SlideShare a Scribd company logo
1 of 40
BARAJ HAZNELERİ
ONUR SERKAN KAYA
İnşaat Mühendisi (Stu.)
onurserkankaya.com
BARAJ HAZNELERİ
• Baraj gölü de denen baraj haznesi
suyu biriktirerek ve su seviyesini
yükselterek barajın işlevini yerine
getirdiğinden barajın en önemli
kısmıdır.
• Baraj hazneleri bir bakıma insanlar
tarafından oluşturulan yapay göllerdir.
ONUR SERKAN KAYA
BARAJ HAZNELERİ
• Baraj haznelerinin gerek planlama ve tasarımında
gerekse işletmesinde baraj yüksekliği ile baraj hazne
hacmi arasındaki bağıntının bilinmesi gerekir.
• Baraj gölleri düzgün geometrili şekiller olmadığından
bunların hacimleri bulundukları yerin eş yükseltili eğrili
haritalarından bulunur.
1.1 HAZNELERİN ÖZELLİKLERİ
1.1.1 Yükseklik – Hacim Bağıntısı
ONUR SERKAN KAYA
BARAJ HAZNELERİ
• …baraj ekseni ile her bir eş yükselti arasında kalan alan
haritadan planimetre ile ölçülür.Yatay eksende alan,
düşey eksende baraj yeri tabanından yükseklik olmak
üzere yükseklik-alan eğrisi (h-A) bulunur.
• Bu eğri ile düşey eksen (h) arasındaki alan göl hacmini
ifade eder.Her bir yükseklik için bulunan hacimler
kullanılarak yükseklik – hacim eğrisi (h- V) elde edilir.
ONUR SERKAN KAYA
BARAJ HAZNELERİ
Yükseklik h (m) Alan A (105 m2) Hacim V (106 m2)
245 0 0
250 8,9 2,25
255 15,7 8,05
260 21,8 17,75
265 26,1 30,5
270 30,5 46
275 40,2 65,7
280 50 89,5
ONUR SERKAN KAYA
Yenice Barajı için yükseklik-alan ve yükseklik-hacim değerleri
BARAJ HAZNELERİ
ONUR SERKAN KAYA
240
245
250
255
260
265
270
275
280
285
0 20 40 60 80 100
Yükseklik,m
Alan, 105 m2
Hacim, 106 m2
h-A
h-V
Yenice Barajı için yükseklik-alan ve yükseklik-hacim eğrileri
BARAJ HAZNELERİ
ONUR SERKAN KAYA
1.1 HAZNELERİN ÖZELLİKLERİ
1.1.2 Hazne Kısımları
• Normal Su Seviyesi: Kapaksız dolu savak tepe kotuna karşı
gelen bu seviyeye dolu hazne seviyesi denir.Kapaklı dolu
savaklarda ise kapak durumuna göre proje seviyesi olarak
belirlenir.
• Maksimum Su Seviyesi: Taşkın sırasında su seviyesi dolu
savak hacmi üstüne çıkar.Bu proje seviyesine en yüksek
(maksimum) su seviyesi adı verilir.
• Minimum İşletme Seviyesi: Bu seviye, su alma ağzının en
düşük (minimum) kotta çalışabildiği seviyedir.
BARAJ HAZNELERİ
ONUR SERKAN KAYA
1.1 HAZNELERİN ÖZELLİKLERİ
1.1.2 Hazne Kısımları
• … haznedeki bu seviyelere bağlı olarak bir barajın
menbaında oluşan toplam hazne hacmi bazı kısımlara
ayrılır.
• Ölü Hacim: Akarsu tabanı ile en düşük dip savak tabanı
arasında kalan ve hiçbir zaman yer çekimi ile boşaltılamayan
hacimdir.
• Canlı Hacim: Normal su seviyesi altındaki hacimden ölü
hacim çıkarılınca kalan hacimdir.Bu hacim faydalı hacim ile
kullanılmayan hacmin toplamıdır.
BARAJ HAZNELERİ
ONUR SERKAN KAYA
1.1 HAZNELERİN ÖZELLİKLERİ
1.1.2 Hazne Kısımları
• Taşkın Kontrol Hacmi: Barajda taşkın kontrol amacı varsa,
bu amaçla tutulan su hacmine taşkın kontrol hacmi denir.
• Faydalı Hacim (Aktif Hacim): Taşkın kontrolü dışında kalan
ve biriktirme amacı ile kullanılabilen hacimdir.Minimum
işletme seviyesi ile taşkın kontrol hacmi arasındaki hacimdir.
• Kullanılmayan Hacim (Aktif Olmayan Hacim): Faydalı
hacmin alt kısmında oluşan ve kullanılmayan hacimdir.
BARAJ HAZNELERİ
ONUR SERKAN KAYA
1.1 HAZNELERİN ÖZELLİKLERİ
1.1.2 Hazne Kısımları
• …Haznelerin yamaçlarındaki toprak genellikle geçirimlidir.
Bir hazne dolunca su yamaçlardaki toprağın içine sızar. Su
seviyesi alçalınca daha önce toprağın boşluklarına giren su,
baraj gölünün içine akar.
• Yamaçlarda biriken su miktarına yamaç hacmi adı
verilir.Yükseklik-hacim eğrileri yamaç hacmini kapsamaz.
• Bununla birlikte, bu hacim topraktaki jeolojik boşluklara
bağlı olarak, haznenin kapasitesini arttırır.
BARAJ HAZNELERİ
ONUR SERKAN KAYA
1.1 HAZNELERİN ÖZELLİKLERİ
1.1.2 Hazne Kısımları
• …Bu hacimlerden başka, baraj yapılmadan önce akarsu
yatağındaki suyun akışı sırasında suyun oluşturduğu vadi
hacmi vardır.
BARAJ HAZNELERİ
ONUR SERKAN KAYA
1.1 HAZNELERİN ÖZELLİKLERİ
Bir Haznenin Kısımları
Maksimum Hazne Seviyesi
Normal su seviyesi Taşkın kontrol hacmi
Baraj temeli
Akarsu tabanı Ölü hacim
Kullanılmayan Hacim
Minimum işletme seviyesi
Faydalı hacim
BARAJ HAZNELERİ
ONUR SERKAN KAYA
1.1 HAZNELERİN ÖZELLİKLERİ
1.1.3 Hazne Verimi
• Hazne verimi, belirlenmiş zaman aralığında hazneden
sağlanabilecek su debisidir.Zaman aralığı ise bir yıl veya
birkaç yıl olabilir.
• Hazne verimi, akarsudaki akıma bağlıdır ve yıldan yıla
değişir.
• Güvenilir verim kritik kurak döneminde alınabilecek en
büyük su miktarıdır.Uygulamada kritik dönem, çoğunlukla
akarsu kayıtlarındaki en düşük doğal akımın bulunduğu
zaman dilimi olarak alınır.
BARAJ HAZNELERİ
ONUR SERKAN KAYA
1.1 HAZNELERİN ÖZELLİKLERİ
1.1.3 Hazne Verimi
• Güvenilir verimi kesin olarak belirlemek zor olduğundan
onu olasılık terimleri ile ifade etmek daha uygun olmaktadır.
Belirli bir zaman aralığı için muhtemel maksimum verim, o
aralıktaki buharlaşma ve sızma kayıplarının ortalama gelen
akımdan çıkarılması ile bulunabilir.
• Gelen akım her ay sabit olsaydı, hazne yapmaya hiç gerek
duyulmazdı. Akımın zaman içinde ortalamadan ayrılması
arttıkça gerekli hazne hacmi de artar.
BARAJ HAZNELERİ
ONUR SERKAN KAYA
1.1 HAZNELERİN ÖZELLİKLERİ
1.1.3 Hazne Verimi
• …Yüksek akımların olduğu dönemlerde güvenilir verimden
daha fazla verim sağlanabilir.Bu verime ikincil verim, ya da
sekonder verim denir.Sudan elektrik elde ediliyorsa,
sanayinin en büyük ihtiyaçları bu ikincil verim kullanılarak
karşılanabilir.
BARAJ HAZNELERİ
ONUR SERKAN KAYA
1.1 HAZNELERİN ÖZELLİKLERİ
1.1.4 Hazne Verimlilik Eğrisi
• Bir haznedeki faydalı hacim, gelen suya, yani arza –S, ve
ihtiyaç debisine, yani talebe –D, ve bunların zamanla
değişimine bağlıdır.Bir hazneden çekilebilecek debi ile
faydalı hacim arasındaki bağıntıyı gösteren eğri hazne
verimlilik eğrisi dir. Şekil 1.4 ’te görüldüğü gibi hazneden
çekilebilecek debi, akarsuyun minimum debisinden Qmin ,az
ise bir baraj haznesine gerek yoktur.
• Bu durumda hazne yapmaksızın, ya bir bağlama yaparak
veya doğrudan akarsudan su alınabilir.
BARAJ HAZNELERİ
ONUR SERKAN KAYA
1.1 HAZNELERİN ÖZELLİKLERİ
1.1.4 Hazne Verimlilik Eğrisi
Çekilen Debi
Hazne HacmiV mak0
Q ort
Q min
Şekil 1.4 Hazne hacminin çekilen debi ile değişimi
BARAJ HAZNELERİ
ONUR SERKAN KAYA
1.1 HAZNELERİN ÖZELLİKLERİ
1.1.4 Hazne Verimlilik Eğrisi
• Hazneden çekilebilecek en büyük debi, akarsuyun birkaç
yıllık ortalama debisi olan Q0 kadar olabilir.Bu duruma
yüzde yüz düzenleme veya tam düzenleme adı verilir.
Baraj düzenleme yüzdesi, dikkate alınan bir veya birkaç yıllık
süre içinde, ortalama talebin ortalama arzın yüzde kaçı
olduğunu gösterir.Kısaca ;
Düzenleme Yüzdesi = ( ∑ D / ∑ S ) x 100
D talep hacmini,
S arz hacmini göstermektedir.
BARAJ HAZNELERİ
ONUR SERKAN KAYA
1.1 HAZNELERİN ÖZELLİKLERİ
1.1.4 Hazne Verimlilik Eğrisi
• Başka bir ifade ile düzenleme yüzdesi, bir yılda hazneden
çekilen debinin ortalama gelen debiye oranıdır.
( Qçek / Qort )
• Yüzde yüz düzenleme, gelen suyun tamamının çekileceğini
gösterir.Bu ise pratikte iki bakımdan mümkün değildir.
Birincisi belli bir dönemde gelecek bütün suların
çekilebilmesi için en büyük taşkın sularının bile haznede
tutulması gerekir.Bu ise gereğinden çok büyük ve dolayısıyla
ekonomik olmayan bir baraj yapımı demektir.
BARAJ HAZNELERİ
ONUR SERKAN KAYA
1.1 HAZNELERİN ÖZELLİKLERİ
1.1.4 Hazne Verimlilik Eğrisi
• İkinci husus akarsudaki suyun hepsi çekilemez.Çünkü bir
kısmı mansaptaki insanlar ve diğer canlıların ihtiyacına
ayrılmalıdır.
BARAJ HAZNELERİ
ONUR SERKAN KAYA
1.2 HAZNE HACMİNİN BELİRLENMESİ
• Baraj yerindeki arz ve taleplerin zamanla değişmesine bir
örnek Şekil 2.1 de verilmiştir.Şekilde arzın (gelen su debisi),
talepten (ihtiyaç su debisinden) büyük olduğu dönemler
sulak dönemler , küçük olduğu dönemler kurak
dönemler olarak adlandırılır.
• Su kullanma maksatlı haznelerde en kurak dönem, taşkın
kontrolü maksatlı haznelerde ise en sulak dönem dikkate
alınarak hazne hacmi belirlenir.
• Kritik dönemlerde arz ve talep arasındaki farkın zamanla
entegrasyonu hazne hacmini verecektir.
•
V = ∫ (D-S) dt
BARAJ HAZNELERİ
ONUR SERKAN KAYA
1.2 HAZNE HACMİNİN BELİRLENMESİ
Sulak Dönem Sulak Dönem
Kurak Dönem Kurak DönemD
S
Şekil 2.1 Gelen su ve ihtiyaç debilerinin değişimi
(S,D) m3/s
Zaman, (yıl)
• Şekilde su kullanım amacına uygun kritik dönem için hazne
hacmi taralı alan ile gösterilmiştir.Bir biriktirme haznesinde
kurak dönemde güvenilir verim kadar su alınmaya çalışılır.
BARAJ HAZNELERİ
ONUR SERKAN KAYA
1.2 HAZNE HACMİNİN BELİRLENMESİ
• Akarsu akım ölçümlerinin yetersiz olduğu durumlarda
sentetik veriler oluşturulur.
• Hazne hacmi belirleme yöntemleri çeşitli şekillerde
sınıflandırılabilir.Bunlar ön proje ya da kesin proje teknikleri;
kritik dönem yöntemleri ve veri üretme teknikleri gibi farklı
esaslara dayanır. Uygulamalarda, baraj hazne hacminin
belirlenmesinde yaygın kullanılan metotlar şunlardır.
1. Debi toplam eğrisi metodu,
2. Ardışık tepeler metodu,
3. İşletme çalışması,
4. Diğer metotlar.
BARAJ HAZNELERİ
ONUR SERKAN KAYA
1.2 HAZNE HACMİNİN BELİRLENMESİ
1.2.1 Debi Toplam Eğrisi Metodu
* Faydalı Hacmin Bulunması
• Debi toplam eğrisi ya da Rippl diyagramı olarak bilinen bu
metot hazne hacmi belirlenmesinde en çok kullanılan
metottur. Kısaca arz (S) ve talep (D) verilerinden hazne
hacmi (V) belirlenmektedir. Şu işlemler yapılır :
• 1.Akarsu akım ölçümlerinden, yeterli değillerse sentetik
oluşturulan akım verilerinden kritik dönem belirlenir.
• 2.Her ay gelen akım değerleri toplanır ve bu toplanmış
değerler düşey eksende (∑ S) , zaman yatay eksende
gösterilerek debi toplam eğrisi çizilir.
BARAJ HAZNELERİ
ONUR SERKAN KAYA
1.2 HAZNE HACMİNİN BELİRLENMESİ
1.2.1 Debi Toplam Eğrisi Metodu
• 3. Benzer şekilde ihtiyaç (talep) değerleri de toplanıp ∑ D ,
aynı grafik üzerinde gösterilir.
• 4. ∑ S eğrisinin tepe noktalarına, ∑ D eğrisine paralel olan
teğetler çizilir.Bu teğetlerin değme noktalarına karşı gelen
zamanlarda gelen debi, ihtiyaç debisine eşittir.Çünkü debi
toplam çizgisinde herhangi bir noktadaki teğetin eğimi, o
anda gelen debiyi gösterir.
• 5.Teğetler ile teğetlerden sonra gelen debi toplam çizgisi
arasındaki farklar eksik hacimleri gösterir.
• 6.Bu eksik hacimlerden büyük olanı hazne hacmi olarak
belirlenir.
BARAJ HAZNELERİ
ONUR SERKAN KAYA
1.2 HAZNE HACMİNİN BELİRLENMESİ
1.2.1 Debi Toplam Eğrisi Metodu
* Hazne Veriminin Bulunması
• Bazen hazne hacmi bilinir ve gelen akarsu debilerine bağlı
olarak hazne verimi bulunmak istenir.İşlemler aşağıdaki gibi
yapılır.
• 1.Debi toplam eğrisi, ∑ S , çizilir.
• 2.V hazne hacminin değeri, eğrinin çukur noktalarına düşey
olarak yerleştirilir.
• 3.Hazne hacmi doğru parçasının üst ucundan kendinden
önce gelen eğrinin tepe noktalarına teğetler çizilir.Bu
teğetlerin eğimleri, debi cinsinden verimleri gösterir.
BARAJ HAZNELERİ
ONUR SERKAN KAYA
1.2 HAZNE HACMİNİN BELİRLENMESİ
1.2.1 Debi Toplam Eğrisi Metodu
• 4.Küçük olan eğim haznenin verimi olarak seçilir.
• İhtiyacı gösteren teğet çizgisi uzatıldığı zaman debi toplam
eğrisini kesmelidir.Aksi halde hazne hiç bir zaman
dolmayacaktır.
BARAJ HAZNELERİ
ONUR SERKAN KAYA
1.2 HAZNE HACMİNİN BELİRLENMESİ
1.2.2 Ardışık Tepeler Metodu
• Debi toplam eğrisi metodu kısa süreli verilerin kullanılması
durumunda kolay uygulanabilir.Ancak uzun süreli sentetik
olarak üretilen verilerin analizinde, debi toplam eğrisi
metodunun değişik bir hali olan ardışık tepeler metodu
daha uygundur.İşlem sırası aşağıda gösterilimiştir.
• 1.Toplam gelen hacimler ile çıkan hacimler arasındaki
farklar hesaplanır. Buharlaşma ve sızma kayıpları çıkan
hacimlere katılarak işlem yapılır.Bu şekilde (∑ D / ∑ S)
bulunur.
BARAJ HAZNELERİ
ONUR SERKAN KAYA
1.2 HAZNE HACMİNİN BELİRLENMESİ
1.2.2 Ardışık Tepeler Metodu
• 2.Bu ∑ S - ∑ D üzerinde ilk tepe işaretlenir ve daha sonra,
ondan sonra gelen kendinden büyük tepe işaretlenir.Bu
işlem her yeni tepe için tekrarlanır.
• 3.Eksik hacim, bir tepe ile bir sonraki tepeye kadarki
zamanda, tepe ile en düşük nokta arasındaki düşey farktır.
• 4.Bu işlem bütün tepe noktaları için tekrarlanır ve en büyük
eksik hacim hazne hacmi olarak seçilir.
BARAJ HAZNELERİ
ONUR SERKAN KAYA
1.2 HAZNE HACMİNİN BELİRLENMESİ
1.2.3 İşletme Çalışması
• Biriktirme haznelerinde belirlenen hacmin uygun olup
olmadığı işletme çalışması ile kontrol edilir.Bu işletme
çalışması genellikle işletme planına dayanan bazı kurallarla
yürütülür.
• Eğer kritik dönemde hazne buharlaşma ve sızma kayıpları
çıktıktan sonra bütün su taleplerini karşılıyorsa ve dönem
sonunda haznede birikmiş fazla su kalmıyorsa, belirlenmiş
olan hazne hacmi uygundur.
Böyle bir işletme çalışması, istenen hazne hacmini
belirlemede de kullanılır.
BARAJ HAZNELERİ
ONUR SERKAN KAYA
1.2 HAZNE HACMİNİN BELİRLENMESİ
1.2.4 Diğer Metotlar
• Bilgisayarların kolay sağlanması ve kullanılması, hazne
hacmi belirlemesinde optimizasyon analizi , deterministik
modeller ve stokastik metotlar diye anılan yöntemlerin
uygulanmasını sağlamıştır.
• Optimizasyon metodu, Fırat Nehri üzerindeki Keban,
Karakaya, Atatürk, Birecik ve Karkamış hazneleri gibi birden
fazla barajın arka arkaya bir vadide planlanması durumunda
çok verimli sonuçlar verir.
BARAJ HAZNELERİ
ONUR SERKAN KAYA
1.2 HAZNE HACMİNİN BELİRLENMESİ
1.2.4 Diğer Metotlar
• Deterministik modeller, gerek hazne çalışmalarında, gerekse
diğer su kaynakalrı planlamalarında, akarsu akımları gibi
ortalama girdilere dayanmaktadır.
• Bu verileri sağlamak mümkün değilse, bu sınırlamaları
aşmak için stokastik metotlar kullanılır.Bu metotlarda
hidrolojideki belirsizlikler dikkate alınır.Olasılık teorisi bu
stokastik modellerin esasını oluşturur.Genellikle bu
modeller deterministik modellerden daha karmaşıktır.
BARAJ HAZNELERİ
ONUR SERKAN KAYA
1.3 HAZNE GÜVENİLİRLİĞİ
• Haznenin başarısızlık olasılığı genellikle, haznenin boş
olduğu ay sayısının, toplam ay sayısına oranı olarak
tanımlanır.Bu ise matematik olarak,
Pe=ne / n
şeklinde yazılır.Burada Pe başarısızlık yüzdesi, ne haznenin
boş olduğu ay sayısı, n ise akımların göz önüne alındığı
toplam ay sayısıdır.Güvenilirlik ise tüketici taleplerinin
karşılanabildiği, zaman süresini gösteren bir terimdir.Buna
göre güvenilirlik
Re=1 - Pe şeklinde yazılır.
BARAJ HAZNELERİ
ONUR SERKAN KAYA
1.3 HAZNE GÜVENİLİRLİĞİ
• Güvenilirliğin diğer tanımı ise, göz önüne alınan süre
boyunca karşılanan su hacminin, talep edilen su hacmine
oranıdır.Bu ise hacimce gücenilirlik adını alır ve
Pv = Karşılanan su hacmi / Talep edilen su hacmi
şeklinde tanımlanır.Bu tanımlamalarda zaman olarak yapının
ekonomik ömrü esas alınabilir.Bu ise 50 – 100 yıl arasında
değişmektedir.
BARAJ HAZNELERİ
ONUR SERKAN KAYA
1.4 ÖLÜ HACMİN BELİRLENMESİ
• Bütün akarsularda az veya çok askı maddesi ve sürüntü
maddesi şeklinde katı maddeler taşınır.Taşınan maddelerin
bir kısmı baraj gölünde yığılarak baraj haznesinin giderek
azalmasına sebep olur.
• Planlama ve tasarım sırasında baraj haznesinde onun
ekonomik ömrü içinde yığılabilecek katı madde miktarının
oluşturacağı ölü hacim belirlenir.Bu ölü hacmin belirlenmesi
için taşınan ve yığılan katı maddelerin özgül ağırlığı,
haznenin bulunduğu akarsu kesitine gelen katı madde
miktarı, haznenin tuzaklama oranı ve haznenin ekonomik
ömrü bilinmesi gerekir.
BARAJ HAZNELERİ
ONUR SERKAN KAYA
1.5 HAZNENİN TEMİZLENMESİ
• Ağaçların ve çalıların hazne yerinden uzaklaştırılması pahalı
bir iştir. Bu yüzden bu tür bitkilerin hazne içinde
bırakılmasının en önemli sakıncaları şunlardır:
• 1. Baraj haznesinde ağaç ve çalılar su yüzünde yığıntılar
meydana getirebilir.
• 2. Bu organik maddelerin çürümesi suda istenmeyen tat ve
koku oluşturabilir.
• 3. Ağaç ve kütükler, kürek çekme, güzel görüntü gibi
haznenin dinlenme amaçlı kullanımlarını sağlar.
• Bunun için hazneye su doldurulmadan önce haznedeki ağaç
ve çalıların temizlenmesi gerekir.
BARAJ HAZNELERİ
ONUR SERKAN KAYA
1.6 HAZNELERDEN SIZMALAR VE
KAÇAKLAR
• Çoğu haznenin yamaçları geçirgendir; ancak geçirimlilik az
ise bu sızma dikkate alınmaz.Eğer haznenin yamaçları
kireçtaşı ve volkanik kayaçlar gibi çok geçirimli ise önemli
sızmalar ortaya çıkar.
• Büyük sızmalar sadece su kaybı açısından tehlikeli değil,
suyun geçtiği kayaçlardaki özelliklerin değişmesi açısından
da sakıncalıdır.Sızmaları azaltmak için yapay plastik
maddeler kullanmak, enjeksiyon yapmak gibi çeşitli yollar
kullanılabilir.
BARAJ HAZNELERİ
ONUR SERKAN KAYA
1.7 HAZNE YERİ SEÇİMİ
• Hazne yeri için mükemmel bir yer bulmak hemen hemen
imkansızdır.Hazne yeri seçiminde geçerli kurallar şöyle
sıralanabilir :
• 1. İyi bir baraj eksen yeri seçilmelidir.Dar vadi ve sağlam
temeller maliyeti düşürür.
• 2. Uygun ve yeterli bir baraj hacmi sağlanmalıdır.
• 3. Bölgenin deprem durumu ve fay hatlarına mesafesi
incelenmelidir.
BARAJ HAZNELERİ
ONUR SERKAN KAYA
1.7 HAZNE YERİ SEÇİMİ
• 4. Buharlaşma kaybı az olması için derinliği fazla olan göl
yeri tercih edilmelidir.Bu husus hem istimlak bedellerinin az
olmasını, hem de gölde az bitki yetişmesini sağlar.
• 5. Yamaç hacmi işletmeye etki edebilir.
• 6. Kamulaştırma bedeli az olmalıdır. Sular altında kalan
arazi, ev ve fabrika tesisleri bedelleri dikkate alınacaktır.
Ayrıca alt yapı tesisleri ile ulaşım sistemlerinin yer
değiştirmesi söz konusu olabilir.
BARAJ HAZNELERİ
ONUR SERKAN KAYA
1.7 HAZNE YERİ SEÇİMİ
• 7. Yoğun katı madde taşıyan kollar göle akmayacak şekilde yer
seçilmelidir.
• 8. Su kalitesi açısından uygun baraj yeri seçilmelidir.
• 9. Hazne yamaçları, toprak kaymalarına karşı dayanıklı olmalıdır.
• 10. Haznenin menba ve mansap çevre etkileri göz önüne
alınmalıdır.
• 11. Projenin ekonomik ve mali yapılabilirliği yanında çevre ve
sosyal kabul edilebilirliği de araştırılmalıdır.

More Related Content

What's hot

Dams, Types of dams
Dams, Types of damsDams, Types of dams
Dams, Types of damsRAHUL SINHA
 
soil mechanics : permebility
soil mechanics : permebilitysoil mechanics : permebility
soil mechanics : permebilityRajeswari Bandaru
 
LECTURE 5 safety and stability analysis- modified-2
LECTURE 5 safety and stability analysis- modified-2LECTURE 5 safety and stability analysis- modified-2
LECTURE 5 safety and stability analysis- modified-2Bakenaz A. Zeidan
 
Design of Hydraulic Structures
Design of Hydraulic StructuresDesign of Hydraulic Structures
Design of Hydraulic StructuresGAURAV. H .TANDON
 
02 Types of Intake Structures
02 Types of Intake Structures02 Types of Intake Structures
02 Types of Intake Structuresakashpadole
 
Chapter 7 dams and reservoirs
Chapter 7 dams and reservoirsChapter 7 dams and reservoirs
Chapter 7 dams and reservoirsMohammed Salahat
 
Silt excluders
Silt excludersSilt excluders
Silt excludersRaees Shah
 
Design of tubewell
Design of tubewellDesign of tubewell
Design of tubewell1396Surjeet
 
DEWATERING METHODS IN DIFFERENT SOIL CONDITIONS
DEWATERING METHODS IN DIFFERENT SOIL CONDITIONSDEWATERING METHODS IN DIFFERENT SOIL CONDITIONS
DEWATERING METHODS IN DIFFERENT SOIL CONDITIONSTejaswiniNarayane
 
Bearing capacity of shallow foundations by abhishek sharma
Bearing capacity of shallow foundations by abhishek sharma Bearing capacity of shallow foundations by abhishek sharma
Bearing capacity of shallow foundations by abhishek sharma ABHISHEK SHARMA
 
Reservoir capacity, Reservoir sedimentation and control
Reservoir capacity, Reservoir sedimentation  and controlReservoir capacity, Reservoir sedimentation  and control
Reservoir capacity, Reservoir sedimentation and controldeep shah
 

What's hot (20)

Dams, Types of dams
Dams, Types of damsDams, Types of dams
Dams, Types of dams
 
soil mechanics : permebility
soil mechanics : permebilitysoil mechanics : permebility
soil mechanics : permebility
 
Embankment lecture 1
Embankment lecture 1Embankment lecture 1
Embankment lecture 1
 
Canal Irrigation
Canal IrrigationCanal Irrigation
Canal Irrigation
 
Kemer barajlar
Kemer barajlarKemer barajlar
Kemer barajlar
 
LECTURE 5 safety and stability analysis- modified-2
LECTURE 5 safety and stability analysis- modified-2LECTURE 5 safety and stability analysis- modified-2
LECTURE 5 safety and stability analysis- modified-2
 
Embankment lecture 3
Embankment lecture 3Embankment lecture 3
Embankment lecture 3
 
Design of Hydraulic Structures
Design of Hydraulic StructuresDesign of Hydraulic Structures
Design of Hydraulic Structures
 
Spillways
SpillwaysSpillways
Spillways
 
Reservoir Planning
Reservoir PlanningReservoir Planning
Reservoir Planning
 
02 Types of Intake Structures
02 Types of Intake Structures02 Types of Intake Structures
02 Types of Intake Structures
 
Chapter 7 dams and reservoirs
Chapter 7 dams and reservoirsChapter 7 dams and reservoirs
Chapter 7 dams and reservoirs
 
Silt excluders
Silt excludersSilt excluders
Silt excluders
 
Diversion Headworks
Diversion HeadworksDiversion Headworks
Diversion Headworks
 
Design of tubewell
Design of tubewellDesign of tubewell
Design of tubewell
 
DEWATERING METHODS IN DIFFERENT SOIL CONDITIONS
DEWATERING METHODS IN DIFFERENT SOIL CONDITIONSDEWATERING METHODS IN DIFFERENT SOIL CONDITIONS
DEWATERING METHODS IN DIFFERENT SOIL CONDITIONS
 
Subsurface Investigation
Subsurface InvestigationSubsurface Investigation
Subsurface Investigation
 
Dams
DamsDams
Dams
 
Bearing capacity of shallow foundations by abhishek sharma
Bearing capacity of shallow foundations by abhishek sharma Bearing capacity of shallow foundations by abhishek sharma
Bearing capacity of shallow foundations by abhishek sharma
 
Reservoir capacity, Reservoir sedimentation and control
Reservoir capacity, Reservoir sedimentation  and controlReservoir capacity, Reservoir sedimentation  and control
Reservoir capacity, Reservoir sedimentation and control
 

Viewers also liked

Mapa mental texto narrativo
Mapa mental texto narrativoMapa mental texto narrativo
Mapa mental texto narrativoFrankGomez01
 
Mate financie f06
Mate financie f06Mate financie f06
Mate financie f06enamaya123
 
Mapas progreso comunicacion_escritura
Mapas progreso comunicacion_escrituraMapas progreso comunicacion_escritura
Mapas progreso comunicacion_escrituraSergio Dueñas
 
Consejos simples de cuidado de la piel para aplicar a menudo
Consejos simples de cuidado de la piel para aplicar a menudoConsejos simples de cuidado de la piel para aplicar a menudo
Consejos simples de cuidado de la piel para aplicar a menudoHolly Samuel
 
3Com 3C10428A
3Com 3C10428A3Com 3C10428A
3Com 3C10428Asavomir
 
Oficina abordagens atuais de gestão
Oficina   abordagens atuais de gestãoOficina   abordagens atuais de gestão
Oficina abordagens atuais de gestãoAlmi Pro
 
Taş Kırma Makineleri Onur Serkan KAYA
Taş Kırma Makineleri Onur Serkan KAYATaş Kırma Makineleri Onur Serkan KAYA
Taş Kırma Makineleri Onur Serkan KAYAOnur Serkan KAYA
 
3Com 80-001958-02
3Com 80-001958-023Com 80-001958-02
3Com 80-001958-02savomir
 
3Com WDBBXV0010BBK
3Com WDBBXV0010BBK3Com WDBBXV0010BBK
3Com WDBBXV0010BBKsavomir
 
Sea water air conditioning
Sea water air conditioningSea water air conditioning
Sea water air conditioningAir Track Inc
 
3Com 3C1210-0
3Com 3C1210-03Com 3C1210-0
3Com 3C1210-0savomir
 
Performance Management
Performance ManagementPerformance Management
Performance ManagementMin Jeong Lee
 

Viewers also liked (16)

Mapa mental texto narrativo
Mapa mental texto narrativoMapa mental texto narrativo
Mapa mental texto narrativo
 
Mate financie f06
Mate financie f06Mate financie f06
Mate financie f06
 
Mapas progreso comunicacion_escritura
Mapas progreso comunicacion_escrituraMapas progreso comunicacion_escritura
Mapas progreso comunicacion_escritura
 
Consejos simples de cuidado de la piel para aplicar a menudo
Consejos simples de cuidado de la piel para aplicar a menudoConsejos simples de cuidado de la piel para aplicar a menudo
Consejos simples de cuidado de la piel para aplicar a menudo
 
3Com 3C10428A
3Com 3C10428A3Com 3C10428A
3Com 3C10428A
 
Oficina abordagens atuais de gestão
Oficina   abordagens atuais de gestãoOficina   abordagens atuais de gestão
Oficina abordagens atuais de gestão
 
Taş Kırma Makineleri Onur Serkan KAYA
Taş Kırma Makineleri Onur Serkan KAYATaş Kırma Makineleri Onur Serkan KAYA
Taş Kırma Makineleri Onur Serkan KAYA
 
Danza laura giraldo
Danza laura giraldoDanza laura giraldo
Danza laura giraldo
 
Educacion fisica
Educacion fisicaEducacion fisica
Educacion fisica
 
3Com 80-001958-02
3Com 80-001958-023Com 80-001958-02
3Com 80-001958-02
 
3Com WDBBXV0010BBK
3Com WDBBXV0010BBK3Com WDBBXV0010BBK
3Com WDBBXV0010BBK
 
Anatomia do Coração
Anatomia do CoraçãoAnatomia do Coração
Anatomia do Coração
 
Sea water air conditioning
Sea water air conditioningSea water air conditioning
Sea water air conditioning
 
3Com 3C1210-0
3Com 3C1210-03Com 3C1210-0
3Com 3C1210-0
 
Performance Management
Performance ManagementPerformance Management
Performance Management
 
Resolucion 448 ica
Resolucion 448 icaResolucion 448 ica
Resolucion 448 ica
 

Similar to Baraj Hazneleri Onur Serkan Kaya

Beyşehir gölü optimum işletme koşullarının belirlenmesi
Beyşehir gölü optimum işletme koşullarının belirlenmesiBeyşehir gölü optimum işletme koşullarının belirlenmesi
Beyşehir gölü optimum işletme koşullarının belirlenmesiAhmet Sancak Şanlı
 
Su Alma Yapıları Eğitim Notları - 1
Su Alma Yapıları Eğitim Notları - 1Su Alma Yapıları Eğitim Notları - 1
Su Alma Yapıları Eğitim Notları - 1Özgür Sever
 
Dolusavak ve Enerji Kırıcı Havuz Eğitim Notları - 2
Dolusavak ve Enerji Kırıcı Havuz Eğitim Notları - 2Dolusavak ve Enerji Kırıcı Havuz Eğitim Notları - 2
Dolusavak ve Enerji Kırıcı Havuz Eğitim Notları - 2Özgür Sever
 
Yükleme Havuzu Eğitim Notları
Yükleme Havuzu Eğitim NotlarıYükleme Havuzu Eğitim Notları
Yükleme Havuzu Eğitim NotlarıÖzgür Sever
 

Similar to Baraj Hazneleri Onur Serkan Kaya (7)

Beyşehir gölü optimum işletme koşullarının belirlenmesi
Beyşehir gölü optimum işletme koşullarının belirlenmesiBeyşehir gölü optimum işletme koşullarının belirlenmesi
Beyşehir gölü optimum işletme koşullarının belirlenmesi
 
Su Alma Yapıları Eğitim Notları - 1
Su Alma Yapıları Eğitim Notları - 1Su Alma Yapıları Eğitim Notları - 1
Su Alma Yapıları Eğitim Notları - 1
 
Hafta 6.ppt
Hafta 6.pptHafta 6.ppt
Hafta 6.ppt
 
Drenaj
DrenajDrenaj
Drenaj
 
Nehir tipi santraller
Nehir tipi santrallerNehir tipi santraller
Nehir tipi santraller
 
Dolusavak ve Enerji Kırıcı Havuz Eğitim Notları - 2
Dolusavak ve Enerji Kırıcı Havuz Eğitim Notları - 2Dolusavak ve Enerji Kırıcı Havuz Eğitim Notları - 2
Dolusavak ve Enerji Kırıcı Havuz Eğitim Notları - 2
 
Yükleme Havuzu Eğitim Notları
Yükleme Havuzu Eğitim NotlarıYükleme Havuzu Eğitim Notları
Yükleme Havuzu Eğitim Notları
 

Baraj Hazneleri Onur Serkan Kaya

  • 1. BARAJ HAZNELERİ ONUR SERKAN KAYA İnşaat Mühendisi (Stu.) onurserkankaya.com
  • 2. BARAJ HAZNELERİ • Baraj gölü de denen baraj haznesi suyu biriktirerek ve su seviyesini yükselterek barajın işlevini yerine getirdiğinden barajın en önemli kısmıdır. • Baraj hazneleri bir bakıma insanlar tarafından oluşturulan yapay göllerdir. ONUR SERKAN KAYA
  • 3. BARAJ HAZNELERİ • Baraj haznelerinin gerek planlama ve tasarımında gerekse işletmesinde baraj yüksekliği ile baraj hazne hacmi arasındaki bağıntının bilinmesi gerekir. • Baraj gölleri düzgün geometrili şekiller olmadığından bunların hacimleri bulundukları yerin eş yükseltili eğrili haritalarından bulunur. 1.1 HAZNELERİN ÖZELLİKLERİ 1.1.1 Yükseklik – Hacim Bağıntısı ONUR SERKAN KAYA
  • 4. BARAJ HAZNELERİ • …baraj ekseni ile her bir eş yükselti arasında kalan alan haritadan planimetre ile ölçülür.Yatay eksende alan, düşey eksende baraj yeri tabanından yükseklik olmak üzere yükseklik-alan eğrisi (h-A) bulunur. • Bu eğri ile düşey eksen (h) arasındaki alan göl hacmini ifade eder.Her bir yükseklik için bulunan hacimler kullanılarak yükseklik – hacim eğrisi (h- V) elde edilir. ONUR SERKAN KAYA
  • 5. BARAJ HAZNELERİ Yükseklik h (m) Alan A (105 m2) Hacim V (106 m2) 245 0 0 250 8,9 2,25 255 15,7 8,05 260 21,8 17,75 265 26,1 30,5 270 30,5 46 275 40,2 65,7 280 50 89,5 ONUR SERKAN KAYA Yenice Barajı için yükseklik-alan ve yükseklik-hacim değerleri
  • 6. BARAJ HAZNELERİ ONUR SERKAN KAYA 240 245 250 255 260 265 270 275 280 285 0 20 40 60 80 100 Yükseklik,m Alan, 105 m2 Hacim, 106 m2 h-A h-V Yenice Barajı için yükseklik-alan ve yükseklik-hacim eğrileri
  • 7. BARAJ HAZNELERİ ONUR SERKAN KAYA 1.1 HAZNELERİN ÖZELLİKLERİ 1.1.2 Hazne Kısımları • Normal Su Seviyesi: Kapaksız dolu savak tepe kotuna karşı gelen bu seviyeye dolu hazne seviyesi denir.Kapaklı dolu savaklarda ise kapak durumuna göre proje seviyesi olarak belirlenir. • Maksimum Su Seviyesi: Taşkın sırasında su seviyesi dolu savak hacmi üstüne çıkar.Bu proje seviyesine en yüksek (maksimum) su seviyesi adı verilir. • Minimum İşletme Seviyesi: Bu seviye, su alma ağzının en düşük (minimum) kotta çalışabildiği seviyedir.
  • 8. BARAJ HAZNELERİ ONUR SERKAN KAYA 1.1 HAZNELERİN ÖZELLİKLERİ 1.1.2 Hazne Kısımları • … haznedeki bu seviyelere bağlı olarak bir barajın menbaında oluşan toplam hazne hacmi bazı kısımlara ayrılır. • Ölü Hacim: Akarsu tabanı ile en düşük dip savak tabanı arasında kalan ve hiçbir zaman yer çekimi ile boşaltılamayan hacimdir. • Canlı Hacim: Normal su seviyesi altındaki hacimden ölü hacim çıkarılınca kalan hacimdir.Bu hacim faydalı hacim ile kullanılmayan hacmin toplamıdır.
  • 9. BARAJ HAZNELERİ ONUR SERKAN KAYA 1.1 HAZNELERİN ÖZELLİKLERİ 1.1.2 Hazne Kısımları • Taşkın Kontrol Hacmi: Barajda taşkın kontrol amacı varsa, bu amaçla tutulan su hacmine taşkın kontrol hacmi denir. • Faydalı Hacim (Aktif Hacim): Taşkın kontrolü dışında kalan ve biriktirme amacı ile kullanılabilen hacimdir.Minimum işletme seviyesi ile taşkın kontrol hacmi arasındaki hacimdir. • Kullanılmayan Hacim (Aktif Olmayan Hacim): Faydalı hacmin alt kısmında oluşan ve kullanılmayan hacimdir.
  • 10. BARAJ HAZNELERİ ONUR SERKAN KAYA 1.1 HAZNELERİN ÖZELLİKLERİ 1.1.2 Hazne Kısımları • …Haznelerin yamaçlarındaki toprak genellikle geçirimlidir. Bir hazne dolunca su yamaçlardaki toprağın içine sızar. Su seviyesi alçalınca daha önce toprağın boşluklarına giren su, baraj gölünün içine akar. • Yamaçlarda biriken su miktarına yamaç hacmi adı verilir.Yükseklik-hacim eğrileri yamaç hacmini kapsamaz. • Bununla birlikte, bu hacim topraktaki jeolojik boşluklara bağlı olarak, haznenin kapasitesini arttırır.
  • 11. BARAJ HAZNELERİ ONUR SERKAN KAYA 1.1 HAZNELERİN ÖZELLİKLERİ 1.1.2 Hazne Kısımları • …Bu hacimlerden başka, baraj yapılmadan önce akarsu yatağındaki suyun akışı sırasında suyun oluşturduğu vadi hacmi vardır.
  • 12. BARAJ HAZNELERİ ONUR SERKAN KAYA 1.1 HAZNELERİN ÖZELLİKLERİ Bir Haznenin Kısımları Maksimum Hazne Seviyesi Normal su seviyesi Taşkın kontrol hacmi Baraj temeli Akarsu tabanı Ölü hacim Kullanılmayan Hacim Minimum işletme seviyesi Faydalı hacim
  • 13. BARAJ HAZNELERİ ONUR SERKAN KAYA 1.1 HAZNELERİN ÖZELLİKLERİ 1.1.3 Hazne Verimi • Hazne verimi, belirlenmiş zaman aralığında hazneden sağlanabilecek su debisidir.Zaman aralığı ise bir yıl veya birkaç yıl olabilir. • Hazne verimi, akarsudaki akıma bağlıdır ve yıldan yıla değişir. • Güvenilir verim kritik kurak döneminde alınabilecek en büyük su miktarıdır.Uygulamada kritik dönem, çoğunlukla akarsu kayıtlarındaki en düşük doğal akımın bulunduğu zaman dilimi olarak alınır.
  • 14. BARAJ HAZNELERİ ONUR SERKAN KAYA 1.1 HAZNELERİN ÖZELLİKLERİ 1.1.3 Hazne Verimi • Güvenilir verimi kesin olarak belirlemek zor olduğundan onu olasılık terimleri ile ifade etmek daha uygun olmaktadır. Belirli bir zaman aralığı için muhtemel maksimum verim, o aralıktaki buharlaşma ve sızma kayıplarının ortalama gelen akımdan çıkarılması ile bulunabilir. • Gelen akım her ay sabit olsaydı, hazne yapmaya hiç gerek duyulmazdı. Akımın zaman içinde ortalamadan ayrılması arttıkça gerekli hazne hacmi de artar.
  • 15. BARAJ HAZNELERİ ONUR SERKAN KAYA 1.1 HAZNELERİN ÖZELLİKLERİ 1.1.3 Hazne Verimi • …Yüksek akımların olduğu dönemlerde güvenilir verimden daha fazla verim sağlanabilir.Bu verime ikincil verim, ya da sekonder verim denir.Sudan elektrik elde ediliyorsa, sanayinin en büyük ihtiyaçları bu ikincil verim kullanılarak karşılanabilir.
  • 16. BARAJ HAZNELERİ ONUR SERKAN KAYA 1.1 HAZNELERİN ÖZELLİKLERİ 1.1.4 Hazne Verimlilik Eğrisi • Bir haznedeki faydalı hacim, gelen suya, yani arza –S, ve ihtiyaç debisine, yani talebe –D, ve bunların zamanla değişimine bağlıdır.Bir hazneden çekilebilecek debi ile faydalı hacim arasındaki bağıntıyı gösteren eğri hazne verimlilik eğrisi dir. Şekil 1.4 ’te görüldüğü gibi hazneden çekilebilecek debi, akarsuyun minimum debisinden Qmin ,az ise bir baraj haznesine gerek yoktur. • Bu durumda hazne yapmaksızın, ya bir bağlama yaparak veya doğrudan akarsudan su alınabilir.
  • 17. BARAJ HAZNELERİ ONUR SERKAN KAYA 1.1 HAZNELERİN ÖZELLİKLERİ 1.1.4 Hazne Verimlilik Eğrisi Çekilen Debi Hazne HacmiV mak0 Q ort Q min Şekil 1.4 Hazne hacminin çekilen debi ile değişimi
  • 18. BARAJ HAZNELERİ ONUR SERKAN KAYA 1.1 HAZNELERİN ÖZELLİKLERİ 1.1.4 Hazne Verimlilik Eğrisi • Hazneden çekilebilecek en büyük debi, akarsuyun birkaç yıllık ortalama debisi olan Q0 kadar olabilir.Bu duruma yüzde yüz düzenleme veya tam düzenleme adı verilir. Baraj düzenleme yüzdesi, dikkate alınan bir veya birkaç yıllık süre içinde, ortalama talebin ortalama arzın yüzde kaçı olduğunu gösterir.Kısaca ; Düzenleme Yüzdesi = ( ∑ D / ∑ S ) x 100 D talep hacmini, S arz hacmini göstermektedir.
  • 19. BARAJ HAZNELERİ ONUR SERKAN KAYA 1.1 HAZNELERİN ÖZELLİKLERİ 1.1.4 Hazne Verimlilik Eğrisi • Başka bir ifade ile düzenleme yüzdesi, bir yılda hazneden çekilen debinin ortalama gelen debiye oranıdır. ( Qçek / Qort ) • Yüzde yüz düzenleme, gelen suyun tamamının çekileceğini gösterir.Bu ise pratikte iki bakımdan mümkün değildir. Birincisi belli bir dönemde gelecek bütün suların çekilebilmesi için en büyük taşkın sularının bile haznede tutulması gerekir.Bu ise gereğinden çok büyük ve dolayısıyla ekonomik olmayan bir baraj yapımı demektir.
  • 20. BARAJ HAZNELERİ ONUR SERKAN KAYA 1.1 HAZNELERİN ÖZELLİKLERİ 1.1.4 Hazne Verimlilik Eğrisi • İkinci husus akarsudaki suyun hepsi çekilemez.Çünkü bir kısmı mansaptaki insanlar ve diğer canlıların ihtiyacına ayrılmalıdır.
  • 21. BARAJ HAZNELERİ ONUR SERKAN KAYA 1.2 HAZNE HACMİNİN BELİRLENMESİ • Baraj yerindeki arz ve taleplerin zamanla değişmesine bir örnek Şekil 2.1 de verilmiştir.Şekilde arzın (gelen su debisi), talepten (ihtiyaç su debisinden) büyük olduğu dönemler sulak dönemler , küçük olduğu dönemler kurak dönemler olarak adlandırılır. • Su kullanma maksatlı haznelerde en kurak dönem, taşkın kontrolü maksatlı haznelerde ise en sulak dönem dikkate alınarak hazne hacmi belirlenir. • Kritik dönemlerde arz ve talep arasındaki farkın zamanla entegrasyonu hazne hacmini verecektir. • V = ∫ (D-S) dt
  • 22. BARAJ HAZNELERİ ONUR SERKAN KAYA 1.2 HAZNE HACMİNİN BELİRLENMESİ Sulak Dönem Sulak Dönem Kurak Dönem Kurak DönemD S Şekil 2.1 Gelen su ve ihtiyaç debilerinin değişimi (S,D) m3/s Zaman, (yıl) • Şekilde su kullanım amacına uygun kritik dönem için hazne hacmi taralı alan ile gösterilmiştir.Bir biriktirme haznesinde kurak dönemde güvenilir verim kadar su alınmaya çalışılır.
  • 23. BARAJ HAZNELERİ ONUR SERKAN KAYA 1.2 HAZNE HACMİNİN BELİRLENMESİ • Akarsu akım ölçümlerinin yetersiz olduğu durumlarda sentetik veriler oluşturulur. • Hazne hacmi belirleme yöntemleri çeşitli şekillerde sınıflandırılabilir.Bunlar ön proje ya da kesin proje teknikleri; kritik dönem yöntemleri ve veri üretme teknikleri gibi farklı esaslara dayanır. Uygulamalarda, baraj hazne hacminin belirlenmesinde yaygın kullanılan metotlar şunlardır. 1. Debi toplam eğrisi metodu, 2. Ardışık tepeler metodu, 3. İşletme çalışması, 4. Diğer metotlar.
  • 24. BARAJ HAZNELERİ ONUR SERKAN KAYA 1.2 HAZNE HACMİNİN BELİRLENMESİ 1.2.1 Debi Toplam Eğrisi Metodu * Faydalı Hacmin Bulunması • Debi toplam eğrisi ya da Rippl diyagramı olarak bilinen bu metot hazne hacmi belirlenmesinde en çok kullanılan metottur. Kısaca arz (S) ve talep (D) verilerinden hazne hacmi (V) belirlenmektedir. Şu işlemler yapılır : • 1.Akarsu akım ölçümlerinden, yeterli değillerse sentetik oluşturulan akım verilerinden kritik dönem belirlenir. • 2.Her ay gelen akım değerleri toplanır ve bu toplanmış değerler düşey eksende (∑ S) , zaman yatay eksende gösterilerek debi toplam eğrisi çizilir.
  • 25. BARAJ HAZNELERİ ONUR SERKAN KAYA 1.2 HAZNE HACMİNİN BELİRLENMESİ 1.2.1 Debi Toplam Eğrisi Metodu • 3. Benzer şekilde ihtiyaç (talep) değerleri de toplanıp ∑ D , aynı grafik üzerinde gösterilir. • 4. ∑ S eğrisinin tepe noktalarına, ∑ D eğrisine paralel olan teğetler çizilir.Bu teğetlerin değme noktalarına karşı gelen zamanlarda gelen debi, ihtiyaç debisine eşittir.Çünkü debi toplam çizgisinde herhangi bir noktadaki teğetin eğimi, o anda gelen debiyi gösterir. • 5.Teğetler ile teğetlerden sonra gelen debi toplam çizgisi arasındaki farklar eksik hacimleri gösterir. • 6.Bu eksik hacimlerden büyük olanı hazne hacmi olarak belirlenir.
  • 26. BARAJ HAZNELERİ ONUR SERKAN KAYA 1.2 HAZNE HACMİNİN BELİRLENMESİ 1.2.1 Debi Toplam Eğrisi Metodu * Hazne Veriminin Bulunması • Bazen hazne hacmi bilinir ve gelen akarsu debilerine bağlı olarak hazne verimi bulunmak istenir.İşlemler aşağıdaki gibi yapılır. • 1.Debi toplam eğrisi, ∑ S , çizilir. • 2.V hazne hacminin değeri, eğrinin çukur noktalarına düşey olarak yerleştirilir. • 3.Hazne hacmi doğru parçasının üst ucundan kendinden önce gelen eğrinin tepe noktalarına teğetler çizilir.Bu teğetlerin eğimleri, debi cinsinden verimleri gösterir.
  • 27. BARAJ HAZNELERİ ONUR SERKAN KAYA 1.2 HAZNE HACMİNİN BELİRLENMESİ 1.2.1 Debi Toplam Eğrisi Metodu • 4.Küçük olan eğim haznenin verimi olarak seçilir. • İhtiyacı gösteren teğet çizgisi uzatıldığı zaman debi toplam eğrisini kesmelidir.Aksi halde hazne hiç bir zaman dolmayacaktır.
  • 28. BARAJ HAZNELERİ ONUR SERKAN KAYA 1.2 HAZNE HACMİNİN BELİRLENMESİ 1.2.2 Ardışık Tepeler Metodu • Debi toplam eğrisi metodu kısa süreli verilerin kullanılması durumunda kolay uygulanabilir.Ancak uzun süreli sentetik olarak üretilen verilerin analizinde, debi toplam eğrisi metodunun değişik bir hali olan ardışık tepeler metodu daha uygundur.İşlem sırası aşağıda gösterilimiştir. • 1.Toplam gelen hacimler ile çıkan hacimler arasındaki farklar hesaplanır. Buharlaşma ve sızma kayıpları çıkan hacimlere katılarak işlem yapılır.Bu şekilde (∑ D / ∑ S) bulunur.
  • 29. BARAJ HAZNELERİ ONUR SERKAN KAYA 1.2 HAZNE HACMİNİN BELİRLENMESİ 1.2.2 Ardışık Tepeler Metodu • 2.Bu ∑ S - ∑ D üzerinde ilk tepe işaretlenir ve daha sonra, ondan sonra gelen kendinden büyük tepe işaretlenir.Bu işlem her yeni tepe için tekrarlanır. • 3.Eksik hacim, bir tepe ile bir sonraki tepeye kadarki zamanda, tepe ile en düşük nokta arasındaki düşey farktır. • 4.Bu işlem bütün tepe noktaları için tekrarlanır ve en büyük eksik hacim hazne hacmi olarak seçilir.
  • 30. BARAJ HAZNELERİ ONUR SERKAN KAYA 1.2 HAZNE HACMİNİN BELİRLENMESİ 1.2.3 İşletme Çalışması • Biriktirme haznelerinde belirlenen hacmin uygun olup olmadığı işletme çalışması ile kontrol edilir.Bu işletme çalışması genellikle işletme planına dayanan bazı kurallarla yürütülür. • Eğer kritik dönemde hazne buharlaşma ve sızma kayıpları çıktıktan sonra bütün su taleplerini karşılıyorsa ve dönem sonunda haznede birikmiş fazla su kalmıyorsa, belirlenmiş olan hazne hacmi uygundur. Böyle bir işletme çalışması, istenen hazne hacmini belirlemede de kullanılır.
  • 31. BARAJ HAZNELERİ ONUR SERKAN KAYA 1.2 HAZNE HACMİNİN BELİRLENMESİ 1.2.4 Diğer Metotlar • Bilgisayarların kolay sağlanması ve kullanılması, hazne hacmi belirlemesinde optimizasyon analizi , deterministik modeller ve stokastik metotlar diye anılan yöntemlerin uygulanmasını sağlamıştır. • Optimizasyon metodu, Fırat Nehri üzerindeki Keban, Karakaya, Atatürk, Birecik ve Karkamış hazneleri gibi birden fazla barajın arka arkaya bir vadide planlanması durumunda çok verimli sonuçlar verir.
  • 32. BARAJ HAZNELERİ ONUR SERKAN KAYA 1.2 HAZNE HACMİNİN BELİRLENMESİ 1.2.4 Diğer Metotlar • Deterministik modeller, gerek hazne çalışmalarında, gerekse diğer su kaynakalrı planlamalarında, akarsu akımları gibi ortalama girdilere dayanmaktadır. • Bu verileri sağlamak mümkün değilse, bu sınırlamaları aşmak için stokastik metotlar kullanılır.Bu metotlarda hidrolojideki belirsizlikler dikkate alınır.Olasılık teorisi bu stokastik modellerin esasını oluşturur.Genellikle bu modeller deterministik modellerden daha karmaşıktır.
  • 33. BARAJ HAZNELERİ ONUR SERKAN KAYA 1.3 HAZNE GÜVENİLİRLİĞİ • Haznenin başarısızlık olasılığı genellikle, haznenin boş olduğu ay sayısının, toplam ay sayısına oranı olarak tanımlanır.Bu ise matematik olarak, Pe=ne / n şeklinde yazılır.Burada Pe başarısızlık yüzdesi, ne haznenin boş olduğu ay sayısı, n ise akımların göz önüne alındığı toplam ay sayısıdır.Güvenilirlik ise tüketici taleplerinin karşılanabildiği, zaman süresini gösteren bir terimdir.Buna göre güvenilirlik Re=1 - Pe şeklinde yazılır.
  • 34. BARAJ HAZNELERİ ONUR SERKAN KAYA 1.3 HAZNE GÜVENİLİRLİĞİ • Güvenilirliğin diğer tanımı ise, göz önüne alınan süre boyunca karşılanan su hacminin, talep edilen su hacmine oranıdır.Bu ise hacimce gücenilirlik adını alır ve Pv = Karşılanan su hacmi / Talep edilen su hacmi şeklinde tanımlanır.Bu tanımlamalarda zaman olarak yapının ekonomik ömrü esas alınabilir.Bu ise 50 – 100 yıl arasında değişmektedir.
  • 35. BARAJ HAZNELERİ ONUR SERKAN KAYA 1.4 ÖLÜ HACMİN BELİRLENMESİ • Bütün akarsularda az veya çok askı maddesi ve sürüntü maddesi şeklinde katı maddeler taşınır.Taşınan maddelerin bir kısmı baraj gölünde yığılarak baraj haznesinin giderek azalmasına sebep olur. • Planlama ve tasarım sırasında baraj haznesinde onun ekonomik ömrü içinde yığılabilecek katı madde miktarının oluşturacağı ölü hacim belirlenir.Bu ölü hacmin belirlenmesi için taşınan ve yığılan katı maddelerin özgül ağırlığı, haznenin bulunduğu akarsu kesitine gelen katı madde miktarı, haznenin tuzaklama oranı ve haznenin ekonomik ömrü bilinmesi gerekir.
  • 36. BARAJ HAZNELERİ ONUR SERKAN KAYA 1.5 HAZNENİN TEMİZLENMESİ • Ağaçların ve çalıların hazne yerinden uzaklaştırılması pahalı bir iştir. Bu yüzden bu tür bitkilerin hazne içinde bırakılmasının en önemli sakıncaları şunlardır: • 1. Baraj haznesinde ağaç ve çalılar su yüzünde yığıntılar meydana getirebilir. • 2. Bu organik maddelerin çürümesi suda istenmeyen tat ve koku oluşturabilir. • 3. Ağaç ve kütükler, kürek çekme, güzel görüntü gibi haznenin dinlenme amaçlı kullanımlarını sağlar. • Bunun için hazneye su doldurulmadan önce haznedeki ağaç ve çalıların temizlenmesi gerekir.
  • 37. BARAJ HAZNELERİ ONUR SERKAN KAYA 1.6 HAZNELERDEN SIZMALAR VE KAÇAKLAR • Çoğu haznenin yamaçları geçirgendir; ancak geçirimlilik az ise bu sızma dikkate alınmaz.Eğer haznenin yamaçları kireçtaşı ve volkanik kayaçlar gibi çok geçirimli ise önemli sızmalar ortaya çıkar. • Büyük sızmalar sadece su kaybı açısından tehlikeli değil, suyun geçtiği kayaçlardaki özelliklerin değişmesi açısından da sakıncalıdır.Sızmaları azaltmak için yapay plastik maddeler kullanmak, enjeksiyon yapmak gibi çeşitli yollar kullanılabilir.
  • 38. BARAJ HAZNELERİ ONUR SERKAN KAYA 1.7 HAZNE YERİ SEÇİMİ • Hazne yeri için mükemmel bir yer bulmak hemen hemen imkansızdır.Hazne yeri seçiminde geçerli kurallar şöyle sıralanabilir : • 1. İyi bir baraj eksen yeri seçilmelidir.Dar vadi ve sağlam temeller maliyeti düşürür. • 2. Uygun ve yeterli bir baraj hacmi sağlanmalıdır. • 3. Bölgenin deprem durumu ve fay hatlarına mesafesi incelenmelidir.
  • 39. BARAJ HAZNELERİ ONUR SERKAN KAYA 1.7 HAZNE YERİ SEÇİMİ • 4. Buharlaşma kaybı az olması için derinliği fazla olan göl yeri tercih edilmelidir.Bu husus hem istimlak bedellerinin az olmasını, hem de gölde az bitki yetişmesini sağlar. • 5. Yamaç hacmi işletmeye etki edebilir. • 6. Kamulaştırma bedeli az olmalıdır. Sular altında kalan arazi, ev ve fabrika tesisleri bedelleri dikkate alınacaktır. Ayrıca alt yapı tesisleri ile ulaşım sistemlerinin yer değiştirmesi söz konusu olabilir.
  • 40. BARAJ HAZNELERİ ONUR SERKAN KAYA 1.7 HAZNE YERİ SEÇİMİ • 7. Yoğun katı madde taşıyan kollar göle akmayacak şekilde yer seçilmelidir. • 8. Su kalitesi açısından uygun baraj yeri seçilmelidir. • 9. Hazne yamaçları, toprak kaymalarına karşı dayanıklı olmalıdır. • 10. Haznenin menba ve mansap çevre etkileri göz önüne alınmalıdır. • 11. Projenin ekonomik ve mali yapılabilirliği yanında çevre ve sosyal kabul edilebilirliği de araştırılmalıdır.