1. Hlutabréf og eignastýring
Már Wolfgang Mixa
Höfundur: Sigurður B. Stéfansson ritstýrir
„Tímasvið okkar við rekstur hlutabréfasafna er oftast fáein misseri eða
ár”.
Undanfarna tólf mánuði hefur flóra viðskiptabókmennta á íslensku trúlega
aukist meira en nokkru sinni fyrr. Þessi þróun er mikilvæg bæði fyrir íslenska tungu
og aðgengi að fræðunum. Viðskipta- og hagfræðideild Háskóla Íslands á heiðurinn af
tveimum útgáfum á þessu ári. Fyrri bókin heitir Eignastýring, eftir Gylfa Magnússon,
og einblínir hún, eins og nafnið gefur til að kynna, á verðlagningu hlutabréfa og
samvali þeirra í sjóði. Síðari bókin er þýðing Steingríms Matthíasarsonar á Heilræði
fyrir unga menn í verzlun og viðskiptum sem George H. F. Schrader skrifaði árið
1913. Formáli Ásgeirs Jónssonar í bókinni lýsir því nútímalega viðskiptaumhverfi
sem þá ríkti hér á landi og sögu Schrader. Nýlega bættist enn einn titillinn í safnið og
hefur hún náð þeim merka árangri að komast í hóp mest seldu bóka í jólabókaflóði
ársins. Eignastýring Ísla ndsbanka á veg og vanda af útgáfunni. Áður hefur sami
útgefandi (þá sem VÍB) sent frá sér ritin Fjármálahandbók VÍB árið 1992 og Verðbréf
og áhætta árið 1994. Síðari bókin hefur löngum verið notuð sem inngangur
kennsluefnis í fjármálafræðum og uppflettirit varðandi ýmis atriði fjármálafræða en
sumt efni hennar er þó orðið úrelt. Geta má að hægt er að nálgast efni bókarinnar á
vef Íslandsbanka, www.isb.is, án endurgjalds.
Nýja bókin heitir Hlutabréf & eignastýring: Að velja hlutabréf og byggja upp
eignir og er markmið hennar að lýsa með einföldum og aðgengilegum hætti helstu
leiðum við val hlutabréfa. Áhersla er lögð á aðferðir sem miðast að því að ná
ákveðinni ávöxtun með tilliti til áhættuþols fjárfesta. Sjónum er aðallega beint að
tveimur fjárfestingarleiðum hlutabréfa, hlutlausu leiðinni og virðisfjárfestingu með
tímasetningu, en það eru helstu leiðir sem farnar eru við ávöxtun fjármuna hjá
útgefendum. Auk þess er fjallað um helstu aðrar fjárfestingarleiðir sem í dag er stuðst
við.
Bókinni er skipt í 5 meginhluta sem síðan er kaflaskipt. Fyrstu tveir hlutarnir
fjalla um atriði sem skipt hafa fjárfesta helstu máli varðandi val á hlutabréfum, næstu
tveir fjalla um tímasetningar á kaup og sölu hlutabréfa og síðasti hlutinn tvinnar
saman þá kosti og galla sem um hefur verið rætt og þá einnig með auknu tilliti til
áhættuþols og stefnumörkun sparnaðar.
Í upphafi bókarinnar í fyrsta hlutanum, Að kaupa sneið af markaðinum eða
tímasetja og velja hlutabréfin sjálfur, er farið yfir sögulega þróun íslensks
hlutabréfamarkaða og því hvernig kostnaður tengdum hlutabréfaviðskiptum hefur
óðfluga lækkað undanfarin ár hefur veitt almenningi aukin tækifæri til að vera beinir
þátttakendur varðandi ávöxtun hlutabréfa. Næsti kafli á eftir kemur svo með góð og
gild rök fyrir því að besta leiðin til langtímaárangurs í sambandi við hlutabréf sé að
vera óvirkur þátttakandi á hlutabréfamörkuðum í þeim skilningi að forðast tíð kaup og
sölu hlutabréfa. Þar sem afar fáir, þar með talið fokdýrir sjóðsstjórar og aðrir
fjármálasérfræðingar, ná því að geta sér betur til um stöðu hlutabréfa en meðaltal

2. markaðarins til lengri tíma þá verður slík stefna líklega tapleikur einn. Fyrsti hlutinn
lýkur með umfjöllun um sögu íslenskra skuldabréfa, útskýringu á vöxtum, skuldabréf
og áhrif gjaldmiðla, sem tengist síðan síðasta hlutanum.
Annar hluti bókarinnar, Wall Street eftir 1900 og upphaf faglegrar greiningar,
beinir sjónum sínum að helstu þáttum greiningar hlutabréfa og aðferðum þekktustu
fjárfesta við hverja fjárfestingarstefnu, helstu áherslum við val þeirra, vinnuaðferðir
og sú þróun sem lagði grunn að stefnu þeirra. Sú þróun nær bæði til sögulegrar
þróunar á verðbréfamörkuðum í almennum skilningi og auk þess til persónulegra haga
manna sem mótuðu þá sem fjárfesta. Fyrstu tveir kaflarnir fjalla um virka
fjárfestingastefnu en næstu tveir beina athyglinni að mótun hlutlausu leiðarinnar, sem
telst til óvirkrar fjárfestingastefnu. Umfjöllun um áhættuálag verðbréfa og skilvirkni
markaða kemur í kjölfarið enda afar tengt umræðu hvort betra sé að nálgast
fjárfestingar út frá virkri eða óvirkri stýringu.
Næstu tveir hlutar bókarinnar, Víxlun og tæknigreining frá 1980 og
Tímasetning eftir 1990: Grunngreining og tæknigreining fléttast saman, fjalla um
aðferðir við að tímasetja kaup og sölu verðbréfa. Það háir þessum köflum að mikið
púður fer í umfjöllun og skýringar á ýmsum aðferðum tæknigreininga sem veldur því
að áhugavert efni varðandi sveiflur og skilvirkni markaðarins, fókussöfn og
arðsemiskröfur nýtur sín ekki sem skyldi, auk þess sem að umfjöllunin verður ekki
eins hnitmiðuð og ella. Hefði að ósekju mátt sameina þessa tvo hluta og jafnvel
tengja umræðuna um tímasetningar meira varðandi sálfræði markaðarins. John
Templeton segir meðal annars í upphafi bókar að kaupa skal hlutabréf þegar bölsýni
er ríkjandi, sem helst oftast í hendur við litla veltu á mörkuðum. Slíkt ástand var
ríkjandi síðasta vetur þegar gengi hlutabréfa stóð í lágmarki síðustu misseri.
Síðasti hluti bókarinnar, Hlutabréf og eignastýring á 21. öldinni: Hlutlausa
leiðin eða tímasetning, vegur síðan kosti og galla beggja aðferða og hvernig hægt sé
að nýta báðar leiðir samtímis. Ólíkt bókinni Eignastýring, sem einblíndi á
verðlagningu og samval hlutabréfa í sjóði, er einnig bætt við hugleiðingum um
ávöxtunarmarkmið þar sem skuldabréf eru hluti af fjárfestingarsafni. Sýnd eru dæmi
um skynsamleg markmið í ávöxtun með tilliti til fjárfestingartíma og áhættuþols og
hvers megi vænta miðað við gefnar forsendur með tilliti til eignasamsetningar. Sýnt
er fram á hversu miklu máli tími og skynsöm eignasamsetning skiptir fyrir
langtímafjárfesta og að þolinmæði getur ávaxtað pund fólks á ótrúlegan hátt. Í lok
bókarinnar er síðan ensk- íslenskur orðalisti, orðskýringar, og viðauki með kennitölum
hlutabréfa, formúlur, vaxtatöflur, vísitölur og nokkrar fjármálavefsíður, sem vinnur
saman í því að gera bókina aðgengilega lesningu fyrir bæði leikmenn og þá sem vinna
við þessi fræði.
Bjarni Ármannsson, forstjóri Íslandsbanka, ritar í formála bókarinnar að
mikilvægt sé að aðgangur sé fyrir hendi að yfirgripsmiklu riti á íslensku varðandi
hlutabréfaviðskipti og stýringu eignasafna. Gaman væri ef útgáfa síðastliðna mánuði
væri aðeins vísir af því sem koma skal varðandi útgáfu viðskiptabókmennta, enda
munu vera fleiri rit í undirbúningi, meðal annars hjá Viðskipta- og hagfræðideild
Háskóla Íslands. Hlutabréf & eignastýring er vegleg bók sem vonandi leynist undir
nokkrum jólatrjám í ár.
Birtist í Morgunblaðinu, 11.desember, 2003