Nu de economie weer voorzichtig groeit, vraagt een dringend probleem opnieuw de aandacht: de komende jaren ontstaat een structureel krappe arbeidsmarkt. Voornamelijk als gevolg van vergrijzing en ontgroening bereiken we in 2011 een omslagpunt, waarna de omvang van de potentiële beroepsbevolking begint te dalen.

1. trends 87198
op de arbeidsmarkt
hoogopgeleiden
good to know you

2. tekort aan
hoogopgeleiden:
de gevolgen voor u
Nu de economie weer voorzichtig groeit, vraagt een dringend
probleem opnieuw de aandacht: de komende jaren ontstaat
een structureel krappe arbeidsmarkt. Voornamelijk als gevolg
van vergrijzing en ontgroening bereiken we in 2011 een
omslagpunt, waarna de omvang van de potentiële beroeps-
bevolking begint te dalen.
Tegelijk neemt de behoefte aan goed opgeleide medewerkers op hbo- en
wo-niveau juist toe. De concurrentie om de schaarse hoogopgeleide mede-
werker zal aanzienlijk scherper worden. De relatie tussen werkgever en mede-
werker verandert daardoor: de positie van de laatste wordt sterker.
Het economisch herstel stimuleert nu al het zelfvertrouwen van medewerkers,
blijkt uit de Randstad Werkmonitor. In dit onderzoek peilt Randstad elk
kwartaal de stemming onder werknemers. Hoogopgeleiden blijken minder
tevreden met hun werkgever dan andere werknemers en ze staan vaker open
voor een andere baan.
Naarmate de schaarste op de arbeidsmarkt groeit, krijgen goed gekwalifi-
ceerde medewerkers het steeds meer voor het uitkiezen. Organisaties moeten
daarom meer gaan inspelen op hun wensen. Uit de Werkmonitor blijkt dat
zij vooral op zoek zijn naar groei, zowel op persoonlijk vlak als in het werk.
Ze willen een werkgever die mogelijkheden biedt voor ontwikkeling en
promotie, maar ook voor bijvoorbeeld flexibel werken en een goede balans
tussen werk en privé. Daarbij gaat het om maatwerk, niet als een vertaling
van algemeen geldende voorwaarden, maar afgestemd op de persoonlijke
behoefte van het individu.
Uit ander onderzoek van Randstad (Arbeidsmarktverkenning 2010) blijkt
echter dat werkgevers hier vaak nog helemaal niet aan toe zijn. Of het nu gaat
om verwerving van arbeid, strategische personeelsplanning of herinrichting
van de individuele arbeidsrelatie: een meerderheid van de organisaties antici-
peert nog niet of nauwelijks op de komende krapte op de arbeidsmarkt.
Toch zijn de gevolgen van de krapte aan hoogopgeleiden onontkoombaar.
We hopen dat de onderzoeksresultaten op de volgende pagina’s u helpen
uw organisatie hierop voor te bereiden.
199519961997199819992000 trends op de arbeidsmarkt
hoogopgeleiden

3. structureel tekort
hoogopgeleiden dreigt
De gevolgen van de crisis eisten in 2008 en 2009 Opleidingsniveau beroeps- Economie trekt
tijdelijk alle aandacht op. Daardoor dreigde een Uitstroom vindt
bevolking blijft stijgen voorzichtig aan
structureel en ingrijpend probleem even ‘vergeten’ nu al plaats
Het CPB verwacht dat de Nederlandse
te worden: de arbeidsmarkt wordt krap, vooral als Met ingang van 2011 daalt de omvang 2000 2010
economie in 2010 met 1,75 procent zal
het gaat om hoogopgeleide medewerkers. van de potentiële beroepsbevolking:
groeien, voor 2011 wordt 1,5 procent
de leeftijdsgroep tussen 20 en 64 jaar.
voorzien. De werkloosheid daalt dan van
De krapte was gedurende de crisis niet verdwenen. Zelfs op De pensionering van de babyboom- hoog
hoog laag
laag
laag
laag hoog
hoog gemiddeld 5,5 procent van de beroeps-
27%
27% 23%
23%
het dieptepunt van de recessie had meer dan 30 procent van generatie begint goed op gang te 28%
28% 34%
34% bevolking dit jaar tot 5 procent komend
alle werkgevers moeite met het vinden van personeel, blijkt uit komen en de instroom van jongeren
jaar. De onzekerheid van deze ramingen is
onderzoek van Randstad. Zij kregen te weinig sollicitanten, daalt. Groei van de beroepsbevolking middelbaar
middelbaar middelbaar
middelbaar overigens groot, onder andere vanwege
en degenen die solliciteerden hadden vaak niet de gewenste moet komen van toename van de 45%
45% 43%
43% de voortdurende onrust op de financiële
opleiding of werkervaring. arbeidsparticipatie.
en valutamarkten.
Inmiddels stijgen de tekorten aan personeel in de meeste De krimp van 5,2 procent tussen het eerste
sectoren alweer. Er is een tekort aan bèta-afgestudeerden, Bron: gegevens Enquête Beroepsbevolking CBS kwartaal begin 2008 en medio 2009 was
technische functies op hbo-niveau zijn moeilijk te vervullen met uitzondering van de Tweede Wereld-
en het gebrek aan goed opgeleide kandidaten voor hogere oorlog de grootste sinds 1992. Gezien
managementfuncties neemt toe. deze uitzonderlijke klap valt de toename
‘Crisisbestendig’ van de werkloosheid erg mee. Daarbij
Verwachtingen bijna op niveau 2007 Jonge hoogopgeleiden deden het ook in het crisisjaar spelen veel factoren een rol, waaronder:
Meer dan tweederde van de arbeidsmarktprofessionals ziet de 2009 goed op de arbeidsmarkt. Volgens het Centraal • een daling van de groei van het arbeids-
komende drie jaar de werkloosheid dalen en de werkgelegenheid Bureau voor de Statistiek (CBS) was bijna 94 procent aanbod (het reservoir aan niet-werkende
stijgen, zo blijkt uit de Arbeidsmarktenquête 2010 van de Raad van de hoogopgeleiden tussen 25 en 35 jaar (die geen vrouwen raakt langzamerhand leeg;
voor Werk en Inkomen. Daarmee zitten we bijna weer op het onderwijs meer volgden) aan het werk. het aantal schoolverlaters neemt af door
niveau van voor de crisis. Pas afgestudeerden met een hbo- of wo-opleiding deden de ontgroening);
De krapte is dus niet iets van de (nabije) toekomst, maar een er wel wat langer over om een baan te vinden dan voor • het begin van de uitstroom van de
probleem van nu. Belangrijkste oorzaken daarvan zijn vergrijzing de recessie, maar hun startsalaris bleef op niveau. babyboomgeneratie;
en ontgroening in combinatie met de toenemende behoefte van • het flexibele karakter van een deel van
onze kenniseconomie aan steeds beter opgeleide medewerkers. de Nederlandse arbeidsrelaties.
En het wordt alleen maar erger: de grote leeftijdsuitstroom is
nog maar net begonnen.
We staan aan de vooravond van een structureel tekort, waarvan
we tijdens de recessie de effecten al voelden.
trends op de arbeidsmarkt
hoogopgeleiden

4. zelfbewuste
werknemer wil groeien
Een (hoger) inkomen is zeker niet meer de Waarin groeiden hoogopgeleiden Groei is gedeelde
enige reden om te werken. Werknemers willen ‘Ontwikkelen in werk
de afgelopen twee jaar? verantwoordelijkheid
meer. Vooral hoogopgeleide medewerkers zijn én als persoon’
Werknemers kijken volwassen en even-
steeds vaker op zoek naar groeimogelijkheden. Hoogopgeleide medewerkers zien werkgerelateerde
47,4%
vaardigheden wichtig naar hun groeikansen. Bijna alle
hun ontwikkeling meer dan andere (werkgerelateerde)
42,4% hoogopgeleiden vinden dat ze zelf het
De wensen van werknemers liggen voor een belangrijk deel werknemers vooral als een geheel: kennis
meer initiatief moeten nemen tot groei in hun
op het vlak van groei, in hun werk, maar ook persoonlijk. een combinatie van zakelijke en verantwoordelijkheid
36,2%
werk. Een meerderheid doet dat ook.
Ze zijn op zoek naar goede mogelijkheden voor: persoonlijke groei.
assertiviteit 24,5% Ze rekenen daarbij wel vrijwel unaniem
• ontwikkeling; Die groei vinden ze van groot belang:
verbeterde balans op steun van hun werkgever.
• promotie; als ze zich bij een andere werkgever tussen werk en privé
21,9%
• flexibel werken; sneller of beter kunnen ontwikkelen,
wijsheid 19,0% Steun werkgever
• het combineren van werk en zorg (privé). is bijna de helft bereid de overstap te
verbeterde status Driekwart van de hoogopgeleide werk-
maken. op werkgebied
16,6%
nemers is tevreden over de manier waarop
Blijven ontwikkelen de mate waarin zij ‘uit
zichzelf halen wat erin zit’
11,5% de werkgever de ontwikkeling van zijn
Van alle medewerkers hechten de hoogopgeleiden het
betere primaire personeel ondersteunt. Bijna 60 procent
meeste belang aan ontwikkeling, blijkt uit de Randstad arbeidsvoorwaarden
11,0%
heeft in het afgelopen jaar ook daadwerke-
Werkmonitor. Van de hoogopgeleide medewerkers wil aan meer mensen leiding
gaan geven
7,5% lijk een opleiding of training gevolgd, blijkt
bijna 90 procent zich hun hele loopbaan blijven ontwikke-
meer vrije dagen uit de Randstad Werkmonitor.
len. Bij middelbaar opgeleiden is dat bijna 80 procent en in de week
4,0%
Wel zijn er verschillen per branche. In de
bij laagopgeleiden ruim 70 procent.
aandacht voor gezin 3,5% handel en distributie blijft de steun van
werkgevers wat achter. Bij de overheid en
Vertrek meer vakantiedagen 2,7%
in de non-profitsector is die steun juist
Werkgevers die niet aan de verwachtingen van hun werk-
anders 7,6% bovengemiddeld. In deze beide sectoren
nemers kunnen of willen voldoen, kunnen voor onaan-
volgen werknemers ook vaker dan gemid-
gename verrassingen komen te staan. Werknemers krijgen n=275
deld een opleiding.
steeds meer vertrouwen in hun kansen op de arbeidsmarkt.
Meer dan driekwart van de hoogopgeleiden denkt binnen
zes maanden een nieuwe baan te kunnen vinden. Vooruitgang ondanks de crisis
Hoogopgeleide werknemers zijn ook vaker dan anderen
Recessie of niet, in 2009 gingen veel werknemers er toch
ontevreden over hun huidige werkgever en ze staan meer
op vooruit. Meer dan de helft van alle werknemers kreeg
open voor andere mogelijkheden.
de inflatiecorrectie verrekend in het salaris; tweederde
ontving de gebruikelijke periodieke verhoging. Ook de
primaire en secundaire arbeidsvoorwaarden verbeterden
voor een aanzienlijk deel van de werknemers:
respectievelijk 46 en 40 procent.
trends op de arbeidsmarkt
hoogopgeleiden

5. de recessiegroeier
is ambitieus
Natuurlijk hebben veel mensen erg te lijden
Mobieler dan anderen De recessiegroeier verwacht meer Werknemer voelt
gehad onder de economische crisis. Toch had Verwachtingen voor 2011: zich sterker
de recessie voor ten minste één groep werk- Een recessiegroeier ziet zijn arbeids-
toekomst zonniger in dan andere Werknemers hebben stijgende verwachtin-
nemers ook een positief effect. Ruim een kwart Ik verwacht dat mijn
vaste salaris zal worden
Recessiegroeiers 79% 21%
gen van hun werk(gever), zo blijkt uit de
werknemers. Bijna de helft van de
van de werknemers, zo blijkt uit de Randstad recessiegroeiers verwacht binnen nu
verhoogd met de
inflatiecorrectie Andere werknemers 56% 44% Randstad Werkmonitor. Het vertrouwen
Werkmonitor, heeft zich als gevolg van de crisis en zes maanden ander werk te zullen Ik verwacht dat mijn
dat ze hun wensen ook kunnen verzilveren,
Recessiegroeiers 77% 23%
juist sneller ontwikkeld. We noemen ze: doen – hetzij bij de huidige werkgever vaste salaris zal worden blijkt bovendien te groeien. Een meerder-
verhoogd met de
hetzij ergens anders. heid denkt dat de werkgever wel iets
recessiegroeiers. gebruikelijke
Andere werknemers 46% 54%
Bij de overige werknemers is dat maar
periodieke stijging kan missen.
20 procent. Ik verwacht dat mijn Recessiegroeiers 74% 26% Werknemers rekenen voor het komende jaar
De snellere ontwikkeling van de recessiegroeiers werd ver-
In de praktijk blijkt de recessiegroeier
primaire arbeids-
dan ook op een goede beloning. Bijna twee-
oorzaakt doordat ze meer of ander werk te doen kregen. voorwaarden zullen
ook een stuk mobieler. In de laatste verbeteren Andere werknemers 42% 58% derde verwacht minstens inflatiecorrectie en
De meesten ontwikkelden zich vakinhoudelijk, daarnaast
zes maanden is deze groep twee keer 56 procent gaat ervan uit dat ook de perio-
ontplooide 39 procent zich ook op persoonlijk vlak. Ik verwacht dat mijn Recessiegroeiers 73% 27%
zo vaak van werkgever gewisseld als secundaire arbeids-
dieke loonsverhoging gewoon doorgaat.
Recessiegroeiers zijn relatief vaker jonge werknemers (tot 30
de andere werknemers. Persoonlijke
voorwaarden zullen Verder vindt meer dan de helft van de wer-
jaar) en iets vaker mannen dan vrouwen. Het opleidingsniveau verbeteren Andere werknemers 40% 60%
ambitie is voor de recessiegroeier kenden dat ze op grond van hun prestaties
speelt geen rol.
ook twee keer zo vaak de reden voor (zeer) mee eens (zeer) mee oneens een bonus hebben verdiend; 40 procent
vertrek. rekent daar zelfs op. De verwachtingen zijn
Ambitieus en promotiegericht Recessiegroeiers n=238
Andere werknemers n=572 op dit punt wel zeer hooggespannen, want
Recessiegroeiers zijn meer dan anderen alert op promotie-
in de praktijk ontvangt slechts een kwart van
kansen. Dat is niet zo vreemd: ze hebben er doorgaans flink wat
de werknemers een prestatiebonus.
taken bij gekregen en zich daardoor ontwikkeld. Maar slechts
De eerder genoemde recessiegroeiers nemen
een op de vijf is er in functie of salaris op vooruitgegaan.
hier opnieuw een bijzondere positie in.
Het ligt dus voor de hand dat ze hun groeicurve wel eens willen
Zij hebben flink hogere verwachtingen van
omzetten in een promotie, óf in een carrièreswitch. Soms kan
de uitkomsten van komende salarisonder-
dat binnen het bedrijf waar ze werken, maar als promotie
handelingen dan de doorsnee werknemer.
te lang op zich laat wachten, zoeken recessiegroeiers hun
kansen elders.
Werkgevers doen er verstandig aan het niet zover te laten
komen, want juist deze ambitieuze recessiegroeiers zijn waarde-
vol voor de organisatie.
trends op de arbeidsmarkt
hoogopgeleiden

6. schaarste hoort
strategie te bepalen
Arbeid wordt schaars. Tegelijk leven we steeds meer
Flexibele Aantrekkelijk werkgeverschap
in een diensteneconomie, waarin succes steeds vaker
afhangt van de menselijke factor. Daarmee wordt arbeidsrelaties Medewerkers verwachten meer dan ooit vrijheid en oplossin-
gen die bij hun eigen situatie, levensfase, carrièrewensen en
arbeid een dominante factor in het strategische De arbeidsmarkt en de arbeidsrelatie talenten passen. Organisaties die hier onvoldoende op inspelen,
beleid van elke organisatie. zijn definitief van karakter veranderd. zullen steeds meer terrein verliezen. Want medewerkers zullen
Collectieve afspraken maken steeds het steeds meer voor het zeggen krijgen bij het maken van
Schaarste aan arbeid betekent dat: meer plaats voor nieuwe vormen van keuzes. Vooral jonge hoogopgeleiden zijn zich daar heel goed
• personeelsplanning een strategische kwestie wordt; (individuele) arbeidsrelaties. Dit geldt van bewust. En de nieuwe generaties hebben een verscheiden-
• organisaties scherper gaan concurreren op de arbeidsmarkt het sterkst voor hoogopgeleiden, heid aan wensen.
en daarom veel sterker dan nu moeten inspelen op de wensen maar dringt ook langzaam door in alle Natuurlijk willen ze werk, een goed inkomen en enige zeker-
van medewerkers. lagen van de beroepsbevolking. heid. Maar ze zijn vooral ook op zoek naar eigen verantwoor-
Het duurzaam kunnen beschikken over arbeid en kennis hoort Flexwerk – van uitzendwerk tot het delijkheid en ontwikkeling. Salaris is verworden tot een (dis)
dus hoog op de agenda te staan. Maar uit onderzoek van ZZP-bestaan – is daarbij sterk in op- satisfier. Door salaris en contract alleen wordt niemand meer
Randstad blijkt dat twee van de drie organisaties in hun beleid komst. Volgens cijfers van CBS/SZW gebonden.
nog niet of nauwelijks anticiperen op toekomstige ontwikke- was eind 2009 ruim een kwart van alle
lingen op de arbeidsmarkt. flexwerkers hoogopgeleid. Vinden, binden en boeien
Belangrijke voorwaarden voor het aantrekken, motiveren en bin-
Strategische planning den van deze nieuwe medewerkers zijn (in willekeurige volgorde):
De toekomst vraagt om langere termijnplanning in de vorm van • erkenning, waardering;
in-, door- en uitstroomscenario’s, een naar buiten gerichte blik op • missie en reputatie van de organisatie;
nationale én internationale ontwikkelingen, en een scherpe visie • groei en ontplooiingsmogelijkheden;
op de juiste mate van flexibilisering. • de kwaliteit van leidinggeven – inspirerend leiderschap;
Verder geldt dat wie in een concurrerende markt voldoende goed • inhoud van het werk;
gekwalificeerde nieuwe mensen wil aantrekken en behouden, • investeren in duurzame inzetbaarheid;
anders met zijn personeel moet omgaan. De macht verschuift • maatwerk in de arbeidsrelatie.
ten gunste van de werknemer. Vinden, binden en boeien van Natuurlijk tellen de primaire en secundaire arbeidsvoorwaarden
personeel wordt prioriteit. ook mee. Maar daarmee kan een werkgever zich steeds minder
onderscheiden: een goed opgeleide medewerker weet dat hij die
elders ook krijgt aangeboden.
Verantwoording
De hier gebruikte onderzoeken zijn: Randstad Werkmonitor oktober 2010, Randstad Werkmonitor december 2010, Arbeidsmarkt-
verkenning 2010 (Randstad Nederland, Yacht en FunktieMediair).Andere gegevens zijn afkomstig van het Centraal Bureau voor de
Statistiek (Enquête Beroepsbevolking, Jeugdmonitor), Centraal Planbureau (MEV 2011, Kortetermijnraming december 2010); het
ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (Arbeidsmarktmonitor 2010); en de Raad voor Werk en Inkomen (Arbeidsmarkt-
enquête 2010).
trends op de arbeidsmarkt
hoogopgeleiden