Preparing file for upload

1. 1
Man and Biosphere – Άνθρωπος και Βιόσφαιρα
MAB/UNESCO Programme
ΥΠΟΜΝΗΜΑ
Προς τον Δήμαρχο και το Δημοτικό Συμβούλιο Καρύστου
για την Σημασία και Προοπτικές της Ένταξης της ευρύτερης
περιοχής Καρυστίας/Ν. Ευβοίας στο Δίκτυο Αποθεμάτων
Βιόσφαιρας του Προγράμματος Άνθρωπος και Βιόσφαιρα
(ΜΑΒ) της UNESCO.
υπό
Καθηγητού Μιχαήλ Σκούλλου
Προέδρου της Ελληνικής Εθνικής Επιτροπής ΜΑΒ / UNESCO
Δ/ντού Έδρας και Δικτύου UNESCO, ΕΚΠΑ
Προέδρου του ΜΙΟ-ECSDE

2. 2
Το παρόν Υπόμνημα συντάχθηκε για τη ενημέρωση του Δημάρχου
κ. Ελευθερίου Ραβιόλου και του Δημοτικού Συμβουλίου Καρύστου στα πλαίσια
της κατάρτισης της Μελέτης Σκοπιμότητας/Διερεύνησης για ενδεχόμενη
υποβολή υποψηφιότητας προς της UNESCO για την ένταξη της ευρύτερης
περιοχής Καρυστίας/Καφηρέα/Νότια Εύβοιας στο Δίκτυο των Αποθεμάτων
Βιόσφαιρας του Προγράμματος Άνθρωπος και Βιόσφαιρα της UNESCO
(MAB/UNESCO).
Η μελέτη σκοπιμότητας χρηματοδοτείται από την εταιρεία ENEL και θα
ολοκληρωθεί τον Οκτώβριο του 2021. Με βάση τα αποτελέσματά της και
εφόσον κριθεί ότι πληρούνται τα αντικειμενικά κριτήρια που θέτει η UNESCO
και υφίστανται οι λοιπές προϋποθέσεις για την επιτυχή έκβαση της
υποψηφιότητας, θα αναζητηθούν δημόσιοι, κυρίως, πόροι για την κατάρτιση
της απαιτούμενης ολοκληρωμένης μελέτης και την προετοιμασία πλήρους
φακέλου υποψηφιότητας προς την UNESCO, με στόχο την ολοκλήρωσή του
εντός του 2022.

3. 3
ΥΠΟΜΝΗΜΑ
Προς τον Δήμαρχο και το Δημοτικό Συμβούλιο Καρύστου
για την Σημασία και Προοπτικές της Ένταξης της ευρύτερης περιοχής
Καρυστίας/Ν. Ευβοίας στο Δίκτυο Αποθεμάτων Βιόσφαιρας του
Προγράμματος Άνθρωπος και Βιόσφαιρα (ΜΑΒ) της UNESCO.
υπό Καθηγητού Μιχαήλ Σκούλλου
Προέδρου της Ελληνικής Εθνικής Επιτροπής ΜΑΒ / UNESCO
Δ/ντού Έδρας και Δικτύου UNESCO, ΕΚΠΑ
Προέδρου του ΜΙΟ-ECSDE
Εισαγωγή
Δεν υπάρχει πλέον κανένας που να αμφιβάλλει για τις σοβαρότατες απειλές
που αντιμετωπίζει η ζωή και η βιοποικιλότητα στον πλανήτη, με πάνω από
37.400 είδη οργανισμών υπό εξαφάνιση, πάνω από 200.000 τόνους πλαστικού
να εισέρχονται στα νερά της Μεσογείου κάθε χρόνο, όπως και για την ταχύτατη
αλλαγή του κλίματος με αύξηση της θερμοκρασίας και ακραία καιρικά
φαινόμενα πλημμυρών, ξηρασίας και εκτεταμένων δασικών πυρκαγιών που
απειλούν το άμεσο μέλλον της παρούσας και των επόμενων γενεών. Παρά
ταύτα, οι περισσότερες ανθρώπινες δραστηριότητες, πολλές από τις οποίες
είναι αναγκαίες ή αποφασίζονται με «αγαθές προθέσεις», εξακολουθούν να
γίνονται με στρεβλό και αποσπασματικό τρόπο, διαβρώνοντας το φυσικό και
πολιτισμικό κεφάλαιο χιλιάδων ετών, «πριονίζοντας», στην πράξη, το «κλαδί
πάνω στο οποίο καθόμαστε».
Είναι λοιπόν, επιτακτική ανάγκη να υπάρξει συστηματική προστασία του
περιβάλλοντος με παράλληλη διασφάλιση της Αειφόρου Ανάπτυξης που έγινε
αποδεκτή ως προτεραιότητα του ΟΗΕ το 1992 στο Rio de Janeiro της Βραζιλίας.
Ο τρόπος αυτός της ανάπτυξης «φέρει αεί» καρπούς και αντιμετωπίζει τις
ανάγκες της παρούσας γενιάς χωρίς να υποθηκεύει τις δυνατότητες των
επόμενων γενεών ώστε να μπορέσουν και εκείνες να αντιμετωπίσουν τις δικές
τους μελλοντικές ανάγκες, σε φυσικούς πόρους, μηχανισμούς αυτοκαθαρισμού
της φύσης κ.λπ.

4. 4
Στο πλαίσιο αυτό, όλες ανεξαρτήτως οι χώρες του ΟΗΕ κατάφεραν το 2015 να
συμφωνήσουν στην επίτευξη μέχρι το 2030 μιας σειράς από 17 Παγκόσμιους
Στόχους για την Αειφόρο Ανάπτυξη που αποτελούν πλέον την υποχρέωση όλων
των χωρών, κυβερνήσεων και λαών. Η εφαρμογή τους ασφαλώς δεν είναι
εύκολη, ιδιαίτερα σε πανεθνικό επίπεδο. Για τον λόγο αυτόν τα Αποθέματα
Βιόσφαιρας σε ολόκληρο τον κόσμο αποκτούν όλο και μεγαλύτερη σημασία
δεδομένου ότι αποτελούν πρότυπες περιοχές που θεωρούνται «ανοιχτά
εργαστήρια» για την επίτευξη της Αειφόρου Ανάπτυξης με στόχο τα επιτυχή
παραδείγματα να τα ακολουθήσουν στη συνέχεια και πολλοί άλλοι και να
γενικευτεί η εφαρμογή τους.
Η ύπαρξη προβλημάτων σε μια περιοχή δεν θεωρείται μειονέκτημα με την
προοπτική, βεβαίως, της ουσιαστικής, καλοπροαίρετης προσπάθειας
εξεύρεσης εφαρμόσιμων, κοινά αποδεκτών διαχειριστικών λύσεων μέσα από
συλλογικές διαδικασίες.
Τι είναι το Απόθεμα Βιόσφαιρας, ποια είναι η δομή και η λειτουργία του
Τα «Αποθέματα Βιόσφαιρας» του Προγράμματος «Άνθρωπος και Βιόσφαιρα»
(MAB) της UNESCO, είναι περιοχές που δημιουργούνται για την προστασία της
βιολογικής και πολιτιστικής ποικιλότητας με ταυτόχρονη προαγωγή της
αειφόρου οικονομικής τους ανάπτυξης. Δεν αποτελούν μια ακόμη κατηγορία
προστατευόμενων περιοχών αλλά αφορούν μεγάλες γεωγραφικές ενότητες
που περιλαμβάνουν περιοχές προστασίας της φύσης (π.χ. Natura),
αρχαιολογικούς χώρους κ.λ.π. με τις αντίστοιχες θεσμικές προβλέψεις για τη
διαχείρισή τους.
Τα «Αποθέματα Βιόσφαιρας» ιδρύονται υπό την αιγίδα του Εκπαιδευτικού,
Επιστημονικού και Πολιτιστικού Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών (UNESCO)
και στα πλαίσια του Προγράμματός του «Άνθρωπος και Βιόσφαιρα»
(MAB/UNESCO). Ο σκοπός του προγράμματος MAB, όπως καθορίστηκε ήδη από
το 1971 και επικαιροποιήθηκε το 2016 μέσω της Στρατηγικής του MAB για την
περίοδο 2015-2025, είναι η επίτευξη μιας βιώσιμης ισορροπίας μεταξύ των

5. 5
ενίοτε αντικρουόμενων στόχων της προστασίας, της οικονομικής ανάπτυξης και
της διατήρησης των πολιτισμικών αξιών.
Στο Παγκόσμιο Δίκτυο ανήκουν σήμερα 714 περιοχές σε όλο τον κόσμο. Από τη
χώρα μας έχουν ενταχθεί ο Όλυμπος και το Φαράγγι της Σαμαριάς ήδη από τη
δεκαετία του 1980 με τις παλαιές διαδικασίες, και πρόσφατα, με τις νέες,
αυξημένες απαιτήσεις ένταξης, η περιοχή των Αστερουσίων στην Κρήτη.
Επισημαίνεται, λοιπόν, ότι τα Αποθέματα Βιόσφαιρας (Biosphere Reserves)
αποτελούν σήμερα υψηλότατου κύρους περιοχές συνδυασμένης Προστασίας
του Περιβάλλοντος και της Πολιτισμικής Κληρονομιάς με παράλληλη
δυναμική προώθηση της Αειφόρου Ανάπτυξης των περιοχών που
εντάσσονται στο πρόγραμμα.
Προκειμένου να ικανοποιηθούν οι απαιτήσεις του προγράμματος της UNESCO,
κάθε Απόθεμα Βιόσφαιρας θα πρέπει να εμπεριέχει τρεις ζώνες:
(1) την ζώνη του «πυρήνα» (core zone) όπου κυρίαρχη είναι η προστασία της
βιοποικιλότητας. Οι ζώνες αυτές δεν περιέχουν οικισμούς ούτε οχλούσες
δραστηριότητες
(2) την ζώνη εξουδετέρωσης (buffer zone) με χαλαρότερους περιορισμούς
χρήσεων και έμφαση σε λειτουργίες και υπηρεσίες όπως η εκπαίδευση για το
περιβάλλον και την αειφόρο ανάπτυξη, η επιστημονική έρευνα, ο
οικοτουρισμός και οι ήπιες γεωργοκτηνοτροφικές δραστηριότητες
(3) την λεγόμενη «μεταβατική/περιφερειακή ζώνη» (transition zone) όπου
εντάσσονται οι οικισμοί, καλλιέργειες, τουρισμός και άλλες χρήσεις με
αειφορικό αναπτυξιακό προσανατολισμό και προοπτική, τα οποία
καθορίζονται από τις τοπικές κοινωνίες.

6. 6
Σημειώνεται ότι με το σύστημα αυτό επιτυγχάνεται διαχείριση
«διαφοροποιημένης έντασης» και οι ζώνες του πυρήνα και της αντιστάθμισης
μπορούν να συμπίπτουν με τις περιοχές Natura, αρχαιολογικούς χώρους, κλπ.,
οπότε κανένας «πρόσθετος» περιορισμός δεν επιβάλλεται, ενώ
εξασφαλίζεται από τις υπάρχουσες ήδη αυστηρές προβλέψεις, η
αποτελεσματική προστασία της διατήρησης της βιοποικιλότητας και της
ακεραιότητας της πολιτιστικής κληρονομιάς.
Παράλληλα τα Αποθέματα Βιόσφαιρας προωθούν προοπτικές για επιτυχείς
συνδυασμούς των τριών λειτουργιών τους, δηλαδή:
(1) της προστασίας βιοποικιλότητας (οικοσυστημάτων, οικοτόπων και ειδών)
και πολιτιστικής κληρονομιάς (μνημείων, παραδοσιακών οικισμών, άυλης
πολιτιστικής κληρονομιάς/βλέπε χειροτεχνία, παραδόσεις, κλπ), με
(2) την παροχή μη ρυπογόνων ηπίων υπηρεσιών, όπως επιστημονικής
έρευνας, εκπαίδευσης, οικοτουρισμού (με αναρρίχηση, πεζοπορία, ποδηλασία,
ιππασία, κολύμβηση, καταδύσεις), του αγροτουρισμού και άλλων μορφών
περιβαλλοντικά υπεύθυνου τουρισμού) και
(3) την προώθηση αειφόρων, καινοτόμων ή παροδιασιακών αναπτυξιακών
δραστηριοτήτων, εντός και εκτός παραδοσιακών οικισμών, με
καλοσχεδιασμένες παραθεριστικές εγκαταστάσεις, προσεγμένη γεωργία,
κτηνοτροφία, μελισσοκομία, τυροκομία, δραστηριότητες γυναικείων και άλλων
συνεταιρισμών με στόχο την παράλληλη προστασία του περιβάλλοντος και
αειφόρο οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη και με συγκράτηση του ντόπιου
πληθυσμού ή/καικαι επάνοδο νέων που έχουν φύγει.

7. 7
Ταυτόχρονα προωθούν την εφαρμογή των παγκοσμίως συμφωνημένων
Στόχων της Αειφόρου Ανάπτυξης (Sustainable Development Goals /SDGs) σε
τοπικό επίπεδο.
Τι χρειάζεται για να ενταχθεί μια περιοχή στο Δίκτυο MAB/UNESCO
Για να χαρακτηριστεί μία περιοχή ως «Απόθεμα Βιόσφαιρας», πρέπει να
προταθεί από την Εθνική Κυβέρνηση της κάθε χώρας, έχοντας την υποστήριξη
των Περιφερειακών και Τοπικών/ Δημοτικών Αρχών και Κοινοτήτων, να εγκριθεί
και να προταθεί στη συνέχεια από την Ελληνική Εθνική Επιτροπή MAB, η οποία
υπάγεται στην Ελληνική Εθνική Επιτροπή της UNESCO και, τέλος, να έχει την
θετική εισήγηση της Διεθνούς Επιστημονικής Επιτροπής του δικτύου ώστε να
εγκριθεί από το Πρόγραμμα «Άνθρωπος και Βιόσφαιρα» της UNESCO, στο
Παρίσι από την Γενική Συνέλευση του Προγράμματος της UNESCO.
Η παλαιότερη ατυχής προσπάθεια που είχαμε με το «πάγωμα» της πρότασης
ένταξης της Σαμοθράκης και η πρόσφατη ιδιαίτερα επιτυχής εμπειρία με την
περιοχή των Αστερουσίων, μας επιβεβαίωσε ότι οι κύριοι παράγοντες
επιτυχούς ένταξης είναι:
1. Η καλή επιστημονική τεκμηρίωση της ύπαρξης σημαντικής
βιοποικιλότητας στην υπό ένταξη περιοχή
2. Η ύπαρξη σε αυτήν αξιόλογων μνημείων, παραδοσιακών οικισμών και
στοιχείων ζωντανής άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς (π.χ. γλώσσα
σφυριγμάτων, τοπικών τραγουδιών, χορών, τοπικής γαστρονομίας κ.λπ.)
3. Η ύπαρξη επίσημα θεσμοθετημένων από το Κράτος περιοχών προστασίας
εντός του υποψηφίου Αποθέματος (π.χ. περιοχών Natura)
4. Η ομόθυμη θέληση εθνικών και τοπικών αρχών (Περιφέρειας και
Δημοτικής Αυτοδιοίκησης) για να ενταχθεί η περιοχή τηρουμένων των
αρχών και προβλέψεων του Προγράμματος MAB της UNESCO
5. Η τεκμηριωμένη θέληση της τοπικής κοινωνίας, των κατοίκων, των
παραγωγικών φορέων και ικανών τοπικών/περιφερειακών σχημάτων, π.χ.
Αναπτυξιακών Εταιριών για να στηρίξουν την προσπάθεια με σωστές

8. 8
μελέτες και εποικοδομητική συνεργασία για την ένταξη της περιοχής στο
Δίκτυο και την λειτουργία, στη συνέχεια, του νέου Αποθέματος Βιόσφαιρας.
Σε πρόσφατη συζήτηση με τον Δήμαρχο κύριο Ε. Ραβιόλο, ενημερωθήκαμε
για την ίδρυση και λειτουργία του Αναπτυξιακού Οργανισμού ΕΥΔΗΜΟΣ (με
μέλη τους Δήμους Καρύστου, Λαυρίου, Μαραθώνος και Ραφήνας), ο οποίος
θα μπορούσε να δράσει βοηθητικά.
6. Η οργάνωση ενός ευέλικτου Εποπτικού/ Διαχειριστικού Οργάνου/
Επιτροπής με συμμετοχή όλων των σχετικών Αρχών και Κοινωνικών Εταίρων
(όπως π.χ. η ΤΕΔΑ/Τοπική Επιστροπή Διαχείρισης Αστερουσίων στο σχετικό
Απόθεμα, με συμμετοχή της Περιφέρειας, της Αποκεντρωμένης Διοίκησης,
των Δήμων και Κοινοτήτων, του Φορέα διαχείρισης των περιοχών Natura,
της Εφορείας Αρχαιοτήτων, του Λιμεναρχείου/ Ακτοφυλακής και
εκπροσώπων των παραγωγικών, επιστημονικών, εκπαιδευτικών,
περιβαλλοντικών και πολιτιστικών φορέων της περιοχής)
Οφέλη από την Ένταξη
Απτά οφέλη από την ένταξη είναι:
1. Η ανάπτυξη και στήριξη ενός κοινού οράματος για το μεσοπρόθεσμο και
μακροπρόθεσμο μέλλον της περιοχής. Πως θέλουμε να είναι σε 10-30
χρόνια και πως σχεδιάζουμε της προσέγγιση του οράματος. Αυτό βοηθά
όλους και «οδηγεί» και τις επόμενες Αρχές, οργανισμούς και πολίτες προς
ένα γενικά συμφωνημένο στόχο.
2. Ο σχεδιασμός, με οδηγό το όραμα, ενός προγράμματος προσέγγισής του,
που θα διευκολύνει, με βάση ήδη χρηματοδοτημένες ή δρομολογούμενες
δράσεις και σταδιακή κατάρτιση μελετών και μηχανισμών την
αποτελεσματική διεκδίκηση και απορρόφηση πόρων από το Κράτος, τα
Ευρωπαϊκά Ταμεία και Προγράμματα και άλλα χρηματοδοτικά σχήματα.
3. Η ανάδειξη και προβολή αειφορικών παραγωγικών πρακτικών,
αξιοποιώντας μεταξύ άλλων και καλά παραδείγματα από άλλα Αποθέματα
Βιόσφαιρας μέσω συνεργασιών, διδυμοποιήσεων, ανταλλαγών, θερινών
σχολείων κ.λπ.
4. Η διευκόλυνση ενιαίας δημοσιοποίησης και προώθησης ποιοτικών
τοπικών προϊόντων (αγροτοκτηνοτροφικών, βιοτεχνικών κ.λ.π.) και
υπηρεσιών (π.χ. τουρισμού, άθλησης, εκπαίδευσης κ.λ.π.) που παράγονται
ή παρέχονται στο Απόθεμα Βιόσφαιρας, παράλληλα με διάφορες μορφές
«επισημάνσεων» κύρους και ποιότητας.
5. Όχι λιγότερο σημαντική είναι η θετική επίδραση που έχει η ένταξη στο
ηθικό των κατοίκων και επαγγελματιών που συνδέεται με την
δικαιολογημένη υπερηφάνεια τους για το γεγονός ότι η περιοχή τους
συγκαταλέγεται μεταξύ των εκλεκτών περιοχών του κόσμου όπου
διατηρούνται ανέπαφα πολλά σημαντικά φυσικά και πολιτισμικά στοιχεία
και επιχειρείται μια κοινή προσπάθεια για την διατήρηση τους ως
κεφαλαίων για την αειφόρο ανάπτυξη της περιοχής προς όφελος της
παρούσας και των επόμενων γενεών.