Bolum 2

ULUSLARARASI TİCARET TEORİSİ
ANALİZLERİ:
ARZ VE TALEP MODELLERİ

HAZIRLAYAN:

HATIRLATMALAR
 Geçtiğimiz konularda uluslararası ticaret arz yönünden
incelenmişti. Fakat karşılaştırmalı üstünlükler teorisi
ülkelerarası fiyat farklılığına bağlıdır. Göreceli fiyatlar ise
arz ve talep faktörleri tarafından birlikte belirlenir.
 Dış ticaret yapan ülkelerin talep koşullarına yer
verilmedikçe, analizlerin şu gibi yönlerini belirlemek
mümkün olmaz:
 Dönüşüm eğrisi üzerinde dış ticaret denge noktası
 Uluslar arası denge fiyat oranı (dış ticaret hadleri)
 Dış ticaret sonrası tüketim ve üretim noktaları

12/24/12 ULUSLARARASI TİCARET TEORİSİ MODELLERİ
2

DIŞ TİCARET HADLERİ (TERMS OF TRADE)

 İhraç mallarının ithal malları ile değişim
oranı olarak tanımlanır.

3

I. ULUSLARARASI GÖRECELİ
FİYATLARIN (DIŞ TİCARET HADLERİ)
OLUŞUMU

 Ricardo’ya göre ülkelerin yurtiçi üretim
maliyetleri oranı uluslar arası ticarette denge
ticaret hadlerinin sınırlarını belirler.
 Ancak Ricardo modeline dayanarak dış
ticaret hadlerinin hangi noktada oluşacağını
belirleme imkanı yoktur. Çünkü bu arz
yanında talep koşullarına da bağlıdır.

4

I. ULUSLARARASI GÖRECELİ
FİYATLARIN (DIŞ TİCARET HADLERİ)
OLUŞUMU

 Türkiye ve ABD’yi ele alarak sabit verim
koşulları altında buğday ve kağıdın iç maliyet
oranlarının aşağıdaki gibi olduğunu
varsayalım:
 Türkiye, 1 buğday, ½ kağıt
 ABD, 1 buğday, 2 kağıt
 Bu iç maliyetler her iki ülke için karlı dış
ticaretin sınırlarını oluşturur.

5

I. ULUSLARARASI GÖRECELİ FİYATLARIN
(DIŞ TİCARET HADLERİ) OLUŞUMU

Kağıt ABD’nin iç
 İki ülkenin iç maliyet
maliyet
doğruları arasında kalan
doğrusu
alan iki taraf için de ticarette
ABD için
ticaret kârlı kârlı alandır.
değil
Türkiye’nin iç
İki taraf maliyet doğrusu
için  Dış ticaret hadleri, bir ülkenin
kârlı yurt içi maliyetlerine ne
ticaret
alanı kadar yaklaşırsa diğer
Türkiye için ülkenin dış ticaret kazançları
ticaret kârlı
değil o derece artar.

O Buğday
Grafik 1: Arz Modeline Göre Kârlı Dış Ticaret Alanı

6

I.A. KARŞILIKLI TALEP KANUNU
(Reciprocal demand law)

 Jhon Stuart Mill bu model ile ilk defa dış ticarette
talep koşullarına yer vermiştir.

 Dış ticarette denge fiyatları, iki ülkeli modelde
ülkelerden birinin, diğerinin malına olan talebinin
şiddetine bağlıdır.

 Bir ülkenin karşılıklı talebi, kendi malından vereceği
bir birim için diğerinin malından talep edeceği miktarla
ölçülür.

7

I.B. TEKLİF EĞRİLERİ
(Offer Curves)
 Karşılıklı talep teorisi, Alfred Marshall tarafından geliştirilerek teklif
eğrileri adı verilen grafikle gösterilmiştir.

 Ülkenin bir miktar ithal malı karşılığında önerdiği ihraç malı tutarına
teklif adı verilir.

 Teklif eğrisi, ithal malı bir birim artırılırken, ülkenin kendi malından
önereceği miktarı gösteren eğriye denir.

 Bir teklif aynı anda üç şeyi ifade eder:
 İhraç miktarı
 İthal miktarı
 Uluslar arası fiyat oranı

8

(Offer Curves)
Türkiye’nin Varsayılan Teklif Eğrisinin Elde Edilişi

Kağıt
 OT eğrisi üzerindeki fiyat
T
doğrularının giderek
D (10k:5b) dikleşmesi, ticaret hacmi
genişledikçe Türkiye’nin,
ancak buğday fiyatının
kağıt cinsinden
C (10k:10b) yükselmesi sonucu
ticareti kabul edeceğini
B (10k:15b)
gösterir.
 Çünkü artan ithal malı
A (10k:20b)
miktarının ülkeye
O sağladığı marjinal fayda
azalmaktadır.
Buğday
Grafik 2: Türkiye’nin Varsayılan Teklif Eğrisi

9

(Offer Curves)
ABD’nin Varsayılan Teklif Eğrisinin Elde Edilişi

Kağıt  Türkiye’nin teklif
P (10k:15b)
R (10k:20b)
eğrisine benzer bir
M (10k:5b)
N (10k:10b) U şekilde elde edilen
ABD’nin teklif eğrisi
görülmektedir.

O Buğday
Grafik 3: ABD’nin Varsayılan Teklif Eğrisi

10

(Offer Curves)
Denge Dış Ticaret Haddinin Oluşumu

Kağıt
T
 OT:Türkiye’nin teklif
eğrisi
P
U
 OU:ABD’nin teklif
ABD’nin iç fiyat
oranı eğrisi
 OP: Türkiye ve ABD
arasında dengeyi
sağlayan ticaret haddidir.

Türkiye’nin
iç fiyat oranı

O Buğday
Grafik 4: Teklif Eğrileri ve Denge Ticaret Hadleri

11

(Offer Curves)
Denge Dış Ticaret Haddinde İthalat ve İhracat Miktarları
T
Kağıt Dengeyi sağlayan ticaret haddinde


OL : Türkiye’nin buğday ihracı
MP : ABD’nin buğday ithali

OL=MP
P
M U LP : Türkiye’nin kağıt ithalatı
OM : ABD’nin kağıt ihracı

LP=OM

O L
Buğday
Grafik 4.1: Teklif Eğrileri ve Denge Ticaret Hadleri

12

(Offer Curves)
Denge Dış Ticaret Haddi DIŞINDA İthalat ve İhracat
Miktarları
T
Kağıt N
S  OS, OP’den buğday
lehine daha yüksek bir
P ticaret haddidir.
M U
R
OV: Türkiye’nin Buğday İhracı
OY: ABD’nin Buğday İthali

OV>OY
VY buğday arz
fazlası

ON: Türkiye’nin Kağıt İthali
OR: ABD’nin Kağıt İhracı
O Y L
V Buğday
ON>OR
Grafik 4.2: Teklif Eğrileri ve Denge Ticaret Hadleri
NR kağıt talep fazlası

13

I.C. TEKLİF EĞRİSİ MODELİNİN YARARLARI
(Offer Curves)

 Arz ve talep koşullarını
 Karşılaştırmalı üstünlük yapılarını
 Ticaret dengesini sağlayan uluslararası fiyat
oranlarını
 Uluslararası denge ihracat ve ithalat
oranlarını
 Her ülkenin dış ticaretten sağladığı toplam
kazançları gösterir

14

I.D. TEKLİF EĞRİLERİNDE KAYMALAR
(Offer Curves)

 Teklif eğrileri bir ülkedeki arz ve talep
koşullarının değişmesinden etkilenir. Bu
değişim birbirine zıt iki durum oluşturur.

Ticaret hadleri etkisi

Ticaret hacmi etkisi

15

I.D. TEKLİF EĞRİLERİNDE KAYMALAR
(Offer Curves)
T T1
 Türkiye’de halkın zevk ve tercihleri ithal malı kağıt yönünde değişmiştir.
Kağıt N Türkiye bir miktar kağıt karşılığında daha fazla buğday vermeyi kabul
S eder. Buğday fiyatları düşer. Teklif Eğrisi OT1 şeklinde sağa kayar.

P1 A
P
R

 Dış ticaret hacmindeki genişleme refah düzeyini
olumlu etkilerken; dış ticaret hadlerindeki
bozulma ise refah düzeyini olumsuz etkiler.

O Y
Buğday
Grafik 5: Talepte Kayma ve Teklif Eğrileri

16

I.E. ÖNEMSİZ OLMANIN ÖNEMİ
(Küçük Ülke Avantajı)

Motor  Lüksemburg dünya ticaretinde
önemsiz bir ülke olduğu için
Lüksemburg karşılıklı talebi dünya fiyatlarını
etkilemez.
ABD
P

ABD’nin dış
ticaret kazancı
 Lüksemburg, malını ABD’nin yüksek
fiyatından ihraç eder ve ithalatını ise
ABD’nin düşük fiyatlarından yapar.
Lüksemburg’un
dış ticaret
kazancı

O
Tere Yağı
Grafik 6: Önemsiz Olmanın Önemi

17

II. TOPLUMSAL KAYITSIZLIK EĞRİLERİ İLE ANALİZ
1. Tüketici Kayıtsızlık Eğrileri
(Consumer’s Indifference Curves)

Y malı  Tüketici
kayıtsızlık
eğrileri, bir
tüketiciye aynı
i1
faydayı
sağlayan çeşitli
i2
mal bileşimlerini
i3
gösterir.

O X malı
Grafik 7: Tüketici Kayıtsızlık Eğrileri

18

 Kayıtsızlık eğrileri orijinden uzaklaştıkça daha yüksek faydayı temsil eder.
i2>i1>i0
Y malı
 Kayıtsızlık eğrisi üzerindeki bütün noktalar aynı fayda düzeyini belirtir.
T1=T2=T3

 Kayıtsızlık eğrileri birbirini kesmez.

T1

T2

T3 i2

i1

i0

O X malı

19


Y malı

 Kayıtsızlık eğrisinin
T1
eğimi marjinal
T2 ikame oranını
B S1
(marginal rate of
T3 i1
ΔY substituon) verir.
S2 i2
D
ΔX i3
MİO= ΔY/ΔX

O A C X malı

20


Y malı  Kayıtsızlık eğrileri
orijine dış bükeydir.
Çünkü azalan marjinal
T1
fayda kuralı geçerlidir.
S1 noktasından S2
T2
B S1 noktasına hareket
T3 i1 edildikçe marjinal
ΔY
ikame oranı düşer.
S2 i2
D
ΔX i3

O A C X malı

21

2. Toplumsal Kayıtsızlık Eğrileri
 Toplum sal kayıtsızlık
Kağıt eğrilerinin (k) gibi kağıt
eksenine yakın gösterilmesi
tolumda tercihlerin kağıt
yönünde olduğunu; (b) gibi
k4
gösterilmesi ise buğday
k3
yönünde olduğunu ifade
eder.
k2

k1

b4

b3
b2
b1

O Buğday
Grafik 8: Toplumsal Kayıtsızlık Eğrileri

22

III. EKONOMİDE GENEL DENGE
1. Kapalı Ekonomide Denge
 Bir ülkenin üretim olanakları eğrisi AA
Kağıt
şeklindedir.
(Eğimi marjinal dönüşüm oranını verir.)
F
M  Kayıtsızlık eğrileri i0,i1i2 şeklindedir.
(Eğimi marjinal ikame oranını verir.)
A
D
 Üretim olanakları eğrisi ile i1 kayıtsızlık
i2 eğrisine teğet olarak çizilen FF doğrusunun
eğimi iç fiyatları ifade eder.
i1
N
i0  D enge ür etim ola naklar ı eğr isi , kay ıt sızl ık eğr is i ve i ç fiy at or anı e ğri sini n bir leş ti ği D nok ta sında oluş ur.

F T üketi ci d enges i
m ar ji nal i kam e or anı = iç fiy atlar
Ü r etic i dengesi
O A Buğday m ar ji nal dönüşüm oranı = i ç fi yatlar

Grafik 9: Kapalı Bir Ekonomide Denge

 M noktası üretim kapasitesinin
dışındadır.
 N noktası ise daha düşük bir toplusal
refahı ifade eder.

23

DENGE
2. Açık Ekonomide Denge
T
TÜRKİYE
Kağıt
C
 Kapalı ekonomi varsayımı altında denge noktası
Türkiye’de D, ABD’de ise D’ noktasıdır.
F i2

D i1

F
 Türkiye’nin dönüşüm eğrisi buğday yönünde ABD’nin
A dönüşüm eğrisi kumaş yönünde göreceli uzundur. Çünkü
buğday emek yoğun, kumaş sermaye yoğun bir maldır.
T

O Buğday

Kağıt F i1 i2
 Türkiye’nin iç fiyat oranı FF doğrusu, ABD’nin
ABD
T iç fiyat oranı F’F’ doğrusuna göre diktir. Çünkü
Türkiye’de buğday, ABD’de kumaş göreceli
olarak daha ucuzdur.

D’
 Ülkeler dış ticarete açıldığında iç fiyat oranları
K eşitlenir ve dünya fiyatını gösteren TT ve T’T’
doğruları doğruları elde edilir ve birbirine
F
T
paraleldir.
O Buğday

Grafik 10: Açık Ekonomilerde Denge:Benzer Tercihler

III. EKONOMİDE GENEL
DENGE
2. Açık Ekonomide Denge
T
TÜRKİYE
Kağıt
 Türkiye için açık ekonomide denge
R
C Tüketici Dengesi C noktasında
F i2 Üretici Dengesi A noktasında

D i1
İthalat
F Türkiye’nin dış Buğday Kağıt
L A
M ticaret kazancı Üretim OS OL

AMC
İhracat Tüketim OP OR
T

O P S Buğday İhracat PS ----
üçgenin İthalat ---- LR
Kağıt F’ i1 i2
ABD
alanına eşittir.
T

 ABD için açık ekonomide denge
H Tüketici Dengesi K noktasında
N
Üretici Dengesi N noktasında

İhracat
D’
G K

ABD’nin dış
I Buğday Kağıt
İthalat
F’
T
ticaret kazancı Üretim OV OH
V

KNI
E
O Buğday Tüketim OE OG
üçgenin İhracat ---- GH
Grafik 10: Açık Ekonomilerde Denge:Benzer Tercihler alanına eşittir. İthalat VE ----

III. EKONOMİDE GENEL DENGE
1. Dış Ticaret Kazançları
S anayi

T’
C2
 Dış Ticaret Kazançları ikiye ayrılır :
T
1) Üretim Kazançları i1’den i2’ye
K’ C1
i2
2) Tüketim Kazançları i0’den i1’e

F i1  Kapalı ekonomide denge D noktası iken bir ülke üretimde uzmanlaşma
olmadan TT dünya fiyatından dış ticaret yaparsa, L’L kadar tarım ürünü ihraç
K eder ve KK’ kadar sanayi ürünü ithal eder. İ1 gibi daha yüksek bir refah
D i0 düzeyine ulaşır. (Tüketim Kazancı)

F

D’
T T’

O L’ L S
Tarım

Grafik 11: Tüketim ve Üretim Kazançları

 Üretimde uzmanlaşmaya gidildiğinde ise üretici dengesi D’
noktasına, tüketici dengesi ise C2 gibi en yüksek düzeye ulaşır.

26

IV. TALEP FARKLILIKLARINA
BAĞLI
DIŞ TİCARET
Kağıt
 Talep koşullarının farklı, arz koşullarının aynı
olduğu bu durumda, üretim teknolojileri ve
ABD faktör donatımları ve üretim maliyetleri iki
T
ülkede eşittir. Bu nedenle üretim olanakları
C AB
eğrisi tek şekilde gösterilmiştir.
D

I2
N

E AB I1
İthalat
D
 Türkiye’de gıda, ABD’de kağıt talebi fazladır. Bu durum ülkelerin kayıtsızlık eğrilerinin
D Türkiye yoğun olarak ihtiyaç duydukları mala daha yakın çizilmesi ile gösterilmiştir.

İhracat
İhracat
E TR
C TR i2
i1
İthalat

O N T Gıda  Kapalı ekonomide denge noktaları Türkiye’de E TR , ABD’de ise E AB D
Grafik 12: Talep Farklılıklarına Bağlı Dış Ticaret şeklindedir.

27

IV. TALEP FARKLILIKLARINA
BAĞLI
DIŞ TİCARET
Kağıt
 Türkiye’de kağıt, ABD’de ise gıda göreceli
ABD
olarak ucuzdur. Bu nedenle dış ticarete
açıldıktan sonra ucuz olan mallarda
T
uzmanlaşmaya gidilir ve uzmanlaşma D
C AB
D noktasına kadar devam eder.
I2
N

E AB I1
İthalat
D
D Türkiye
 Türkiye yaptığı kağıt üretiminden bir
İhracat
İhracat
E TR bölümünü TT ticaret hadlerinden ihraç
C TR i2 edip karşılığında gıda ithal eder. C TR
i1
İthalat
noktasında tüketim yapar. Refah düzeyi
O N T Gıda i1’den i2’ye yükselmiştir.
Grafik 12: Talep Farklılıklarına Bağlı Dış Ticaret

28

Bolum 2

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Viewers also liked

Viewers also liked (10)

Bolum 2