Elektromekanik Ekipman Eğitim Notları

1. ELEKTROMEKANĠK EKĠPMAN EĞĠTĠM NOTLARI
ÖZGÜR SEVER
11.12.2014

2. Genel Bilgi Türbin GiriĢ Vanası Türbin Generatör Türbin, Generatör Yardımcı Sistemleri Ana Transformatörler (Güç/Yükseltici Transformatörleri) ġalt Hücreleri, ġalt Sahası Ġç Ġhtiyaç Transformatörü Dizel Jeneratör Otomasyon Sistemi
Kullanılan Ekipmanlar

3. GiriĢ Vanaları Büyük kapasiteli ve düĢüsü az olan projeler dıĢında hemen hemen tüm projelerde kapatma ekipmanı bulunmaktadır. Kapatma ekipmanı genellikle vana olarak tesis edilir. Bu vanalar türbinden önce konumlandırılır ve tehlike vanası olarak görev yapar. Bu sebeple vanalarda karĢı ağırlık bulunmaktadır. Bakım, onarım, arıza durumlarında santraldeki çalıĢmaların güvenle yapılmasını sağlar. HES’lerde genellikle düĢüsü az olan projelerde kelebek, düĢüsü fazla olan projelerde de küresel vanalar tercih edilmektedir.

4. GiriĢ Vanaları Küresel vanalar 160 m – 1250 m su yükü olan yerlerde kullanılabilir. Küresel vanaların hidrolik performansları kelebek vanalara göre daha yüksektir. Bu tipteki vanalar ile tam sızdırmazlık sağlanabilir. Kelebek vanalardan daha yüksek fiyatlıdır, ayrıca bakım ve onarımları da daha maliyetlidir.
Küresel Vanalar

5. GiriĢ Vanaları DüĢük ve orta düĢülü projelerde tercih edilir. 200 m su yüküne kadar kullanılabilir. Küresel vanaya göre daha düĢük maliyetlidir, ancak hidrolik açıdan ve sızdırmazlık açısından küresel vanaların gerisinde kalmaktadır.
Kelebek Vanalar

6. Türbinler Suyun potansiyel enerjisi türbinlerde iki farklı sisteme göre mekanik enerjiye dönüĢmektedir. Su basıncı çark kanatlarının yüzeylerine akım yönünde azalan bir kuvvet olarak etki eder. Bu tipteki türbinler «Reaksiyon Türbin» olarak isimlendirilmektedir. Francis ve Kaplan tipi türbinler Su basıncı türbin çarkına gelmeden kinetik enerjiye dönüĢtürülür ve bu su jeti türbin çarklarına çarptırılır. Bu tipteki türbinler «Çarpma Etkili Türbin» olarak isimlendirilmektedir. Pelton ve Turgo tipi türbinler

7. Türbinler Francis türbinleri, James B. Francis tarafından geliĢtirilmiĢ olup, kabaca salyangoz (spiral case), sabit kanatlar (stay vanes), ayar kanatları (guide vanes), çark (runner), emme borusundan (draft tube) meydana gelmektedir. Francis türbinler, ünite debisinin %40- %100 aralığında çalıĢabilen, verim olarak %95’leri aĢabilen türbinlerdir.
Francis Türbinler

8. Türbinler Ayar kanatçıklarının görevi çarka gelen debiyi ve akımın açısını türbin kanatlarının açılarına uygun hale getirmektir. Acil durumlarda türbine gelen debiyi tamamen kesmek için de kullanılabilir.
Francis Türbinler

9. Türbinler Kaplan türbinler, Avusturyalı profesör Viktor Kaplan tarafından 1913 yılında geliĢtirilmiĢtir. Kaplan türbinler, düĢük düĢü, yüksek debili projelerde tercih edilmekte olup, türbin hızları genellikle düĢük çıkmaktadır. Kaplan türbinlerin çarkı, ayarlanabilir bıçaklara sahip olup, ayar kanatları sabit veya ayarlanabilir olmaktadır.
Kaplan Türbinler

10. Türbinler Genellikle 2 – 40 m arasındaki düĢülerde kullanılır. Hem türbin bıçakları hem de ayar kanatları ayarlanabilir Ģekilde tasarlanan türbinlere «çifte ayarlanabilir» (double regulated) ismi verilmektedir. Çifte ayarlanabilir Kaplan türbinler tasarım debilerinin %15’i mertebesindeki debileri de iĢleyebilmektedir. Tekil ayarlı Kaplan türbinler ise tasarım debilerinin %30’u mertebesindeki debileri iĢleyebilmektedir. Kaplan tipi türbinlerde hız düĢük çıktığından generatör boyutlarını küçültüp, maliyeti de düĢürmek için diĢli kutusu kullanılır.
Kaplan Türbinler

11. Türbinler Pelton türbini, Lester Allan Pelton tarafından 1870 yılında keĢfedilmiĢtir. Yüksek düĢülü ve düĢük debili projelerde tercih edilmekte olup, ünite debisinin %10-%100 aralığında çalıĢabilmektedir.
Pelton Türbinler

12. Türbinler Su jeti iğne tipi vana ile kontrol edilen bir enjektörden geçerek oluĢmaktadır. Pelton türbinler 60 – 1000 m arası düĢülerde kullanılmaktadır. Acil durumlarda su jetinin yönü bir saptırıcı ile değiĢtirilerek çarka çarpması engellenmektedir. Bu sayede, iğne vana su darbesi etkilerini kabul edilebilir mertebelerde tutabilmek amacıyla uzun bir sürede kapatılabilir.
Pelton Türbinler

13. Türbinler Pelton türbinler 2 ya da daha fazla jete sahipse, verimleri proje debisinin %10’una kadar yüksektir. Maksimum verim değerleri Francis tipi türbinlerden bir miktar aĢağıda kalmaktadır, ancak düĢük yüklerde verim değeri çok az düĢmektedir.
Pelton Türbinler

14. Türbin Seçimi Türbin tipinin belirlenmesindeki en önemli parametre proje düĢüsüdür.

15. Türbin Seçimi Türbin tipinin belirlenmesindeki en önemli parametre proje düĢüsüdür.