SlideShare a Scribd company logo
1 of 22
Download to read offline
SPIS TREŚCI
2 Spis treści/uczestnicy
3 List dyrektora
4 Caturo: mały wojownik z
Castro de São Lourenço
5 Powrót Dom Sebastião
6 Przemierzając rzekę
7 Zajęcia na świeżym
powietrzu
8 Słone rośliny w parku
przyrodniczym
9 Portugalska kuchnia
10 / 11 Rzeka Krka i rzeka
Cávado
12 Douro i Porto - świato-
we dziedzictwo UNESCO
13 Algi - organiczny nawóz
14 Rybacy
15 Sargaceiros z Apúlii
16 Jak zrobić magnez na
lodówkę “Sargaceiros”
17 Ważne statki dla
Portugalii i Cypru
18 Wrażenia uczniów
19 Komiks
SPIS TREŚCI / UCZESTNICY 2
Escola Básica de Apúlia, Apúlia, Esposende, Portugalia
Primary School of Skopelos, Lesvos, Grecja
Osnovna Skola Jurja Sizgorica, Sibenik , Chorwacja
Nauczyciele: Ivana Rupić,
Anita Matić and Ivana Dujić
Uczniowie: Cvita Skorić,
Gabriela Perković, Ante
Vlahov and Andrija Šunjara
Szkolnna społeczność: uczniowie,
rodzice, nauczyciele, personel.
Dimotiko Scholeio Daliou 2, Dali, Cypr
Nauczyciele: Kakia Angelidou
and Klitos Shengas.
Uczniowie: George Olymbiou,
Pantelis Solomou, Gabriella
Kamenou and Veronika Kamenou
Nauczyciele: Angela Tsakyri,
Chatzikonstantinou Dimitra
Uczniowie: Athanasia Ververi,
Smaragda Eleftheriadou, Louiza
Karakontaki, Eleni Trichona, Maria
Tsompanelli
Nauczyciele: Maria Sliz and
Paulina Niegowska
Uczniowie: Pawel Jasic, Kasandra
Miszewska, Martyna Czapla and
Kaja Zlocka
The T. Kościuszko Primary School No 1, Mierzęcice, Polska
LIST DYREKTORA
Nasza szkolna społeczność z przyjemnością przyjęła partnerów
Erasmusa+ z Cypru, Chorwacji, Grecji i Polski.
To były bardzo ważne dla nas wszystkich dni. Dołożyliśmy
szczególnych starań, aby przygotować w tym tygodniu zajęcia, w
których zaprezentowaliśmy naszą kulturę. Jednak przede
wszystkim były to dla nas chwile radości i przyjaźni.
Wszyscy jesteśmy zgodni co do tego, że projekt Erasmus+ to
fantastyczne doświadczenie. Daje nauczycielom i uczniom wiele
możliwości, pozwala także każdemu rozwijać się w środowisku
wielokulturowym.
Te kilka dni spędzone w towarzystwie uczniów Erasmusa+,
dzielenie się obyczajami, poznawanie stylu życia innych państw
były dla nas bardzo ważne. Pomogło naszym uczniom rozwinąć
się i dojrzeć, patrząc na inne kultury w bardziej otwarty sposób i
uświadamiając sobie bogactwo ich różnorodności. Wszyscy
rozwinęliśmy w sobie wspólną tożsamość - tożsamość
europejską.
Tematem naszego projektu jest dziedzictwo europejskie, w
Portugalii szczególnie zwróciliśmy uwagę na dziedzictwo
naturalne. Naszym celem było położenie szczególnego nacisku
na znaczenie relacji między ludźmi, społecznościami, miejscami a
ich historią, Chcieliśmy pokazać, jak dziedzictwo i przyroda
przenikają się na wielu płaszczyznach. Bardzo ważne jest, aby
uświadomić młodym ludziom potrzebę zachowania i docenienia
tego związku.
Wszystkie kraje mają miejsca o szczególnym znaczeniu dla
dziedzictwa europejskiego. Erasmus+ pozwala nam nauczyć się
ich poszanowania, jak również dzielenia się nimi. To ta część
Erasmusa+, którą lubimy najbardziej.
Dyrektor Szkoły Podstawowej w Apúlia,
Agrupamento de Escolas
António Correia de Oliveira
Escola Básica de Apúlia
Avenida da Praia, S/N
4740-033 Apúlia
Esposende
Portugal
Caturo: mały wojownik z Castro de São Lourenço 4
Primary School of Skopelos
Lesvos, Greece
Dawno, dawno temu, około 2000 lat temu, był mały chłopiec o
imieniu Caturo. Rzymianie często atakowali wybrzeża Portugalii,
więc rodzina Caturo opuściła dom i poszła w góry, szukając
bezpieczeństwa. Chcieli też uniknąć rzymskich statków. Niestety
ich ziemia została podbita… Rzymianie często łapali ludzi i
zmuszali ich do pracy w gospodarstwach rolnych, do płacenia
podatków, a nawet wysyłali ich do Rzymu jako niewolników.
Rodzina Caturo zbudowała małe, okrągłe kamienne domy ze
słomianymi dachami, aby zamieszkać w lesie. Zrobili kuchnię do
gotowania nad ogniem, zrobili pokój do spania, magazyny do
przechowywania swoich towarów oraz warsztat z narzędziami
dla ojca Caturo, który był kowalem. Caturo zwykł łowić ryby ze
swoim dziadkiem, pomagać w pracach domowych, zbierać
drewno na ognisko, zbierać orzechy i grzyby w lesie. Kiedyś
pomagał ojcu w warsztacie, ucząc się umiejętności kowala. Ale
pewnego dnia Rzymianie dotarli do gór …… ...
POWRÓT DOM SEBASTIÃO 5
Osnovna skola Jurja Sizgorica
Sibenik, Croatia
Przyjechaliśmy do Esposende późno w nocy.
Padało. Naprawdę nas to zaskoczyło. Nie
spodziewaliśmy się deszczu w słonecznej
Portugalii. Ale jeszcze bardziej zaskoczyła nas
syrena, która odzywała się całą noc. Nigdy nie
słyszeliśmy takiej syreny. Rano dowiedzieliśmy
się, o co w tym wszystkim chodziło. Była to
syrena z pobliskiej latarni morskiej, sygnalizująca
mgłę .
Miasto Esposende znajduje się u ujścia rzeki
Cavado do Oceanu Atlantyckiego, a ze względu
na dużą wilgotność powietrza mgła może
powstawać w chłodniejsze poranki. Wydawało
nam się jednak, że mgła drażni mieszkańców
miasta, ponieważ nie widzieliśmy ich zbyt wielu
tego dnia. Dowiedzieliśmy się jednak, że mgła
ma szczególne znaczenie dla Portugalczyków.
Legendarny powrót króla Sebastiana
Z n i k n ą ł
( p r a w d o p o d o b n i e
zabity) w bitwie pod
A l c á c e r Q u i b i r .
Sebastian I jest często
określany jako The
Desired lub The
Asleep, ponieważ naród
portugalski pragnął jego
powrotu, gdyż po jego śmierci nastąpił upadek
Portugalii. Sebastian pojawia się często w
portugalskich legendach. Powraca we mgle,
gdzieś w górach, wtedy kiedy Portugalia
potrzebuje go najbardziej.
Dla miasta Esposende któl Sebastian jest ważną
postacią. Wywnioskować to można z posągu
wzniesionego przez mieszkańców na jego cześć,
wtedy gdy zyskało prawa miejskie. Ponadto
wiele restauracji nosi imię króla.
PRZEMIERZAJĄC RZEKĘ
Escola Básica de Apúlia, Apúlia, Esposende, Portugal
Rzeka Cávado jest ważną częścią
dziedzictwa naturalnego północnej
Portugalii. Ma bogatą faunę i florę, a
otoczenie jest przepiękne.
Kiedyś, przed budową mostu,
przeprawa przez rzekę w drodze na
północ kraju i do Galicji w Hiszpanii
odbywała się na łodzi o nazwie „A Bar-
ca do Lago - The Lake Boat”. Ta łódź
przewoziła nie tylko pielgrzymów w
drodze do Santiago de Compostela, ale
także królów i innych możnych w dro-
dze do domów wakacyjnych na północ-
nym wybrzeżu. Na obu brzegach rzeki
czekali żeglarze, gotowi przewieźć po-
dróżnych.
Dziś replika tego statku zachwyca
mieszkańców i turystów podczas
wycieczek organizowanych przez Bel-
miro Penetra, byłego kajakarza
olimpijskiego, który doskonale zna
Cávado, swoje dawne miejsce
treningowe.
Belmiro Penetra korzystając z zasobów
naturalnych i kulturowych regionu,
stara się stworzyć możliwości tym,
którzy chcą podziwiać krajobrazy
przybrzeżne rzeki. Przekraczając rzekę,
ciesząc się jej spokojnymi i rozległymi
wodami, z łatwością zrozumieliśmy,
dlaczego kiedyś nazywano ją jeziorem.
Rejsy rzeką umożliwiają poznanie
dziedzictwa naturalnego regionu, a
także podnoszona świadomość ludzi na
temat potrzeby ochrony środowiska.
Jednocześnie jest to niesamowite
miejsce, by razem z przyjaciółmi i
rodziną spędzić miło wspólny czas.
ZAJĘCIA NA ŚWIEŻYM POWIETRZU
Dimotiko Scholeio Daliou, Dali, Cyprus
Kajak: dzięki temu
uczniowie zapoznali
się z żywiołem wody.
Widzieli portugalskie
gatunki ryb i roślin,
chodzili po błocie,
płynęli kajakiem po
jeziorze.
Bieg na orientację: na wzgórzu, na którym położone jest Castro de São Lourenco, znajduje się
starożytna osada, w której dzieci brały udział w biegach na orientację. Nauczono ich, jak czytać
mapę, orientować się w lesie, współpracować w dużych zespołach i odnajdować różne elementy
natury.
Wspinaczka: po założeniu specjalnej uprzęży wspinaczkowej spróbow-
aliśmy nowego wyzwania. A przy okazji obcowaliśmy z florą Portugalii.
SŁONE ROŚLINY W PARKU PRZYRODNICZYM
Escola Básica de Apúlia
Apúlia, Esposende, Portugal
Pierwsze popołudnie w Portugalii spędziliśmy spaceru-
jąc na łonie natury. Wybraliśmy Park Przyrodniczy Północnego
Wybrzeża. Mieliśmy okazję obserwować cudowne krajobrazy
nam brzegami rzeki Cávado. Zaprosiliśmy profesora Artura Vi-
anę, który pomógł nam zrozumieć przyrodę parku. Profesor Ar-
tur Viana jest odpowiedzialny za promocję parku, wcześniej nato-
miast był nauczycielem w szkołe w Apulii. Park Przyrodniczy
Północnego Wybrzeża, liczy sobie 16km i położony jest wzdłuż
wybrzeża, od północnego wybrzeża, pomiędzy ujściem rzeki
Neiva a Apulią. Jest on obszarem chronionym.
Był szary dzień, przez co trudno było
zobaczyć niektóre zwierzęta. Obrzar przy ujściu
rzeki wykorzystują gatunki wędrowne i zimujące.
Kilka gatunków, takich jak kaczki i sandpiper,
wykorzystuje to siedlisko, głównie jako schronienie
zimowe. Rośliny ujścia rzeki zasilane są mieszanką
słodkiej wody z rzeki i słonej wody z oceanu, stąd
zadomowiła się tam specyficzna roślinność wodna.
Na terenach podmokłych zasalanych wodą z ocea-
nu spotkać można gatunki przystosowane do soli
zwane halofitami.
Halofity, które zwróciły naszą uwagę,
znajdują się w pobliżu linii wodnej, a profesor Ar-
tur Viana zebrał próbki roślin: salicornea i sarco-
cornia, dzięki czemu mogliśmy spróbować jaki
mają smak!
Rośliny te są smaczne, pożywne, mają właściwości
lecznicze. Są bogate w witaminy i minerały. Można
je jeść świeże, surowe lub gotowane. Są alternatywą
dla zwykłej soli, docenianą przez konsumentów.
Halofity wykorzystywane są w kuchni jako
przyprawa.
Było to niesamowite popołudnie!
PORTUGALSKA KUCHNIA 9
The T. Kościuszko Primary School No 1 ,
Mierzęcice, Poland
Portugalską kuchnię stanowią głównie owoce morza.
We wszystkich lokalnych restauracjach można znaleźć
ryby podawane na wiele różnych sposobów. Popularne
są również sardynki w oliwie z oliwek.
Portugalia oferuje nie tylko ryby. W mieście Porto mo-
gliśmy spróbować francesinha - kanapki z pieczonym
mięsem, kiełbasą, sosem i topionym serem. Francesinha
jest zwykle jedzona z frytkami.
Dla Portugalczyków przysmakiem są owoce morza, na
przykład krewetki, kraby, ośmiornice i homary. Można
w Portugalii spróbować wielu rodzajów zup z owoców
morza.
Symbolem portugalskim jest również wino. Doskonałe
wina serwowane są zwłaszcza na obiad. Porto słynie z
wina o tej samej nazwie.
W kuchni portugalskiej można znaleźć wiele egzotycz-
nych smaków, więc odwiedźmy ponownie ten piękny
kraj!
PORTUGALSKA
KUCHNIA
RZEKA KRKA I RZEKA CAVADO 10
PODOBIEŃSTWA RÓŻNICE
Krka to rzeka w chorwackim regionie—
Dalmacja, w regionie Šibenik-Knin.
Rzeka płynie przez 72,5 km do ujścia do Morza
Adriatyckiego w pobliżu Szybenika.
Jest to siódmy park narodowy w Chorwacji
Cavado to rzeka położona w północnej
Portugalii. Jest częścią parku przyrody Litoral
Norte.
Ma swoje źródło w Serra do Larouco w
Hiszpanii i biegnie przez Portugalię do ujścia do
Oceanu Atlantyckiego obok miasta Esposende.
Rzeka Krka ma siedem wodospadów
trawertynowych: Bilušića buk, Brljan,
Manojlovac slap, Rošnjak, Miljacka slap, Roški
slap i Skradinski buk.
Reka Krka jest zjawiskiem naturalnym i
krasowym.
Cavado biegnie przez wąskie doliny i
portugalskie granitowe łańcuchy górskie. Ma
zróżnicowane środowisko przybrzeżne
utworzone przez ujścia rzek, systemy wydm,
plaże. Ta różnorodność stanowi niezwykłą
atrakcję. Na południu rzeki znajdują się obszary
zalewane przez przypływy, bagna i piaszczyste
brzegi. Znajdują się tam najciekawsze tereny
parku.
Park Narodowy Krka i Park Przyrodniczy Litoral Norte zostały
utworzone w celu ochrony rzek i krajobrazów.
Osnovna skola Jurja Sizgorica, Sibenik, Croatia 11
Położenie geograficzne oraz duża liczba
różnych typów siedlisk powoduje, że roślinność
wokół rzeki Krka jest wyjątkowo zróżnicowana
i malownicza. Do tej pory zarejestrowano tam
1186 gatunków. W dorzeczu rzeki Krka
dominują lasy i skupiska białych grabów,
macchia, garrigues, łąki, pastwiska skalne,
zbiorowiska krzewów oraz drzewostany iglaste.
Jeśli chodzi o dziedzictwo naturalne to na
północnym wybrzeżu zinwentaryzowano 240
gatunków roślin, rozmieszczonych w 15
siedliskach. W ujściach mieszanka słodkiej wody
z rzeki i słonej wody z oceanu powoduje
osadzanie się osadów, co pozwala na rozwój
specyficznej roślinności wodnej. Słone łąki i
krzewy halofitowe są najliczniejszymi
biotopami, szczególnie w rzece Cávado, gdzie
występują takie gatunki jak arteria Juncus i
Armeria Maritima.
Fauna jest bardzo bogata i różnorodna, ma
wiele gatunków endemicznych, rzadkich i
zagrożonych wyginięciem. Dzięki temu rzeka
Krka należy do najcenniejszych zjawisk
naturalnych w Chorwacji i Europie. Żyje tam
wiele zwierząt podziemnych,. Istnieje dziesięć
gatunków endemicznych ryb (dace, huchen,
babka…) W parku narodowym Krka można
znaleźć cztery gatunki z europejskiej listy
gatunków zagrożonych wyginięciem: nietoperza,
wilka, wydry i żbika.
Podobne gatunki występują również w Parku
Przyrody Litoral Norte. Ogółem 211 gatunków
kręgowców podzielono na 117 ptaków, 10
ssaków, 6 gadów, 6 płazów i 72 ryby. W strefie
ujścia rzeki występuje kilka gatunków ryb.
Strefa ujścia jest wykorzystywana głównie przez
gatunki w okresach wędrówek i zimowania
(kaczki i sandpiper), znajdują tam pożywienie i
odpoczynek. Wydra korzysta z tego siedliska
przez cały rok. Ujście rzeki Cavado stanowi z
ornitologicznego punktu widzenia jedno z
najciekawszych mokradeł północnej Portugalii.
Podczas naszej wizyty w Litoral Norte Natrional
Park zjedliśmy słone rośliny, co było dla nas
naprawdę nowym doświadczeniem. Płynęliśmy
także kajakiem rzekę Cávado.
12DOURO i PORTO - ŚWIATOWE DZIEDZICTWO UNESCO 12
Escola Básica de Apúlia, Apúlia, Esposende, Portugal
Północna Portugalia ma niesamowite krajobrazy,
a UNESCO uznało wiele portugalskich miejsc za
Światowe Dziedzictwo z powodu unikalnych
cech.
Zacznijmy od regionu winnego Douro, który
zawsze był uważany za miejsce o wyjątkowej uro-
dzie i zasługiwał na wizytę. W oparciu o tę wiedzę
UNESCO wpisało ten region w 2001 r. na Listę
Światowego Dziedzictwa. Dlaczego? Ponieważ
region z rzeką Douro, oferuje turystom i
mieszkańcom bajeczny i niezapomniany kra-
jobraz. Poza tym szczególny klimat temu re-
gionowi nadają góry, które chronią go przed
Oceanem Atlantyckm. Równocześnie dostarczają niezbędne warunki do produkcji słynne-
go wina porto. Winorośle, które produkują wino, uprawiane są w dolinie Douro położonej
na obu brzegach rzeki. Tarasy pokryte winnicami mieszkańcy przez lata zamienili w
niesamowity krajobraz. Douro odwiedzają tysiące turystów każdego roku. Przyjeżdżają z
całego świata. Historyczne centrum Porto
zostało również wpisane przez UNESCO na
listę Światowego Dziedzictwa w 1996 roku.
Kaskadowy krajobraz w okolicach Ribeiry nad
rzeką Douro zachował swój kształt od czasów
rzymskich. Nasi partnerzy mieli okazję od-
wiedzić te niezwykłe miejsce 3 października.
Spacerowali wąskimi uliczkami w historycznym
centrum, podziwiali kolorowe domy w Ribeira.
ALGI- organiczny nawóz 13
Wodorosty pospolite to rodzaj
glonów, które możemy znaleźć w
wodzie morskiej, i które uczestniczą
w fotosyntezie. W Apulii, w Portuga-
lii, jednym z zadań miejscowej lud-
ności było zbieranie wodorostów.
Osoby parające się tą pracą nazywały
się: „sargaceiros”. Zbiory miały
miejsce od czerwca do końca roku.
Wodorosty były suszone na słońcu,
a następnie zużywane jako nawóz
organiczny do zasilania pól w tym
regionie.
Nawóz organiczny jest zwykle
wytwarzany z odpadów roślinnych i
zwierzęcych. Pełni bardzo ważną
rolę, ponieważ poprawia on
strukturę gleby.
Zawarte w nim składniki odżywcze
są: przyjazne dla środowiska,
ponadto nie zanieczyszczają wody,
nie szkodzą innym żywym organiz-
mom i nie powodują problemów
zdrowotnych u ludzi.
Nawóz organiczny ma dobry sto-
sunek jakości do ceny, ponieważ nie
trzeba wydawać dodatkowych
pieniędzy na pestycydy.
Co więcej nie uszkadza liści i korzeni
roślin.
Mimo że każdy może zrobić kom-
post, to wytwarzanie nawózu organ-
icznego z alg ma bardzo złożony
proces. Potrzebowalibyśmy do tego
pomocy „sargaceiros”!
Primary School of Skopelos, Lesvos, Greece
RYBACY 14
The T. Kościuszko Primary School No 1
Mierzęcice, Poland
Portugalscy rybacy
Portugalczycy byli często
poławiaczami glonów, w Apuli
mieszkali w wiatrakach. Kiedy
była burza, mogli zostać na
brzegu i przeczekać w
wiatrakach, a po pracy wrócić
do domu. Łowcy używali sieci
do chwytania glonów. Łowili
głównie glony brązowe. Ich
uniform składał się z: koszuli,
spodni, paska, butów,
marynarki i dużego nakrycia
głowy.
Symbole rybaków
Rodziny rybaków miały wła-
sne symbole. Ojciec miał swój
symbol, jego synowie również
mieli ten symbol, jednak
wzbogacony o nowy element.
Na przykład pierwszy syn miał
gwiazdę - jak ojciec - ale z do-
datkową jedną linią. Kolejni
synowie mieli to samo, ale z
dodatkowymi gwiazdami. Wy-
jątkiem był ostatni syn, ponie-
waż miał ten sam symbol co
jego ojciec, ponieważ był naj-
młodszy i najsilniejszy, a w
przyszłości miał być odpowie-
dzialny za rodzinę.
SARGACEIROS z APULII 15
Osnovna skola Jurja Sizgorica
Sibenik, Croatia
Podczas naszej wizyty w szkole podstawowej w
Apulii mieliśmy okazję przeprowadzić wywiad z
Clarmindą Cruz, jedną z założycielek grupy
Rancho Folclórico Os Sargaceiros de Apúlia, a
obecnie dyrektorką dziecięcej grupy.
My: Kim są sargaceiros?
Clarminda: Sargaceiros to rolnicy, którzy pracują
na ziemi. Idąc na plażę sargaceiros zostawiają
całą swoją pracę na polach, aby zebrać algi. Przy
zbieraniu alg noszą specjalne ubranie i kapelusz.
S a r g a c e i r o s
spędzają około 3
g o d z i n y w
wodzie, zbierając
glony.
My: Co później robili z algami?
Clarminda Cruz: Algi były używane jako nawóz
do pól.
My: Kładą je po prostu na polu?
Clarminda: Zostawiają go na plaży (gdy jest
słonecznie) na trzy dni, a kiedy wyschnie,
można go umieścić bezpośrednio na polach.
My: Jakie znaczenie miał taniec sargaceiros?
Clarminda: Powszechnym było to, że ludzie
zaczynali tańczyć, słysząc muzykę. Na plaży
zawsze ktoś grał na instrumencie, więc tańczyli
na plaży, a kiedy przypływały glony (sargasso) ,
przerywali, by je zebrać.
My: Czy ubrania Sargaceiros są wykonane ze
specjalnego materiału?
Clarminda: Tak, ubrania są wykonane z wełny.
My: Dziękujemy za te interesujące informacje!
Clarminda: Proszę!
Jak zrobić magnes na lodówkę “Sargaceiros” 16
Primary School of Skopelos
Lesvos, Greece
Primary School of Skopelos, Lesvos,
Greece
Najpierw zawiąż węzły na końcu sznurka.
Następnie owiń filcowy prostokąt wokół palca i
sklej, aby utworzyć cylinder. Owiń nić dookoła i
dociśnij. Przyklej drewniany koralik na filcu.
Przyklej skórzany pasek wokół małej postaci,
przymocuj nogi do filcowej sukienki i ramiona na
plecach.
Wytnij kwadratowy kawałek filcu zgodnie z wzo-
rem kapelusza i naklej na nim czerwony krzyż.
Umieść wokół drewnianego koralika, przyklej go
do koralika i narysuj twarz rybakowi.
MATERIAŁY
 mały okrągły magnes
 klej
 1 kwadrat filcu
 1 prostokąt białego
filcu
 2 kawałki sznurka
 drewniany koralik
 guby marker
 skórzany czarny pa-
sek
 szablon kapelusza
 czerwony krzyż zro-
biony z samoprzylep-
nego papieru
 kawałek siatki
 wykałaczka
 metalowy pierścień
 nitka
Ważne statki dla Portugalii i Cypru 17
Dimotiko Scholeio Daliou 2, Dali, Cyprus
Wspólną cechą charakterystyczną jest
to, że ówcześni producenci statków
najpierw tworzyli zewnętrzną część
statku tzw: „maderia”, a następnie
wewnętrzną część „skarmous”.
Statek Kerynia (Cypr):
W IV wieku Cypryjczycy
rozwinęli handel z sąsiadami.
W a ż n y m o d k r y c i e m ,
dostarczającym informacji o
tym okresie, jest wrak statku,
który został znaleziony na
obrzeżach miasta Kerynia.
Według historyków, około 288
r.n.e, statek przewoził 28 kamieni i 380 amfor, a
także 10000 migdałów do krajów sąsiednich. Jest
to najlepiej zachowany starożytny wrak statku na
świecie, ale niestety jest „uwięziony”, w okupow-
anym zamku Kerynia, od 1974 r., kiedy to Turcja
nielegalnie zajęła 37% terytorium Cypru. Obec-
nie symbolizuje on powrót ludzi do za-
mieszkałych domów. Z tej okazji powstała rep-
lika statku, który płynął trasą Cypr-Rodos-
Grecja. Replika
ta znajduje się
w M u z e u m
„Thalassa” w
Ayia Napa.
Santa Ana (Portugalia):
Statek został
zbudowany na
przełomie XIX i
XX wieku. Stocznia,
w której został zbudowany,
już nie istnieje, a na jej
miejscu znajduje się Muzeum
Morskie ESPOSENTE.
Muzeum to powstao, by uhonorować pracę
miejscowych rybaków.
Wrażenia uczniów …. 18
Dimotiko Scholeio Daliou 2, Dali, Cyprus
Byłam jedną ze szczęśliwców z naszej szkoły, ponieważ zostałam
wybrana spośród innych uczniów na wyjazd do Portugalii. Wiedziałam,
że będę się dobrze bawić. Nie przypuszczałam tylko, jak piękne będzie
Porto. Piękne, stare, dobrze zachowane budynki, duża rzeka przepły-
wająca przez miasto, 6 imponujących mostów łączących obie strony
miasta, bardzo ciepli i przyjaźni ludzie oraz piękna pogoda.
Popłynęliśmy łodzią na rejs po rzece i zobaczyliśmy mosty i kolorowe
domy. Ponadto mieliśmy okazję podziwiać Porto z wysokości, dzięki
przejażdżce kolejką linową. Byłam pod wielkim wrażeniem młodych
chłopców skaczących z mostu do rzeki.
Dziękujemy za takie możliwości programowi ERASMUS+…
Veronica
Podczas tej podróży mieliśmy niesamowite doświ-
adczenia. Nauczyliśmy się grać na tradycyjnych instru-
mentach muzycznych, tańczyć tańce ludowe, spacerow-
aliśmy po lesie i nad rzekami. Naprawdę podobały mi
się tańce ludowe Portugalii, a zwłaszcza tradycyjny ta-
niec rybaków ze wsi Apulia.
Pantelis
Moje wrażenia z Portugalii są bardzo pozytywne.
Jest to piękny kraj. Jedną z najładniejszych miejsc
jest park przyrodniczy. Mieliśmy okazję spotkać
się z biologiem, który podzielił się z nami infor-
macji na temat flory i fauny tego obszaru.
Widzieliśmy też centrum monitorowania ptaków.
Gavriella
Cypr jest otoczony Morzem Śródziemnym, które przez większość
czasu jest spokojne. To, co zobaczyliśmy w Portugalii, było
niesamowite. Ocean Atlantycki rozpościerał się przed nami. Czułem
podziw dla niesamowitej siły oceanu. Widzieliśmy osoby, które
mimo tego surfowały i pływały.
George
KOMIKS 19
The T. Kościuszko Primary School No 1 , Mierzęcice, Poland
KOMIKS
Fanzine 4   portugal - polish version
Fanzine 4   portugal - polish version
Fanzine 4   portugal - polish version

More Related Content

Similar to Fanzine 4 portugal - polish version

Fanzine 6 Greece - Polish version
Fanzine 6 Greece - Polish versionFanzine 6 Greece - Polish version
Fanzine 6 Greece - Polish versionmmwrobel
 
[Swc] wrzesień 2014
[Swc] wrzesień 2014[Swc] wrzesień 2014
[Swc] wrzesień 2014pavelno1
 
YouGO! Magazine - Pomysły na Wakacje 2013
YouGO! Magazine - Pomysły na Wakacje 2013YouGO! Magazine - Pomysły na Wakacje 2013
YouGO! Magazine - Pomysły na Wakacje 2013YouGO!
 
Kultura hiszpańskojęzyczna
Kultura hiszpańskojęzycznaKultura hiszpańskojęzyczna
Kultura hiszpańskojęzycznahiszpanski2lo
 
Oferta jednodniowych wycieczek kajakowych w Gdańsku i poza Trójmiastem
Oferta jednodniowych wycieczek kajakowych w Gdańsku i poza TrójmiastemOferta jednodniowych wycieczek kajakowych w Gdańsku i poza Trójmiastem
Oferta jednodniowych wycieczek kajakowych w Gdańsku i poza TrójmiastemMilena_gdanskzkajaka
 
Czerwcowy newsletter Tiny Sparkles
Czerwcowy newsletter Tiny SparklesCzerwcowy newsletter Tiny Sparkles
Czerwcowy newsletter Tiny SparklesKatarzyna Budyś
 
Folder wyspy NIBisland
Folder wyspy NIBislandFolder wyspy NIBisland
Folder wyspy NIBislandnervous1
 
Folder wyspy nibisland
Folder wyspy nibislandFolder wyspy nibisland
Folder wyspy nibislandnervous1
 
Krótki przewodnik podróżniczy po Polsce
Krótki przewodnik podróżniczy po PolsceKrótki przewodnik podróżniczy po Polsce
Krótki przewodnik podróżniczy po PolsceGrupa Muszkieterów
 
YouGO! Magazine 1/2011
YouGO! Magazine 1/2011YouGO! Magazine 1/2011
YouGO! Magazine 1/2011YouGO!
 
"Anaruk, chłopiec z Grenlandii"
"Anaruk, chłopiec z Grenlandii""Anaruk, chłopiec z Grenlandii"
"Anaruk, chłopiec z Grenlandii"danutab43
 
Powiatowy informator o_produktach_lokalnych_i_tradycyjny
Powiatowy informator o_produktach_lokalnych_i_tradycyjnyPowiatowy informator o_produktach_lokalnych_i_tradycyjny
Powiatowy informator o_produktach_lokalnych_i_tradycyjnypodkarpackie_smaki
 
Mieszkańcy krajów nadbałtyckich.1
Mieszkańcy krajów nadbałtyckich.1Mieszkańcy krajów nadbałtyckich.1
Mieszkańcy krajów nadbałtyckich.1Piotr Igliński
 
Bałtyk - umierające morze
Bałtyk - umierające morzeBałtyk - umierające morze
Bałtyk - umierające morzeKacper16
 
Kannka czerwiec 2017
Kannka czerwiec 2017Kannka czerwiec 2017
Kannka czerwiec 2017dorotax
 

Similar to Fanzine 4 portugal - polish version (20)

Fanzine 6 Greece - Polish version
Fanzine 6 Greece - Polish versionFanzine 6 Greece - Polish version
Fanzine 6 Greece - Polish version
 
[Swc] wrzesień 2014
[Swc] wrzesień 2014[Swc] wrzesień 2014
[Swc] wrzesień 2014
 
Śniadanie Daje Moc
Śniadanie Daje MocŚniadanie Daje Moc
Śniadanie Daje Moc
 
WALENCJA - miasto wszechobecnej różnorodności
WALENCJA - miasto wszechobecnej różnorodnościWALENCJA - miasto wszechobecnej różnorodności
WALENCJA - miasto wszechobecnej różnorodności
 
YouGO! Magazine - Pomysły na Wakacje 2013
YouGO! Magazine - Pomysły na Wakacje 2013YouGO! Magazine - Pomysły na Wakacje 2013
YouGO! Magazine - Pomysły na Wakacje 2013
 
Kultura hiszpańskojęzyczna
Kultura hiszpańskojęzycznaKultura hiszpańskojęzyczna
Kultura hiszpańskojęzyczna
 
Oferta jednodniowych wycieczek kajakowych w Gdańsku i poza Trójmiastem
Oferta jednodniowych wycieczek kajakowych w Gdańsku i poza TrójmiastemOferta jednodniowych wycieczek kajakowych w Gdańsku i poza Trójmiastem
Oferta jednodniowych wycieczek kajakowych w Gdańsku i poza Trójmiastem
 
Czerwcowy newsletter Tiny Sparkles
Czerwcowy newsletter Tiny SparklesCzerwcowy newsletter Tiny Sparkles
Czerwcowy newsletter Tiny Sparkles
 
Folder wyspy NIBisland
Folder wyspy NIBislandFolder wyspy NIBisland
Folder wyspy NIBisland
 
Folder wyspy nibisland
Folder wyspy nibislandFolder wyspy nibisland
Folder wyspy nibisland
 
Krótki przewodnik podróżniczy po Polsce
Krótki przewodnik podróżniczy po PolsceKrótki przewodnik podróżniczy po Polsce
Krótki przewodnik podróżniczy po Polsce
 
YouGO! Magazine 1/2011
YouGO! Magazine 1/2011YouGO! Magazine 1/2011
YouGO! Magazine 1/2011
 
REZERWAT PRZYRODY DOLINA RACŁAWKI (przewodnik)
REZERWAT PRZYRODY DOLINA RACŁAWKI (przewodnik) REZERWAT PRZYRODY DOLINA RACŁAWKI (przewodnik)
REZERWAT PRZYRODY DOLINA RACŁAWKI (przewodnik)
 
LMiR 2013 ZS Drogomyśl
LMiR 2013 ZS DrogomyślLMiR 2013 ZS Drogomyśl
LMiR 2013 ZS Drogomyśl
 
K2 Relaks vol. 1
K2 Relaks vol. 1K2 Relaks vol. 1
K2 Relaks vol. 1
 
"Anaruk, chłopiec z Grenlandii"
"Anaruk, chłopiec z Grenlandii""Anaruk, chłopiec z Grenlandii"
"Anaruk, chłopiec z Grenlandii"
 
Powiatowy informator o_produktach_lokalnych_i_tradycyjny
Powiatowy informator o_produktach_lokalnych_i_tradycyjnyPowiatowy informator o_produktach_lokalnych_i_tradycyjny
Powiatowy informator o_produktach_lokalnych_i_tradycyjny
 
Mieszkańcy krajów nadbałtyckich.1
Mieszkańcy krajów nadbałtyckich.1Mieszkańcy krajów nadbałtyckich.1
Mieszkańcy krajów nadbałtyckich.1
 
Bałtyk - umierające morze
Bałtyk - umierające morzeBałtyk - umierające morze
Bałtyk - umierające morze
 
Kannka czerwiec 2017
Kannka czerwiec 2017Kannka czerwiec 2017
Kannka czerwiec 2017
 

More from mmwrobel

Gingerbread Strasburg
Gingerbread StrasburgGingerbread Strasburg
Gingerbread Strasburgmmwrobel
 
My day - Caroline
My day - Caroline My day - Caroline
My day - Caroline mmwrobel
 
Portuguese rooster
Portuguese roosterPortuguese rooster
Portuguese roostermmwrobel
 
Program wizyty w straburgu
Program wizyty w straburguProgram wizyty w straburgu
Program wizyty w straburgummwrobel
 
Item cultural heritage kit croatia
Item cultural heritage kit croatiaItem cultural heritage kit croatia
Item cultural heritage kit croatiammwrobel
 
Laces koronki
Laces koronkiLaces koronki
Laces koronkimmwrobel
 
How can the cultural heritage provide job opportunities
How can the cultural heritage provide job opportunitiesHow can the cultural heritage provide job opportunities
How can the cultural heritage provide job opportunitiesmmwrobel
 
Polish natinal park 1
Polish natinal park 1Polish natinal park 1
Polish natinal park 1mmwrobel
 
Item cultural heritage kit - Alka Croatia
Item cultural heritage kit - Alka CroatiaItem cultural heritage kit - Alka Croatia
Item cultural heritage kit - Alka Croatiammwrobel
 
Dzień Języków Obcych pdf
Dzień Języków Obcych pdfDzień Języków Obcych pdf
Dzień Języków Obcych pdfmmwrobel
 

More from mmwrobel (11)

Olive
Olive  Olive
Olive
 
Gingerbread Strasburg
Gingerbread StrasburgGingerbread Strasburg
Gingerbread Strasburg
 
My day - Caroline
My day - Caroline My day - Caroline
My day - Caroline
 
Portuguese rooster
Portuguese roosterPortuguese rooster
Portuguese rooster
 
Program wizyty w straburgu
Program wizyty w straburguProgram wizyty w straburgu
Program wizyty w straburgu
 
Item cultural heritage kit croatia
Item cultural heritage kit croatiaItem cultural heritage kit croatia
Item cultural heritage kit croatia
 
Laces koronki
Laces koronkiLaces koronki
Laces koronki
 
How can the cultural heritage provide job opportunities
How can the cultural heritage provide job opportunitiesHow can the cultural heritage provide job opportunities
How can the cultural heritage provide job opportunities
 
Polish natinal park 1
Polish natinal park 1Polish natinal park 1
Polish natinal park 1
 
Item cultural heritage kit - Alka Croatia
Item cultural heritage kit - Alka CroatiaItem cultural heritage kit - Alka Croatia
Item cultural heritage kit - Alka Croatia
 
Dzień Języków Obcych pdf
Dzień Języków Obcych pdfDzień Języków Obcych pdf
Dzień Języków Obcych pdf
 

Fanzine 4 portugal - polish version

  • 1.
  • 2. SPIS TREŚCI 2 Spis treści/uczestnicy 3 List dyrektora 4 Caturo: mały wojownik z Castro de São Lourenço 5 Powrót Dom Sebastião 6 Przemierzając rzekę 7 Zajęcia na świeżym powietrzu 8 Słone rośliny w parku przyrodniczym 9 Portugalska kuchnia 10 / 11 Rzeka Krka i rzeka Cávado 12 Douro i Porto - świato- we dziedzictwo UNESCO 13 Algi - organiczny nawóz 14 Rybacy 15 Sargaceiros z Apúlii 16 Jak zrobić magnez na lodówkę “Sargaceiros” 17 Ważne statki dla Portugalii i Cypru 18 Wrażenia uczniów 19 Komiks SPIS TREŚCI / UCZESTNICY 2 Escola Básica de Apúlia, Apúlia, Esposende, Portugalia Primary School of Skopelos, Lesvos, Grecja Osnovna Skola Jurja Sizgorica, Sibenik , Chorwacja Nauczyciele: Ivana Rupić, Anita Matić and Ivana Dujić Uczniowie: Cvita Skorić, Gabriela Perković, Ante Vlahov and Andrija Šunjara Szkolnna społeczność: uczniowie, rodzice, nauczyciele, personel. Dimotiko Scholeio Daliou 2, Dali, Cypr Nauczyciele: Kakia Angelidou and Klitos Shengas. Uczniowie: George Olymbiou, Pantelis Solomou, Gabriella Kamenou and Veronika Kamenou Nauczyciele: Angela Tsakyri, Chatzikonstantinou Dimitra Uczniowie: Athanasia Ververi, Smaragda Eleftheriadou, Louiza Karakontaki, Eleni Trichona, Maria Tsompanelli Nauczyciele: Maria Sliz and Paulina Niegowska Uczniowie: Pawel Jasic, Kasandra Miszewska, Martyna Czapla and Kaja Zlocka The T. Kościuszko Primary School No 1, Mierzęcice, Polska
  • 3. LIST DYREKTORA Nasza szkolna społeczność z przyjemnością przyjęła partnerów Erasmusa+ z Cypru, Chorwacji, Grecji i Polski. To były bardzo ważne dla nas wszystkich dni. Dołożyliśmy szczególnych starań, aby przygotować w tym tygodniu zajęcia, w których zaprezentowaliśmy naszą kulturę. Jednak przede wszystkim były to dla nas chwile radości i przyjaźni. Wszyscy jesteśmy zgodni co do tego, że projekt Erasmus+ to fantastyczne doświadczenie. Daje nauczycielom i uczniom wiele możliwości, pozwala także każdemu rozwijać się w środowisku wielokulturowym. Te kilka dni spędzone w towarzystwie uczniów Erasmusa+, dzielenie się obyczajami, poznawanie stylu życia innych państw były dla nas bardzo ważne. Pomogło naszym uczniom rozwinąć się i dojrzeć, patrząc na inne kultury w bardziej otwarty sposób i uświadamiając sobie bogactwo ich różnorodności. Wszyscy rozwinęliśmy w sobie wspólną tożsamość - tożsamość europejską. Tematem naszego projektu jest dziedzictwo europejskie, w Portugalii szczególnie zwróciliśmy uwagę na dziedzictwo naturalne. Naszym celem było położenie szczególnego nacisku na znaczenie relacji między ludźmi, społecznościami, miejscami a ich historią, Chcieliśmy pokazać, jak dziedzictwo i przyroda przenikają się na wielu płaszczyznach. Bardzo ważne jest, aby uświadomić młodym ludziom potrzebę zachowania i docenienia tego związku. Wszystkie kraje mają miejsca o szczególnym znaczeniu dla dziedzictwa europejskiego. Erasmus+ pozwala nam nauczyć się ich poszanowania, jak również dzielenia się nimi. To ta część Erasmusa+, którą lubimy najbardziej. Dyrektor Szkoły Podstawowej w Apúlia, Agrupamento de Escolas António Correia de Oliveira Escola Básica de Apúlia Avenida da Praia, S/N 4740-033 Apúlia Esposende Portugal
  • 4. Caturo: mały wojownik z Castro de São Lourenço 4 Primary School of Skopelos Lesvos, Greece Dawno, dawno temu, około 2000 lat temu, był mały chłopiec o imieniu Caturo. Rzymianie często atakowali wybrzeża Portugalii, więc rodzina Caturo opuściła dom i poszła w góry, szukając bezpieczeństwa. Chcieli też uniknąć rzymskich statków. Niestety ich ziemia została podbita… Rzymianie często łapali ludzi i zmuszali ich do pracy w gospodarstwach rolnych, do płacenia podatków, a nawet wysyłali ich do Rzymu jako niewolników. Rodzina Caturo zbudowała małe, okrągłe kamienne domy ze słomianymi dachami, aby zamieszkać w lesie. Zrobili kuchnię do gotowania nad ogniem, zrobili pokój do spania, magazyny do przechowywania swoich towarów oraz warsztat z narzędziami dla ojca Caturo, który był kowalem. Caturo zwykł łowić ryby ze swoim dziadkiem, pomagać w pracach domowych, zbierać drewno na ognisko, zbierać orzechy i grzyby w lesie. Kiedyś pomagał ojcu w warsztacie, ucząc się umiejętności kowala. Ale pewnego dnia Rzymianie dotarli do gór …… ...
  • 5. POWRÓT DOM SEBASTIÃO 5 Osnovna skola Jurja Sizgorica Sibenik, Croatia Przyjechaliśmy do Esposende późno w nocy. Padało. Naprawdę nas to zaskoczyło. Nie spodziewaliśmy się deszczu w słonecznej Portugalii. Ale jeszcze bardziej zaskoczyła nas syrena, która odzywała się całą noc. Nigdy nie słyszeliśmy takiej syreny. Rano dowiedzieliśmy się, o co w tym wszystkim chodziło. Była to syrena z pobliskiej latarni morskiej, sygnalizująca mgłę . Miasto Esposende znajduje się u ujścia rzeki Cavado do Oceanu Atlantyckiego, a ze względu na dużą wilgotność powietrza mgła może powstawać w chłodniejsze poranki. Wydawało nam się jednak, że mgła drażni mieszkańców miasta, ponieważ nie widzieliśmy ich zbyt wielu tego dnia. Dowiedzieliśmy się jednak, że mgła ma szczególne znaczenie dla Portugalczyków. Legendarny powrót króla Sebastiana Z n i k n ą ł ( p r a w d o p o d o b n i e zabity) w bitwie pod A l c á c e r Q u i b i r . Sebastian I jest często określany jako The Desired lub The Asleep, ponieważ naród portugalski pragnął jego powrotu, gdyż po jego śmierci nastąpił upadek Portugalii. Sebastian pojawia się często w portugalskich legendach. Powraca we mgle, gdzieś w górach, wtedy kiedy Portugalia potrzebuje go najbardziej. Dla miasta Esposende któl Sebastian jest ważną postacią. Wywnioskować to można z posągu wzniesionego przez mieszkańców na jego cześć, wtedy gdy zyskało prawa miejskie. Ponadto wiele restauracji nosi imię króla.
  • 6. PRZEMIERZAJĄC RZEKĘ Escola Básica de Apúlia, Apúlia, Esposende, Portugal Rzeka Cávado jest ważną częścią dziedzictwa naturalnego północnej Portugalii. Ma bogatą faunę i florę, a otoczenie jest przepiękne. Kiedyś, przed budową mostu, przeprawa przez rzekę w drodze na północ kraju i do Galicji w Hiszpanii odbywała się na łodzi o nazwie „A Bar- ca do Lago - The Lake Boat”. Ta łódź przewoziła nie tylko pielgrzymów w drodze do Santiago de Compostela, ale także królów i innych możnych w dro- dze do domów wakacyjnych na północ- nym wybrzeżu. Na obu brzegach rzeki czekali żeglarze, gotowi przewieźć po- dróżnych. Dziś replika tego statku zachwyca mieszkańców i turystów podczas wycieczek organizowanych przez Bel- miro Penetra, byłego kajakarza olimpijskiego, który doskonale zna Cávado, swoje dawne miejsce treningowe. Belmiro Penetra korzystając z zasobów naturalnych i kulturowych regionu, stara się stworzyć możliwości tym, którzy chcą podziwiać krajobrazy przybrzeżne rzeki. Przekraczając rzekę, ciesząc się jej spokojnymi i rozległymi wodami, z łatwością zrozumieliśmy, dlaczego kiedyś nazywano ją jeziorem. Rejsy rzeką umożliwiają poznanie dziedzictwa naturalnego regionu, a także podnoszona świadomość ludzi na temat potrzeby ochrony środowiska. Jednocześnie jest to niesamowite miejsce, by razem z przyjaciółmi i rodziną spędzić miło wspólny czas.
  • 7. ZAJĘCIA NA ŚWIEŻYM POWIETRZU Dimotiko Scholeio Daliou, Dali, Cyprus Kajak: dzięki temu uczniowie zapoznali się z żywiołem wody. Widzieli portugalskie gatunki ryb i roślin, chodzili po błocie, płynęli kajakiem po jeziorze. Bieg na orientację: na wzgórzu, na którym położone jest Castro de São Lourenco, znajduje się starożytna osada, w której dzieci brały udział w biegach na orientację. Nauczono ich, jak czytać mapę, orientować się w lesie, współpracować w dużych zespołach i odnajdować różne elementy natury. Wspinaczka: po założeniu specjalnej uprzęży wspinaczkowej spróbow- aliśmy nowego wyzwania. A przy okazji obcowaliśmy z florą Portugalii.
  • 8. SŁONE ROŚLINY W PARKU PRZYRODNICZYM Escola Básica de Apúlia Apúlia, Esposende, Portugal Pierwsze popołudnie w Portugalii spędziliśmy spaceru- jąc na łonie natury. Wybraliśmy Park Przyrodniczy Północnego Wybrzeża. Mieliśmy okazję obserwować cudowne krajobrazy nam brzegami rzeki Cávado. Zaprosiliśmy profesora Artura Vi- anę, który pomógł nam zrozumieć przyrodę parku. Profesor Ar- tur Viana jest odpowiedzialny za promocję parku, wcześniej nato- miast był nauczycielem w szkołe w Apulii. Park Przyrodniczy Północnego Wybrzeża, liczy sobie 16km i położony jest wzdłuż wybrzeża, od północnego wybrzeża, pomiędzy ujściem rzeki Neiva a Apulią. Jest on obszarem chronionym. Był szary dzień, przez co trudno było zobaczyć niektóre zwierzęta. Obrzar przy ujściu rzeki wykorzystują gatunki wędrowne i zimujące. Kilka gatunków, takich jak kaczki i sandpiper, wykorzystuje to siedlisko, głównie jako schronienie zimowe. Rośliny ujścia rzeki zasilane są mieszanką słodkiej wody z rzeki i słonej wody z oceanu, stąd zadomowiła się tam specyficzna roślinność wodna. Na terenach podmokłych zasalanych wodą z ocea- nu spotkać można gatunki przystosowane do soli zwane halofitami. Halofity, które zwróciły naszą uwagę, znajdują się w pobliżu linii wodnej, a profesor Ar- tur Viana zebrał próbki roślin: salicornea i sarco- cornia, dzięki czemu mogliśmy spróbować jaki mają smak! Rośliny te są smaczne, pożywne, mają właściwości lecznicze. Są bogate w witaminy i minerały. Można je jeść świeże, surowe lub gotowane. Są alternatywą dla zwykłej soli, docenianą przez konsumentów. Halofity wykorzystywane są w kuchni jako przyprawa. Było to niesamowite popołudnie!
  • 9. PORTUGALSKA KUCHNIA 9 The T. Kościuszko Primary School No 1 , Mierzęcice, Poland Portugalską kuchnię stanowią głównie owoce morza. We wszystkich lokalnych restauracjach można znaleźć ryby podawane na wiele różnych sposobów. Popularne są również sardynki w oliwie z oliwek. Portugalia oferuje nie tylko ryby. W mieście Porto mo- gliśmy spróbować francesinha - kanapki z pieczonym mięsem, kiełbasą, sosem i topionym serem. Francesinha jest zwykle jedzona z frytkami. Dla Portugalczyków przysmakiem są owoce morza, na przykład krewetki, kraby, ośmiornice i homary. Można w Portugalii spróbować wielu rodzajów zup z owoców morza. Symbolem portugalskim jest również wino. Doskonałe wina serwowane są zwłaszcza na obiad. Porto słynie z wina o tej samej nazwie. W kuchni portugalskiej można znaleźć wiele egzotycz- nych smaków, więc odwiedźmy ponownie ten piękny kraj! PORTUGALSKA KUCHNIA
  • 10. RZEKA KRKA I RZEKA CAVADO 10 PODOBIEŃSTWA RÓŻNICE Krka to rzeka w chorwackim regionie— Dalmacja, w regionie Šibenik-Knin. Rzeka płynie przez 72,5 km do ujścia do Morza Adriatyckiego w pobliżu Szybenika. Jest to siódmy park narodowy w Chorwacji Cavado to rzeka położona w północnej Portugalii. Jest częścią parku przyrody Litoral Norte. Ma swoje źródło w Serra do Larouco w Hiszpanii i biegnie przez Portugalię do ujścia do Oceanu Atlantyckiego obok miasta Esposende. Rzeka Krka ma siedem wodospadów trawertynowych: Bilušića buk, Brljan, Manojlovac slap, Rošnjak, Miljacka slap, Roški slap i Skradinski buk. Reka Krka jest zjawiskiem naturalnym i krasowym. Cavado biegnie przez wąskie doliny i portugalskie granitowe łańcuchy górskie. Ma zróżnicowane środowisko przybrzeżne utworzone przez ujścia rzek, systemy wydm, plaże. Ta różnorodność stanowi niezwykłą atrakcję. Na południu rzeki znajdują się obszary zalewane przez przypływy, bagna i piaszczyste brzegi. Znajdują się tam najciekawsze tereny parku. Park Narodowy Krka i Park Przyrodniczy Litoral Norte zostały utworzone w celu ochrony rzek i krajobrazów.
  • 11. Osnovna skola Jurja Sizgorica, Sibenik, Croatia 11 Położenie geograficzne oraz duża liczba różnych typów siedlisk powoduje, że roślinność wokół rzeki Krka jest wyjątkowo zróżnicowana i malownicza. Do tej pory zarejestrowano tam 1186 gatunków. W dorzeczu rzeki Krka dominują lasy i skupiska białych grabów, macchia, garrigues, łąki, pastwiska skalne, zbiorowiska krzewów oraz drzewostany iglaste. Jeśli chodzi o dziedzictwo naturalne to na północnym wybrzeżu zinwentaryzowano 240 gatunków roślin, rozmieszczonych w 15 siedliskach. W ujściach mieszanka słodkiej wody z rzeki i słonej wody z oceanu powoduje osadzanie się osadów, co pozwala na rozwój specyficznej roślinności wodnej. Słone łąki i krzewy halofitowe są najliczniejszymi biotopami, szczególnie w rzece Cávado, gdzie występują takie gatunki jak arteria Juncus i Armeria Maritima. Fauna jest bardzo bogata i różnorodna, ma wiele gatunków endemicznych, rzadkich i zagrożonych wyginięciem. Dzięki temu rzeka Krka należy do najcenniejszych zjawisk naturalnych w Chorwacji i Europie. Żyje tam wiele zwierząt podziemnych,. Istnieje dziesięć gatunków endemicznych ryb (dace, huchen, babka…) W parku narodowym Krka można znaleźć cztery gatunki z europejskiej listy gatunków zagrożonych wyginięciem: nietoperza, wilka, wydry i żbika. Podobne gatunki występują również w Parku Przyrody Litoral Norte. Ogółem 211 gatunków kręgowców podzielono na 117 ptaków, 10 ssaków, 6 gadów, 6 płazów i 72 ryby. W strefie ujścia rzeki występuje kilka gatunków ryb. Strefa ujścia jest wykorzystywana głównie przez gatunki w okresach wędrówek i zimowania (kaczki i sandpiper), znajdują tam pożywienie i odpoczynek. Wydra korzysta z tego siedliska przez cały rok. Ujście rzeki Cavado stanowi z ornitologicznego punktu widzenia jedno z najciekawszych mokradeł północnej Portugalii. Podczas naszej wizyty w Litoral Norte Natrional Park zjedliśmy słone rośliny, co było dla nas naprawdę nowym doświadczeniem. Płynęliśmy także kajakiem rzekę Cávado.
  • 12. 12DOURO i PORTO - ŚWIATOWE DZIEDZICTWO UNESCO 12 Escola Básica de Apúlia, Apúlia, Esposende, Portugal Północna Portugalia ma niesamowite krajobrazy, a UNESCO uznało wiele portugalskich miejsc za Światowe Dziedzictwo z powodu unikalnych cech. Zacznijmy od regionu winnego Douro, który zawsze był uważany za miejsce o wyjątkowej uro- dzie i zasługiwał na wizytę. W oparciu o tę wiedzę UNESCO wpisało ten region w 2001 r. na Listę Światowego Dziedzictwa. Dlaczego? Ponieważ region z rzeką Douro, oferuje turystom i mieszkańcom bajeczny i niezapomniany kra- jobraz. Poza tym szczególny klimat temu re- gionowi nadają góry, które chronią go przed Oceanem Atlantyckm. Równocześnie dostarczają niezbędne warunki do produkcji słynne- go wina porto. Winorośle, które produkują wino, uprawiane są w dolinie Douro położonej na obu brzegach rzeki. Tarasy pokryte winnicami mieszkańcy przez lata zamienili w niesamowity krajobraz. Douro odwiedzają tysiące turystów każdego roku. Przyjeżdżają z całego świata. Historyczne centrum Porto zostało również wpisane przez UNESCO na listę Światowego Dziedzictwa w 1996 roku. Kaskadowy krajobraz w okolicach Ribeiry nad rzeką Douro zachował swój kształt od czasów rzymskich. Nasi partnerzy mieli okazję od- wiedzić te niezwykłe miejsce 3 października. Spacerowali wąskimi uliczkami w historycznym centrum, podziwiali kolorowe domy w Ribeira.
  • 13. ALGI- organiczny nawóz 13 Wodorosty pospolite to rodzaj glonów, które możemy znaleźć w wodzie morskiej, i które uczestniczą w fotosyntezie. W Apulii, w Portuga- lii, jednym z zadań miejscowej lud- ności było zbieranie wodorostów. Osoby parające się tą pracą nazywały się: „sargaceiros”. Zbiory miały miejsce od czerwca do końca roku. Wodorosty były suszone na słońcu, a następnie zużywane jako nawóz organiczny do zasilania pól w tym regionie. Nawóz organiczny jest zwykle wytwarzany z odpadów roślinnych i zwierzęcych. Pełni bardzo ważną rolę, ponieważ poprawia on strukturę gleby. Zawarte w nim składniki odżywcze są: przyjazne dla środowiska, ponadto nie zanieczyszczają wody, nie szkodzą innym żywym organiz- mom i nie powodują problemów zdrowotnych u ludzi. Nawóz organiczny ma dobry sto- sunek jakości do ceny, ponieważ nie trzeba wydawać dodatkowych pieniędzy na pestycydy. Co więcej nie uszkadza liści i korzeni roślin. Mimo że każdy może zrobić kom- post, to wytwarzanie nawózu organ- icznego z alg ma bardzo złożony proces. Potrzebowalibyśmy do tego pomocy „sargaceiros”! Primary School of Skopelos, Lesvos, Greece
  • 14. RYBACY 14 The T. Kościuszko Primary School No 1 Mierzęcice, Poland Portugalscy rybacy Portugalczycy byli często poławiaczami glonów, w Apuli mieszkali w wiatrakach. Kiedy była burza, mogli zostać na brzegu i przeczekać w wiatrakach, a po pracy wrócić do domu. Łowcy używali sieci do chwytania glonów. Łowili głównie glony brązowe. Ich uniform składał się z: koszuli, spodni, paska, butów, marynarki i dużego nakrycia głowy. Symbole rybaków Rodziny rybaków miały wła- sne symbole. Ojciec miał swój symbol, jego synowie również mieli ten symbol, jednak wzbogacony o nowy element. Na przykład pierwszy syn miał gwiazdę - jak ojciec - ale z do- datkową jedną linią. Kolejni synowie mieli to samo, ale z dodatkowymi gwiazdami. Wy- jątkiem był ostatni syn, ponie- waż miał ten sam symbol co jego ojciec, ponieważ był naj- młodszy i najsilniejszy, a w przyszłości miał być odpowie- dzialny za rodzinę.
  • 15. SARGACEIROS z APULII 15 Osnovna skola Jurja Sizgorica Sibenik, Croatia Podczas naszej wizyty w szkole podstawowej w Apulii mieliśmy okazję przeprowadzić wywiad z Clarmindą Cruz, jedną z założycielek grupy Rancho Folclórico Os Sargaceiros de Apúlia, a obecnie dyrektorką dziecięcej grupy. My: Kim są sargaceiros? Clarminda: Sargaceiros to rolnicy, którzy pracują na ziemi. Idąc na plażę sargaceiros zostawiają całą swoją pracę na polach, aby zebrać algi. Przy zbieraniu alg noszą specjalne ubranie i kapelusz. S a r g a c e i r o s spędzają około 3 g o d z i n y w wodzie, zbierając glony. My: Co później robili z algami? Clarminda Cruz: Algi były używane jako nawóz do pól. My: Kładą je po prostu na polu? Clarminda: Zostawiają go na plaży (gdy jest słonecznie) na trzy dni, a kiedy wyschnie, można go umieścić bezpośrednio na polach. My: Jakie znaczenie miał taniec sargaceiros? Clarminda: Powszechnym było to, że ludzie zaczynali tańczyć, słysząc muzykę. Na plaży zawsze ktoś grał na instrumencie, więc tańczyli na plaży, a kiedy przypływały glony (sargasso) , przerywali, by je zebrać. My: Czy ubrania Sargaceiros są wykonane ze specjalnego materiału? Clarminda: Tak, ubrania są wykonane z wełny. My: Dziękujemy za te interesujące informacje! Clarminda: Proszę!
  • 16. Jak zrobić magnes na lodówkę “Sargaceiros” 16 Primary School of Skopelos Lesvos, Greece Primary School of Skopelos, Lesvos, Greece Najpierw zawiąż węzły na końcu sznurka. Następnie owiń filcowy prostokąt wokół palca i sklej, aby utworzyć cylinder. Owiń nić dookoła i dociśnij. Przyklej drewniany koralik na filcu. Przyklej skórzany pasek wokół małej postaci, przymocuj nogi do filcowej sukienki i ramiona na plecach. Wytnij kwadratowy kawałek filcu zgodnie z wzo- rem kapelusza i naklej na nim czerwony krzyż. Umieść wokół drewnianego koralika, przyklej go do koralika i narysuj twarz rybakowi. MATERIAŁY  mały okrągły magnes  klej  1 kwadrat filcu  1 prostokąt białego filcu  2 kawałki sznurka  drewniany koralik  guby marker  skórzany czarny pa- sek  szablon kapelusza  czerwony krzyż zro- biony z samoprzylep- nego papieru  kawałek siatki  wykałaczka  metalowy pierścień  nitka
  • 17. Ważne statki dla Portugalii i Cypru 17 Dimotiko Scholeio Daliou 2, Dali, Cyprus Wspólną cechą charakterystyczną jest to, że ówcześni producenci statków najpierw tworzyli zewnętrzną część statku tzw: „maderia”, a następnie wewnętrzną część „skarmous”. Statek Kerynia (Cypr): W IV wieku Cypryjczycy rozwinęli handel z sąsiadami. W a ż n y m o d k r y c i e m , dostarczającym informacji o tym okresie, jest wrak statku, który został znaleziony na obrzeżach miasta Kerynia. Według historyków, około 288 r.n.e, statek przewoził 28 kamieni i 380 amfor, a także 10000 migdałów do krajów sąsiednich. Jest to najlepiej zachowany starożytny wrak statku na świecie, ale niestety jest „uwięziony”, w okupow- anym zamku Kerynia, od 1974 r., kiedy to Turcja nielegalnie zajęła 37% terytorium Cypru. Obec- nie symbolizuje on powrót ludzi do za- mieszkałych domów. Z tej okazji powstała rep- lika statku, który płynął trasą Cypr-Rodos- Grecja. Replika ta znajduje się w M u z e u m „Thalassa” w Ayia Napa. Santa Ana (Portugalia): Statek został zbudowany na przełomie XIX i XX wieku. Stocznia, w której został zbudowany, już nie istnieje, a na jej miejscu znajduje się Muzeum Morskie ESPOSENTE. Muzeum to powstao, by uhonorować pracę miejscowych rybaków.
  • 18. Wrażenia uczniów …. 18 Dimotiko Scholeio Daliou 2, Dali, Cyprus Byłam jedną ze szczęśliwców z naszej szkoły, ponieważ zostałam wybrana spośród innych uczniów na wyjazd do Portugalii. Wiedziałam, że będę się dobrze bawić. Nie przypuszczałam tylko, jak piękne będzie Porto. Piękne, stare, dobrze zachowane budynki, duża rzeka przepły- wająca przez miasto, 6 imponujących mostów łączących obie strony miasta, bardzo ciepli i przyjaźni ludzie oraz piękna pogoda. Popłynęliśmy łodzią na rejs po rzece i zobaczyliśmy mosty i kolorowe domy. Ponadto mieliśmy okazję podziwiać Porto z wysokości, dzięki przejażdżce kolejką linową. Byłam pod wielkim wrażeniem młodych chłopców skaczących z mostu do rzeki. Dziękujemy za takie możliwości programowi ERASMUS+… Veronica Podczas tej podróży mieliśmy niesamowite doświ- adczenia. Nauczyliśmy się grać na tradycyjnych instru- mentach muzycznych, tańczyć tańce ludowe, spacerow- aliśmy po lesie i nad rzekami. Naprawdę podobały mi się tańce ludowe Portugalii, a zwłaszcza tradycyjny ta- niec rybaków ze wsi Apulia. Pantelis Moje wrażenia z Portugalii są bardzo pozytywne. Jest to piękny kraj. Jedną z najładniejszych miejsc jest park przyrodniczy. Mieliśmy okazję spotkać się z biologiem, który podzielił się z nami infor- macji na temat flory i fauny tego obszaru. Widzieliśmy też centrum monitorowania ptaków. Gavriella Cypr jest otoczony Morzem Śródziemnym, które przez większość czasu jest spokojne. To, co zobaczyliśmy w Portugalii, było niesamowite. Ocean Atlantycki rozpościerał się przed nami. Czułem podziw dla niesamowitej siły oceanu. Widzieliśmy osoby, które mimo tego surfowały i pływały. George
  • 19. KOMIKS 19 The T. Kościuszko Primary School No 1 , Mierzęcice, Poland KOMIKS