amali

1. NAMA AHLI: NURUL ‘AINI BINTI BAHAROM
SARIMAH BINTI MOHMAD YUSOP
SCHOLASTICA PATRICK GIMBUS
AMALI 4
MENGUKUR DAN MEMBANDING
BEZA KEPELBAGAIAN (DIVERSITI) SPESIES
Tujuan :
Untuk mengkaji diversiti spesies kupu-kupu dan membandingkannya antara tiga buah pulau
iaitu Pulau Sipadan, Pulau Talang-Talang dan Pulau Redang.
Hipotesis :
Semakin tinggi nilai Indeks Simpson,D , semakin tinggi nilai kepelbagaian spesies di dalam
pulau tersebut.
Teori :
Diversiti spesies ditakrifkan sebagai kepelbagaian organisma atau benda hidup yang
terdapat di muka bumi ini. Diversiti spesies diukur berdasarkan kekayaan spesies
(species richness)dan kerataan spesies (evenness of species) sesuatu komuniti ekologi.
a. Kekayaan spesies(species richness)
Dalam persekitaran yang sama, komuniti atau masyarakat dengan banyak spesies
yang dianggap lebih diverse. Sebagai contoh, dalam sebuah masyarakat yang
mengandungi 10 spesies akan menjadi lebih diverse daripada masyarakat dengan 5
spesies.
b. Kerataan spesies(evenness of species).
Kerataan mengukur perubahan dalam bilangaan individu setiap spesies dalam
komuniti. Dalam persekitaran yang sama, komuniti atau masyarakat dengan variasi
yang kurang dianggap lebih genap (even) daripada masyarakat dengan variasi yang
lebih banyak.
1

2. Contoh: Kekayaan dan kerataan tumbuhan
Padang 1= Sampel 1
Padang 2= Sampel 2
Sampel 1 dan 2 - sama kekayaan (3 spesies - Daisy, Dandelion,Buttercup)
Jumlah yang sama – 1000
Sampel 1 - lebih kerataan dari Sampel 2 sebab jumlah antara 3 spesis dalam Sampel 1
hampir sama ( 300 - 335 - 365 )Jika kekayaan dan kerataan bertambah, kepelbagaian
bertambah
Contoh: Kekayaan dan kerataan haiwan
Padang 1= Sampel 1
Padang 2= Sampel 2
2

3. Sampel 1 dan 2 - sama kekayaan (3 spesies - Rama-rama, Belalang, Pepatung) Jumlah
yang sama - 662
Sampel 2 - lebih kerataan dari Sampel 1 sebab jumlah antara 3 spesis dalam
Sampel 2 hampir sama ( 213 - 250 - 209 )
Jika kekayaan dan kerataan bertambah, kepelbagaian bertambah.
Faktor Yang Mempengaruhi Diversiti Spesies
A. Faktor Abiotik
1. Iklim
Faktor iklim termasuk keadaan suhu, kelembaban udara dan angin sangat besar
pengaruhnya terhadap kehidupan setiap mahluk di dunia. Faktor suhu udara berpengaruh
secara langsung dalam proses pertumbuhan tumbuhan. Sinaran matahari sangat
diperlukan bagi tumbuhan hijau untuk proses fotosintesis. Kelembaban udara
mempengaruhi pertumbuhan tumbuhan. Manakala agen angin membantu dalam proses
penyebaran biji benih sesuatu tumbuhan.
Iklim yang berlainan pada sesuatu tempat mempunyai tumbuhan dan haiwan yang
berlainan.Sebagai contohnya, pelbagai jenis tumbuhan dapat tumbuh di kawasan
khatulistiwa, hidup subur dan selalu malar hijau sepanjang tahun kerana menerima air
hujan serta sinaran matahari yang secukupnya sepanjang tahun.Ini amat berbeza dengan
tumbuh – tumbuhan yang terdapat di kawasan tundra.
2. Keadaan Tanah
Perbezaaan sesuatu jenis tanah, seperti pasir, tanah liat, dan tanah pamah serta jumlah zat
mineral yang terkandung dalam sesuatu humus itu mempengaruhi jenis tanaman yang
tumbuh.Ini kerana keadaan tanah dapat memrpengaruhi daya serap tanah terhadap
air.Tanaman padi adalah lebih sesuai tumbuh pada tanah liat manakala pokok kelapa
adalah lebih sesuai tumbuh di kawasan persisiran pantai yang berpasir.
Selain itu, suhu tanah juga berpengaruh terhadap pertumbuhan akar serta kandungan air di
dalam tanah. Di kawasan khatulistiwa, banyak jenis tumbuh – tumbuhan dapat hidup
berbanding di kawasan padang pasir. Tumbuhan kaktus adalah salah satu tumbuhan yang
mampu beradaptasi dengan iklim dan keadaan tanah di padang pasir.
Kesimpulannya ialah perbezaan jenis tanah boleh menyebabkan perbezaan jenis
tumbuhan yang dapat hidup di suatu kawasan.
3

4. 3. Air
Air mempunyai peranan yang penting bagi pertumbuhan tumbuhan kerana dapat
melarutkan dan membawa makanan yang diperlukan bagi tumbuhan dari dalam
tanah.Keadaan tekstur tanah berpengaruh pada daya serap tanah terhadap air.Contohnya
di kawasan gurun, hanya sedikit tumbuhan yang dapat hidup, contohnya adalah pohon
kaktus yang hanya memerlukan kuantiti air yang sikit. Manakala di kawasan khatulistiwa
yang banyak menerima air hujan, pohonnya tumbuh dengan tinggi-tingi dan daunnya malar
hijau.
4. Tinggi Rendah Permukaan Bumi
Permukaan bumi terdiri daripada pelbagai jenis permukaan seperti pegunungan, dataran
rendah, bukit dan kawasan pantai. Perbezaan tinggi rendah permukaan bumi ini
berlakunya variasi suhu udara. Variasi suhu udara mempengaruhi kepelbagaian
tumbuhan .Hutan yang terdapat di daerah pegunungan banyak dipengaruhi oleh ketinggian
tempat. Faktor ketinggian permukaan bumi umumnya dilihat dari ketinggiannya dari
permukaan laut .Semakin tinggi suatu kawsan semakin dingin suhu di kawan tersebut.Oleh
sebab itu ketinggian permukaan bumi besar pengaruhnya terhadap jenis dan persebaran
tumbuhan.
B. Faktor Biotik
Makhluk Hidup
Makhluk hidup seperti manusia, haiwan dan tumbuhan memainkan factor utama dalam
proses penyebaran tumbuhan. Manusia terutamanya dengan ilmu dan teknologi yang
canggih dapat melakukan proses penyebaran biji benih tumbuhan dengan cepat dan
mudah. Selain itu, manusia juga mampu mempengaruhi kehidupan fauna di suatu tempat
dengan melakukan perlindungan haiwan. Hal ini menunjukkan bahawa faktor manusia
mempengaruhi kehidupan flora dan fauna di dunia ini.
Indeks Kepelbagaian Simpson
Ialah ukuran kepelbagaian spesies. Dalam ekologi, ia sering digunakan untuk mengukur
biodiversiti habitat. Ia mengambil kira bilangan spesies yang hadir, serta kelimpahan
spesies masing-masing. "
"Indeks kepelbagaian Simpson mengambil kira bilangan spesies, jumlah individu, dan
sebahagian daripada jumlah yang dijumpai dalam setiap spesies. Jika indeks digunakan
untuk membandingkan kepelbagaian dalam kalangan komuniti, saiz sampel mestilah sama.
Jika data banci lengkap digunakan, kawasan sampel mestilah mempunyai saiz yang sama.
Masyarakat yang mengandungi hanya satu spesies akan mempunyai nilai 1.0. Nilai-nilai
4

5. akan meningkat/bertambah kepada infiniti, di mana setiap individu kepunyaan satu spesies
yang berbeza."
Formula Indeks Kepelbagaian Simpson:
Contoh Pengiraan:
Soalan 1: Satu sampel ( habitat ) ada 2 spesies haiwan di mana spesies A jumlah bilangan
spesies itu ialah 5 ekor manakala jumlah bilangan spesies B ialah 8 ekor dan jumlah
keseluruhan ialah di sampel itu ialah 18 ekor.
Rumus indeks Simpson:
D = 1/(5/13)2
+ (8/13)2
= 1/ (0.38)2
+ (0.62)2
= 1/ ( 0.52 )
= 1.92
Jika nilai D tambah maka wujud kepelbagaian spesies di habitat itu.
Radas / Bahan: Gunting , gam , gambar sampel serangga dan kertas A4
Prosedur :
1. Kesemua kupu-kupu dikelaskan kepada beberapa kumpulan tertentu.
5
D = indeks kepelbagaian
Pi = pecahan kelimpahan spesies di sesuatu tempat

6. 2. Operasi unit taksonomi (operational taxonomic units) yang telah diberikan boleh
dianggap sebagai spesis yang telah dibahagi dan setiap spesis baru itu diberi nama
yang unik.
3. Satu kumpulan spesis kupu-kupu dipilih dan dikumpulkan dari ketiga-tiga pulau
tersebut. Prosedur yang sama diulang untuk spesis kupu-kupu yang lain.
4. Bilangan individu yang hadir dalam sesuatu kumpulan spesis dikira dan data
dimasukkan kedalam jadual.
5. Kepelbagaian spesis dikira dari setiap pulau dengan menggunakan Indeks
Kepelbagaian Simpson, D.
Keputusan :
SPESIS PULAU SIPADAN
PULAU TALANG-
TALANG
PULAU REDANG
SPESIS A
11 0 11
SPESIS B
9 0 0
5 12 4
6

7. SPESIS C
SPESIS D
6 0 10
SPESIS E
10 23 0
SPESIS F
2 0 3
SPESIS G
4 2 0
SPESIS H
0 2 0
SPESIS I
0 3 0
7

8. SPESIS J
3 15 0
SPESIS K
29 4 0
SPESIS L
35 4 0
SPESIS M
0 0 7
SPESIS N
0 0 10
8

9. SPESIS O
0 0 14
SPESIS P
0 0 18
SPESIS Q
3 35 0
BILANGAN INDIVIDU 117 100 77
KEKAYAAN SPESIS 11 9 8
INDEKS SIMPSON
(D)
5.6 4.6 6.4
KEUTAMAAN
UNTUK
PEMULIHARAAN
KEDUA PERTAMA KETIGA
MENGIRA INDEX DIVERSITI SIMPSON
9

10. Indeks tersebut dikira menggunakan formula berikut :
PULAU SIPADAN
D =
= 1 / [ ( 11/ 117 ) 2
+ ( 9/117)2
+(5/117)2
+ ( 6/117)2
+ (10/117)2
+ (2/117)2
+ ( 4/117)2
+
(0/117)2
+ (0/117)2
+ (3/117)2
+ ( 29/117 )2
+( 35/117 )2
+ (0/117)2
+ ( 0/117)2
+
(0/117)2
+ (0/117)2
+ ( 3/117)2
]
= 1 / [ ( 0.094 ) 2
+ ( 0.077)2
+(0.043)2
+ ( 0.051)2
+ (0.085)2
+ (0.017)2
+ ( 0.034)2
+
(0.000)2
+ (0.000)2
+ (0.026)2
+ ( 0.248 )2
+( 0.299 )2
+ (0.000)2
+ ( 0.000)2
+
(0.000)2
+ (0.000)2
+ ( 0.026)2
]
= 1 / [ ( 0.008836 ) + ( 0.005929) +(0.001849) + ( 0.002601) + (0.007225) +
(0.000289) +
( 0.001156) + (0.000) + (0.000) + (0.000676) + ( 0.061504 ) +( 0.089401 ) + (0.000) +
( 0.000) + (0.000) + (0.000) + ( 0.000676) ]
= 1 / 0.180142
= 5.551176≈ 5.6
10

11. PULAU TALANG-TALANG
D =
= 1 / [ ( 0/ 100 ) 2
+ ( 0/100)2
+(12/100)2
+ ( 0/100)2
+ (23/100)2
+ (0/100)2
+ ( 2/100)2
+
(2/100)2
+ (3/100)2
+ (15/100)2
+ ( 4/100 )2
+( 4/100 )2
+ (0/100)2
+ ( 0/100)2
+
(0/100)2
+ (0/100)2
+ ( 35/100)2
]
= 1 / [ ( 0.00 ) 2
+ ( 0.00)2
+(0.12)2
+ ( 0.00)2
+ (0.23)2
+ (0.00)2
+ ( 0.02)2
+ (0.02)2
+
(0.03)2
+ (0.15)2
+ ( 0.04 )2
+( 0.04 )2
+ (0.00)2
+ ( 0.00)2
+ (0.00)2
+ (0.00)2
+
( 0.35)2
]
= 1 / [ ( 0.00 ) 2
+ ( 0.00)2
+(0.12)2
+ ( 0.00)2
+ (0.23)2
+ (0.00)2
+ ( 0.02)2
+ (0.02)2
+
(0.03)2
+ (0.15)2
+ ( 0.04 )2
+( 0.04 )2
+ (0.00)2
+ ( 0.00)2
+ (0.00)2
+ (0.00)2
+
( 0.35)2
]
= 1 / [ ( 0.00 ) + ( 0.00) +(0.0144) + ( 0.00) + (0.0529) + (0.00) + ( 0.0004) + (0.0004) +
(0.0009)+ (0.0225) + ( 0.0016 ) +( 0.0016 )+ (0.00) + ( 0.00) + (0.00) + (0.00) +
( 0.1225) ]
= 1 / 0.2172
= 4.604 ≈ 4.6
11

12. PULAU REDANG
D =
= 1 / [ ( 11/ 77 ) 2
+ ( 0/77)2
+(4/77)2
+ ( 10/77)2
+ (0/77)2
+ (3/77)2
+ ( 0/77)2
+ (0/77)2
+ (0/77)2
+ (0/77)2
+ ( 0/77 )2
+( 0/77 )2
+ (7/77)2
+ (10/77)2
+ (14/77)2
+ (18/77)2
+ ( 0/77)2
]
= 1 / [ ( 0.143 ) 2
+ ( 0.000)2
+(0.052)2
+ ( 0.130)2
+ (0.000)2
+ (0.039)2
+ ( 0.000)2
+
(0.000)2
+ (0.000)2
+ (0.000)2
+ ( 0.000 )2
+( 0.000 )2
+ 0.091)2
+ (0.1299)2
+
(0.1818)2
+ (0.2338)2
+ ( 0.000)2
]
=1 / [ ( 0.020) + ( 0.000) +(0.003) + ( 0.017) + (0.000) + (0.002)+ ( 0.000) + (0.000) +
(0.000)+ (0.000) + ( 0.000 ) +( 0.000 ) + (0.00828) + (0.0169) + (0.033) +
(0.055)+ ( 0.000) ]
= 1 / [0.15518]
=6.444129398≈ 6.4
12

13. Perbincangan :
1. Apakah yang dimaksudkan dengan ‘building blocks’ atau unit taksonomi
operasi di dalam biodiversiti? Jelaskan.
Dua kaedah yang berbeza boleh digunakan untuk mentakrifkan suatu spesis iaitu
spesis biologi dan spesies morfologi.
Kaedah spesies biologi ialah di mana individu-individu yang berjaya membiak
bersama-sama dianggap sebagai spesis yang sama.Manakala kaedah spesis
morfologi ialah di mana individu yang kelihatan sama (secara fizikal) dianggap
sebagai spesis yang sama. Kaedah yang kedua sering digunakan apabila kita tidak
mempunyai apa-apa maklumat tentang cara pembiakan sesuatu organisma..
Untuk membezakan antara spesis atau kekeliruan mengenai nama-nama spesis
maka taksonomi digunakan. Ia berperanan dalam pemuliharaan biodiversiti.
Taksonomi merupakan satu bidang biologi yang melibatkan pengajian
pengelasan,pengecaman dan tatanama organisma hidup yang wujud di dunia ini.
Manakala pengelasan ialah aktiviti mengkategorikan pelbagai jenis organisma dalam
dunia berdasarkan ciri-ciri persamaan dan perbezaan yang boleh diperhatikan di
kalangan organisma hidup.
Tambahan lagi, pengecaman ialah aktiviti mengenalpasti organisma dengan
menggunakan suatu sistem universal iaitu sistem hierarki Linnaeus.
13

14. Akhir sekali, tatanama ialah aktiviti pemberian nama kepada organisma yang telah
diketahui atau baru ditemui dengan satu sistem universal iaitu sistem Binomial
Linnaeus.
2. Secara ringkas, terangkan apakah kekayaan spesis dan kesamarataan spesis?
Kekayaan spesies adalah bilangan spesies yang wujud dalam sesuatu sampel.
Semakin banyak bilangan spesies dalam sesuatu sampel, semakin kaya sampel itu.
Kesamarataan spesies pula adalah bilangan individu yang sama rata atau hampir
bagi setiap spesies yang wujud dalam sesuatu sampel.
3. Apakah order pulau tersebut, daripada diversiti yang tertinggi kepada yang
paling rendah?
Pulau Sipadan memiliki kepelbagaian yang paling tinggi di mana terdapat 11 jenis
spesis kupu-kupu. Seterusnya ialah Pulau Talang yang mempunyai 10 jenis spesis
kupu-kupu dan kepelbagaian yang paling rendah ialah di Pulau Redang di mana
hanya terdapat 8 jenis spesis kupu-kupu.
14

15. 4. Bagaimanakah anda menentukan tahap pemuliharaan pulau tersebut? Adakah
mengikut nilai diversiti? Apakah faktor lain yang diambil kira untuk menetukan
keutamaan pemuliharaan?
Saya akan menentukan tahap pemuliharaan pulau dengan mengikut nilai diversiti
sesuatu habitat. Nilai diversiti atau dikenali sebagai nilai kepelbagaian adalah
menjadi pengukur yang membawa kepada proses pemuliharaan sumber alamdi
mana usaha-usaha untuk melestarikan bekalan sumber alam yang telah diteroka.
Menerusi usaha-usaha pemuliharaan sumber supaya sumber tersebut tidak
pupus .Selain sumber alam, faktor lain seperti bilangan spesis yang semakin
berkurangan boleh membawa kepada proses pemuliharaan. Tujuan pemuliharaan
sesuatu spesies itu dijalankan adalah untuk memastikan sesuatu spesis itu boleh
terus wujud dan berupaya untuk membiak bagi menjamin kewujudannya agar tidak
terancam.
5. Jika tiada sumber untuk memulihara keseluruhan spesies, apakah kriteria
yang boleh digunakan untuk menentukan fokus usaha pemuliharaan?
Kriteria yang boleh digunakan untuk menentukan fokus usaha pemuliharaan jika
tiada sumber untuk memulihara keseluruhan spesies ialah dengan mengenalpasti
15

16. tahap pencemaransesuatu habitat. Sebaik sahaja sesuatu tapak disyaki tercemar,
penilaian pencemaran akan dilakukan. Penilaian itu seringnya bermula dengan
penyediaanPenilaian Tapak Persekitaran Fasa I.
Bahan-bahan yang digunakan atau dihasilkan di tapak itu serta rekordsejarah tapak
itu dapat membantu kita menjalankan strategi penilaian serta
jenis pensampelan dan analisis kimia yang perlu dilakukan. Selain itu, tapak-tapak
berhampiran yang ditebusguna, diratakan atau diisi dengan tanah juga boleh
mengalami pencemaran walaupun penggunaan tanah pada masa
sekarangdikatakan selamat.
Kesimpulan :
Berdasarkan indeks Simpson ,Pulau Redang mempunyai kepelbagaian spesies yang
tinggiiaitu sebanyak 6.4.Walau bagaimanapun, kekayaan spesies adalah terendah iaitu
sebanyak sebanyak 8 jenis spesies sahaja.
Rujukan
1. Modul SCE 3107 Ekosistem dan Bioversiti
2. Burgman, M.A. and Lindenmayer, D.B. (1998). Conservation Biology for the
Australian Environment. Surrey Beatty & Sons, Sydney. Chapter 6.2-6.5.
3. Miller, G.T. (2001) Environmental Science. 8th edition. Brooks/Cole Thompson
Learning. Chapter 5 Evolution, biodiversity and community processes. pp 121-134.
4. Primack, R.B. (1998) Essentials of Conservation Biology. 2rd edition. Sinauer
Associates Inc. Chapter 4 What is the value of biological diversity
16