1. UZAKTAN EĞĠTĠMDE ÖĞRETĠM TASARILARI
Gelişen teknoloji, öğrenme-öğretmede daha etkin, üretici yaratıcı birey
yetiştirmekle görevli okullara yeni alternatifler getirmiştir.
1840’lı yıllarda PENY-POST bunu teknolojik olanaklardan, insanlığın
öğrenme-öğretme için yararlandığı ilköğretim aracı, ikinci bir öğretim
yolu olmuştur.
Eğitim-öğretim ile öğrenme-öğretmede ulusal ve uluslar arası yapılan değişimler eğitim
sistemleri içinde yeni alt sistemlerin oluşmasını ortaya koyar.Bunun uluslarca üç temel
koşullanması vardır.
Birincisi; eğitim-öğretim isteklerinde “ fırsat” eşitliği,
İkincisi; Bireyin yeti, yetenek, ilgi alanlarına, hız ve
olanaklarına yönelik eğitim-öğretim isteği.
Üçüncüsü; Bireylerin yaşadıkları toplumun; toplumun yaşadığı yerin özelliklerine yönelik
insan gücü gereksinimi.

2. Konuya bu üç açıdan bakıldığında artan nüfus, değişik coğrafi koşullar, farklı eğitim-öğretim
standartları, para gücünün eğitime gereken yanıtı verememesi, toplum içindeki atalete düşme,
üretimden çok tüketime yöneltilmesi, yeteneklerin kaybolması yeterli ve kaliteli gerektiğince
öğretim gücünün bulunmaması, dönüşümlü , —alternatif , ikinci yol eğitimi ve üçüncü bilişim
ağı eğitimi ortaya çıkmıştır.
Yeni eğitim oluşumları, yeni eğitim-öğretim ile öğrenme-öğretme
tasarımlarının oluşmasını da beraberinde getirir.Nasıl ki; toplumlar
geliştikçe, örgün yaygın eğitim tasarımları gelişip, dallara ayrılmış,
eşgüdümlü çalışma oluşmuşsa; uzaktan öğretim tasarımları da bu
değişimlerden kendi payına düşeni almıştır.
Günümüzde örgün eğitim sistemlerine yönelik veya eğitim sistemlerinin alt sistemlerine
yönelik program tasarımları geliştirilmiştir. Geliştirilen bu tasarımlar içinde uzaktan
öğretimle, internetle öğretim tasarımına; Ulusal Medya Modeli, Syracuse Modeli, Gagne -
Briggs ve Wagner Modeli, Sistem ve İletişim Modelleri daha uygun düşmektedir.Fakat
unutulmaması gereken toplumların kendi öz yapısal özelliğine, eğitim felsefe ve politikalarına
uygun düşen modeldir.
İçinde bulunduğumuz XXI yüzyıl içinde, iletişim teknolojileri eğitimcilere büyük fırsatlar
sağlamıştır. Bu fırsatlar;
1-Her yerde ve her zaman eğitim:
Diğer bir ifade ile bireyler istedikleri zaman ve yerde (evde,ofiste ve hatta uzun
yolculuklarda) eğitim faaliyetlerini sürdüreceklerdir. Bunun sonucu olarak, bireyler işlerini
bırakmadan diploma yada sertifika sahibi olabileceklerdir.

3. 2- Eğitim-öğretim ortamlarının zenginleştirilmesi:
Bilgilerin daha can alıcı yöntemler ile öğrencilere ulaşmasını
sağlayacak ve öğrencilerin güdülenmesini artıracaktır.Sonuç olarak da,
öğrencilerin öğrenme düzeylerinde büyük yükselmeler görülecektir.
3-Zaman ve paradan tasarruf:
Alanında uzman olan öğretim üyeleri başka eğitim kurumlarına gitmek için zaman ve yol
parası harcamadan aynı anda birden fazla eğitim kurumlarında bulunan öğrencilerine
ulaşabilecek ve öğretme faaliyetlerini gerçekleştirebilecektir. Aynı zamanda, öğrencilerde
eğitim faaliyetlerini fazla para ve zaman harcamadan sürdürebileceklerdir.
4-Eğitimde fırsat eşitliği:
Çeşitli sebeplerden dolayı eğitim faaliyetlerini yarıda
bırakmış yada hiç başlamamış bireylere de eğitim imkanları
sunmaktadır. Ya da parasal zorluklardan dolayı iyi
üniversiteler gidip alanında uzman olan öğretim üyelerinden
faydalanamamış öğrencilere de bu kişilerden ders alma
fırsatları ortaya çıkmıştır.
İletişim teknolojilerinin sağladığı bu imkânlar eğitimcilerin ilgisini çekmiştir. Bunun sonucu
olarak, eğitimciler hızla uzaktan eğitime doğru yönelmiş olup eğitim-öğretim ortamlarını
tekrardan tasarlama gereksinimini duymuşlardır.

4. TASARIM neyi ifade etmektedir?
Belli bir konuda yapılması gereken faaliyetleri belli bir plan
çerçevesinde uygulamaktır.
Kısaca, yeni bir ortam için bilgilerin planlanması, organize
edilmesi ve etkili olarak uygulanması faaliyetleridir.
Genel amacı, var olan sistemi yada yapıyı günün yada
çevrenin şartlarına göre değiştirmektir. Bu amaç var olan
bilgilerin sentezlenmesi ve faaliyetlerinin organize edilmesi
olarak algılanabilir.
Tasarım faaliyetlerinde sistem yaklaşımı sık olarak kullanılmaktadır. Çünkü tasarım
faaliyetleri ile sistem yaklaşımı birbirine destek sağlamaktadır.
Tasarım faaliyeti içinde kullanılan sistem kuramının temel amaçları aşağıdaki gibidir:
1. Eğitimde uygulanan öğrenme-öğretme faaliyetlerini daha önceden belirlenen hedef
ve davranışlara uygun olarak organize etmek
2. Uygulama sonucunda elde edilen ürünlerin genel bir değerlendirmesini yapmak
3. Değerlendirme faaliyetlerinde meydana gelen hataları belirleyip ortadan kaldırmak
için tekrardan öğretim faaliyetleri sisteminin içine koymak
Uzaktan Eğitimde Öğretim Tasarımı
Tasarım, eğitim içinde öğrenme-öğretme ortamlarının
planlanması, organize edilmesi ve uygulanması
faaliyetlerinde etkili olarak kullanılmaktadır.Bu faaliyetlerin
adı eğitim içinde " öğretim tasarımı " ( instructional design )
olarak bilinmektedir.
Öğretim tasarımında önemli olan dört soru bulunmaktadır. Bu sorular aşağıdaki gibidir:
1. Kimin için program geliştirilecek?
2. Neler öğretilecek?
3. Öğrenmeyi en iyi biçimde gerçekleştirmede ne gibi kaynaklar ve prosedür
kullanılacak?
4. Gerekli olan öğrenmelerin oluşup oluşmadığını nasıl kontrol edilecek?
Öğretim Tasarımına Etki Eden Faktörler

5. Programın betimlenmesinde öğretimin uzaktan öğretimle nasıl bir ortamda yürütüleceği ele
alınır. Burada yapılacak uzaktan öğretimle şöyle belirlenir:
1. Hedef kitle: Kimlere ve hangi niteliklere sahip bireylere eğitim verilecek?
2. Öğretim süresi: Zamanı nedir?
3. Öğretim programının özelliği, kurs, yetiştirme, hizmet içi vb.
4. Öğretim program yapısı; Bireysel programlanmış öğretim veya bireyselleştirilmiş
modüler öğretim.
5. Programın diğer programlarla ilişkisi; Ulusal ve uluslar arası hangi programlarla
örtüşür, hangi iş alanlarını kapsar, ileri eğitim.
6. Öğretim devam eden hedef kitlenin öğretim için temel olan ortak özellikleri.
Uzaktan eğitimde önemli olan tasarım faktörleri;
1. Sistem Yaklaşımında İçeriğin Analizi
2. İşlevi Analiz Etmede
3. İşlemleri Seçme
4. Yeterliğe dayalı amaçların geliştirilmesi
5. Uzaktan öğretimde öğretim stratejileri, yöntem ve
ortam seçimi
1.Sistem Yaklaşımında İçeriğin Analizi:
Uzaktan eğitimde okutulacak ders disiplinlerinin içeriklerinin belirlenmesi ve bu
içeriklerin gelişen dünya koşullarına göre esnekliğinin bırakılması.
Bu konuda iş ve meslek analizleri yapılmalı.
Bu yapılan analizlere yönelik; iş alanları, meslek alanları, hizmet alanları ve
gereksinimleri ortaya çıkarılmalı.
Verilere göre İnternet Destekli Öğretim veya İnternetle Öğretim disiplin konuları
oluşturulmalıdır.

6. 2.İşlemleri Seçme:
Uzaktan eğitim için öncelikli programlardan başlanır.
Öğretim grubu nitelikleri; Uzaktan eğitim için bilgi ve deneyimlerin sunulacağı
ortam belirlenir.
Bu işlemlerde yapılan AG çalışmaları ve sonuçları önemli yer tutar.
Diğer taraftan derslerin benzer konuları ve birbirine destek konuları ortak biçimde
yer almalıdır.
3.İşlevi Analiz Etmede:
Uzaktan eğitim bireysel hıza dayalı ve danışmana her an ulaşabilen bir sistem
olduğundan öğrenci grubunun; bilişsel, devinsel ve duyuşsal ne dereceye kadar
yetiştiği saptanmalıdır.
4.Yeterliğe dayalı amaçların geliştirilmesi:
Uzaktan eğitimde sunulacak öğretim tasarımlarının Bloom
taksonomisine göre sırası çok önemli görülür.
Ders disiplinlerinin başlangıcında öğrenci açısından bu
amaçlara yer verilmelidir.
5.Uzaktan öğretimde öğretim stratejileri, yöntem ve ortam seçimi;
Uzaktan eğitimde iletişim çok önemli bir yer alır.
Öğrenciye aktarılacak ortam ve ortamdaki öğrenim hava ve güdülemesi etkinlik
kazanmalıdır.
Uzaktan öğretim programlarının uygulanmasında öğretim, destek ve hizmet
personelinin toplam kalite uygulamasında standartlara önem verilmelidir.
GENEL TASARIM YAKLAġIMI
Uzaktan Eğitim Tasarım Modeli

7. Tasarım modeli ele alınırken göz önünde bulundurması gereken husus, klasik
eğitim ile uzaktan eğitimde kullanılan öğretim ortamlarının farklı olduğudur.
Klasik eğitimde olduğu gibi uzaktan eğitimde de öğretim ortamlarının etkili olarak
tasarımlanması gerekmektedir.
Bu hususun gerekliliğini Wolcott (1993) yaptığı araştırmada ortaya çıkarmıştır.
Bu araştırmada, uzaktan eğitim ile öğretim faaliyeti yapan öğretmenlerin bireysel
olarak daha çok kursun içeriği ve genel özellikler konusunda yoğunlaştıkları
bunun yanında öğretim faaliyetleri ile pek ilgilenmediklerini ortaya çıkmıştır.
Bunun için, uzaktan eğitimde etkili öğrenmeler oluşturabilmek için öğretim
ortamlarının tasarlanması gerekmektedir.
Uzaktan Eğitim Tasarım Modeli
Genel tasarım faaliyetleri yapılırken tasarımcı ya da öğretmenin aşağıdaki soruları açık ve net
olarak cevaplaması gerekmektedir:
1. Niçin bu ders veriliyor?
2. Ne gibi eğitim deneyimleri kazandırılacak?
3. Bu deneyimler nasıl organize edilecek?
4. Öğrenmeleri nasıl kontrol edeceğiz?
5. Öğrenciler ile nasıl iletişim kurulacak?
Tek yönlü iletişimli uzaktan eğitim uygulamalarındaki tasarım faaliyetleri aşağıdaki gibi
gerçekleştirilmelidir:
1. Tasarım: Ders materyalleri önceden tasarlanmalı ve tasarım faaliyetlerinde o dersin
hedefvedavranışları göz önünde bulundurulmalıdır.
2. Üretim: Ders materyalleri, öğretim yılı başlamadan önce üretilmelidir.
3. Ulaştırma: Ders materyalleri, öğretim yılı başlamadan önce öğrencilere
ulaştırılmalıdır.

8. 4. İletişim: Farklı iletişim ortamları sağlanmalı. Telefon, fax yada e-mail sistemleri
iletişim kurmada kullanılmalıdır. (Günümüzde özel internet şirketlerinden e-mail
numaraları rahatlıkla edinilebilir.)
5. İletim: Bilgi aktarımda farklı iletim yöntemleri kullanılmalı. Fax , posta veya internet
sistemleri kullanılarak gerekli olan dokümanlar öğrencilere ulaştırılmalıdır.
6. Bireysel çalışma: Öğrencide bireysel çalışma sorumluluğu geliştirilmeli.
7. Planlı çalışma: Öğrenciyi planlı çalışmalar yapması için yönlendirmelidir.
8. Sınavlar: Uygulanan sınavlarda geçerliliğe ve güvenirliğe dikkat edilmeli. Bu
faaliyetler belli merkezlerde yapılmalıdır.
9. Danışmanlık: Öğrencilere danışmanlık hizmeti sunmalıdır.
10. Diğer kurumlar ile iletişim: Diğer eğitim kurumları ile anlaşarak öğrencilerin bu
kurumlaragidip ders almaları sağlanmalıdır.
Uzaktan eğitimin çift yönlü iletişimli olduğu sistemlerde
uygulanması gereken tasarım faaliyetleri aşağıdaki gibidir:
1. Planlama: Planlama faaliyetleri önceden yapılmalıdır.
2. Soru belirleme: Sınıf içinde sorutabilecek sorular önceden
hazırlanmalıdır.Soruların önceden hazırlanması zaman kaybını
önlemek açısından önemlidir.
3. Grup iletişimi: Farklı ortamlarda bulunan öğrencilere ders
ortamında birbirleri ile iletişim kurmalarına izin verilmelidir. Öğrenciler arasında soru
sorma faaliyetleri gerçekleştirilmelidir.
4. Zaman: Derse zamanında başlanmalıdır. Tele-konferans maliyetleri yüksek
olduğundan derse tam zamanında başlanmak önem taşımaktadır.
5. Giyim: Ders ortamında kullanılacak olan elbiseler ışık ortamlarına uygun olmalı. Çok
koyu yada açık renkli elbiseler kullanılmamalıdır.
6. İletim: Öğretim materyalleri öğrenciye önceden ulaştırılmalıdır.
7. Grup faaliyeti: Grup faaliyetleri organize edilmelidir. Farklı ortamlarda bulunan
öğrenciler arasında grup çalışmaları yaptırılmalıdır.
8. Teknolojiler: Farklı teknolojiler kullanılmalıdır. Materyalleri ulaştırmada ve iletişimi
sağlamada CD-ROM, internet, telefon, fax ve e-mail kullanılmalıdır.
9. İletişim: Ders süresi boyunca farklı ortamlarda bulunan her bir öğrenci ile iletişim
kurulmaya çalışılmalıdır. Bunun sağlanması için ders süresi boyunca soru sorma
tekniği kullanılabilir.
10. Özet: Ders bitiminde genel bir özet yapılmalı anlaşılmayan bir nokta var ise hemen
açıklanmalıdır.
11. Geçerlik-güvenirlik: Öğretim yılı boyunca yapılan bütün ölçme ve değerlendirme
faaliyetlerinin geçerlik ve güvenirlik özelliklerine dikkat edilmelidir. Sınavın
uygulandığı her ortamda mutlaka bir görevli bulunmalıdır.

9. SONUÇ
Uzaktan eğitim farklı mekânlarda bulunan ve eğitim ihtiyacı olan
öğrencilerin örgün eğitimini karşılamaktadır. Uzaktan eğitimde
gelişen teknoloji ile beraber klasik eğitim sistemine göre farklı
öğretim tasarımı modelleri ortaya çıkmaktadır.Öğretmen bilgi
iletişim teknolojileri sayesinde farklı mekânlarda bulunan
öğrencilerin ofislerine, evlerine, yaşadığı şehirlere ve kasabalara
aynı anda rahatlıkla seyahat edebilmektedir.Bu uygulamalarda tasarlanacak olan öğretim
ortamları farklı olmaktadır.Bunun için uzaktan eğitim ile ilgilenen eğitimcilerin, öğretim
tasarımı konusunda gerekli olan bilgiye sahip olmaları gerekmektedir.Uzaktan eğitimciler,
uyguladıkları uzaktan eğitim biçimine göre çevrenin, öğrenme ortamlarının, öğrencinin ve
eğitim teknolojilerinin durumlarını da gözden geçirerek uygun olan öğretim tasarımını
oluşturup uygulamaya koymalıdırlar.
Kaynak: erkekgozuyle.com