2. Układ krążenia
W skład układu krwionośnego człowieka wchodzą:
Serce - zbudowany z tkanki mięśniowej
centralny narząd układu krwionośnego
człowieka i zwierząt pompujący krew. Działa
jako pompa zalewowo-tłocząca i jego zadaniem
jest utrzymanie przepływu krwi przez tkanki.
Naczynia krwionośne: tętnice, żyły, naczynia
włosowate
Krew
Narządy tworzące i niszczące komórki krwi,
szpik kostny oraz śledziona i komórki Kupffera w
wątrobie)
Układ krwionośny wraz z układem krwionośnym
tworzą UKŁAD KRĄŻENIA
3. Serce - położenie
• Serce jest narządem mięśniowym,
leży w śródpiersiu, wewnątrz klatki
piersiowej.
• Większa jego część około 2/3 leży
po lewej stronie, a po prawej
pozostała 1/3
• Oś długa serca jest odchylona lekko
w prawo, co powoduje że serce
przechylone jest podstawą do tyłu,
a koniuszkiem do przodu, dlatego
jego uderzenia są lepiej wyczuwalne
po przyłożeniu ręki poniżej lewego
sutka – są to uderzenia
koniuszkowe
4. Serce – budowa zewnętrzna
W ogólnej budowie możemy wyróżnić
podstawę serca znajdującą się na górze,
bardziej po prawej stronie, oraz
wierzchołek zwany też koniuszkiem,
znajdujący się na dole po lewej, bliżej
ściany klatki piersiowej
W górnej części można też wyróżnić tzw.
koronę serca. Jest to miejsce , z którego
odchodzą i łączą się z sercem jego główne
naczynia.
W skład korony wchodzą:
- żyła gówna górna i dolna,
- aorta
- oraz 4 żyły płucne
Serce umieszczone jest w worku
osierdziowym
Rysunek pochodzi z: R.Woźniacka
„Zarys anatomii człowieka”
5. Serce – budowa wewnętrzna
Lewy przedsionek
Lewa komora
Prawy
przedsionek
Prawa komora
W budowie wewnętrznej serca
wyróżniamy cztery jamy:
• Prawy przedsionek oraz komorę,
które tworzą tzw. serce prawe,
w którym krąży krew odtlenowana
• Lewy przedsionek oraz komorę – tworzą
serce lewe, w którym krąży krew
utlenowana.
• Przedsionki oddzielone są przegrodą
międzyprzedsionkową, a komory
przegrodą międzykomorową. W życiu
pozapłodowym jest ona szczelna, dzięki
czemu krew odtlenowana nie miesza się z
utlenowaną.
• Przedsionki od komór oddzielone są
komorami przedsionkowo-
komorowymi, w których znajdują się
ujścia przedsionkowo-komorowe
zamknięte zastawkami serca.
Zastawka
dwudzielna
(mitralna)
Zastawka
trójdzielna
6. Przedsionki
PRZEDSIONEK PRAWY
możemy podzielić na
1. część zatokową - do tej części uchodzi
żyła główna górna i dolna oraz zatoka żylna
2. przedsionek prawy właściwy
Ściany przedsionka nie są grube, gdyż ich
zadaniem jest tylko przepompowanie krwi z
żył z krążenia wielkiego do komory prawej
W życiu płodowym krew przepływa z
prawego do lewego przedsionka serca
poprzez otwór owalny. Po urodzeniu
zastawka otworu owalnego zamyka ten
otwór w wyniku wzrostu ciśnienia w lewym
przedsionku po wypełnieniu się krążenia
płucnego, a następnie przyrasta na stałe.
PRZEDSIONEK LEWY
Do przedsionka lewego uchodzą 4 żyły
płucne - dwie z lewego i dwie z
prawego płuca
Ma on 6 ścian: górną (ujście żył
płucnych), przyśrodkową (ślad zastawki
otworu owalnego), tylną, boczną,
przednią i dolną
Krew po wyrzuceniu podczas skurczu
zprawej komory przepływa pniem
płucnym poprzez żyły płucne powraca
do serca do jego lewego przedsionka. Z
lewego przedsionka krew jest
wyrzucana do lewej komory.
Zadaniem przedsionków jest
zapewnienie nieprzerwanego
dopływu krwi żylnej do serca.
7. Komory serca
KOMORA PRAWA
Komora prawa jest większa od
przedsionka prawego a jej ściany są
grubsze i pokryte drobnymi beleczkami
mięśniowymi oraz trzema mięśniami
brodawkowatymi.
Od mięśni tych odchodzą struny
ścięgniste i łączą się z zastawką
trójdzielną oddzielającą komorę prawą
od przedsionka prawego.
Komora prawa ma za zadanie wypchnąć
krew odtlenowaną do pnia płucnego, a
stamtąd do płuc.
KOMORA LEWA
Krew utlenowana z przedsionka lewego
dostaje się do komory lewej przez ujście
przedsionkowo-komorowe i zastawkę
dwudzielną mitralną.
Ściany komory lewej są najgrubsze w
całym sercu, gdyż musi ona wtłoczyć
krew poprzez aortę do krążenia dużego.
Podobnie jak w komorze prawej ściany
komory lewej pokryte są beleczkami
mięśniowymi oraz dwoma - tym razem,
mięśniami brodawowatymi, od których
odchodzą struny ścięgniste do zastawki
mitralnej. Dwa mięśnie ponieważ ta
zastawka posiada tylko dwa płatki.
9. Zastawki przedsionkowo-
-komorowe serca
Pełnią bardzo ważną rolę: dzięki nim
krew krąży zawsze w jednym kierunku
i nie może wrócić z komory do
przedsionka.
W momencie skurczu przedsionków
zastawki otwierają się pod ciśnieniem
napierającej krwi
Po wpłynięciu do komory, krew odbija
się od jej dna i próbuje zawrócić, ale
mięśnie brodawkowate napinają się i
przytrzymują za pomocą strun
ścięgnistych płatki zastawek.
10. Zastawki półksiężycowate
Zastawki półksiężycowate
oddzielają komory serca od pnia
płucnego i aorty. Dzięki nim krew
wypchnięta z komór do naczyń nie
cofa się.
Zbudowane są z trzech kieszonek
przymocowanych do pierścieni
włóknistych. Podczas skurczu krew
dociska kieszonki do ściany naczyń
i wypływa z komór, a kiedy próbuje
się cofnąć, kieszonki wypełniają się
krwią, powiększają i stykając ze
sobą zamykają światło zastawki.
11.
12. Budowa ściany serca
Na przekroju ściany serca możemy idąc od wewnątrz wyróżnić trzy
warstwy:
1. wsierdzie 2. śródsierdzie 3.nasierdzie
1.Wsierdzie (łac. endocardium) jest najbardziej wewnętrzną warstwą
ściany serca. Jest to jednowarstwowym nabłonek płaski wyściełający
wnętrze serca wraz z beleczkami mięśniowymi, mięśniami
brodawkowatymi i zastawkami.
2. Nasierdzie (łac. epicardium) jest to blaszką trzewną worka
osierdziowego pokrywającego bezpośrednio serce. Serce leży więc
wewnątrz worka osierdziowego zbudowanego z osierdzia włóknistego
znajdującego się najbardziej na zewnątrz oraz blaszek nasierdzia
(osierdzia trzewnego) i osierdzia ściennego, pomiędzy którymi
występuje wolna przestrzeń – jama osierdziowa wypełniona płynem
surowiczym.
14. Budowa ściany serca: śródsierdzie
2. Śródsierdzie (łac. myocardium ) składa się z trzech głównych elementów:
2.1. SZKIELET SERCA - znajduje się w podstawie serca na granicy między przedsionkami i
komorami. Zbudowany jest z tkanki włóknistej zbitej i stanowi rusztowanie dla przyczepu
mięśniówki serca. Składa się z: czterech pierścieni włóknistych otaczających ujścia żylne i
tętnicze serca, dwóch trójkątów włóknistych – prawego i lewego.
2.2. MIĘSIEŃ SERCOWY, czyli właściwe myocardium. Składa się na nią osobna mięśniówka
przedsionków i komór: w przedsionkach nie rozróżniamy ściśle oddzielnych warstw, a jedynie
pasma mięśniowe głębokie - krótsze, biegnące w obrębie jednego przedsionka, i długie,
leżące bardziej powierzchowne, łączące oba przedsionki. W komorach wyróżnia się:
zewnętrzną warstwę skośną - wspólną dla obu komór, na wierzchołku serca tworzącą wir
serca (łac. vortex cordis)
środkowa warstwa okrężna - jej powierzchowna część jest wspólna, a głębsza osobna dla
komór.To ona wytwarza główną siłę skurczu serca
wewnętrzna warstwa podłużna - osobna dla każdej komory
15. Budowa serca: śródsierdzie cd.
- szkielet serca
Rysunek pochodzi z: R.Woźniacka „Zarys anatomii człowieka”
16. Budowa serca – śródsierdzie cd.
- układ przewodzący serca
2.3. UKŁAD PRZEWODZĄCY SERCA
(łac. systema conducens cordis) – reguluje rytmikę pracy serca oraz prawidłową kolejność skurczów
poszczególnych części serca. To mechanizm pozwalający na samodzielne wytwarzanie rytmicznych
skurczów przedsionków i komór. Jest on zbudowany z zmodyfikowanych miocytów. Składają się na
niego:
węzeł zatokowo-przedsionkowy – leży w obrębie przedsionka prawego, przy ujściu żyły głównej
górnej, generuje on wskutek powolnej samoistnej depolaryzacji prawidłowy rytm zatokowy skurczów
serca.
węzeł przedsionkowo-komorowy - leży również w obrębie przedsionka prawego, ale wchodzi w skład
przegrody międzyprzedsionkowej, blisko dna przedsionka
pęczek przedsionkowo-komorowy, pęczek Hisa, - odchodzi od węzła przedsionkowo-komorowego i
jako pień przechodzi przez część błoniastą przegrody międzykomorowej i w dolnej części dzieli się na
dwie odnogi – prawą i lewą.
rozgałęzienia końcowe (włókna Purkiniego) wstępują ku górze w mięśniówce właściwej podstawy
serca (zarówno komory prawej jak i lewej)
17. Budowa serca – śródsierdzie cd.
- układ przewodzący serca
Rysunek pochodzi z: R.Woźniacka „Zarys anatomii człowieka”
18. Układ przewodzący serca
automatyzm serca
Wyspecjalizowane komórki węzła zatokowo-przedsionkowego potrafią cyklicznie wytwarzać impulsy elektryczne. Jest to
nasz naturalny, fizjologiczny rozrusznik serca. Prawidłowy rytm serca, który inicjowany jest właśnie z tego miejsca to rytm
zatokowy. Impulsy, które powstają w węźle zatokowym, przewodzą się szybkimi włóknami do węzła przedsionkowo-
komorowego. W zdrowym sercu węzeł przedsionkowo-komorowy to jedyne połączenie elektryczne między przedsionkami i
komorami.
Impulsy, które dotarły do węzła przedsionkowo-komorowego, są przewodzone dalej w dół, do pęczka His. Impulsy
przebywają tę drogę z pewnym opóźnieniem. W początkowej fazie pracy serca krew napływa przez rozkurczone przedsionki
do rozkurczonych komór, pod koniec tej fazy kurczą się przedsionki dopompowując wypełnione już komory .Ta faza wymaga
czasu, aby komory zdążyły się napełnić. Czas ten zapewnia opóźnienie, które powstaje właśnie dzięki wolniejszemu
przewodzeniu przez węzeł przedsionkowo-komorowy.
Dalej impulsy elektryczne wychodząc z pęczka Hisa i rozgałęziają się w dwie odnogi, prawą i lewą, które rozgałęziają się
na coraz mniejsze włókna Purkiniego, a te przewodzą impulsy do ścian prawej i lewej komory
Jeśli węzeł zatokowy nie wytwarza impulsów, jego rolę może przejąć rozrusznik niższego rzędu którym jest węzeł
przedsionkowo-komorowy. Aby rozruszniki nie zakłócały się, rozrusznik niższego rzędu wytwarza impulsy wolniej niż węzeł
zatokowy. Jeśli i ten zapasowy rozrusznik zawiedzie, mamy jeszcze trzecią linię obrony – komórki mięśnia komór serca, które
też potrafią wytwarzać impulsy przy braku innych pobudzeń, ale ich rytm jest jeszcze wolniejszy.Węzeł zatokowy wytwarza
impulsy z częstością ok. 60 uderzeń / minutę, węzeł przedsionkowo-komorowy 40-50 u/min, a komórki mięśnia ok. 30 u/min.
Oczywiście rytm z rozruszników niższego rzędu jest zbyt wolny do normalnego funkcjonowania organizmu, ale pozwala mu
przeżyć. Rytm inicjowany przez rozruszniki niższego rzędu to rytm zastępczy.