1. PROMENLJIVE ZVEZDE

2. Promenljive zvezde
 Promenljiva zvezda je zvezda čija se
promena sjaja može uočiti tokom
kratkog vremenskog intervala (kratkog u
astronomskim merilima: satima,
danima, godinama), a nije uzrokovana
pojavama u atmosferi Zemlje.
 Samo 1% zvezda su promenljive.
 Prvi su ih uočili arapski astronomi u
ranom srednjem veku.

3. Istorija posmatranja
 Nemački astronom David
Fabricijus je 1596. godine
zabeležio da se sjaj zvezde
omicron Ceti periodično
menja.
 Godine 1642. istu zvezdu je
poljski astronom Johan
Hevelijus nazvao Mira Stela
(lat. čudnovata zvezda).
 Do 2003. indeksirano je
priblizno 40.000
promenljivih zvezda u nasoj
i oko 10.000 u drugim
galaksijama.

4. Način posmatranja
 Promenljive zvezde se proučavaju primenom
fotometrije, spektrofotometrije i spektroskopije.
 Najpoznatije metode vizuelne fotometrije su
Pogsonova, Pikeringova i Argelanderova. Sve se
zasnivaju na upoređivanju sjaja promenljive zvezde s
jednom ili više poredbenih zvezda konstantnog sjaja u
njihovoj blizini.
 Kada se prikupi više pojedinačnih podataka o sjaju
promenljive zvezde, može se pristupiti konstruisanju
krive sjaja. Na horizontalnu osu se nanosi vreme
posmatranja, najčešće u julijanskim danima, a na
vertikalnu osu se stavljaju vrednosti sjaja u prividnim
zvezdanim veličinama (magnitudama).

6. Nomenklatura
 U atlasima i katalozima promenljive zvezde se
obeležavaju velikim slovima, počevši od R. Tako se
nižu R, S, T, U itd. Uz slovo se stavlja drugi padež
latinskog naziva sazvežđa u kojem se promenljiva
zvezda nalazi, tako npr. R Draconis označava
promenljivu zvezdu R u sazvežđu Zmaja (Draco). Kad
se iskoriste sva slova do kraja abecede, prelazi se na
dupliranje koje takođe počinje sa slovom R pa tako
imamo RR...RZ, SS...SZ sve do ZZ.
 Potom se nastavlja sa dvostrukim oznakama:
AB...AZ, BB...BZ, CC...QQ...QZ (s tim što se J
kombinacije ne koriste). Nakon što se iscrpe sve
kombinacije sa slovima, prelazi se na oznaku V uz
koju dolazi broj veći od broja 334 (V1016 Cygni).

7. Klasifikacija
 Fizički promenljive zvezde:
• Pulsirajuće promenljive zvezde
• Eruptivne promenljive zvezde
• Kataklizmičke promenljive zvezde
 Eklipsno i rotirajuće promenljive
zvezde:
• Eklipsno promenljive zvezde
• Promenljive zvezde usled rotacije

8. Pulsirajuće promenljive zvezde
 Većina zvezda iz ove skupine pulsiraju tako
da se skupljaju i šire. Među pulsirajućim
promenljivim zvezdama razlikujemo dve
velike klase:
• Cefeide - imaju kratke periode (nekoliko dana
ili meseci), a stabilan period promene sjaja
jedan je od najvažnijih obježja cefeida.
• Dugoperiodične promenljive zvezde – njihovi
periodi su duži, do 1000 dana, sjaj zvezde se
menja manje pravilno.

9. Tipovi pulsirajuće promenljivih
zvezda
 Delta cefeide
 W Virginis
 RR Lyrae
 Delta Scuti
 SX Phoenicis
 Plavo-bele
promenljive zvezde s
ranim spektrima (O i B
klase)
 Alpha Cygni
 Pulsirajući beli
patuljci
 Beta Cephei
 PV Telescopii
 Dugoperiodične i
polupravilne
promenljive zvezde
 Miride
 Polupravilne
promenljive zvezde
 RV Tauri
 Nepravilne
promenljive zvezde

10. Eruptivne promenljive zvezde
 Protozvezde
 Herbig Ae/Be zvezde
 T Tauri
 FU Orionis
 Volf-Raje zvezde
 Promenljive zvezde
tipa UV
Ceti (bljeskovite
zvezde)
 Plave promenljive
zvezde velikog
luminoziteta (tip S
Doradus)
 Gamma Cassiopeiae
 R Coronae Borealis
 RS Canum
Venaticorum

11. Kataklizmičke i eksplozivne
promenljive zvezde
 Supernove
 Nove
 Patuljaste nove
 Z Andromedae – simbiotske
zvezde

12. Promenljive zvezde usled rotacije
 Nesferične
promenljive
zvezde
 Zvezde sa
pegama
 FK Comae
Berenicis
 BY Draconis
 Alfa Canum
Venaticorum
 SX Arietis
 Optički
promenljivi
pulsari

13. Eklipsne promenljive zvezde
 Promenljive zvezde tipa Algol
 Beta Lyrae
 W Ursae Majoris

14. Milan Ilic IV-5