1. Ñýäýâ ¹ 5
ШУНАХАЙН ГЭÌÒ ЯВДАЛ

2. Áîëîâñðóóëàõ àñóóäàë:
1. Шунахайн гэмт явдлын үíдсэн шинж
2. Зарим тºрлийн шунахайн гэмт хэргийн
криминолîги шинж
3. Шуíахайн гэìт явдлûí шалтгаан нөхцºл
4. Шунахайн гэмт явдлаас урьдчилан сэргийлэх


3. 

Шунахайн гэмт явдал нь гэмт явдлын
бүтцэд хамгийн том хувийн жин эзэлдэг
гэж ¿çýæ болно
Шунахайн гэмт явдалä эдийн засгийн гэмт
явдал, иргэдийн өмчийн эсрэг гэмт
хэргүүд бүхэлдээ багтах бөгөөд эдгээрийг
бүхэлд нь шунахайн сэдэлт гэсэн нэг гол
шинжээр нь нýг бүлэг болгон авч үзäýã.

4. 
Шунахайн гэмт явдлын ¿ндсэн шинж
чанар нь сэдэлтийн өвөрмөц онцлогтîé
байдаг. Энэ сэдэлт нь аливаа материаллаг
ашгийг гэмт замаар олж авах гэсэн ñóâäàã
шунахай сэтгэл юм.

5. 

Øунахай сэдэлтээр гэмт хэрэг үйлдэгдэхэд
халдлагын янз бүрийн объектîä õàëääàã. Жишээ нь
өмч, бие хүн, төр, шүүн таслах ажиллагаа, хүн
амын эрүул мэнд, экологи, удирдлага, захиргаа гэх
мэт янз бүрийн объектын эдийн засгийн эрх ашиг
халдлагад өртөж болно.
Шунахайн сэдэлт нь бусад сэдэлтийн нэгэн адил
нийгэм, эдийн засаг, зохион байгуулалтын болон
сэтгэл зүйн шинжтэй тусгай шалтгааныг цогц
байдлаар илэрхийлсэн субьектив тусгалын
илэрхийлэл þì.

6. 
Шунахайн төрлийн гэмт хэргийн бүòцэд
өмчийн эсрэг гэмт хэрэг 70-80 орчим
хувийг эзэлж байдаг боловч түүгээр
шунахайн гэмт явдлын үндсэн шинжийг
төлөөлүүлж бопохгүй. Шунахайн гэмт
явдлын бүтцэд коррупци, мансууруулах
бодисын áизнес, зэвсгийн хууль бус
наймаа, татварын болон комьпютерын
зэрэг èõ хэмжээгээр нуугдмал байдаг гэмт
хэргүүдийг тооцож үзэх ѐстой.

7. 
Түүнчлэн дээрэм, булаалт, далайлган
сүрдүүлэх, зэвсэгт дээрэм зэрэг
бусдын эд хөрөнгөнд хүч хэрэглэх
замаар халддаг гэмт хэргүүдийг
дэлхийн çàðèì улс орнууд шунахайн
гýмт
явдлын
бүтцэд
шууд
тусгадаггүй, харин эдгээр гэмт хэргийн
халдлагын үндсэн хоѐр объектыг
харгалзан ихэвчлэн шунахайн áîëîí хүч
хэрэглэсэн гэмт хэрэг гэсэн бие
даасан бүлэгт хамааруулан үздэг.

8. 

Гэмт явдлын хандлагын талаар бичсэн НҮБ-ын
илтгэлд тэмдэглэхдээ шунахайн тºрлийн гэмт
хэргүүдийн дотроос дээрэм, хулгай, залилан
мэхлэх, үрэгдүүлэх, мансууруулах бодис худалдаалах, хээл хахууль, коррупци, шунахайн
зорилгоор хүүхэд хулгайлах гэмт хэрã¿үдийн
гаралт дэлхийн îлон оронд нэмэгдэж байна. Үүнд
хулгайн гýмт хэрэг 70 орчим хувь (хөгжиж байгаа
орнуудад 80 орчим хувь], мансууруулах бодистой
холбоотой хэрэг 6 хүртýл хувь, дээрэм 7 хүртэл
хувь, залилан мэхлэх гэмт хэрэг 4 хүртэл хувийг
эзэлж байна.
АНУ-д үйлдэгдэж байгаа гэмт хэргийн
статистикийн сүүлийн баримтаас үзэхэд 2-3
секундэд өмчийн эсрýг нýг гэмт хэрэг үйлдэгдэж
байна

10. 
манай орны хувьд хамгийн их олон
нийтийг хàмарсан, т¿гээмэл гэмт хэрэг гэж
ойлгож болно. Сүүлийн õî¸ð жилийн
судалгаанаас ¿зэхэд улсын хэмжээнд
¿йлдэгдэж байгаа нийт гэмт хэргийн 51-55
хувийг зөвхөн хулгайн гэмт хэрýг
дангаараа эзэлж байна. Ү¿нэýс иргэдийн
өмчийн хулгай зонхилж байна.

11. 
Иргэдийн өмчийг хулгайлсан гэмт хэргийн
судалгаанаас 60 орчим хувь нь хот суурин
газарт, ¿¿ний 80 илуу хувь нь гэр орон
сууцны, 40 орчим хувь нь хөдөө орон
нутагт, ¿үний 50 ил¿¿ хувийг малын хулгай
эзэлж байна. Хулгайн хэргийн 80 ил¿¿ хувь
нь өдөр буюу оройн цагаар ¿йлдэгдэж
байна.

12. 
Манай оронд гарч байгаа хулгайн гэмт
хэргийн дотор орон байранд нэвтрэн орж
хулгай хийх, халаас суйлах, малын хулгай
гэсэн гурван төрөл ямагт зонхилох хувийг
эзэлж байна. Статис-тик судалгаанаас
¿зэхэд улсын өмчийг хулгайлах гэмт хэрэг
сүүлийн жилү¿дэд цөөрч ирсэн байна. Энэ
нь өмч хувьчлагдаж, хулгайлах боломжтой
улсын өмч ¿лэмж багассанòай холбоотой
байна.

13. 
Хулгайн гэмт хэрэг ¿йлдэж байгаа
субъектын хувьд авч ¿звэл энэ
төрлийн гэмт хэргийн 70 ил¿¿ хувийг
ихэвчлэн ажил сургуульгүй буюу урьд
íü ял шийтг¿¿лж байсан х¿м¿¿с
үйлдсэн байна. Энэ гэмт хэргийг 20-35
х¿ртэлх насны залуучууд зонхилон
¿йлдэж байна.

14. 
Хулгайн гэмт хэрэг нь аргын хувьд
ялангуяа орон байрны хулгайн хэрэг нь
хаалганы цү¿ цуургыг эвдэх, хөших,
т¿лхү¿р òааруулах, байшингийн цонх,
гэрийн тооноор орох, хөдөө орон нутагт
мал хулгайлахдаа ихэвчлэн хариулга,
маллагаагүй бэлчээрт байгаа малыг
хулгайлж аймаг, сум алгасуулан туух,
машин техникээр ачиж явах арга зонхилж
байна.

16. 
Дээрмийн гэмт хэрэг манай орны хувьд
харьцангуй түгээмэл гэмт хэрэг гэж үзэж
болно. Дээрэмдэх, булаах гэмт хэргийн
шинжид нийтлэг шинж ажиглагдаж байна.
Эдгээр гэмт хэргийн 90 илүү хувь нь хот
суурин газарт үйлдэгдзж байна. Энэ хэрэг
гîл төлөв 18-23 цагийн хооронд ¿йлдэгдэж
байна.

17. 
Дээрмийн
довтолгооны
ихэнх
нь
хохирогчийн биед халдаж, сэтгэл санааны
буюу бие махбодийн х¿ч хэрэглэсэн байäàã.
Дээрмийн гэмт хэрэг ¿йлдэгчдийн 70 илүу
хувь нь 18-30 х¿ртэл насны залуучууд байна.
Мөн ажил сургуульг¿й хүмүүс, урьд
шийтг¿¿лж байсан хүмүүсээс энэ хэргийг
голлон ¿йлдэж байгаа бөгөөд уг хэргийг
үйлдэх
үед
согтууруулах
ундаа
хэрэглэсэн, бүлýглэсэн, зэвсэг хэрэглэсэн
зэрэг шинжүүд түгээмэл давтагдäаã.

18. 

Энэ гэмт хэрэг статистик судалгаанаас
¿зэхэд манай орны хувьд их биш áîëîâ
бодит амьдрал дээр нэлээд т¿гээмэл
үйлдýгдэж байгаа хэрэг юм.
Залилан
мэхлэх
гэмт
хэрэг
нь
дээрэм, булаалтын хэргээс ялгаатай нь гол
төлөв таньдаг буюу зүс мэдэх хүмү¿сийн
хооронд ¿éëäýãääýã.

19. 

субъектын хувьд харьцангуй нас тогтсон
болон эмэгтэйчүүд нэлээд оролцдогоороо
онцлог хэрэã юм.
Залилан мэхлэх гэмт хэрэгт нуугдмал
байх, бүртгэгдээгүй байх шинж зонхилох
бөгөөд хууль хяналтын байгууллагууд
зориуд санаатай тоохгүй байх, ихэнх
тохиолдолд
иргэний
нэхэмжлэлийн
журмаар шийдвэрлүүлэхээр явуулдаг
зэргээс болж уг гэмт хэргийн хүрээ
сүүлийн үед èõñýõ хандлагатай байна.

20. 

Эдийн засгийн гэмт ÿâäàë нь аль нэг улс орон
болон дэлхий дахинд ойлголтын хувьд
хэвшсэн бөгөөд аж ахуйн харилцаатай шууд
холбоотой шунахай сэдэлт бүхий гэмт
хэргийн нэгээхэн хэсэг юм.
Эдийн
засгийн
гэмт
явдал
бол
криминологийн ухаанд бий болоод төдийлөн
удаагүй байгаа өөрийн дотоод зөрчил бүхий
нийгэм эрх зүйн бие даасан үзэгдэл þì.

21. 
Эдийн засгийн гэмт явдал өөрийн гэсэн
бүтэцтэй байна. Юуны өмнө энэ төрлийн гэмт
хэрэг албан тушаалаа ашиглах замаар төр,
олон нийтийн өмч хөрөнгийг ашиглан
шамшигдуулах.үрэгдүүлэх гэмт хэргүүд орно,
Энэ төрлийн гэмт хэргийн нэг онцлог бол
түүнийг тусгай субъектууд - албан тушаалтан,
эд материал хариуцагч зэрэг хүмүүс үйлддэгт
оршино. Ийм ч учраас эдийн засгийн гэмт
явдлын
шалтгаан
нөхцөл,
урьдчилан
сэргийлэх ажил нь өөрийн гэсэн онцлогтой
байдаг.

22. 
Эдийн засгийн гэмт явдлын б¿тцэд чанар
муутай, стандартын бус, иж бүрдэл дутуу
бүтээгдэхүүн
үйлдвэрлэх,
тайлан
тоî
б¿ртгэлийг худлаа мýдээлэх, худалдан авагч
болон захиалагчдыг залилан мэхлэх, чанар
муутай, стандартын бус, иж бүрдэл дутуу
бүтээгдэхүүн худалдаалах зэрэг гэмт хэргүүд
ордог . Ийм гэмт хэргүүд улс орны эдийн
засаг, үйлдвэрлэлийн нэр хүнд, гадаад
худалдаа, худалдан авагчдын эрх ашигт үлэмж
хор аюул учруулдаг байна,

23. 

Эдийн засгийн гэмт явдал нь өөртеө олон төрлийн гэмт
хэргийг багтаадаг нилээд нарийн бүтэцтэй гэж ойлгож
болно, Үүнд валютын гэмт хэрэг,
үнэт цаасыг
хуурамчаар үйлдвэрлэх, борлуулах гэмт хэрэг татвар
нуун дарагдуулах гэх мэт гэмт хэргийг хамруулан
ойлгох юм.
Үнэт цаасны зах зээлийн дүрэм журмыг зөрчин
үйлдсэн гэмт хэргүүд нь манай улсад харьцангуй шинэ
терлийн гэмт хэрэг . Үнэт цаас гаргах, гүйлгээнд
оруулах, худалдах, арилжих, түүгээр òºëбөр тооцоо
хийх, брокер, дилерийн үйл ажиллагаа явóулах
жóрмыг зөрчсөний улмаэс бусдад их хэмжээний
хохирол
учруулах,
үнэт
цаасыг
хуурамчаар
үйлдэх, борлуулах гэмт хэргүүд эдийн засгийн гэмт
явдалд бие даасан байр суурь эзýëäýã.

24. 

Коррóпци нь олонхи улс орны эрүүгийн хуульд
нэлээд тодорхой тусгагдсан тогтсон ойлголт
байдаг.
Коррóпцитай хийх олон улсын тэмцлийн НҮБын лавлагааны материалд "Коррупци гэдэг нь
төрийн эрх мэдлийг àшиг хонжоо олох хувийн
зорилгоор хортойгоор урвуулан хэрэглэхийг
хэлнэ"

25. 

Үүнээс үзвэл коррупци нь авлига, хээл
хахуулийн хүрээнээс хальсан болох нь
харагдаж байна.
Коррóпцийн гэмт хэрэгт өөрийн онцлог
шинжүүд байна. Юуны өмнө энэ гэмт
хэргийг эрх мýдэлтэй, өндөр албан
тушаалтнууд зохион байгуулалттайгаар
õàìòðàõ замаар үйлдэнý. Энэ гэмт хэрэг
гагцхүү далдуур, нуугдмал байдалд
үйлдэгдэнэ.

26. 
Коррупцид оролцож байгаа гэм буруутай
талууд өөрсдийн хóуль бóс хэлцлээс ашиг
хонжоо олдог óчраас энý талаар гарах
гомдол гэж бараг байдаггүй. Коррупцийн
зарим ¿йлдлийг төр, нийгэмд ашигтай мэт
сурталчлах,
х¿м¿үсийн
толгойг
төөрөгд¿¿лж, чухам юу болсныг нь хяналт
шалгалтаас хөндийр¿¿лэх замаар хийх
тохиолдол байна.

27. 
Коррупци нь
нийцýн зохицох талаараа
чадварлаг, тэр нь цаг ямагт з¿сээ хувирган
төгөлдөржиж
байдаг. Нууцлаг байдал нь
коррупцийн ¿ндсэн онцлог тул энэ ¿зэгдлийн
òалаар б¿рэн б¿тэн мэдээлэл хаа ч байхг¿й гэж
¿зэж болно. Коррупцийн гэмт хэрэгт
холбогдсон сэжиг б¿хий зарим албан
тушаалтанд мөрдºн байцаалт явуулахын тулд
тусгай зөвшөºрөл авахад х¿рдэг тул энэ гэмт
хэрэг илрэхг¿й байх, ул мºр нь б¿дгэрэх нэг
нөхцөл болдог байна.

28. 

улс орны эрх ашиг, ард нийтийн òусын тулд
ажиллах ¿¿рэгтэй албан тушаалтан эрх
мэдэл, албан тушаалаа хувийн зорилгод
хортойгоор урвуулан ашиглах явдал юм.
Коррупци ядуурлыг гааруулж, нийгэм эдийн
засгийн хөгжилд гажуудал ¿¿сгэж, àðä ò¿ìýíä
¿йлчлэх боломжийг алдагдуулж, улмаар
ардчиллыг бусниулахад х¿ргэдэг байна.
Коррупцийн цөм нь хээл хахууль гэж ¿зэж
болно.

29. 

коррупци бол эрү¿гийн хуулинд заасан
гэмт хэргийн бие даасан бүрэлдэх¿¿н биш
бөгөөд àлбан тушаалын хэд хэдэн гэмт
хэргийг өөртөө багтаасан (хээл хахууль,
албан тушаалынхаа байдлыг хортойгоор
урвуулах г.м.) нэгдмэл ойлголт юм .
Коррупцитай хийх тэмцэл олон нийтийн
оролцоо
дэмжлэгг¿йгээр
амжилтад
хүрэхгүй. Коррупцийг илр¿үлэхýд хэвлэл
мэдýэллийн жинхэнэ эрх чөлөө чухал
рольтой.

30. 
Коррупцитай тэмцэх хууль тогтоомжийг
боловсронгуй
болгох,
коррупцид
холбогдсон албан тушаалтныг мөрдөн
байцаах журмыг хуульчлан тогтоох, олсон
эд хөрөнгийг хураан авах хуулийн заалтыг
боловсруулах зэрэг шаардлага тулгарч
байна.

31. 
эдийн шунал, шунахайрах ¿зэл бодлын
шалтгаан нь хувийн ºмчийн ү¿сэл хийгээд
нийгэм-эдийн засгийн тэгш бус байдал
тогтсонтой холбоотой гэж эрдэмтэд үздэг.
Мөн төр хууль цаазын ү¿сэл, тү¿ний
засаглан захирах шинж чанар нь шунахайн
сздэлттэй
гэмт
хэрг¿үдийн
гаралт, хэлбэр, шинжүүдэд ч нөлөөлж
ирсэн гэж үздэг.

32. 
Хэрвээ хэрэгцээ ба гуйланчлал нь
ядуучуудыг гэмт хэрэгт т¿лхдэг бол нийгэм
эдийн
засгийн
тэгш
бус
байдлаар
нөхцөлдсөн баяжих гэсэн шунал нь
баячуудыг болон чинээлэг хэсгийнхнийг
гэмт хэрэгт илүүтэй т¿лхэж байдаг

33. 
Нийгэм, эдийн засгийн тэгш бус байдал
социализмын ¿ед ч байсан, капитализмын
¿åä ч хэлбэр нь өөрчлөгдсөн хэдий ч
байсаар байгаа ¿зэгдэл юм. Өөрөөр хэлбэл
нийгэм-эдийн засгийн тэгш байдлыг
социализм, капитализм хоѐр аль нь ч
арилгаж чадааг¿й, тийм боловсронгуй
нийгмийн тогòолцоог енөөдөр х¿н
төрөлхтөн олоогүй байна,

34. 
'Нийгэм эдийн засгийн тэгш бус байдал нь
хүмүүсийн
ахуй
амьдрал
зан
харилцаа, сэтгэл санаанд хүртэл нөлөөлж
улмаар өмч хөрөнгийг өрсөж идэж
завших, бололцоо гарсан дээр нь ашиглах
сэтгэх¿йн
орчныг
бий
болгодог
байна.ßлангуяа нийгýм эдийн засгийн
тэгш бус байдлыí á¿òýö íü хуулиар
баталгаажих нь хүмүүсийн дургүйцлийг
төрү¿лдэг .

35. 

нийгýм, эдийн засаг, эрх зүйн шударга
бус орчин
Хаана, ямар улс оронд
өлсгөлөн, гуйланчлал их байна, баян
хоосны ялгаа зааг хýð çýðýã
байна, тэнд нийгэм эдийн засгийн тэгш
буñ байдал төдий хэмжээгээр их
байгаагийн èëýðýë болдог байна.

36. 

Үүнийг шунахайн гэмт явдлын хоѐр дахь
бодит шалтгаан гýж үзэж болно. Гачигдал
хэрэгцээ нь ямагт нэг тогтмол т¿вшинд
байдаггүй.
Эд барааны гачигдал түүхэн явцад
ºөрчлөгддөг. Эрт дээр үед тансаг
хэмээгдэж байсан зүйл өнөөдөр хүний
амьдралын наад захын хэрэгцээ болох тал
ч бий.

37. 
îрчин үед нийгмийн х¿н амын
давхаргын зарим хэсгийн амьдрàлын
ò¿вшин байнга доошилж байгаа нь
шунахайн гэмт явдëын шалтгааныг
нөхцөлд¿үлж байна

38. 
õоол, хүнс, хувцас, гэрэл цахилгаан,
орон байрны халаалт зэрýг зайлшгүй
¿йлчилгээ болон эд барааны гачигдàë
хэрэгцээ нь тү¿нийгээ шийдвэрлэх
арга замаа олохгүй хүмүүсийн хувьд
ãýìò õэрýã ¿éëäýõýä шууд т¿лхдэг
байна.

40. 
Нийгìèéí шинэ харилцааг зохицуулахад
т¿¿нд тохирсон шинэ хууль чухал ач
холбогдолтой.ªнөөгийн хууль тогтоомж
эдийн засгийн шинэ орчны өөрчлөлтийг
г¿йцэхг¿й, т¿¿нд нийцэж зохицохг¿й, хууль
боловсруулах сэтгэлгээ нь нийгмийн
өөрчлºлтөөс хоцорч байгаа явдал íü
шунахайн гэмт явдлын шалтгаан болж
байна.

41. 
Т¿үнчлэн гэмт явдлын бүтцийн
өөрчлөлтийг
хууль
эрхийн
зохицуулалт г¿йцэхгүй байна.

43. 
Шунахайн гэмт хэргийн илр¿¿лэх болон
б¿ртгэх т¿вшин хангалтг¿й байгаа ó ðààñ
энэ гэмт ÿâäàë байнга өсөн нэмэгдэõ нэг
үндэс болдог.

44. 
Øунахайн гýмт явдлын дотор нуугдмал
гэмт явдлын түвшин èõ байна. Олон тооны
багà хэмжээний хулгайн хэргийн талаар
хохирогч нь цагдаàãèéí байгууллагад
мэдээлэхг¿й өнгөрдөг òîõèîëäîë èõ áàéäàã.

45. 
Мөн нэлээд тохиолдолд иргэдийн мэдээлж
байгаа
гэмт
хэргийг
цагдаагийн
байгууллагууд б¿ртгэж авдагг¿й . Энэ нь
гэмт хэргийг ноцтой биш, алдагдсан
з¿йлийн хэмжээ их биш, эзэн холбогдогч
нь олдох найдварг¿й тул эзэн нь илрээгүй
хэргийн
тоог
нэмэгд¿¿лж
ажлын
¿з¿¿лэлтийг доош татна гэж үзэх зэрэг
олон шалтгаанаас болдог байна.

46. 

Залилангийн гэмт хэрэг үйлдэгдэхэд манай
иргэдийн хууль эрх зүйн мэдлэг дорой, хэт
итгэмтгий зан зэрэг нь эд зүйлс, мөнгөө
бусдад алдах боломжийг олгодог.
Жишээ íü: гадаад оронд зорчих визийг
тухайн орны ЭСЯ өгдөг гэдгийг мэдсээр,
энэ төрлийн гэмт хэрэг олон гарч байгааг
дуулсаар байж виз гаргаж өгнº гэсэн хэн
нэгэнд залилуулж байна.

47. 

Халаасны хулгай нь голдуу
дэлгүүр, мухлаг, зах , нийтийн
тээвэр, үзвэр үйлчилгээний зэрэг олон
нийтийн, хөл үймээн ихтэй газар
үйлдэгддэг бөгөөд ихэвчлэн
хохирогчийн сонор сэрэмжгүй байдлыг
ашигладаг.
Малыг ихэвчлэн бэлчээрт
хариулга, маллагаагүй орхих, хараа
хяналтгүй удаан орхих, зөнд нь
хаясанаас бэлэн боломжийг хулгайч
нарт олгодог.

48. 
Ердийн болон зохион байгуулалттай гэмт
¿йл ажиллагааны хамгийн олон төрлийн
хэлбэрийг хамарч эрчимтэй өсч байгаа
шунахайн
гэмт
явдлаас
урьдчилан
сэргийлэх явдал нь б¿хэлдээ гэмт явдалтай
тэмцэх үндсэн асуудлуудын нэг юм.

49. 
Урьдчилан сэргийлэх талаар зохиож буй арга
хэмжээний агуулга, цар хүрээ нь шунахайн
сэдэлттэй гэмт явдал гарах шалтгаан
нөхцөлийн агуулгад нийцэж байх нь
урьдчилан сэргийлэх үйл ажиллагааны үр
д¿нгийн чухал шалгуур þì. Иймд шунахайн
сэдэлттэй гэмт хзргээс урьдчилан сэргийлэх
арга хэмжээнуүд нь эдийн засаг, нийгэм, улс
төр, зохион байгуулалт, эрх зүй, техникийн
болон х¿мүүжлийн шинж чанартай байж
болно.

50. 
Шунахайн
сэдэлттэй
гэмт
явдлаас
урьдчилан сэргийлэх үйл ажиллагааны
чиглэл нь юуны өмнө нийгмийн
амьдралын нийгэм эдийн засгийн суурь
асуудлуудыг зохистой шийдвэрлэх яâäàë
þì.

51. 
Шунахайн
сэдэлттэй
гэмт
ÿâäëààñ
урьдчилан сэргийлэх өөр нэг багц арга
хэмжээний тухайд гэвэл хүн амын
нийгмийн хамгааллын асуудлуудыг дэс
дараатай шийдвэрлэж, хүн амыг эд
материалын хүнд гачигдлаас болон
ядуурлаас ангижруулах явдал мөн

52. • Цалин хөлсийг цаг хугацаанд îëãîõ
• өндөр настнууд болон тахир дутуу
хүмүүсийн тэтгэвэр тэтгэмжийг нийгмийн
шаардлагатай
хэмжээнд
хүртэл
нэмэгдүулэх

53. •
Төрийн зүгээс гэр б¿лийн àõóéí талаар
явуулах бодлогыг боловсронгуй болгож айл
өрхүүд, ялангуÿа эцэг эхийн асрамж
анхаарàë ìóó хүүхдү¿дэд ¿зүүлэх нийг-мийн
халамжийн ¿йлчилгээг сайжруулах, олон
хуүхэдтэй өрхүүдэд олгох тэтгэлгийг
нэмэгдүүлэх
• өрх¿үдийн орон сóóцны асуудлыг аажмаар
шийдвэрлэх

55. 




Санх¿¿гийн хяналтыг бүх шатанд жигд
сайжруулах
Төв банкнаас арилжааны банкуудад тавих
хяналтыг х¿чтэй болгох
Татварын хяналтыг сайжруулах
Хилийн болон гаалийн хяналтыг хүчтэй
болгох
Валютын хяналтыг сайжруулах.

56. Шунахайн гэмт ÿâäëûã илрү¿лэх,
мөрдөн шалгах талаар хууль хяналтын
байгууллагуудын үйл ажиллагаанд чанарын
өөрчлөлт хийж үр нөлөөг нь дээшл¿үлэх
явдал
чухàл.
Үүнд
хуулийн
байгууллагуудын ажилтны мэргэжил, ур
чадварыг сайжруулах, техник хэрэгслийн
хүчин чадлыг дээшл¿¿лэх, тэдгээрийн
ажиллах нºхцөл, материаллаг хангамжийг
сайжруулах зэрэг олон арга хэмжээ
хамаарíà.

57. 

Аж ахуйн нэгж, байгууллагын дотоод дэг
журам, сонор сэрэмж, удирдлагын үүрэг
хариуцлагыг дээшлүүлэх замаар хулгайн
гэмт
хэргээс
урьдчилан
сэргийлэх
шаардлагатай.
Түүнчлэн энэ төрлийн гэмт хэргийн хор
уршигийн
талаар
байнга
сурталчлах, мэдээлэх, иргэдийн оролцоог
идэвхижүүлэх нь хулгайн гэмт хэрэгтэй
тэмцэхэд чухал нөхцөл болдог.