Thiền định

1. Thiền quán theo phương pháp Mật Tông
Phật giáo Tây Tạng có một truyền thừa phong phú về phương pháp thiền Mật tông, vận
dụng tất cả phương diện của thân tâm con người. Tất cả năng lực mà bạn có đều có thể
phát triển. Ngang qua thiền quán bạn có thể làm sáng sạch và tịnh hoá bản thân để sống một
cách đầy đủ và trở thành một người tốt đẹp nhất mà bạn có thể.
Thiền quán mật tông sử dụng nhiều năng lực bản nhiên phàm làm người ai cũng có. Chúng
ta có thể sử dụng sức tưởng tượng, ảnh tượng hóa, nhận ra những xúc cảm của chúng ta, và
chuyển dịch thân thể. Mọi thứ mà bạn đang có đều trở thành biểu tượng của sự chuyển hóa
nội tâm của bạn.
Hãy đến với những kỹ thuật thiền quán này theo cách mà bạn học sử dụng một nhạc cụ hay
một môn thể thao mới: tức là cẩn thận làm theo những điều được hướng dẫn và kiên trì thực
tập. Chương sách này nêu ra một số cách thức thực tập theo những thiền pháp Mật tông.
Hãy sử dụng những thiền pháp trong những chương sau trên con đường phát triển nội tâm
mà bạn đang tiến bước.
CHUẨN BỊ SẲN SÀNG CHO THIỀN TẬP
Để bắt đầu thiền tập, hãy tìm một nơi mà trong một thời gian ngắn bạn không bị quấy
nhiễu. Hãy bắt đầu với năm phút thôi sau đó mới kéo dài tùy theo sự tập luyện.
Theo truyền thống thì khi thiền tập người ta ngồi trên một cái gối nhỏ đặt lên sàn nhà. Nếu
ngồi kiết già trên nền nhà làm cho bạn thoải mái thì cứ theo cách truyền thống đó. Tuy
nhiên đừng để cho việc ngồi trên nền nhà trở thành một chướng ngại. Trong những lớp
thiền tập mà chúng tôi hướng dẫn thường có những học viên vì lý do này hay lý do khác mà
không cảm thấy thoải mái khi ngồi trên sàn nhà thì chúng tôi khuyến khích họ ngồi trên một
cái ghế. Điều quan trọng nhất của thiền tập chỉ đơn giản là thực tập thiền chớ không phải là
chuyện bạn ngồi ở đâu hay ngồi kiểu nào. Hãy tìm cách ngồi thoải mái của bạn.
Tư thế ngồi thiền truyền thống là Kiết già hay bán già, chân này xếp trên chân kia. Hãy để
lưng bạn tương đối thẳng nhờ vậy hơi thở được thông thoáng. Đừng cho căng thẳng. Đặt

2. tay trên đùi. Phật giáo Tây Tạng có một số tư thế của tay gọi là thủ ấn. Chúng ta sẽ sử dụng
trong chương này. Trước hết, đơn giản là bạn hãy tìm một chỗ đặt tay thoải mái. Bây giờ
với một trạng thái tâm mở rộng bạn đã sẳn sàng để trải nghiệm thiền quán và tất cả những
lợi ích mà thiền quán đem lại.
ĐẠI THỦ ẤN: BIỂU TƯỚNG VĨ ĐẠI
Theo Evans-Wentz thì Đại thủ ấn trong những bài hướng dẫn thiền tập là một trong những
quà tặng vĩ đại nhất mà chúng ta nhận được từ phương Đông. Ông nói: ‘Đại thủ ấn chứa
đựng tinh hoa của một số giáo lý sâu thẳm nhất trong mật pháp phương Đông’ (Evans-
Wentz 1967, 101).
Đại thủ ấn không chỉ là một bộ thế kỹ thuật mà là một quan điểm. Có công năng như một
thấu kính hiển vi, những pháp Đại thủ ấn giúp cho hành giả có được những ‘thấu kính’ của
nội quán, nhận ra những tầng sâu hơn của thực tại. Khi bạn nhìn một tế bào da ngang qua
một kính hiển vi với độ phóng đại nhỏ thì bạn đã thấy rất nhiều chi tiết rồi. Nếu bạn chuyển
sang độ phóng đại cao thì trong tầm nhìn của bạn mở ra một thế giới khác với những bào tử
và mô bào vô cùng nhỏ. Sử dụng kính hiển vi điện tử có độ phóng đại cao hơn nữa thì ảnh
tượng và cấu trúc cái thế giới mà chúng ta biết hoàn toàn tan biến. Những biên tế trở nên
mơ hồ. Chúng ta thấy được một cái thực tại cực vi gồm những hạt âm điện tử, hạt trung hòa
tử – thuần túy là năng lượng. Cũng vậy pháp Đại thủ ấn rèn luyện cho nhận thức có được
cái nhìn vượt qua cái thế giới hóa mà các giác quan của chúng ta cung cấp, cho chúng ta
thấy cái bản chất của thực tại ở tầng sâu hơn: không thực thể, đơn thuần là năng lượng. Với
cái nhìn trong suốt của pháp Đại thủ ấn, thế giới này rơi vào một trạng thái thông sáng,
giống như giây phút đầu tiên khi bạn vừa rời khỏi một rạp hát tối đen sau xuất chiếu ban
ngày, thế giới lúc ấy dường như sáng tỏ hơn sinh động hơn. Loại bỏ tất cả những huyển
tượng thì còn lại là một cái vô cùng sinh động.
Những bài hướng dẫn thiền tập sau đây được trích từ những bộ sưu tập lớn. Nếu bạn có ý
muốn tu tập theo phương pháp này ở cấp độ sâu hơn, chúng tôi khích lệ bạn đi tìm một vị
đạo sư có hiểu biết để hướng dẫn bạn tiến bước trên con đường đạo. Những bài tập này sẽ
đưa bạn đến trạng thái nhất tâm tỉnh giác, một năng lực mà bạn có thể dùng làm công cụ để
tập trung ý thức và ổn định nội tâm, công cụ này bạn có thể sử dụng trong mọi công việc
mà bạn đang làm.

3. Nhất Tâm Tỉnh Giác Ngoại Hướng
Pháp thiền cổ xưa này trước hết hướng dẫn bạn làm thế nào tập trung tâm ý trên một đối
tượng duy nhất. Đặt một trái banh nhỏ hay một mảnh gổ trước mặt bạn. Chuyên tâm nhìn
vào vật ấy, tập trung tất cả sức chú ý của bạn. Chỉ nghĩ về vật ấy mà thôi. Nếu bạn nhận ra
rằng tâm tư của bạn đang lang thang, hãy nhẹ nhàng đưa chúng trở lại. Thực tập nhiều lần
bạn sẽ nhận thấy rằng tâm tư của bạn trở nên tĩnh lặng và sức của tập trung mạnh hơn.
Nhất Tâm Tỉnh Giác Nội Hướng
Bài tập này hướng sức chú tâm đến hơi thở. Nhắm mắt lại và đếm mỗi khi hơi thở hoàn tất,
thở vào và thở ra. Những bản kinh xưa bảo người ta đếm đến 21,600 hơi thở! Bạn có thể
khởi sự đếm từ một đến mười rồi lập lại. Ban đầu đếm trong 5 – 7 phút thôi rồi kéo dài thời
gian bao lâu bạn cảm thấy thoải mái là được.
Khi sức tập trung của bạn trong việc đếm hơi thở đã mạnh lên thì bạn hãy tập trung sức chú
ý trên bản thân của hơi thở. Hãy ghi nhận luồng không khí khi đi ngang qua lổ mũi rồi đi
xuống buồng phỗi. Hãy để ý thời gian nó dừng lại trong phỗi là bao lâu trước khi bạn thở ra
ngoài. Dần dần bạn sẽ trở nên quen thuộc với tiến trình của một hơi thở và phát triển năng
lực duy trì sức tập trung của bạn. Giờ đây bạn bắt đầu việc điều chỉnh những tiến trình tâm
thức và có thể phát triển một tâm thái thiền tư.
Thuần Hóa Tâm Tư Bằng Cách Để Như Thế Là Như Thế
Trong bài thiền tập này, hãy hướng năng lực chuyên nhất vào bên trong để quan sát tâm tư
của mình. Hãy để ý kỹ lưỡng sự xuất hiện và sự tan biến của những dòng suy tưởng mà
đừng cố gắng bắt chúng dừng lại hay điều hành chúng. Chỉ đơn giản là quan sát tiến trình
này. Đừng đi theo cũng đừng ngăn trở bất cứ một dòng suy tưởng nào. Chỉ đơn giản là ghi
nhận và không bị vướng vào những suy tưởng đó.
Rốt lại, bạn sẽ trở nên trầm tỉnh hơn, bạn sẽ có những giây phút mà không có dòng suy
tưởng nào xuất hiện. Sức tập trung của bạn trở nên giống như sức tập trung của một cậu bé,
chỉ nhìn chăm chú một cách tỉnh táo vào một vật hấp dẫn nào đó mà thôi. Lại giống như
con voi đối với một thẻo gai thì chẳng có gì phải màng đến, chẳng có gì phải tán tâm cả.

4. Sự Tĩnh Lặng Của Đại Dương Lúc Không Có Sóng
Phật giáo dạy rằng người suy tưởng và dòng suy tưởng là Một. Bạn có thể tự mình trải
nghiệm điều này qua thiền tập. Thực hiện lại những bài thiền tập như trên và ghi nhận
những dòng suy tưởng của bạn tuôn chảy liên miên như thế nào trong lúc bạn giữ không
cho bất cứ một dòng suy tưởng nào cuốn lôi bạn đi mất. Hãy giữ cho tâm ý nghỉ ngơi. Khi
bạn tiếp tục thiền tập như vậy thì bạn sẽ trải nghiệm sự dần dần tan biến, không còn cái
khoảng phân biệt giữa một bên là sự tuôn trào của dòng suy tưởng và một bên là phần còn
lại của tâm thức: . Như vậy là đã chứng đạt được trạng thái nhất tâm tỉnh giác.
NHỮNG BÀI THIỀN TẬP ẢNH TƯỢNG
Một khi bạn thành tựu được năng lực nhất tâm tỉnh giác thì bạn có thể dùng nó để nhận ra
được bản chất của bản thân và cuộc sống quanh bạn ở tầng sâu hơn. Bạn có thể dùng năng
lực này vào bất cứ sự vật nào chung quanh. Mọi cảnh huống đều có thể trở thành biểu
tướng của sự chuyển hóa. Những pháp thiền này vận dụng cả thân thể lẫn tâm thức, lẫn tĩnh
và động. Những bài thiền tập sau đây giới thiệu cho bạn những phương thức thiền Mật tông.
Phật giáo Tây Tạng luôn luôn sử dụng phương pháp quán ảnh tượng trong thiền tập, Một số
người có năng lực ảnh tượng hóa bẩm sinh – họ nắm bắt ảnh tượng của các sự vật theo phản
xạ, ghi nhớ sự vật một cách sống động. Một số người khác thì nắm bắt ảnh tượng là một
công việc gian nan hơn. Bạn có thể học và có được năng lực này qua quá trình luyện tập.
Hãy thực hiện những bài tập sau đây từng bước một và bạn sẽ tiến bộ trong một thời gian.
Quán Ảnh Tượng I
Nếu bạn thấy khó khăn khi quán ảnh tượng, bài tập này sẽ giúp bạn có một thể nghiệm về
việc quán ảnh tượng, dựa trên chức năng của mắt trong việc tiếp nhận hình ảnh. Hãy dùng
một mảnh giấy vuông màu đỏ sáng dán vào một bức vách màu trắng. Đứng cách bức vách
đó vài ba bước và nhìn mãnh vuông màu đỏ đó trong vòng hai phút. Sau đó, nhắm mắt lại.
Bạn sẽ thấy một ô vuông màu xanh xuất hiện trong tầm nhìn trước mắt.
Quán Ảnh Tượng II
Sau đó một thời gian bạn lại nhắm mắt. Cố gắng tái hiện lại trong trí cái ô vuông màu đỏ
mà bạn đặt trên vách. Rồi lại nghĩ về ảnh tượng màu xanh mà bạn đã thấy. Hãy để cho sức
quán chiếu của bạn qua lại thưởng thức hai ảnh tượng này. Bạn có thể nắm bắt được ảnh

5. tượng màu đỏ dễ dàng hơn màu xanh, hay ngược lại? Hãy thực tập quán sát một trong hai
màu này với hai mắt nhắm lại.
Quán Ảnh Tượng III
Hãy viết những chữ OM trên một mảnh giấy chuẩn mực, viết đầy kín cả trang giấy. Hãy
dùng ngón tay dò theo chữ đã viết từ bên trái sang bên phải trong năm – ba phút. Tiếp tục
dò và nhìn những chữ đã viết. Thực tập như vậy mỗi ngày 5 – 3 lần trong hai ngày. Vào
ngày thứ ba, nhìn nhanh qua tờ giấy, nhắm mắt lại rồi cố gắng hình thành một ảnh tượng
trọn vẹn của nó trong tâm thức. Lập lại bài tập này cho đến khi nào bạn có thể giữ được cái
ảnh tượng trọn vẹn đó trong tâm thức.
NHỮNG BÀI THIỀN TẬP QUÁN THÂN THỂ
Phật giáo Mật tông nhận thức rằng chân lý nằm sẳn trong thân thể của chúng ta. Chúng ta
có thể khám phá ra sự giác ngộ trong thân thể này nếu chúng ta hướng sức chú tâm ngược
vào trong thân thể một cách thích hợp. Những pháp thiền Mật tông vận dụng sức mạnh của
nhất tâm tỉnh giác kết hợp với thủ ấn và mật chú. Sau đây là những bài thiền tập mẩu.
Thiền Mật Chú
Âm thanh mà bạn thốt ra có thể là tâm điểm của thiền tập. Hãy tụng câu mật chú HUM AH
OM. Lập đi lập lại nhiều lần. Hãy tập trung tâm ý trên âm thanh và những rung động của
nó.
Thiền Quán Hơi Thở
Bạn có thể sử dụng thiền ảnh tượng để kết hợp hơi thở và tâm tỉnh giác lại với nhau. Hãy
quán tưởng rằng mỗi hơi thở vô là một âm tiết HUM có màu xanh dương. Mường tượng
rằng hơi thở dừng lại ở trong là một âm tiết AH có màu đỏ. Cuối cùng hơi thở thoát ra
ngoài là một âm tiết OM có màu trắng. Hãy lập lại trình tự này cho đến khi nó trở nên thuần
thục.
Thiền Tổng Thể: Mật Chú, Thủ Ấn và Quán Ảnh Tượng

6. Hãy ngồi kiết già, hai bàn tay úp trên đầu gối. Mường tượng âm thanh HUM lúc thở vô.
Dừng lại khi hơi thở đã vào trong. Khoảng dừng giữa hơi thở vào và hơi thở ra là một
thoáng hé lộ của tánh rỗng lặng (không tính). Hãy di chuyển những đầu ngón tay của bạn
ngược lên giữa ngực, nghe âm AH trong tâm thức. Giờ đây hãy thở ra với âm OM trong
tâm thức, di chuyển bàn tay trở xuống đặt ngữa trên đầu gối. Mới tập, hãy lập lại mô thức
này trong vài phút, tăng dần cho đến 20 phút.
Làm ấm cơ thể
Tumo là năng lực tạo ra hơi nóng cho thân tâm. Hành giả Phật giáo Tây Tạng học được
cách quán ảnh tượng mạnh mẽ đến độ thân thể của họ hoạt động như là một kho nhân điện,
phát ra nhiệt lượng. Những kỹ năng này đã được kiểm nghiệm. Hành giả phải ngồi ngoài
trời trong một đêm băng giá. Người ta áp một tấm bố ướt trực tiếp lên tấm lưng trần của
ông ta. Nhờ năng lực tập trung tạo ra một nguồn thân nhiệt đủ để làm khô tấm bố. Những
hành giả lão luyện có thể liên tục làm khô nhiều tấm bố.
Những hành giả này cho chúng ta thấy rằng tâm thức con người có thể điều khiển thân
nhiệt. Những công đoạn trong Tummo rất phức tạp, nhưng bạn có thể thực nghiệm bài
thiền tập này để bước đầu khai thông nguồn thân nhiệt của mình.
Hãy ngồi yên lặng vài phút. Trước hết hãy kiểm tra nhiệt độ của lòng bàn tay. Hãy áp lòng
bàn tay của bạn lên bắp tay trên. Ghi nhận độ ấm hay độ lạnh mà lòng bàn tay của bạn cảm
nhận được. Bây giờ hãy chấp hai bàn tay lại, những ngón tay từ vế hướng ra ngoài. Nhắm
mắt lại, mường tượng hơi ấm xuất hiện giữa hai bàn tay. Bạn có thể mường tượng ra một
ngọn lửa trong lò sưởi, sự ấm áp của mặt trời, thậm chí một máy sưởi điện. Sử dụng hình
ảnh nào mà bạn có trải nghiệm sống động. Mường tượng nhiệt lượng đã lan tỏa ngược lên
cánh tay của bạn. Khi bạn sắp ngừng tập, hãy kiểm tra lại nhiệt độ của lòng bàn tay và so
sánh với nhiệt độ của nó lúc mới bắt đầu tập. Qua quá trình tập luyện, bạn có thể nhận ra sự
khác biệt.