Εισαγωγή στη φωτογραφία.

1. Παπτσίκη Κατερίνα
Βιολόγος ΠΕ04.04

2. Η φωτογραφική μηχανή
 Σκοτεινός θάλαμος
 Φακός
 Διάφραγμα
 Φωτοφράκτης ή
κλείστρο
 “Φιλμ” ή αισθητήρας
 Άλλα απαραίτητα
μέρη, όπως το
σύστημα σκόπευσης,
το σύστημα εστίασης,
το σύστημα κίνησης
του φιλμ κα.

4. Φακός
Τι κάνει;
Είναι ένα οπτικό σύστημα
που μπορεί να ελέγξει το
φως, με τέτοιο τρόπο ώστε να
σχηματιστεί μια ορατή και
ξεκάθαρη εικόνα.
Δημιουργεί το είδωλο του
αντικειμένου που θέλουμε να
φωτογραφίσουμε πάνω στον
αισθητήρα της μηχανής.
Καλή ποιότητα του φακού
σημαίνει και καλύτερη
φωτογραφία.

5. Χαρακτηριστικά των φακών
1. Εστιακή απόσταση του φακού σε mm.
Η εστιακή απόσταση ορίζεται :
η απόσταση από το οπτικό
κέντρο του φακού έως το επίπεδο
του αισθητήρα.
Η εστιακή απόσταση αντιστοιχεί σε ορισμένο
οπτικό πεδίο, δηλ. άνοιγμα γωνίας.

6. Είδη φακών που χρησιμοποιούνται στην
φωτογραφία
 Ευρυγώνιοι (wideangle) και υπερευρυγώνιοι (superwide):
μικρή εστιακή απόσταση (ως 35mm), καλύπτουν μεγάλες
οπτικές γωνίες από 940 ως 630, κατάλληλοι για λήψη
τοπίων, ομάδων ατόμων, μεγάλα κτήρια κλπ.
 Νόρμαλ (standard): εστιακή απόσταση σταθερή (50mm),
καλύπτουν οπτική γωνία 460 που πλησιάζει το οπτικό
πεδίο της ανθρώπινης όρασης, φυσική απόδοση
προοπτικής.
 Τηλεφακοί (telephoto): εστιακή απόσταση 85-300mm.
Ως 135mm είναι τηλεφακοί πορτρέτου.
Πάνω από 300mm είναι οι super-telephoto.
Χαρακτηρίζονται από την συμπίεση της προοπτικής
και το μικρό βάθος πεδίου.

7. 2. Διάφραγμα (Aperture)
Είναι μηχανισμός της ίριδας που αποτελείται από
πτερύγια που ανοιγοκλείνουν και αφήνουν μια
μεταβλητή στρογγυλή οπή στο κέντρο του φακού
μέσα από την οποία περνά το φως.
Η μαθηματική τιμή που παίρνει αυτό το άνοιγμα
προκύπτει από το λόγο της εστιακής απόστασης
προς την πραγματική διάμετρο της οπής,
εκφραζόμενη σε f/stop.

9. Το βάθος πεδίου
Ορίζουμε την περιοχή στην εικόνα που είναι ευκρινώς
εστιασμένη μπροστά και πίσω από το πραγματικό
σημείο που έχουμε νετάρει (sharp, καθαρό).
Εξαρτάται κυρίως από το διάφραγμα του φακού δηλ. το
f/stop που χρησιμοποιούμε κατά τη λήψη της
φωτογραφίας.
Επηρεάζεται από :
 την απόσταση του φωτογράφου από το θέμα.
 την εστιακή απόσταση του φακού.
 το σημείο εστίασης.
 το μέγεθος του αισθητήρα.

10. Διάφραγμα (Aperture)
και βάθος πεδίου(depth of field)
Το διάφραγμα επηρεάζει την ποσότητα του φωτός
που φτάνει στον αισθητήρα.
 Όσο μικραίνει η οπή τόσο λιγότερο φως περνάει
από τον αισθητήρα και αντίστροφα.
Το διάφραγμα επηρεάζει και το βάθος πεδίου το
οποίο ορίζεται από το μέγεθος της οπής και
η σχέση τους είναι αντιστρόφως ανάλογη.
 Μεγάλο άνοιγμα διαφράγματος μεταφράζεται σε
μικρό βάθος πεδίου και το αντίστροφο.

12. Ρυθμίζοντας το διάφραγμα…

13. Δημιουργικός έλεγχος του βάθους
πεδίου

14. Στην πράξη αν επιθυμούμε να έχουμε τον προσωπικό
έλεγχο στο βάθος πεδίου θα πρέπει να:
 επιλέγουμε την λειτουργία προτεραιότητας
διαφράγματος (Aperture Priority) ή Manual Mode.
 επιλέγουμε το σημείο εστίασης στην εικόνα.
 επιλέγουμε αν θα το απομονώσουμε από το περιβάλλον
του ή θα κρατήσουμε όλη την εικόνα.
Και ….ανάλογα εφαρμόζουμε το κατάλληλο διάφραγμα.
Προσοχή! Όταν αλλάζω το διάφραγμα στο φακό οι
αλλαγές δε γίνονται άμεσα ορατές αλλά μόνο μετά τη
λήψη (εκτός αν χρησιμοποιήσουμε την LCD οθόνη της
μηχανής μας)

15. Ξεφοντάρισμα
Μειώνοντας το βάθος πεδίου (με τη
χρήση ανοιχτού διαφράγματος) στο
ελάχιστο και ξεφοντάροντας το θέμα
από το πίσω πλάνο συγκεντρώνουμε
την προσοχή εκεί ακριβώς που θέλουμε.
Τοπίο
Αυξάνοντας το βάθος πεδίου (με τη
χρήση κλειστού διαφράγματος) στο
μέγιστο επιδιώκουμε να αποδώσουμε τα
πάντα με ευκρίνεια από το πρώτο πλάνο
έως το μακρινό ορίζοντα.

16. Φωτοφράκτης ή Κλείστρο
 Είναι το εξάρτημα που κάνει κλικ. Ρυθμίζει μαζί
με το διάφραγμα την ποσότητα του φωτός που
φτάνει στον αισθητήρα.
 Στην πράξη αν επιθυμούμε να δώσουμε την
έννοια του χρόνου στην φωτογραφία θα πρέπει
να ενεργοποιήσουμε την λειτουργία
προτεραιότητα ταχύτητας (Shutter priority ή
Manual) και να αποφασίσουμε το ύφος των
λήψεων.
 Με το κλείστρο ορίζουμε σε ένα κινούμενο θέμα
το ‘‘πάγωμα’’ της κίνησης ή όχι. Σε μερικές
περιπτώσεις μπορεί να επιδιώκουμε
φλουταρισμένες γραμμές, φωτεινές τροχιές, το
panning και άλλα τρικ.

17. Ταχύτητα του κλείστρου
 Καθορίζει το χρονικό διάστημα κατά το οποίο το
κλείστρο θα παραμείνει ανοιχτό έτσι ώστε να
διαπεράσει το φως μέσα από το φακό στην
επιφάνεια του αισθητήρα.
 Η κλίμακα των διαθέσιμων ταχυτήτων στις
σύγχρονες μηχανές είναι αρκετά διευρυμένη και
μετριέται σε δευτερόλεπτα και κλάσματα του
δευτερολέπτου.
2΄΄,1΄΄,1/2΄΄,1/4΄΄,1/8΄΄,1/15΄΄,1/30΄΄,1/60΄΄,1/125΄΄,1/250΄΄,1/500΄
΄,1/1000΄,1/2000΄΄, 1/4000΄΄

18. Ταχύτητα του κλείστρου
Υπάρχουν ακόμη δυο ταχύτητες που πρέπει να
γνωρίζουμε: ι) το bulk και ιι) την ταχύτητα
συγχρονισμού με το φλας.
 Όταν έχουμε την επιλογή bulk στη μηχανή μας και
πατήσουμε το κουμπί του κλείστρου, αυτό θα μείνει
ανοιχτό για όσο χρονικό διάστημα κρατάμε
πατημένο το κουμπί. Χρησιμοποιείται για μεγάλες
εκθέσεις, πάντα με τρίποδα και χρήση καλωδίου.
 Η ταχύτητα συγχρονισμού με το φλας είναι η
μεγαλύτερη (γρηγορότερη) ταχύτητα κλείστρου την
οποία μπορούμε να επιλέξουμε όταν θα
φωτογραφίσουμε με τη χρήση φλας.

19. Ταχύτητα του κλείστρου
 Εάν το κλείστρο μείνει ανοιχτό για πολύ μικρό
χρονικό διάστημα (π.χ. 1/250sec) λιγότερο φως
φτάνει στον αισθητήρα από ότι αν το κλείστρο μείνει
ανοιχτό για μεγάλο χρονικό διάστημα(π.χ. 1/15
sec).
 Αυτό συνήθως αναφέρεται στην πρώτη περίπτωση
ως «γρήγορη» ταχύτητα κλείστρου και στην
δεύτερη ως «αργή» ταχύτητα κλείστρου.
«Η γρήγορη ταχύτητα ακινητοποιεί την κίνηση» ενώ
«με αργή ταχύτητα η φωτογραφία θα είναι κουνημένη»
Γιατί;

20. Ρυθμίζοντας το κλείστρο…

21. Ρυθμίζοντας το κλείστρο…

22. Αλληλεξάρτηση ταχυτήτων
και διαφραγμάτων
Η σωστή ποσότητα του φωτός που φτάνει στον
αισθητήρα ρυθμίζεται από τον συνδυασμό της
ταχύτητας κλείστρου και του διαφράγματος. Ο
συνδυασμός αυτός καθορίζει και το βάθος
πεδίου αλλά και το ‘‘πάγωμα’’ της εικόνας
ανάλογα με την επιθυμία μας.
Αρχίζοντας με ένα συνδυασμό διαφράγματος-
ταχύτητας και επιλέγοντας διαφορετικούς
συνδυασμούς θα δούμε πως επηρεάζεται το
αποτέλεσμα…

23. Παρατηρήσεις:
1. Όλοι οι συνδυασμοί επιτρέπουν να περάσει και να φτάσει η ίδια
ποσότητα φωτός στον αισθητήρα.
2. Το βάθος πεδίου αυξάνεται με την επιλογή κλειστού διαφράγματος
αλλά επειδή χρειάζομαι αργές ταχύτητες 1/30 ή 1/15 υπάρχει
κίνδυνος η φωτογραφία να είναι κουνημένη.

24. Η Έκθεση
Έκθεση είναι η ποσότητα του φωτός που
ευαισθητοποιεί μια επιφάνεια (όπως ο αισθητήρας ή
το φιλμ της φωτογραφικής μηχανής)
Αποτελεί το γινόμενο φωτισμού επί το χρόνο (f/no X
t). Μετριέται σε E.V. (exposure values).
Οι παράγοντες που επηρεάζουν την έκθεση είναι:
1. Το διάφραγμα το οποίο ελέγχει την ποσότητα του
φωτός που φτάνει τελικά στον αισθητήρα. Το
μέγεθος του ανοίγματος υποδηλώνεται με τον
αριθμό f/no.
2. Η ταχύτητα αναφέρεται στο χρόνο που ανοίγει το
κλείστρο και προσπίπτει φως στην
“φωτοευαίσθητη” επιφάνεια.
3. Η ευαισθησία.

25. Λειτουργίες έκθεσης
 Full/intellident Auto
 Program
 Aperture priority- Προτεραιότητα διαφράγματος
 Shutter priority- Προτεραιότητα ταχύτητας
 Manual
 Scenes

26. Ευαισθησία (ISO)
Η επιλογή ISO της ψηφιακής μηχανής εκφράζει την
ευαισθησία του αισθητήρα στο φως.
 Στις περιπτώσεις που ο χαμηλός φωτισμός δεν μας
επιτρέπει να φωτογραφήσουμε χρησιμοποιώντας το
συνδυασμό ταχύτητας κλείστρου και διαφράγματος
που επιθυμούμε αυξάνουμε την ευαισθησία του
αισθητήρα.
 Οι χαμηλότερες τιμές ISO σημαίνουν έκθεση σε
περισσότερο φως και γι’ αυτό παράγουν καλύτερα
αποτελέσματα.
 Οι υψηλότερες τιμές χρησιμοποιούνται όταν δεν
έχουμε αρκετό φως για τη λήψη, παράγουν εικόνες
χαμηλότερες σε ποιότητα και αυξάνουν τα επίπεδα
του θορύβου.

27. Ευαισθησία (ISO)
 Κλίμακα ISO:
Η βασική ευαισθησία των αισθητήρων είναι ISO
100 ή 200 με ελάχιστες εξαιρέσεις το ISO 50 και
φτάνει ως ISO 6400, 12800 ή παραπάνω. Μερικά
μοντέλα ανεβάζουν πιο ψηλά την ευαισθησία (π.χ
ISO 25600) αλλά με μια θυσία στην ανάλυση.
 Auto ISO?
Το να αφήνουμε αυτή τη ρύθμιση στην μηχανή μας
είναι λάθος. Με την εξάσκηση θα μάθουμε να
αναγνωρίζουμε ποια τιμή ευαισθησίας ταιριάζει σε
κάθε περίπτωση.

28.  Έτσι, όταν φωτογραφίζουμε με ηλιοφάνεια
χρησιμοποιούμε τη χαμηλότερη τιμή ISO που
προσφέρει η μηχανή μας, δηλαδή 50 ή 100.
 Σε χαμηλές φωτιστικές συνθήκες ανεβαίνουμε στα
400 ή 800 ISO. Σε ακραίες συνθήκες με πολύ
χαμηλό περιβαλλοντικό φωτισμό ανεβαίνουμε στις
τιμές ISO και μόνο αν η μηχανή μας μπορεί να
ανταποκριθεί.
 Οι σύγχρονες ψηφιακές μηχανές διαθέτουν την
λειτουργία Noise Reduction ή με κάποια μικρή
παραλλαγή.
Η μηχανή συγκρίνει τη σκηνή με μια κενή εικόνα της
ίδιας της σκηνής για να εντοπίσει ποια σημεία
αποτελούν θόρυβο και να τα αφαιρέσει. Το
μεγαλύτερο μέρος αφαίρεσης του θορύβου γίνεται
σε προγράμματα editing (Adobe Photoshop, Noise
Ninja)

29. Σύγκριση εικόνας
ISO 100- ISO 3200

30. Εστίαση Manual/ Autofocus
Πατούμε το πλήκτρο του κλείστρου μέχρι
τη μέση και αφού διαπιστώσουμε ότι η
μηχανή έχει εστιάσει στο σημείο που
έχουμε επιλέξει τότε πατούμε μέχρι τέρμα.
Η εστίαση παραμένει στην ίδια απόσταση
έστω κι αν στρέψουμε τη μηχανή μας
προς άλλο σημείο, εφόσον
εξακολουθούμε να κρατάμε πατημένο το
πλήκτρο μέχρι τη μέση.
Τη στιγμή που πατούμε το πλήκτρο η
μηχανή μας δίνει και τις ενδείξεις τις
φωτομέτρησης.

31. Φωτομέτρηση
Τα φωτόμετρα των μηχανών είναι ανακλώμενου
τύπου και είναι ‘‘καλιμπραρισμένα’’ για τον
τυπικό μεσαίο τόνο γκρι δηλ. επιφάνεια που
ανακλά το 18% του προσπίπτοντος φωτός.
Τι σημαίνει αυτό πρακτικά;
 Σε λήψεις με αντικείμενα μεσαίων τόνων δεν
υπάρχει πρόβλημα
 Αν όμως φωτογραφίζουμε έναν άσπρο τοίχο θα
βγει γκρι και αν φωτογραφίσουμε μια μαύρη
επιφάνεια, το αποτέλεσμα δε θα είναι το βαθύ
μαύρο αλλά μουντό.

32. Συστήματα Φωτομέτρησης
 Πολυζωνικά (Υπολογιζόμενη)
Το φωτόμετρο παίρνει μετρήσεις από διάφορα
τμήματα της εικόνας και αντιμετωπίζει τη πιθανή
άνιση κατανομή φωτισμών με αυτόματη
διόρθωση.
 Centre weighted (Βάρος στο κέντρο της εικόνας)
Το φωτόμετρο παίρνει μετρήσεις από όλη την
εικόνα αλλά δίνει βάρος περισσότερο σε μια
ελλειπτική περιοχή στο κέντρο και λιγότερο στην
περιφέρεια.
 Spot (Σημείου)
Το φωτόμετρο παίρνει τη μέτρηση μόνο από ένα
πολύ μικρό μέρος στο κέντρο του κάδρου μας.

33. Διόρθωση / Αντιστάθμιση θεμάτων
σε σκούρες ή λευκές επιφάνειες
Μνημονικός κανόνας
“ Το χιόνι είναι πάνω από το έδαφος”
 Στα λευκά υπερεκθέτουμε (π.χ θα
διορθώσουμε με +1 stop)
“Το κάρβουνο είναι κάτω από το έδαφος”
 Στα μαύρα υποεκθέτουμε (π.χ θα διορθώσουμε
με -1 stop ή περισσότερο).
Η διόρθωση γίνεται με το χειριστήριο
αντιστάθμισης (Exposure Compensation)

34. Χρωματική θερμοκρασία
Αν παρατηρήσουμε το φως διαπιστώνουμε ότι:
ι) το πιο σωστό λευκό προκύπτει το μεσημέρι με αίθριο
καιρό ενώ στην αρχή και στο τέλος της ημέρας είναι
πιο θερμό και ιι) σε μια συννεφιασμένη μέρα το φως
είναι πιο ψυχρό και υπό σκιά γίνεται ακόμα ψυχρότερο.
Οι τεχνητές πηγές φωτισμού έχουν αρκετές
διαφοροποιήσεις: οι λάμπες πυράκτωσης δίνουν
θερμό (κιτρινωπό) φως ενώ οι λάμπες φθορισμού
εκπέμπουν φως με πρασινωπή χροιά.
 Κάθε χροιά του ορατού φωτός αντιστοιχεί σε μια
ορισμένη χρωματική θερμοκρασία. Η κλίμακα στην
οποία μετριέται είναι οι βαθμοί Kelvin k0 (βαθμοί
Κελσίου C0+2730)

36. Ισορροπία Λευκού- White balance
Η λειτουργία αυτή διασφαλίζει ότι το λευκό χρώμα
θα παραμείνει λευκό κατά τη φωτογράφηση
ανεξάρτητα από την πηγή φωτισμού που φωτίζει την
εικόνα. Αν το λευκό χρώμα αποτυπωθεί σωστά όλα
τα χρώματα θα αναπαραχθούν σωστά, αφού το
λευκό σημαίνει την παρουσία όλων των χρωμάτων.
Η πιο δημοφιλής επιλογή είναι αυτή του Auto White
Balance η οποία και έχει ικανοποιητικά
αποτελέσματα στις περισσότερες περιπτώσεις.
Αν το κάδρο μας είναι ομοιόμορφα φωτισμένο από
μια φωτιστική πηγή είναι σαφώς πιο εύκολη η
εξισορρόπηση σε σχέση με μεικτό φωτισμό.

37. Στην περίπτωση αποτυχίας του Auto WB,
όποτε και παρατηρούνται χρωματικές χροιές
δηλ. οι γνωστές κιτρινίλες, μπλεδίλες κ.α
θα επιλέξουμε το αντίστοιχο preset.
Αν και αυτό δεν ανταποκρίνεται καλά τότε θα
επιλέξουμε το Custom.

38. Παραλλαγές σε
ένα θέμα

39. Μερικές φωτογραφίες για σχολιασμό…
Light trails, Panning, Motion blur

40. Ιδανικές ρυθμίσεις για motion blur
Διάφραγμα: Επιλέγω
προτεραιότητα ταχύτητας και
αφήνω τη μηχανή να ρυθμίσει το
διάφραγμα.
Ταχύτητα: Αργή ταχύτητα
κλείστρου έως 1/30.
Ευαισθησία: Καλύτερα χαμηλή
ευαισθησία ISO.
Ιδανικές ρυθμίσεις για panning
Διάφραγμα: Επιλέγω
προτεραιότητα ταχύτητας και
αφήνω τη μηχανή να ρυθμίσει το
διάφραγμα.
Ταχύτητα: Αργή ταχύτητα
κλείστρου έως 1/30.
Η λήψη πρέπει να γίνει
συγχρόνως με την κίνηση και τα
πίσω πλάνα δε πρέπει να έχουν
πολλές λεπτομέρειες.

41. Ιδανικές ρυθμίσεις για light trails
Διάφραγμα: Ένα σχετικά κλειστό
διάφραγμα της τάξης f/8 ή f/11.
Ταχύτητα: Κάποιο χρόνο της τάξης των
μερικών δευτ. ή bulb.
Ευαισθησία: ISO 800 ή 1600 δεν
έχουν πρόβλημα.

42. Ενδεικτική Βιβλιογραφία
1. Η φωτογραφική μηχανή, Συντάκτες του
περιοδικού ΦΩΤΟγράφος, Εκδόσεις
Φωτογράφος.
2. Μαθήματα φωτογραφίας : Μιχάλης Μακρή EFIAP.
3. Η λειτουργία της φωτογραφικής μηχανής,
Ευθύμιος Αγγελής
4. Φωτογραφία: « Το αλφάβητο του οπτικού
πολιτισμού», Σημειώσεις για το μάθημα οπτική
επικοινωνία, Ειρήνη Γιανναρά.
5. http://www.photo.gr