gümüş
• Gümüş elementi bakterinin, yaşayabilmesi için kimyasal bağlar
oluşturan hücresel aktiviteleri engellemektedir. Bundan dolayı
bakteri, gümüş ile karşılaştığında parçalanıyor.
• Gümüş içeren yara bantları, bakteri çoğalmasını önler, iyileşme
süresini kısaltır. Bundan dolayı yanık ve yaralanma vakalarında
bilhassa tercih edilmektedir.
• Gümüşün, yeni hücrelerin çoğalmasını desteklediği ve böylece
yaraların iyileşmesini hızlandırdığı kanıtlanmış durumdadır.
• Gümüşün bir diğer önemli kullanım alanı; hastaneler ve sağlık
kurumlarında zararlı mikroorganizmaları öldürücü ilaçlardır.
"Süperböcek" denilen MRSA bakterisi, neredeyse bütün
kimyasal antibiyotiklere karşı (gümüş hariç) dirençlidir. Bundan
dolayı birçok hastane gümüş içeren malzemeler
kullanmaktadırlar.
31. Nanoteknolojide Gümüş
• Pigmentlerde,
• Fotoğrafçılıkta,
• Yara tedavisinde,
• Çamaşır makinaları, buzdolapları, klimalar, hava
arındırıcıları ve elektrik süpürgelerinde,
• Yaklaşık 650 tür bakteriye karşı sterilizasyon
sağlamak için gümüş nano-parçacıklar
kullanılmaktadır.
• Nanoteknolojide gümüşün kullanımı büyüyen bir ilgi
alanı haline geliyor. Fikir basittir: Gümüş, kumaşlara,
beyaz eşyaya, halı ve hava temizleyicilerine
eklendiğinde, bir sterilizatör gibi davranır.
32. Uzay Ve Havacılık
• NASA'nın Magellan uzay gemisinde Güneş'ten
gelen radyasyonlardan korumak için, gümüş
kaplı seramik levhalar kullanılmıştır.
• Hava kuvvetleri nakliye uçaklarında ve Apaçi
helikopterlerinde, temel madde olarak gümüş
alüminyum alaşımından elde edilen dünyanın en
güçlü alaşımı kullanılmaktadır.
33. Sanayide Gümüş Kullanımı
• Pillerde Gümüş Kullanımı
• Son yıllarda gümüş oksit piller, lityum pillerin yerini
almaya başladı. Pahalı olmalarına rağmen, gümüş
pillerinin güç/ağırlık oranı yüksek olduğundan,
rakiplerine karşı üstünlük sağlamaktadır. Bundan
dolayı, piyasadaki şarj edilebilir ve normal pillerin
uçları gümüş alaşımdan üretilmektedir. Gümüş oksit
piller en yaygın olarak düğme şeklinde kameralarda,
oyuncaklarda, işitme cihazlarında, saat ve hesap
makinalarında kullanılmaktadır. Gümüş, pilde
ağırlıkça %35 oranındadır. Bir başka yeni popüler
olan ise,gümüş-çinko pildir. Bunlarda öne çıkan
özellik; su bazlı olmaları ve lityum veya yanıcı sıvı
içermemeleridir.
34. Sanayide Gümüş Kullanımı
• Gümüş Katalizörler
• Bir kimyasal reaksiyonu hızlandıran ve
reaksiyona dahil olmadan çıkan maddeye
katalizör adı verilir.
• Her yıl 150 milyon onstan fazla gümüş, etilen
oksit ve formaldehit üretmek için katalizör olarak
kullanılmaktadır.
• Katalizör olarak kullanılan gümüşün yaklaşık
olarak %90'ı etilen oksit ve formaldehit üretimi
esnasında kullanılmaktadır.
35. Sanayide Gümüş Kullanımı
• Lehimleme ve kaynak işlemi esnasında gümüş
kullanmak pürüzsüz, sızdırmaz ve korozyona
dayanıklı birleşim noktaları oluşturmaya imkan
verir.
• Gümüş lehim ve kaynaklar, yüksek çekme
kuvveti, şekil verilebilme ve ısı iletkenliğini bir
araya getirir.
• Gümüş-kalay lehimleri evlerde bakır boruları
tutturmak ve anti bakteriyel olması için kullanılır.
• Büyük musluk üreticileri de bu avantajlarından
ötürü gümüş bazlı malzemeler
kullanmaktadırlar.
36. Sanayide Gümüş Kullanımı
• Otomotiv Endüstrisi
• Yıllık olarak otomobillerde 36 milyon ons gümüş
kullanılmaktadır.
• Günümüzdeki arabalarda her bir elektriksel olay
gümüş kaplı bağlantılar tarafından gerçekleştiriliyor.
• Motoru başlatmak, pencereleri açma gibi basit
fonksiyonlar gümüş anahtar vasıtasıyla aktive
ediliyor.
• Otomobillerin arka camındaki ısıtıcı şeritlerde iletken
olarak gümüş-seramik teller kullanılmaktadır.
• Araçtaki antifrizde de gümüş aracılığı ile elde
edilmiş bir bileşik olan etilen oksit kullanılmaktadır.
37. Sanayide Gümüş Kullanımı
• Gümüş ve Ayna Yapımı
• Gümüş aynaların yapımında cam üzerinde ince
bir gümüş tabakası oluşturulur.
• Nasıl yapılır?
• Amonyaklı gümüş nitrat çözeltisi çok kuvvetli
olmayan bir indirgenle (glikoz veya formaldehit)
ısıtılırsa metalik gümüşe indirgenir. Amonyaklı
gümüş nitrat ve indirgenden oluşan karışım cam
üzerine dökülüp ısıtılırsa metalik gümüş ayrılıp
cam üzerinde ince bir tabaka oluşturur. Daha
sonra yıkanan cam kurutulursa ayna meydana
gelir.
38. Elektronikte Gümüş
• Sadece hafif bir dokunuş gerektiren televizyonlar,
telefonlar, mikrodalga fırınlar, oyuncaklar, bilgisayar
klavyelerinde tuş olarak kullanılan gümüş membranlı
anahtarlar bulunmaktadır. Bu anahtarlar birçok kez
açma/kapama durumuna karşı dayanıklıdır.
• Gümüş aynı zamanda klasik elektrik anahtarlarında
da kullanılmaktadır. Cep telefonlarından,
bilgisayarlara kadar birçok üründe bulunan baskılı
devre kartlarında elektrik yolları oluşturmak için
gümüş bazlı mürekkep ve filmler kullanılmaktadır.
RFID etiketleri ve antenlerinde de gümüş
kullanılmaktadır. CD, DVD ve plazma görüntü
panelleri de gümüş kullanılarak üretilmektedir.
39. Teknolojide Gümüş
• Güneş Enerjisi
• Çok bilinmemesine rağmen gümüş, Güneş
ışınlarını yakalayıp, enerjiye çeviren fotovoltaik
hücrelerde kullanılan temel bir maddedir.
Fotovoltaik hücrelerdeki kristalize silikonların
%90'ında gümüşten elde edilen macun kullanır.
2015 yılı itibariyle 100 milyon onstan fazla
gümüşün bu sektörde kullanılacağı tahmin
ediliyor. Ayrıca jeneratörleri çalıştırmak için
kullanılan güneş enerjisini depolayan, "tuz
içerikli kolektörlerin" üzerinde de
kullanılmaktadır.
40. GÜMÜŞ AYARI
• Uluslararası piyasalarda saf gümüş değeri
1000 kabul edilir. Ticari gümüş ise en az 999
saflıktadır (% 99,9 Ag). Ayrıca gümüşün,
"Sterling Silver" diye bilinen ve özellikle süs
eşyalarında kullanılan cinsi vardır ki, 925 kalite
diye bilinir. (% 92,5 Ag, % 7,5 Cu).
• Gümüş metali çok yumuşak olduğundan,
çoğunlukla diğer metallerle alaşımlar hâlinde
kullanılır. Çatal, kaşık gibi gümüşten yapılmış ev
eşyalarının yapısında %90 gümüş ve %10 bakır
bulunmaktadır.
41. Dünya Rezervleri Ve Kaynakları
• Genellikle altın ile birlikte bulunmaktadır.
• Gümüş düşük sıcaklık minerali olduğundan Kurşun, Çinko,
Kalay, Antimon, Bizmut ve subvolkanik (yeryüzüne yakın
bölgelerdeki magmaların soğumasıyla oluşan magmatik kayaç)
sıcaklıklarda oluşmuş Bakır ile birlikte bulunur.
• Düşük sıcaklık minerali olduğu halde Gümüş, yüksek
sıcaklıklarda oluşan Kobalt ve Nikel gibi minerallerle de birlikte
bulunabilir.
• Gümüş, magmatik kayaçlarda (ultra bazik ve bazik kayaçlarda,
asidik kayaçlarda), kalkerlerde kiltaşlarında, toprakta, bitkilerde,
tatlı suda ve deniz suyunda, 4x10-8 mg/lt (AgCl2 ve AgCl3
2
• olarak) oranında bulunur.
• Dünyada en zengin Gümüş yatakları, dalma-batma zonlarından
oluşmuş volkanizma sonucunda meydana gelmişlerdir. Kuzey
ve Güney Amerika'nın batı kıyıları boyunca uzanan yataklar,
dünya üretiminin yaklaşık %60'ını vermektedir.
42. Dünya Rezervleri Ve Kaynakları
• Dünya gümüş üretiminin en yoğun olduğu bölgeler
Güney Amerika ve Kuzey Amerika’nın dağlık
kesimleridir. Dünya gümüş üretiminin neredeyse %
70’i kuzey yarım küreden ve Avustralya’dan gelir.
Bölgesel olarak baktığımızda, Meksika dahil Kuzey
Amerika dünya gümüş üretiminin %35’ni, Latin
Amerika % 24’ünü ve Avrupa % 20’unu
gerçekleştirmektedir.
• Yılda tahmini 15.000-20.000 ton gümüş üretimi
yapılmaktadır. Dünya çapında gümüş madeni üretimi
2011 yılında rekor yaparak 23.689 tona ulaşmıştır.
43. Türkiyede gümüş üretimi
• Türkiye’deki işletilen tek gümüş yatağı olan,
Kütahya-Gümüşköy gümüş yatağı 178 gr/t Ag
tenörlü, 21,5 milyon ton rezerve sahiptir. Bu da
3827 ton metal gümüş rezervine eşdeğerdir.
• Gümüşköy dışındaki işletilebilir altın
yataklarındaki gümüş rezervi ile potansiyel
sahalardaki ve gümüşün yan ürün olarak
bulunduğu sahalardaki gümüş rezervi de 2913
ton metal gümüş civarındadır.
44.
45. Türkiyede gümüş üretimi
• Türkiye’ de birincil kaynaklardan gümüş üretimine, Eti Holding
vasıtasıyla 1987 yılı sonlarında Eti Holding Gümüş A.Ş.nin
Kütahya/Gümüşköy mevkiinde kurulan tesislerinin fiilen
faaliyete geçmesiyle başlamıştır. (Eti Maden İşletmeleri Genel
Müdürlüğü'nün özelleştirme programı çerçevesinde 2007
yılında Yıldızlar SSS Holding bünyesine katılmıştır. ) Bu tesis,
ülkemizin cevherden doğrudan gümüş üreten ilk ve tek
tesisidir. Tesis, yılda ortalama 180 gr/ton tenörlü, 1 milyon ton
cevher işleyerek % 99,9 saflıkta 122.4 ton gümüş üretecek
şekilde planlanmıştır. Ancak, planlanan kapasiteye henüz
ulaşılamamış olup iyileştirme çalışmaları ile 85 ton/yıl
mertebesine erişilmiştir.
• Rize-Çayeli ve Kastamonu-Küre-Aşıköy yataklarında bakır
üretimi yapılmakta, yan ürün olarak gümüş
değerlendirilmektedir
46. Gümüş üretimi
• Altın için öngörülen teknoloji ile temelde benzerlik göstermekte
olup her ikisi de siyanürleme yöntemine dayanmaktadır.
• Üretim akım şeması, genel olarak, cevherdeki altın ve gümüşün
anyonik siyanür kompleksleri halinde çözündürülerek sulu faza
özütlenmesi (liç) ve sulu fazdan kazanılması proseslerini
kapsamaktadır.
• Çözünen altın ve gümüşün sulu faza özütlenmesi için
uygulanacak proseslerin belirlenmesinde, cevherin rezerv ve
tenörü ile mineralojik, geçirgenlik ve difüzyon gibi yapısal
özellikleri dikkate alınmaktadır. Başlıca iki özütleme (liç)
yöntemi uygulanmaktadır:
• Yığın liçi
• Tank liçi
47. Gümüş üretimi
• Ocaktan gelen cevher, boyut küçültme işlemlerinden sonra, liç
tanklarına gönderilir ve içinde % 30 katı bulunan pulpa NaCN
çözeltisi verilerek siyanürleme başlatılır.
• 48-78 saat kadar sonra Ag-mineralleri (CN) ile reaksiyona
girerler ve gümüş iyonik halde sıvıya geçer.
• Ters akımlı dekantasyon sistemi ile tikinerlerde, gümüş yıkanır
ve yıkanmış katı, atık barajına depolanmak üzere gönderilirken;
tikiner üst taşıntısı, filtre edilip berraklaştırılır, hava alma
kulelerinde oksijeni alınır,
• Çinko tozu ile sementasyon işlemi gerçekleştirilir ve pres
filtrelerde gümüş konsantre keki elde edilir.
• Konsantre içindeki gümüş % 50-80 civarındadır. Konsantre keki
ergitme ve rafinasyon işlemleri için izabehaneye ve elektrolize
gönderilir.
49. KAYNAKÇALAR
• Nadir ve Kıymetli Metaller Metalurjisi -Y.Doç.Dr.
Işıl KERTİ (YTÜ)
• *Demirdışı Metaller Ders Notları – Doç.Dr.Sare
ÇELİK (BAÜ)
• *PRECIOUS METALS
Metallurgy and Related Topics By Aldo M. Reti
*MEGEP ALAŞIM METALLERİ VE KİMYASALLAR
• *T.C. MiLLÎ EĞiTiM BAKANLIĞI KiMYA
TEKNOLOJiSi SOY METALLER (2012)