MVO jaarverslag HAK

1. Hoe groen zijn
de groenten van HAK?
MVO-verslag 2011

2. 2 3

3. Inhoudsopgave
groenten 8
proces 14
verpakking 22
transport 26
maatschappij 32
4

4. Voorwoord
Er worden in het bedrijfsleven nogal wat grote woorden gebruikt als het gaat om ‘duurzaamheid’ en
‘maatschappelijk verantwoord ondernemen’. Veel gewone consumenten weten niet wat die woorden
betekenen – en als ik heel eerlijk ben: ikzelf ook niet altijd.
Vandaar dat we bij HAK geprobeerd hebben een MVO-verslag te schrijven dat begrijpelijk is voor
iedereen. Zoveel mogelijk in gewone mensentaal. Want voor ons is ‘maatschappelijk verantwoord
ondernemen’ op de eerste plaats ons werk steeds een stukje beter, efficiënter en meer milieubewust
doen. We laten zien waar we vandaan komen en welke stappen we zetten. En we laten zien waar we
nog tekort schieten.
Dit MVO-verslag valt in vijf onderdelen uiteen. Het begint bij onze groenten – natuurlijk, waar zou het
voor HAK anders moeten beginnen? Daarna lichten we toe hoe we stap voor stap onze productie-
processen verbeteren zodat er minder energie en water nodig is. We kijken naar onze verpakkingen,
het transport en naar onze rol in het retailkanaal. Die ‘schijf van vijf’ geeft een aardig beeld van onze
inspanningen. Sommige delen van de schijf kleuren al aardig groen, op andere plekken gaan we de
komende jaren aan de slag. Want dat moet duidelijk zijn: HAK blijft investeren in milieu, mens en
maatschappij.
Ik wil graag iedereen binnen de onderneming danken die dit verslag mogelijk heeft gemaakt. Het
was niet altijd even gemakkelijk om op alle vragen een antwoord te formuleren en de juiste gegevens
boven water te krijgen. Dit boekje geeft in al zijn eenvoud goed weer hoe HAK een transitie doormaakt
van rentmeesterschap naar duurzaam ondernemen. Als scheidend directeur zal ik die omslag niet
meer helemaal meemaken, maar ik zal haar zeker van een afstand blijven volgen.
Zomer 2012
Michiel F. van Ginkel, Algemeen Directeur HAK
6 7

5. groenten
8 9

6. Onze mannen in het veld 12
11 1
2
De bescherming
HAK werkt met seizoensgroenten: in het Nederland, samen goed voor zo’n 10.000 omstandigheden. 10
jaar­ etijde dat de groenten vers van het land
g hectare. Deze telers werken in nauwe afstem- Soms werkt het
komen, gaan ze bij ons de pot in. Zomergroente ming met HAK en hebben veel kennis van weer niet mee en
9 3
als worteltjes en doperwten laten we telen bij zaken, maar als extra kwaliteitscontrole hebben moet de teler uit-
8
van het gewas
een aantal gespecialiseerde producenten in we nog eigen ‘field men’. Deze medewerkers wijken naar andere 4
zijn het hele jaar op het veld te vinden en rassen of andere 7 5
beoordelen bijvoorbeeld of het spinazieveld dat gronden om de groenten
6
volgende week voor HAK op het programma toch op tijd bij ons te krijgen.
staat, wel HAK-waardig is. Ze helpen de telers En bij al die keuzes hebben onze ‘field men’
ook om op tijd de juiste kwaliteit te kunnen een belangrijke stem: ze zitten samen met de
leveren. Als er in ons productieprogramma telers aan het stuur. Voor wintergroenten als
staat dat er in anderhalve maand 5.000 ton rode kool komen onze ‘field men’ ook in actie. Onze telers werken met minimale ‘field men’ lopen alles na. In de toekomst mogelijk zelfs in gevaar
doperwten de pot in moet, dan betekent dat Dan luistert het iets minder nauw, omdat die hoeveelheden gewasbeschermings­ hele voedingsindustrie worden er kan komen. Sperziebonen kunnen
een strak zaaischema voor onze telers. groenten beter houdbaar zijn. Zomergroenten middelen. We vragen onze steeds minder bestrijdingsmidde- bijvoorbeeld al haast niet meer
Maar je kunt niet zomaar op ieder moment als doperwten moeten binnen vijf uur (!) worden leveranciers bovendien om een len gebruikt. Ook loopt het aantal goed geteeld worden. Er zijn wel
zaaien: je moet rekening houden met de weers- verwerkt wil de kwaliteit optimaal blijven. Voedsel Veiligheids Certificaat en toegestane gewasbeschermings- vervangers voor de stoffen die op
een teeltoverzicht, waarin elke middelen terug, zo hard dat wij de zwarte lijst belanden, maar die
productiestap staat beschreven, vrezen dat daardoor de teelt van zijn minder effectief. Helaas heeft
van zaaien tot oogsten. Onze sommige soorten groente in de ook duurzaamheid zijn prijs.
Mooie wortels betekent weinig afval
De kwaliteit van de groente is ook in een drukvat en laten dan plotse- worden zo schoon mogelijk
bepalend voor de hoeveelheid afval ling de druk wegvallen zodat de aangeleverd, we letten erop
die we produceren. Bij worteltjes buitenste mantel van de wortels eraf dat er zo weinig mogelijk grond
letten we er bijvoorbeeld op dat er springt. Hoe minder slechte plekken, aan worteltjes of rode bieten blijft
weinig slechte plekken in zitten. hoe minder afval. En we sparen er hangen. Ook dat scheelt weer in
Wortels worden gestoomd om ze energie mee, omdat we dan minder de afvalproductie.
schoon te maken: we persen stoom lang hoeven te stomen. De groenten
10 11

7. We vragen ons bij HAK vaak af hoe onze wereld er over vijftig
De edele
jaar uit zal zien. Onderzoeken van het KNMI en de Universiteit
van Wageningen laten zien dat de klimaatlijnen steeds verder
opschuiven naar het noorden. En dat heeft consequenties voor
bruine
boon
de groente- en fruitteelt. Zo bloeit een appelras als Golden
Delicious nu gemiddeld tien dagen eerder dan 15 jaar geleden.
Dat maakt de appels vatbaarder voor nachtvorst. En als de
bloesem bevriest komen er geen appels aan de boom.
Op dit moment zijn er in Nederland slechts twee bruinebonenrassen
in gebruik voor de voedselindustrie: de Berna en Narda. De leverancier
van zaaizaad doet niets aan de verbetering van het zaad, want de
hoeveelheden zijn te klein voor veredelingsbedrijven. Dat is een grote
zorg voor ons en de hele groenteverwerkende branche. Zaaizaad
Klimaatverandering moet in ontwikkeling blijven en dat gebeurt op dit moment te weinig.
Een probleem dat niet alleen speelt bij bruine bonen, maar bij alle
groenten die we gebruiken. Alleen door veredeling kunnen er nieuwe
Het weer lijkt ook steeds extremer Maar we hadden weer geluk: de De combinatie van grondsoort en rassen met nieuwe eigenschappen komen: bonen die minder gauw
te worden. Te nat, te koud, te regen hield net op tijd op en onze klimaat is in Zeeuws-Vlaanderen kapot gaan als we ze verwerken of wortels die wat steviger blijven
warm, te droog voor de tijd van sperziebonenoogst is nog nooit zo ideaal voor de bruine boon, als we en hun kleur behouden.
het jaar: er worden steeds nieuwe goed geweest. uitwijken naar elders krijgen we
records gemeten door het KNMI. lagere opbrengsten. Ook daarom
Extreme weersomstandigheden Alles kwam op z’n pootjes terecht, is veredeling belangrijk: je moet De Friese kogel
als veelbelovend
zie je meteen terug in de oogst. maar een volgende keer komen we groentesoorten kweken die tegen
alternatief
Afhankelijk van het weer kan de er misschien niet zo goed vanaf. een stootje kunnen. De aardappel­
oogst heel goed zijn of juist enorm Door de klimaatverandering stijgt teelt is bijvoorbeeld veredeld, er
tegenvallen. Vorig jaar waren we ook de zeespiegel. In de kustge- zijn nu aardappelsoorten ontwik-
bijvoorbeeld bang voor een slechte bieden moet regelmatig zoet water keld die in zilt water gedijen. Eén van onze ‘field men’ heeft uitgezocht welke bruinebonenrassen er vroeger
doperwtenoogst, vanwege het worden binnengelaten, anders Veel producenten zijn te zeer voorkwamen in Nederland. Zo kwamen we uit bij soorten als de Friese woudboon en
warme en droge voorjaar. Gelukkig verzilt het land te zeer. Onze bruine gericht op de korte termijn. Maar Friese kogel. Die hebben we de afgelopen jaren aan verschillende tests onderworpen
begon het net op tijd te regenen en bonen komen uit Zeeuws-Vlaan- je kunt er niet omheen, de hele om te zien of we ze opnieuw zouden kunnen introduceren in de teelt voor HAK. De
hadden we uiteindelijk een goede deren, vlak aan de kust. En een wereld begint de gevolgen van Friese kogel kwam als meest veelbelovend alternatief uit de bus. Hij is iets anders van
oogst. Vervolgens hield het echter bruine boon kan niet tegen al te zilt klimaatverandering te voelen. kleur dan de bonen die we nu gebruiken, maar het grote voordeel is dat deze boon
niet meer op en zagen we de hele water. Simpelweg ergens anders Het is letterlijk een probleem van wat steviger is. Hij doet zijn naam eer aan. We nemen de Friese kogel nu nog niet in
bonenoogst al in het water vallen. bruine bonen telen is geen optie. wereldformaat. productie, maar het is goed om iets achter de hand te hebben voor de toekomst.
12 13

8. proces
14 15

9. Het productieproces Onze ‘foot print’: Onze afvalproductie houden we meer gas nodig dan bijvoorbeeld
ieder jaar weer maandelijks bij in een duurzaam- in januari, wanneer we alleen rode
Hoe groen zijn onze worteltjes? een stapje kleiner heidmonitor, net als het verbruik kool en appelmoes produceren.
Bij de productie van vers Of door koelwater niet te lozen op Daarnaast stellen we onze van gas, elektriciteit en water. Hoe meer we produceren, hoe
verwerkte groenten wordt het riool, maar te her­ ebruiken.
g transportbanden zo af dat er zo Dat verbruik is deels seizoens- meer gas er nodig is. Bij HAK
veel energie en water Milieuvriendelijk werken betekent weinig mogelijk verliezen ontstaan. gebonden. Als in berekenen we per pot de ‘foot
gebruikt. Wie milieu­ riendelijk
v ook het verminderen van restafval. Zoals heel veel doperwtjes juni de doperwten print’, ofwel de milieubelasting
wil werken moet daar dus slim Zo proberen we de groenten zo uiteindelijk een potje vullen, zo komen hebben we wat betreft CO2-uitstoot, water en
mee omgaan. Bijvoorbeeld efficiënt mogelijk te gebruiken, met maken al deze stapjes samen dat afval. We vinden het een uitdaging
door de warmte die is minimale verliezen. Grondstoffen we kunnen zeggen: bij HAK zijn om onze ‘foot print’ ieder jaar weer
opgeslagen in het kook- inkopen van de hoogst mogelijke zelfs de worteltjes groen. Foot print HAK 2010-2012 een stukje te verkleinen. Vorig jaar
water opnieuw in te zetten. kwaliteit scheelt bijvoorbeeld al veel. hebben we onze doelstellingen
We berekenen
CO2 gram per pot netjes gehaald en op sommige
de foot print
punten zelfs overtroffen. Zo reali-
112
per pot
Afval gram per pot seerden we een CO2-uitstoot van
Hergebruik
van condenswater 97 97 gram per pot, 5 gram minder
93 Water liter per pot nog dan we hadden beoogd.
71
67
64
5,3
4,8 4,6
2010 2011 doel 2012 Milieu &
efficiëntie gaan
vaak samen
Bij HAK Er mag een prijskaartje aan hangen
We zijn op eigen kracht al een heel eind gekomen. Maar het kan geen kwaad om een
zijn zelfs
buitenstaander alles eens kritisch onder de loep te laten nemen. We hebben daarom het
gerenommeerde onderzoeksbureau McKinsey&Company gevraagd ons hele productie-
proces door te lichten. Aan de hand van hun aanbevelingen gaan we de komende tijd
de worteltjes aan de slag om nog zuiniger en efficiënter te werken. Gelukkig gaan milieu en efficiëntie
in veel gevallen gelijk op. Besparen op grondstoffen, water en energie is natuurlijk ook
groen
De afvalproductie
houden we bij gunstig voor de portemonnee. Toch is dat niet de belangrijkste overweging. Bij HAK
wordt duurzaamheid meegenomen in de investeringsvoorstellen.
16 17

10. Steentjes vangen
Het proces
van dichtbij
Onze groenten komen zo van het land. Dat betekent dat er tussen onze worteltjes en doperwt-
jes kleine ‘stenen’ kunnen zitten. Om die te verwijderen werd tot nu toe een speciale installatie
gebruikt met zware motoren en een pomp die continu water rondpompte. Inmiddels worden de
groenten zo schoon aangeleverd dat deze installatie niet meer nodig is. Als we deze verwijderen,
bekeken
besparen we flink op energie en water. Maar dat gaat niet zomaar, er is een transportband nodig
om het gat in de productielijn op te vullen. We onderzoeken nu wat dat gaat kosten.
Groenten gaan
warm de pot in
Een experiment
Bij de sterilisatie- en blancheerprocessen gebruiken we twee stoomketels om Blancheren
energie op te wekken. Die produceren continu stoom. Aan het water dat we daar- Voordat de verse groenten in de
voor gebruiken voegen we chemicaliën toe. Dat moet wel, want anders verkalkt de pot gaan worden ze geblancheerd:
ketelwand. Als de stoom verdwijnt blijven de chemicaliën achter. Dat betekent dat kort ondergedompeld in heet water.
we de stoomketels regelmatig uit moeten spoelen. Zo’n 12-14% van het water dat Net zoals je thuis doet, maar dan
we gebruiken stroomt daardoor rechtstreeks naar de waterzuivering. Water, energie, op veel grotere schaal. Tot voor kort
grondstoffen: we spoelen het nu nog allemaal weg. En het gaat bij de stoomketels werden de groenten na het blancheren per uur – net een kraan die constant open staat. Alles bij elkaar in de pot wordt opgevoerd naar 121 graden Celsius door er
om enorme hoeveelheden. Dit jaar produceren we waarschijnlijk zo’n 60.000 ton weer afgekoeld met veel koud water zo’n 25.000 m water per jaar. We zijn nu overgestapt op het
3
heet water op te sproeien. Normaal is 100 graden Celsius de
stoom, wat neerkomt op circa 8000 m 3 water van hoge temperatuur met dure en daarna afgevuld in de potjes. Aan- zoveel mogelijk warm afvullen van de potten. Helaas kan dat temperatuur waarbij water verdampt, maar wanneer je gebruik
chemicaliën. Maar er liggen plannen klaar om hier verandering in te brengen. gevuld met water en voorzien van een niet met alle producten. Doperwten en witte bonen moeten na maakt van een gesloten ruimte kun je water tot ver boven de
Met een zogenaamde RO-installatie kunnen we het gebruik van ketelwater met 90% deksel worden de groenten vervolgens het blancheren intensief worden gespoeld om te voorkomen 100 graden verhitten. Net als bij een snelkookpan: het deksel
terugdringen. Een flinke investering, die we wel in ons investeringsprogramma heb- in een sterilisatietoren opnieuw verhit dat de pot na het steriliseren troebel wordt. Maar groenten als wordt vergrendeld en de temperatuur loopt op tot boven de
ben opgenomen. En we hebben nog om het product langer houdbaar te kapucijners en sperzie­ onen gaan inmiddels wel warm de pot
b 100 graden Celsius. Daarna worden de potjes langzaam weer
een besparing op het oog: er is een maken. Een enorme verspilling van in, dat werkt prima. De besparingscijfers zijn nog niet duidelijk, afgekoeld met koud water. Daarbij wordt veel water gebruikt.
nieuwe, experimentele installatie op energie dus: je verwarmt de groenten, maar dat het veel water en energie scheelt is zeker. Een deel van het water uit de sterilisatietoren wordt nu gekoeld
de markt waarmee we de verbrandings­ koelt ze af om ze daarna opnieuw te in compacte koeltorens, zodat we het opnieuw als koelwater
waarde van ons aardgas kunnen verhogen verhitten en weer af te koelen. Steriliseren kunnen gebruiken. Er worden nu plannen uitgewerkt om alle
met zo’n 5-6%. Dat zou betekenen Bovendien verloren we veel voedings­ In de sterilisatietoren worden de groenten op hoge temperatuur waterstromen van het sterilisatieproces op de koeltoren hierop
dat we minder aardgas in hoeven te stoffen door het herhaaldelijk opwar­ en
m gesteriliseerd, zodat ze lang houdbaar worden. Zonder gebruik aan te sluiten. Op deze manier kunnen we het water steeds
kopen. We onderzoeken dit nu op en er werd veel water bij gebruikt. van conserveringsmiddelen, net zoals vroeger thuis ook groente opnieuw gebruiken en kan het waterverbruik per pot nog
onze productielocatie. Bij het afkoelen gaat het om 10-12 m3 en fruit werd ingemaakt. De temperatuur van de groenten verder dalen.
18 19

11. Veiligheid op de werkvloer
Veiligheid op de werkvloer is belangrijk bij een groot productie-
bedrijf als HAK. Een veiligheidscoördinator maakt dagelijks een
ronde door onze fabrieken voor een inventarisatie van gevaarlijke
situaties, zodat we deze kunnen verbeteren. Hij ziet ook streng
toe op het gebruik van beschermende kleding, waarbij gehoor- Het water uit de blancheurs en de sterilisatietoren stroomt nu
beschermingsmiddelen zeer belangrijk zijn. Werknemers moeten nog voor het overgrote deel naar de afvalwaterzuivering.
goed weten wat de gevaren zijn en welke bescherming ze moeten Er liggen plannen om met warmtewisselaars de warmte uit dit
gebruiken. water terug te winnen en te gebruiken op plaatsen waar warmte
nodig is. Hiermee kan veel energie bespaard worden. Helaas
zijn we nu nog niet zo ver, maar dat is een kwestie van tijd.
Wat nog beter kan
Er is in de loop van de jaren een actief opvolgingsbeleid
ingevoerd, waarbij we niet alleen kijken naar de onge- We proberen zoveel mogelijk water te hergebruiken, maar er zal
vallen (die gelukkig zelden voorkomen) maar ook naar altijd water naar de afvalwaterzuivering verdwijnen. Daarom moeten
de bijna-ongevallen. Op deze manier hopen wij van de we ook met die zuiveringsinstallatie zo efficiënt mogelijk omgaan.
fabriek een veilige werkplek te maken. De afvalwaterzuivering is een slim systeem dat op biologische wijze
de in het water opgeloste stoffen omzet in CO2 en water. Biomassa
– in de vorm van bacteriën – zuivert het water. Afhankelijk van de
groentesoort kan het water uit de blancheurs en andere instal­a­ ies
l t
flink vervuild zijn. Sommige verse groenten verliezen tijdens het
Duurzaam blancheren zetmeel en eiwitten die met het afvalwater naar de
Duurzaam werken is altijd een afweging. Zo raadde zui­ eringsinstallatie worden afgevoerd. De opgeloste stoffen
v
McKinsey&Company bijvoorbeeld aan minder water en worden in de afvalwaterzuivering door de biomassa afgebroken.
smeermiddel te gebruiken voor de transportsystemen. Hierdoor kunnen we bijna schoon water op het openbaar riool lozen.
Die verbruiken nu zo’n 6000 liter water per jaar. Dat lijkt
veel, maar een gezin gebruikt dezelfde hoeveelheid in We streven ernaar om de hoeveelheid vuil in het water steeds met een
slechts drie weken tijd. Na verder onderzoek hebben wij minimale hoeveelheid biomassa af te breken. Dan verbruikt deze het
besloten deze aanbeveling niet over te nemen. Het bleek minste energie. Maar dat betekent ook dat we de installatie steeds
namelijk dat als we hierop bezuinigen, onze machines moeten aanpassen aan de wisselende vervuiling. Omdat de zuivering
mogelijk vaker vastlopen waardoor de fabriek vaker zelf ook een bepaalde reactietijd heeft lukt dit nog niet altijd optimaal
stilstaat met verlies van groenten als gevolg. Water- en en verbruiken we op dit moment nog wat meer energie dan strikt
energieverbruik zijn belangrijk, maar zuinig zijn op noodzakelijk. Maar we werken hard aan maatregelen om het zuiverings­
machines en grondstoffen ook. systeem efficiënter te laten werken.
20 21

12. verpakking
22 23

13. Glas: transparant HAK was één van de eerste producenten die groenten in glas verkocht.
Dat paste destijds uitstekend bij het gewenste kwaliteitsimago, want de
consument kan immers precies zien wat hij koopt. Onze glazen pot is nog
steeds een symbool van kwaliteit. We hebben niets te verbergen, integen-
deel: we zijn trots op onze groenten en laten ze graag zien. Onze potten
HAK introduceerde in 2011 het bestaan deels uit gerecycled glas. We kunnen geen potten gebruiken die
1-2 open deksel. Het deksel is voor 100% bestaan uit gerecycled glas, die zijn niet sterk genoeg. De pot-
twee keer zo makkelijk zonder ten moeten het productieproces goed kunnen doorlopen, ze mogen niet te
veel kracht door iedereen open gemakkelijk breken bij transport van ene naar andere band. De ‘foot print’
recyclebaar glas
bestaan uit 100%
De potten
te draaien. In twee tellen is de van een glazen pot is vergelijkbaar met die van andere verpakkingen. Glas
pot open en ook goed weer af te is zwaarder dan kunststof, maar glas is wel 100% recyclebaar. De glazen
sluiten. Langzamerhand zullen potten van HAK worden overigens in Nederland, dichtbij bij onze fabriek,
alle potten van HAK worden geproduceerd en maken dus niet al te veel kilometers voordat ze afgevuld
voorzien van dit innovatieve worden. Groenten in glas moeten altijd gesteriliseerd worden. Ook hier is de
deksel. Met deze innovatie willen ‘foot print’ vergelijkbaar met die van diepvriesgroente, maar het resultaat op
we het klanten makkelijker afval is beter. Vitamines blijven goed behouden bij sterilisatie. En dat vinden
maken hun portie dagelijkse we belangrijk, want dat is een belangrijke reden voor consumenten om
groenten te eten. groente te eten.
Gerecycled glas
We werken met twee glasleveranciers waarmee we duidelijke afspraken
hebben over hun prestaties op duurzaamheid. Eén van hen, Ardagh uit
Dongen, is heel actief op het gebied van maatschappelijk verantwoord
ondernemen. Zo zijn ze onder meer druk bezig het gewicht
van de glazen potten te verlagen, zodat je meer
potten kunt laden per vrachtwagen. Dat spaart
Papier en karton het milieu, maar het zou ook schelen
Al onze papieren etiketten en kartonnen trays zijn FSC-gecertifi- in transportkosten. Ook pro­ eren ze
b
ceerd. Dit betekent dat het gebruikte papier of karton afkomstig de kwaliteit van volledig gerecycled
is uit verantwoord beheerde bossen, met alle aandacht voor de glas verder te verbeteren.
mensen die van het bos afhankelijk zijn.
24 25

14. transport
26 27

15. Op de goede weg Verduurzamen
Het is helaas nog niet mogelijk om al onze vrachtwagens op biobrandstof te laten rijden.
Vrachtauto’s op LBG zijn namelijk erg duur in aanschaf en onderhoud. Maar een belang­
van transport:
rijker obstakel is dat er nog maar één tankstation is waar ons type vrachtwagen terecht kan
voor biobrandstof: namelijk in Tilburg. De afstand tot Giessen is niet al te groot, maar het
een lastige
Een lokaal verhaal verantwoord ondernemen. En tot in Giessen, want in een straal van werkt alleen als je er toch al zo goed als langs komt. Een andere reden om niet vandaag
HAK werkt al meer dan 50 jaar op zekere hoogte gaat dat ook 15 kilometer vinden we een al compleet over te stappen op biobrandstof is de restwaarde van vrachtwagens. Auto’s
met transporteur Van der Nat, net gelijk op met financieel econo- belangrijk deel van de groenten hebben een bepaalde levensduur, je kunt een wagenpark niet van de ene op de andere dag
als wij gevestigd in Giessen. We
zijn hier samen groot geworden.
mische beweegredenen. Meer
dan de helft van de rode kool
die we nodig hebben, naast
rode kool ook bijvoorbeeld onze som vervangen. Kapitaalvernietiging is immers ook niet duurzaam. De toekomst van biobrand-
stof is onzeker. De overheid lijkt de voordelen van LBG nog niet in te zien. Zo moeten er veel
Van der Nat rijdt dagelijks met tien wordt bijvoorbeeld lokaal geteeld. sperzie­ onen. Maar kwaliteit blijft
b meer tankstations komen voor biobrandstof, maar er worden momenteel geen vergunning­ n
e
vrachtwagens door het hele land Kostentechnisch zijn we daardoor de voornaamste overweging: voor verstrekt. Op dit moment is biobrandstof nog goedkoper dan benzine, maar omdat de
om de supermarktorganisaties te beter uit, want de vervoerskosten als de lokale groenten overheid geen duidelijke lijn trekt kan dat zomaar veranderen. Een verhoging van de accijns
bevoorraden, maar verzorgt ook zijn niet meer dan een halve cent niet goed genoeg zou een LBG-vrachtwagen van de ene op de andere dag onbetaalbaar maken. Al met al is
de aanvoer van onze verse groen- per kilo. Halen we de rode kool uit zijn, verleggen we het 100% verduurzamen van het transport nu nog een lastige som.
eigen groenten
Rijden op
ten. We kopen die bijna allemaal Noord-Holland, dan kost dat twee onze horizon.
bij telers in Nederland, en indien cent per kilo. We zijn heel gelukkig
mogelijk dicht in de buurt van de met onze ligging hier Kwaliteit blijft De biogasvrachtwagen as evel molupta
qui odit optatectus
is 5x stiller
fabriek. Zo kunnen ze direct vanaf de voornaamste dan de conventionele vrachtwagens
Id maxim fuga. Itaesdolore
overweging die op diesel rijden
het land de potjes in, lekker vers
dus. Lokaal telen is een belangrijk
onderdeel van maatschappelijk Het stond begin 2012 breed HAK. Maar die vrachtwagen rijdt wél op aanvoer van biobrandstof naar het
uitgemeten in de krant: HAK rijdt biogas dat ontstaat bij het vergisten van tankstation is dus transport nodig en dat
op eigen groente. Aanleiding was onder andere groente- en restafval. kan gebeuren met een tankwagen die
dat we onze eerste vrachtwagen Biobrandstof is voor een vrachtwagen op op diesel rijdt. Daarom spreken we van
op vloeibaar biogas in gebruik dit moment de meest milieuvriendelijke een keten die slechts voor 80% klimaat-
namen. Oké, we geven het toe: brandstof. Vrachtwagens die op bio- neutraal is. Toch zijn het mooie cijfers:
als je de tank opendraait vind je brandstof rijden zijn dan ook 100% een 100% klimaatneutrale
daar niet de doperwtjes van klimaatneutraal. Dat wil echter niet vrachtwagen in
Het milieu leeft in de transportwereld
Dichtbij De transportsector heeft misschien ten onrechte geen goede naam op het
zeggen dat de hele keten klimaatneutraal een voor 80%
biogas
is. Biogas moet namelijk eerst vloeibaar klimaatneutrale
Rijden
gebied van milieuvriendelijkheid, maar juist hier is duurzaamheid een ‘hot topic’.
onze
gemaakt worden om het als brandstof te keten.
Veel bedrijven zijn net als HAK op zoek naar alternatieve brandstoffen en steeds
kunnen gebruiken (LBG: Liquified Bio Voorlopig is
meer transporteurs zijn zich bewust van het enorme verschil dat zij kunnen
Gas). Ook dat kost energie en transport, dat op geen
groenten
maken. Het nieuws rond onze LBG vrachtwagen ging dan ook als een lopend
want dit moment zijn er in Nederland nog enkele andere
op
vuurtje door de transportwereld.
geen installaties waar gas gekoeld wordt manier te
om het vloeibaar te maken. Voor de bereiken.
28 29

16. Waarom niet Het Nieuwe Rijden:
Slim laden
Ook met het laden van de vrachtwagens let de transporteur op
elektrisch? duurzaam­ eid. Soms moeten er een paar pallets van een andere
h
leverancier dezelfde kant op als een deel van de HAK groenten.
Elektrische vrachtwagens zijn Dan wordt de vrachtwagen volgeladen bij HAK, waarna de lading
nog toekomstmuziek. HAK bij de transporteur wordt verdeeld over verschillende ritten. Zo Controleer uw bandenspanning Houd de ramen dicht wanneer u
en transporteur Van der Nat hoeven de vrachtwagens niet vaker te rijden dan strikt noodzakelijk. minimaal een keer per twee weken en met hogere snelheden rijdt.
hebben hier 15 jaar geleden Dat scheelt in kosten, maar het spaart ook het milieu. sowieso altijd voor een lange rit. Een Een open raam vangt meer wind en
eens naar gekeken, samen Van der Nat maakt bovendien gebruik van een aantal LZV’s (Lang te lage bandenspanning is niet alleen dat kost meer brandstof.
X40
Rijd direct rustig weg als de motor
met TNO. Er waren toen zo Zwaar Voertuig). Deze extra grote, 25 meter lange vrachtwagens onveilig, maar verhoogt ook het brand­
is gestart. De motor is sneller op tem­
grote accu’s nodig dat er bieden plaats aan 40 pallets. Heel wat meer dus dan de 26 pallets stofverbruik van uw vervoersmiddel.
peratuur als die belast wordt.
nauwelijks ruimte overbleef die normale vrachtwagens kunnen laden.
voor de lading! Inmiddels Dat betekent dat ze minder
is de techniek veel verder. vaak hoeven te rijden om
Een elektrische vracht­ agen
w dezelfde hoeveelheid Kijk zo ver mogelijk vooruit en
die heel het land kan bevoor- vracht af te leveren. Maak gebruik van een ‘low Schakel zo vroeg mogelijk op naar anticipeer op het overige verkeer.
raden blijft voorlopig een En dat scheelt weer friction oil’ en ‘De Nieuwe Band’ een hogere versnelling en probeer Ziet u dat u snelheid moet minderen
utopie, maar we houden de in uitstoot. Zuinig rijden Met speciale olie en banden verlaagt u het toerental dan tussen 2.000 en 2.500 of stoppen voor een verkeerslicht, laat
ontwikkelingen natuurlijk De HAK-chauffeurs moeten allemaal een opleiding volgen om te mogen het brandstofverbruik. Ga verstandig toeren te houden. U rijdt zuiniger als u dan tijdig gas los en laat de auto in de
scherp in de gaten. blijven werken. Onderdeel van de opleiding is Het Nieuwe Rijden, zodat om met energievreters, zoals aircon­ rekening houdt met het toerental waar­ versnelling van dat moment uitrollen.
chauffeurs bewuster omspringen met brandstofgebruik. Dat zit ‘m vaak ditioning, dakkoffers en zware lading. bij het koppel maximaal is.
in kleine dingen. Chauffeurs worden er bijvoorbeeld op gewezen dat ze Uw voertuig verbruikt extra brandstof Dat is meestal rond de 2.000
de auto niet stationair laten draaien als ze zich gaan melden op de plaats als u elektrische apparatuur inschakelt, à 2.500 toeren.
van bestemming. Op tijd de voet van het gas halen als ze een afrit als u extra lading meeneemt of wind­
nemen op de snelweg kan ook flink schelen. Vrachtwagens zijn namelijk vangers gebruikt.
zo zwaar dat ze vanzelf een heel eind doorrollen. Gelukkig vinden veel Zet de motor uit, ook bij kortere stops.
chauffeurs het een uitdaging om zo Rijd zo veel mogelijk met een Staat u voor een openstaande brug,
zuinig mogelijk te rijden. Sommigen gelijkmatige snelheid en een laag bij een spoorwegovergang, in de file
proberen zelfs iedere dag weer hun Als u op weg bent toerental in een zo hoog mogelijke of te wachten op iemand die u afhaalt,
persoonlijk record te verbeteren. Geef geen gas bij het starten van de versnelling. Als u met sterk wisselende schakel dan de motor uit. Het loont al
Milieuvriendelijk werken en nog motor. Als uw motor goed is afgesteld snelheden en hoge toerentallen rijdt, als de motor 20 seconden uit staat.
Bron: hetnieuwerijden.nl
met plezier ook, dat is een is het overbodig om gas te geven bij verbruikt uw auto veel brandstof. Maak
prachtcom­binatie. het starten. Ook daarmee bespaart u daarom gebruik van de toerenteller, de 15 20
cruise control en de boordcomputer. 25
brandstof. 10 RPM
x100
5 30
0 35
30 31

17. maatschappij
32 33

18. Geen tijd of zin Het HAK Groente-Instituut
Puur & eerlijk
In de productontwikkeling houden
is geen excuus
Ook mensen die zich professioneel met gezonde voeding bezig houden zoals (para)medici,
diëtisten en voedingsvoorlichters kunnen bij HAK terecht. Het HAK Groente-Instituut maakt we altijd rekening met een richtlijn
feiten en kennis over groente en gezondheid toegankelijk. Op die manier wil het instituut die we ‘De Groene Keuken’
een bijdrage leveren aan het stimuleren van groenteconsumptie, wat in belang is van het noemen: we voegen geen kunst-
matige smaak- en kleurstoffen en
Uit onderzoek blijkt dat Nederlanders nog steeds te weinig groente en fruit eten. algemeen welzijn. Voedingsspecialisten kunnen op de site ook zelf suggesties, adviezen en
dergelijke toe. En al doet de naam
Overheidscampagnes zijn maar matig effectief. En dus probeert ook HAK de tips delen. Ons doel is het HAK Groente-Instituut uit te laten groeien tot hét kennis- en
misschien anders vermoeden,
Nederlandse consument wat meer bewust te maken. Groenten eten is belangrijk. ervaringsplatform over groente. Overigens nodigen we regelmatig diëtisten persoonlijk uit
‘conserven’ zijn van nature vrij van
Ze bevatten in verhouding tot het volume en gewicht weinig calorieën en veel om ze bijvoorbeeld te informeren over de laatste (wetenschappelijke) ontwikkelingen
conserveermiddelen. De groenten
essentiële voedingsstoffen. In groenten zitten bovendien veel vezels en het zijn rondom groenten. worden immers houdbaar gemaakt
onmisbare bronnen van vitamines en mineralen. Kortom, het eten van voldoende door sterilisatie. Het oude weck-
groente en fruit draagt bij aan een gezonde levensstijl. Nogal wat mensen vinden principe dus, door groenten te
het echter teveel werk om verse groente te bereiden of het kost ze teveel tijd. verhitten. We zeggen altijd: HAK
Bij HAK zeggen we: geen tijd of zin om met verse groente aan de slag is net je eigen keuken, maar dan
te gaan is geen excuus om geen groente te eten, want er zijn in het groot. Wassen, snijden,
uitsteken­ e verwerkte groenten verkrijgbaar. En met het 1-2 open
d blancheren, koken – wat je thuis
deksel wordt groenten eten nog makkelijker. doet, doen wij hier ook.
Groenten eten Over productontwikkeling en weerbarstige sperziebonen
Gezond eten betekent ook gevarieerd eten. Daarom zijn we altijd bezig met productontwikkeling.
Nieuwe producten dagen consumenten immers uit om eens iets anders te proberen. Zo hebben
is belangrijk we nu een lijn pastasauzen met groenten erin verwerkt. Soms slaan we in onze productontwik-
keling de plank mis. Zoals met onze
sperziebonen. Door onderzoek wisten
Zijn groenten uit blik, pot of diepvries gaat er ook bij het inblikken of invriezen wij dat de consument in het algemeen
van groenten een deel van de vitamines graag een wat stevigere sperzieboon
net zo goed als ‘vers’? verloren. Aan de andere kant hoef je heeft. Daarom hadden wij het productie-
Verwerkte groenten bevatten, Verse groenten die verkocht worden in pot- en blikgroenten voor gebruik alleen proces aangepast zodat HAK’s sperzie-
net als verse groenten, volop de supermarkt of groentewinkel leggen op te warmen, waardoor er juist minder bonen meer ‘bite’ kregen. Maar dat idee
vitamines, mineralen en andere vaak een lange weg af via de veiling, vitamines verloren gaan. Uiteindelijk is bleek verkeerd te vallen: het regende
belangrijke voedingsstoffen. magazijnen en koelcellen van winkel­ er, als er op het bord ligt, nauwelijks klachten. Het werd ons duidelijk dat de
Door de snelle verwerking bij ketens. Bovendien worden ‘verse’ groenten verschil in voedingswaarde tussen vers HAK consument haar sperzieboon niet zo
groenteverwerkende bedrijven thuis regelmatig (te) lang bewaard en of verwerkt. Verwerkte groenten zijn dus stevig wilde. Dat hebben we dus maar snel
blijven voedingsstoffen zoveel (te) lang gekookt. Gevolg: verlies van een goed en gemakkelijk alternatief voor teruggedraaid.
mogelijk behouden. kwaliteit en voedingswaarde. Natuurlijk vers bereide groenten.
34 35

19. Biologisch
Minder zout en Biologisch eten wordt steeds populairder. Vorig jaar hebben
we daarom een lijn met zes biologische producten op de
markt gebracht. Het aandeel biologisch in de vers verwerkte
minder suiker
groenten is nog klein, maar met het oog op de toekomst
vinden we het wel belangrijk om het aan te bieden. Compleet
biologisch produceren is nu nog niet mogelijk: daarvoor is
het aanbod aan biologisch geteelde groenten te klein.
Nederlanders eten te veel zout. risico’s van dien. Het lastige is smaak. Smaak is een kwestie van HAK en Voedselbanken
De norm is maximaal 6 gram zout dat driekwart van de zoutinname gewenning, dus hebben we de Bij HAK hanteren we hoge kwaliteitsnormen. Per jaar voldoen
per dag en we zitten gemiddeld ongemerkt plaats vindt, door het hoeveelheid zout in de groenten helaas zo’n 700.000 potten niet aan onze normen, bijvoorbeeld
op 9 gram. Dat betekent dus dat eten van producten die veel zout heel geleidelijk teruggeschroefd. omdat de kleur van de groente iets afwijkt, de potjes niet voor
we 33% minder zout zouden bevatten. Brood bijvoorbeeld, 100% gevuld zijn of het etiket scheef zit. Dit zijn dus op zich We halen onze groenten het liefst van dichtbij, om ze
Een sociaal gezicht,
moeten eten. vlees en zelfs zuivel. Groenten – Daar zijn we met de oogst van 2009 prima producten, maar niet geschikt om onder het HAK label te zo vers mogelijk in de pot te laten belanden. Maar een
verse groente en groenten in pot mee begonnen en inmiddels hebben worden verkocht. Voorheen werden deze potjes als B-kwaliteit deel komt van ver. Ook deze groenten worden volgens
Zout bevat veel natrium, een stof – zorgen voor slechts 2% van de we een zoutreductie van meer dan onder een andere merknaam in het buitenland afgezet. Totdat we de HAK-normen verwerkt. Onze haricots verts worden
die ons lichaam van nature nodig dagelijkse zoutinname. Niettemin 30% behaald. Een andere manier in contact kwamen met Voedselbanken Nederland, die ons om per boot uit Kenia en Madagaskar geleverd. Qua ‘foot
heeft. Teveel natrium is echter willen we een bijdrage leveren aan om onze producten gezonder te ondersteuning vroegen. We zijn er gaan kijken en waren onder de print’ scoren die dus minder goed. Maar daar staat
ook overzee
schadelijk voor de gezondheid. de noodzakelijke zoutreductie. De maken is door de hoeveelheid indruk van de professionaliteit van de organisatie en het distributie­
- tegenover dat ze in de landen van herkomst voor werk-
Het kan zorgen voor een hoge enige reden waarom we zout toe- toegevoegde geraffineerde suiker systeem. Daarom gaan inmiddels alle potten die net niet voldoen gelegenheid en een stabiel inkomen zorgen. In totaal
bloeddruk, met alle gezondheids- voegen aan onze groenten is de te verminderen. In appelmoes zit aan onze hoge HAK kwaliteitseisen naar de Voedselbanken. houden we daar 10.000 boeren aan het werk. Zaaien
bijvoorbeeld suiker, dat hoort er Zo draagt HAK een steentje bij aan gezonde voeding voor mensen en oogsten gebeurt er met de hand en er komen geen
nu eenmaal bij. Vroeger mocht je die week in, week uit moeite hebben om rond te komen. bestrijdingsmiddelen aan te pas.
Zoutloos een product zelfs pas appelmoes
noemen als het suikergehalte
Augurken halen we uit India. Onze
lokale partner heeft daar op het eigen
mini­ aal 18% was! Die verordening
m terrein een schooltje opgezet voor
Sommige mensen kunnen geen groente uit een pot eten omdat ze zich aan een zoutloos bestaat gelukkig niet meer. We zijn de allerarmste kinderen.
dieet moeten houden. Daarom produceren we sinds 2009 ook een zoutloos assortiment daarom gaan zoeken naar alter­ Ze krijgen er niet
groenten. Het is geen grote markt voor ons, maar we krijgen er hele positieve reacties natieven. Zo hebben we nu bijvoor- alleen onder-
op: een kleine groep consumenten is erg blij met die producten. beeld appelmoes die is gezoet met wijs, maar ook
natuurlijke vruchtensuikers. kleding, eten
en drinken
en medische
Onze appelmoes is zorg.
gezoet met natuurlijke
vruchtensuikers
36 37

20. Expeditie lekker fit!
Het HAK Groente-Instituut heeft in 2012 met 6 basisscholen
van de gemeente Woudrichem en de GGD West-Brabant het
convenant ‘Expeditie lekker fit!’ getekend. 800 leerlingen uit
Woudrichem gaan drie jaar lang van alles leren over gezonde
voeding en lekker bewegen. Met als doel de strijd aan te gaan
tegen overgewicht.
Colofon
We leveren graag
handgeoogste kool
Zo min mogelijk overlast HAK
De mensen in Giessen hebben een sterke band Postbus 2
met HAK en veel dorpsbewoners werken bij ons. 4283 ZG Giessen
Maar zo’n groot bedrijf middenin de bebouwde
kom is tegelijkertijd een hele belasting. Zo rijden Vragen?
er dagelijks heel wat grote vrachtwagens over de bel 0800-0221525 (gratis)
doorgaande weg. Uiteraard houdt HAK zich aan www.hak.nl
Seizoensarbeiders de milieuvoorschriften. Maar om de overlast toch
Kool kun je oogsten met zo klein mogelijk te laten zijn, is in 2000 een hoge Concept, ontwerp en realisatie
een machine, maar dat geluidswal om het bedrijf geplaatst. Toen is ook Creative Venue BV
levert een minder goede de waterzuiveringinstallatie overkapt om geurover- Jeannet Keijzer, DesignKracht
kwaliteit op. Daarom willen last te verminderen: de uitstoot vindt nu plaats op
we graag handgeoogste twintig meter hoogte. HAK laat mogelijke overlast Tekst
kool. De coöperatieve op allerlei punten regelmatig door onafhankelijke Public-i Writers
vereniging die onze kool instanties meten.
levert zet seizoensarbei- Fotografie
ders (voornamelijk Polen) Daarnaast wil HAK graag onderdeel van de Hollandse Hoogte, Shutterstock, 123rf.com
in voor dit zware werk. gemeenschap zijn. Hiertoe ondersteunen wij een
Maar HAK let erop dat ook aantal initiatieven in de gemeente Woudrichem, Drukwerk
deze arbeidskrachten goed waar Giessen toe behoort. GCC personal printers Gorinchem
worden betaald en dat de
arbeidsomstandigheden
Dit verslag is gedrukt op
hetzelfde zijn als die van
FSC-gecertificeerd papier
vaste krachten.
38 39