More Related Content
Similar to Book2013 oct 08-bio_part_i
Similar to Book2013 oct 08-bio_part_i (20)
Book2013 oct 08-bio_part_i
- 1. ส่วนที่1 (ONET).........โดย อ.อําพล ขวัญพัก (คุณครูกาแฟ)..............หน้า 2-63
ส่วนที่2 (PAT2)..........โดย อ.ศุจิกา จาตุรนต์พงศา............................หน้า 64-115
ส่วนที่3 (PAT2)..........โดย นพ.วีรวัช เอนกจํานงค์พร (พี่วิเวียน).......หน้า 116-155
ส่วนที่4 ชุดเก็งข้อสอบ..........................................................................หน้า 156-176
- 2. วิทยาศาสตร ชีววิทยา (2)_____________________________ โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป ปที่ 25
อานชีววิทยาใหตรงจุด ตรงเล็ง ตองเก็งแมนๆ ซึ่งใน O-NET
จะเนนๆ ใหแมหมอขอเล็ง ขอเก็งขอสอบชีววิทยาตามสถิติของขอสอบหลายๆ ปที่ผานมา
จึงขอสําแดงเปนตารางใหนักเรียนมีทิศทางในการอานชีววิทยาเนนๆ นะจะ
เรื่อง แมหมอขอเล็ง!!! ขอสอบ O-NET
STATION I โครงสรางของเซลล
- เยื่อหุมเซลล : ลักษณะ โครงสราง คุณสมบัติ
- ออรแกเนลล : ชื่อ รูปราง จํานวนชั้นของเยื่อหุม หนาที่
- การเปรียบเทียบประเภทของเซลล : พืช สัตว แบคทีเรีย
STATION II การเคลื่อนที่ของสารผานเซลล
- การลําเลียงแบบตางๆ พรอมดูรูปภาพประกอบ ทําความเขาใจดีๆ
รวมถึงพลังงาน (ATP) ที่ใชวาใชหรือไมใช
- ดูการเปลี่ยนแปลงเมื่อนําเซลลแชในสารละลาย
Hypertonic Solution, Hypotonic Solution และ Isotonic Solution
STATION III การรักษาดุลยภาพของสิ่งมีชีวิต
- อวัยวะในการควบคุมน้ําของสิ่งมีชีวิตชนิดตางๆ
- การทํางานของ ADH / ปสสาวะ
- ระบบบัฟเฟอร
- เปรียบเทียบ + กราฟเปรียบเทียบสัตวเลือดอุนและสัตวเลือดเย็น
STATION IV ภูมิคุมกันรางกาย
- จําแนกภูมิคุมกันประเภทตางๆ
- แอนติเจน แอนติบอดี วัคซีน ทอกซอยด เซรุม
STATION V การแบงเซลล
- สังเกตและจําแนกรูปภาพการแบงเซลลแบบไมโทซิสและไมโอซิส
วาภาพที่กําหนดอยูในระยะใด
STATION VI การถายทอดลักษณะทางพันธุกรรม
- เรื่องนี้เด็กๆ ตองทําความเขาใจทุกประเด็น และดูเปนพิเศษ คือ
การคํานวณหมูเลือด ABO (ออกเยอะมากครับ)
STATION VII ความหลากหลายทางชีวภาพ
- ความหลากหลายทางชีวภาพทั้ง 3 ประเภท
- สิ่งมีชีวิตในอาณาจักรตางๆ / ลักษณะเดน
STATION VIII สิ่งมีชีวิตกับสิ่งแวดลอม
- พีระมิดทั้ง 3 แบบ
- ความสัมพันธของสิ่งมีชีวิตในระบบนิเวศ
- 3. โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป ปที่ 25 _____________________________ วิทยาศาสตร ชีววิทยา (3)
STATION I โครงสรางของเซลล (CELL STRUCTURE)
ทฤษฎีเซลล (Cell Theory)
ทฤษฎีเซลลกลาวไววา “สิ่งมีชีวิตประกอบดวยเซลล 1 เซลล หรือมากกวาซึ่งเซลลเปนหนวยที่เล็กที่สุด
ของสิ่งมีชีวิตและเซลลที่มีอยูเดิมจะเปนตนกําเนิดของเซลลใหมที่จะเกิดขึ้น”
องคประกอบพื้นฐานดังตอไปนี้
1. เยื่อหุมเซลล (Plasma Membrane)
2. ไซโทพลาซึม (Cytoplasm)
3. ไรโบโซม (Ribosome)
4. โครโมโซม (Chromosome) / ดีเอ็นเอ (DNA)
Code ลับ!!!
พลาส (Plas) ไซ (Cyt) ไร (Ri) โคร (Chro) โอโหเจอทุกเซลล เยเยเย
สวนประกอบของเซลล
ไซโทสเกเลตอน (Cytoskeleton)
เพอรออกซิโซม (Peroxisome)
เซลล
ไซโทซอล (Cytosol)
เยื่อหุมนิวเคลียส นิวคลีโอลัส (Nucleolus)
แวคิวโอล (Vacuole)
ไลโซโซม (Lysosome)
เซนทริโอล (Centriole)
พลาสติด (Plastid)
ไมโทคอนเดรีย (Mitochondria)
กอลจิบอดี (Golgi Body)
ไรโบโซม (Ribosome)
รางแหเอนโดพลาสมิกเรติคูลัม
โครมาทิน (Chromatin)
ออรแกเนลล (Organelle)
สารในนิวเคลียส
เยื่อหุมเซลล
ผนังเซลล
สารเคลือบเซลล
สวนที่หอหุมเซลล
นิวคลียส
(Nucleus)
ไซโทพลาซึม
(Cytoplasm)
ภาพแสดงผูตั้งทฤษฎีเซลล
- 4. วิทยาศาสตร ชีววิทยา (4) ______________________________โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป ปที่25
ตารางแสดงโครงสรางเซลลของสิ่งมีชีวิตจําพวกยูคาริโอตและหนาที่
ชื่อโครงสรางรูปรางขอมูลที่ควรทราบหนาที่
1.ผนังเซลล
(CellWall)
-อยูถัดจากเยื่อหุมเซลลออกไป
(ผนังเซลลพบที่เซลลของสิ่งมีชีวิต
บางประเภทเชนพืชสาหรายเห็ด
ราและแบคทีเรีย)
-ยอมใหสารผานไดหมด
(ซึ่งจะแตกตางจากเยื่อหุมเซลล)
-ปกปองและค้ําจุนเซลล
2.เยื่อหุมเซลล
(Plasma
Membrane)
-ประกอบดวยฟอสโฟลิพิด
(Phospholipid)เรียงตัวกัน2ชั้น
และมีโปรตีนแทรกตัวอยู
-มีคุณสมบัติเปนเยื่อเลือกผาน
(SemipermeableMembrane)
-ลักษณะโครงสรางเปน
FuidmosaicModel
-ควบคุมการผานเขา-ออกของสาร
ระหวางเซลลกับสิ่งแวดลอม
ภายนอก
-จดจําโครงสรางของเซลลบางชนิด
-สื่อสารระหวางเซลล
3.นิวเคลียส
(Nucleus)
-เปนโครงสรางที่มีเยื่อหุม2ชั้นและ
มีโครโมโซมอยูภายใน
-ควบคุมการสังเคราะหโปรตีนและ
การสืบพันธุของเซลล
-เปนแหลงเก็บโครโมโซม
- 5. โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป ปที่ 25 _____________________________ วิทยาศาสตร ชีววิทยา (5)
ชื่อโครงสรางรูปรางขอมูลที่ควรทราบหนาที่
4.โครโมโซม-ประกอบดวยดีเอ็นเอ(DNA)และ
โปรตีนฮีสโตน(HistoneProtein)
-เปนแหลงเก็บขอมูลทางพันธุกรรมที่
ใชเปนรหัสในกระบวนการ
สังเคราะหโปรตีน
5.นิวคลีโอลัส
(Nucleolus)
-ควบคุมการสังเคราะหrRNA-เปนแหลงสังเคราะหrRNAและ
ไรโบโซม
6.ไรโบโซม
(Ribosome)
-มีขนาดเล็กประกอบดวยโปรตีนและ
RNA
-มีทั้งไรโบโซมอิสระ(ลอยอยูในไซโท-
พลาซึม)และไรโบโซมยึดเกาะเชน
เกาะอยูที่เอนโดพลาสมิกเรติคูลัม
(ER)
-โครงสรางประกอบไปดวยหนวยใหญ
(LargeSubunit)และหนวยเล็ก
(SmallSubunit)
-เซลลโพรคาริโอตมีไรโบโซมขนาด70S
เซลลยูคาริโอตมีไรโบโซมขนาด80S
-สรางสารประเภทโปรตีนสําหรับใช
ภายในเซลล
- 6. วิทยาศาสตร ชีววิทยา (6) ______________________________โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป ปที่25
ชื่อโครงสรางรูปรางขอมูลที่ควรทราบหนาที่
7.เอนโดพลาส-
มิกเรติคูลัม
(ER)
Reticulum)
-เปนระบบเยื่อหุมภายในเซลลมองดู
คลายรางแห
-แบงออกเปน2ชนิดดังนี้
1)เอนโดพลาสมิกเรติคูลัมชนิดผิว
ขรุขระ(RER)เปนERที่มีไรโบ-
โซมมาเกาะ
2)เอนโดพลาสมิกเรติคูลัมชนิดผิว
เรียบ(SER)เปนERที่ไมมีไรโบ-
โซมเกาะ
-RERสรางสารประเภทโปรตีน
สําหรับสงออกไปใชภายนอกเซลล
-SERสรางสารประเภทลิพิด(Lipid)
:สเตียรอยด(Steriod)และกําจัด
สารพิษ
8.กอลจิคอม-
เพล็กซ
(Golgi
Complex)
-มีลักษณะคลายถุงแบนๆเรียงซอน
กันเปนชั้น
-สรางเวสิเคิลหุมโปรตีนที่RER
สรางขึ้นแลวลําเลียงไปยังเยื่อหุม
เซลลเพื่อสงโปรตีนออกไปนอกเซลล
9.ไลโซโซม
(Lysosome)
-มีลักษณะเปนถุงกลมๆเรียกวา
เวสิเคิล(Vesicle)ซึ่งภายในมี
เอนไซมที่ใชสําหรับยอยสารตางๆ
บรรจุอยู
-ยอยสลายออรแกเนลลและเซลลที่
เสื่อมสภาพ
-ยอยสารตางๆที่เซลลนําเขามาดวย
กระบวนการเอนโดไซโทซิส
(Endocytosis)
- 7. โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป ปที่ 25 _____________________________ วิทยาศาสตร ชีววิทยา (7)
ชื่อโครงสรางรูปรางขอมูลที่ควรทราบหนาที่
10.ไมโทคอน-
เดรีย
-มีเยื่อหุม2ชั้น
-มีของเหลวอยูภายในเรียกวาเมทริกซ(Matrix)
ซึ่งมีไรโบโซมและDNAลอยอยูในเมทริกซ
-นักชีววิทยาตั้งสมมติฐานวา“ไมโทคอนเดรีย
นาจะเปนแบคทีเรียที่เขามาอาศัยอยูภายใน
เซลลของสิ่งมีชีวิตในอดีตกาลแลวมี
วิวัฒนาการรวมกันมาจนถึงปจจุบัน”
-เปนแหลงสรางพลังงานใหแกเซลล
(ไมโทคอนเดรียสรางพลังงานจาก
กระบวนการสลายสารอาหารภายใน
เซลลแบบใชออกซิเจนหรือที่เรียก
กันวาการหายใจระดับเซลลแบบใช
ออกซิเจน)
11.คลอโร-
พลาสต
-มีเยื่อหุม2ชั้น
-มีของเหลวอยูภายในเรียกวาสโตรมา(Stroma)
ซึ่งมีไรโบโซมและDNAลอยอยูในสโตรมา
-นักชีววิทยาตั้งสมมติฐานวา“คลอโรพลาสต
นาจะเปนแบคทีเรียที่เขามาอาศัยอยูภายใน
เซลลของสิ่งมีชีวิตในอดีตกาลแลวมี
วิวัฒนาการรวมกันมาจนถึงปจจุบัน”
-เปนแหลงสรางอาหารกลูโคสใหแก
เซลล(คลอโรพลาสตสรางอาหาร
จากกระบวนการสังเคราะหดวยแสง)
- 8. วิทยาศาสตร ชีววิทยา (8) ______________________________โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป ปที่25
ชื่อโครงสรางรูปรางขอมูลที่ควรทราบหนาที่
12.แวคิวโอล
(Vacuole)
vacuole-มีหลายชนิดหลายขนาดหลายรูปรางและมี
หนาที่แตกตางกันออกไปเชนฟูดแวคิวโอล
เซนทรัลแวคิวโอลและคอนแทร็กไทลแวคิวโอล
เปนตน
-แวคิวโอลแตละชนิดพบไดในเซลลของสิ่งมีชีวิต
ที่จําเพาะเจาะจง
1)ฟูดแวคิวโอลทําหนาที่บรรจุอาหาร
และทํางานรวมกับไลโซโซมเพื่อยอย
อาหาร
2)เซนทรัลแวคิวโอลทําหนาที่เก็บ
สะสมสารตางๆเชนสารอาหาร
สารสีสารพิษเปนตน
3)คอนแทร็กไทลแวคิวโอลทําหนาที่
กําจัดน้ําสวนเกินออกจากเซลลของ
สิ่งมีชีวิตเซลลเดียวที่อาศัยอยูในน้ํา
เชนยูกลีนาอะมีบาและพารา-
มีเซียม
13.เซนทริโอล
(Centriole)
-ประกอบดวยไมโครทูบูลเรียงตัวกันอยางเปน
ระเบียบมองดูคลายทรงกระบอก2อัน
-สรางเสนใยสปนเดิลในกระบวนการ
แบงเซลล
14.ไซโทสเก-
เลตอน
-มีลักษณะเปนรางแหของเสนใยโปรตีน-ชวยค้ําจุนเซลล
-ชวยในการเคลื่อนที่ของเซลล
-ชวยในการเคลื่อนที่ของเวสิเคิล
ภายในเซลล
- 9. โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป ปที่ 25 _____________________________ วิทยาศาสตร ชีววิทยา (9)
Organelles
ออรแกเนลลจําแนกตามจํานวนชั้นของเยื่อหุมสามารถแบงออกเปน 2 ประเภท ดังนี้
ออรแกเนลลที่ไมมีเยื่อหุม ออรแกเนลลที่มีเยื่อหุม
- ไรโบโซม
- เซนทริโอล
- ไซโทสเกเลตอน
Code ลับ!! RCC
นิดนึงนะบางครั้งขอสอบจะจัด นิวคลีโอลัส รวมใน
กลุมนี้ดวย
1. ออรแกเนลลที่มีเยื่อหุมชั้นเดียว เชน
- เอนโดพลาสมิกเรติคูลัม (รางแหเอนโดพลาซึม)
- กอลจิคอมเพล็กซ
- ไลโซโซม
- แวคิวโอล
- เพอรออกซิโซม
2. ออรแกเนลลที่มีเยื่อหุม 2 ชั้น ไดแก
- นิวเคลียส
- ไมโทคอนเดรีย
- คลอโรพลาสต
เนนๆๆ ระวังดีๆ : ถาจําแนกตามเยื่อหุมนิวเคลียส (Nuclear Membrane) สามารถแบงเซลล
ออกเปน 2 ประเภท คือ
1. เซลลโพรคาริโอต (Prokaryotic Cell) คือ เซลลที่ไมมีเยื่อหุมนิวเคลียส พบใน
สิ่งมีชีวิตอาณาจักรมอเนอรา (Kingdom Monera) เชน แบคทีเรีย สาหรายสีเขียวแกมน้ําเงิน
2. เซลลยูคาริโอต (Eukaryotic Cell) คือ เซลลที่มีเยื่อหุมนิวเคลียส พบในสิ่งมีชีวิตทุก
อาณาจักร ยกเวน อาณาจักรมอเนอรา เชน สาหราย อะมีบา เห็ด ยีสต พืช สัตว เปนตน
เด็กๆ ชอบผิดกันเยอะ!!!!! เซลลแบคทีเรียไมมีเยื่อหุมเซลล ถูกหรือผิดครับ!!!! เด็กๆ
ชอบเขาใจวาถูก ซึ่งคําคลายกันนะครับ ซึ่งเซลลแบคทีเรียไมมีเยื่อหุมนิวเคลียส แตมีเยื่อหุมเซลล
เดอ!!!!
เยื่อหุมนิวเคลียส (Nuclear Membrane) ≠ เยื่อหุมเซลล (Plasma Membrane)
- 10. วิทยาศาสตร ชีววิทยา (10)____________________________ โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป ปที่ 25
การเปรียบเทียบระหวางเซลลพืชกับเซลลสัตว (Comparison of Plant & Animal Cells)
ภาพโครงสรางและสวนประกอบของเซลลพืช ภาพโครงสรางและสวนประกอบของเซลลสัตว
ตารางเปรียบเทียบโครงสรางเซลลพืชและเซลลสัตว
เซลลพืช
(Plant Cell)
เซลลสัตว
(Animal Cell)
โครงสรางภายนอก
1. ผนังเซลล มี ไมมี
2. เยื่อหุมเซลล มี มี
3. แฟลเจลลัมหรือซิเลีย ไมมี (ยกเวนสเปรมของพืชบางชนิด) มี (ในบางเซลล)
โครงสรางภายใน
1. นิวเคลียส มี มี
2. ไรโบโซม มี มี
3. ไลโซโซม ไมมี มี
4. เอนโดพลาสมิกเรติคูลัม มี มี
5. กอลจิคอมเพล็กซ มี มี
6. แวคิวโอล มี มี
7. เซนทริโอล ไมมี มี
8. ไซโทสเกเลตอน มี มี
9. ไมโทคอนเดรีย มี มี
10. คลอโรพลาสต มี ไมมี
- 11. โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป ปที่ 25 ____________________________ วิทยาศาสตร ชีววิทยา (11)
STATION II การเคลื่อนที่ของสารผานเซลล
(TRANSPORTATION OF CELL)
เยื่อหุมเซลล (Plasma Membrane) เปนโครงสรางของเซลลที่ทําหนาที่ควบคุมการเคลื่อนที่ผานเขา-ออก
ของสารระหวางภายในเซลลกับสิ่งแวดลอมภายนอก
โครงสรางของเยื่อหุมเซลล
เยื่อหุมเซลลประกอบดวยสารหลัก 2 ชนิด คือ ฟอสโฟลิพิด และโปรตีน โดยฟอสโฟลิพิดจะจัดเรียงตัว
เปน 2 ชั้น ซึ่งจะหันสวนที่ไมชอบน้ํา (สวนหาง Hydrophobic Tail) เขาหากันและหันสวนที่ชอบน้ํา (สวนหัว
Hydrophilic Head) ออกจากกันโดยมีโมเลกุลของโปรตีนกระจายตัวแทรกอยูระหวางโมเลกุลของฟอสโฟลิพิด
นอกจากนี้ยังมีคอเลสเทอรอล ไกลโคโปรตีน และไกลโคลิพิดเปนสวนประกอบของเยื่อหุมเซลลดวย เยื่อหุมเซลล
ทําหนาที่หอหุมเซลล และรักษาสมดุลของสารภายในเซลลโดยควบคุมการผานเขา-ออกของสารระหวางเซลลกับ
สิ่งแวดลอมภายนอก ดังนั้นเยื่อหุมเซลลจึงมีคุณสมบัติเปนเยื่อเลือกผาน (Semipermeable Membrane)
ภาพแสดงโครงสรางของเยื่อหุมเซลล
- 12. วิทยาศาสตร ชีววิทยา (12)____________________________ โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป ปที่ 25
แผนผังแสดงรูปแบบการเคลื่อนที่ของสารเขา-ออกเซลล
การเคลื่อนที่ของสารเขา-ออกเซลล
การเคลื่อนที่แบบผานเยื่อหุมเซลล การเคลื่อนที่แบบไมผานเยื่อหุมเซลล
การเคลื่อนที่แบบพาสซีฟ
(Passive Transport)
การเคลื่อนที่แบบแอกทีฟ
(Active Transport)
1. การแพร (Diffusion)
2. การแพรแบบฟาซิลิเทต
(Facilitated Diffusion)
3. ออสโมซิส (Osmosis)
เอนโดไซโทซิส
(Endocytosis)
เอกโซไซโทซิส
(Exocytosis)
1. ฟาโกไซโทซิส (Phagocytosis)
2. พิโนไซโทซิส (Pinocytosis)
3. การนําสารเขาสูเซลลโดยอาศัยตัวรับ
(Receptor-Mediated Endocytosis)
การเคลื่อนที่ของสารเขา-ออกเซลลมี 2 รูปแบบ ไดแก
1. การเคลื่อนที่แบบผานเยื่อหุมเซลลเปนการเคลื่อนที่ของสารผานฟอสโฟลิพิดหรือโปรตีนของเยื่อหุมเซลล
แบงออกเปน 2 แบบ ดังนี้
1.1 การเคลื่อนที่แบบพาสซีฟ (Passive Transport) หมายถึง การเคลื่อนที่ของสารเขา-ออกเซลล
โดยไมตองใชพลังงาน ซึ่งไอออน (Ion) และโมเลกุลของสารบางชนิดสามารถเคลื่อนที่ผานเยื่อหุมเซลลจาก
บริเวณที่มีความเขมขนมากไปยังบริเวณที่มีความเขมขนนอย
รูปแบบ ภาพประกอบ ตัวอยางการเคลื่อนที่ของสาร
1. การแพร
(Diffusion)
- การเคลื่อนที่ของแกสออกซิเจนและคารบอนไดออกไซด-
- การเคลื่อนที่ของแอลกอฮอล
- การเคลื่อนที่ของไอออนบางชนิด
เชน แคลเซียมไอออน (Ca2+)
คลอไรดไอออน (Cl-
), โซเดียมไอออน (Na+)
และโพแทสเซียมไอออน (K+)
- 13. โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป ปที่ 25 ____________________________ วิทยาศาสตร ชีววิทยา (13)
รูปแบบ ภาพประกอบ ตัวอยางการเคลื่อนที่ของสาร
2. การแพร
แบบฟาซิลิเทต
(Facilitated
Diffusion)
- การเคลื่อนที่ของกลูโคสเขาสูเซลล
3. ออสโมซิส
(การเคลื่อนที่
ของน้ําโดย
อาศัยโปรตีน
เฉพาะที่ชื่อวา
Aquaporins)
- การเคลื่อนที่ของน้ํา
1.2 การเคลื่อนที่แบบแอกทีฟ (Active Transport) หมายถึง การเคลื่อนที่ของสารเขา-ออกเซลล
จากบริเวณที่มีความเขมขนนอยไปยังบริเวณที่มีความเขมขนมาก ซึ่งตองใชพลังงานในการเคลื่อนที่
รูปแบบ ภาพประกอบ ตัวอยางการเคลื่อนที่ของสาร
แอกทีฟทรานสปอรต - กระบวนการโซเดียมโพแทสเซียม
ปมของเซลลประสาท
2. การเคลื่อนที่แบบไมผานเยื่อหุมเซลล เปนกระบวนการลําเลียงสารที่มีขนาดโมเลกุลใหญเขา-ออกเซลล
โดยอาศัยโครงสรางที่เรียกวา “เวสิเคิล (Vesicle)”
รูปแบบ ภาพประกอบ ตัวอยางการเคลื่อนที่ของสาร
เอกโซไซโทซิส - การหลั่งเอนไซมของเซลลตางๆ
- การหลั่งเมือก
- การหลั่งฮอรโมน
- การหลั่งสารสื่อประสาทของเซลลประสาท
- 14. วิทยาศาสตร ชีววิทยา (14)____________________________ โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป ปที่ 25
รูปแบบ ภาพประกอบ ตัวอยางการเคลื่อนที่ของสาร
ฟาโกไซโทซิส
- การกินแบคทีเรียของเซลล
เม็ดเลือดขาวบางชนิด
- การกินอาหารของอะมีบา
พิโนไซโทซิส
- การนําสารอาหารเขาสู
เซลลไขของมนุษย
เอนโดไซโทซิส
การนําสารเขา
สูเซลลโดย
อาศัยตัวรับ
- การนําคอเลสเทอรอลเขาสู
เซลล
ความเขมขนของตัวละลาย (Solute) ทั้งหมดในสารละลาย เรียกวา ความเขมขนออสโมติก (Osmotic
Concentration) ของสารละลาย ดังนั้นเราจึงแบงสารละลายออกเปน 3 ประเภท ตามความเขมขนของตัวละลาย
ไดแก
1. สารละลายไฮเพอรโทนิก (Hypertonic Solution) หมายถึง สารละลายที่มีความเขมขนของ
ตัวละลายมากกวาความเขมขนของสารละลายบริเวณขางเคียง
2. สารละลายไฮโพโทนิก (Hypotonic Solution) หมายถึง สารละลายที่มีความเขมขนของตัวละลาย
นอยกวาความเขมขนของสารละลายบริเวณขางเคียง
3. สารละลายไอโซโทนิก (Isotonic Solution) หมายถึง สารละลายที่มีความเขมขนของตัวละลาย
เทากับความเขมขนของสารละลายบริเวณขางเคียง
- 15. โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป ปที่ 25 ____________________________ วิทยาศาสตร ชีววิทยา (15)
ภาพการเปลี่ยนแปลงของเซลลสัตวและเซลลพืชเมื่ออยูในสารละลายแตละประเภท
แรงดันออสโมติก (Osmotic Pressure) คือ แรงดันน้ําสูงสุดของสารละลายใดๆ ณ จุดสมดุลของการ
ออสโมซิส โดยแรงดันออสโมติกจะแปรผันตรงกับความเขมขนของสารละลาย กลาวคือ สารละลายที่มีความ
เขมขนมากจะมีแรงดันออสโมติกสูง และสารละลายที่มีความเขมขนนอยจะมีแรงดันออสโมติกต่ํา
- 16. วิทยาศาสตร ชีววิทยา (16)____________________________ โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป ปที่ 25
STATION III การรักษาดุลยภาพของสิ่งมีชีวิต
(HOMEOSTASIS)
กลไกการรักษาดุลภาพ
ของสิ่งมีชีวิต
การรักษาดุลภาพ
ของแรธาตุ
การรักษาดุลยภาพ
ของอุณหภูมิ
การรักษาดุลยภาพ
ของกรด-เบส
การรักษาดุลยภาพ
ของน้ํา
การรักษาดุลยภาพของน้ําและสารตางๆ ในรางกายคน
อวัยวะสําคัญในการรักษาดุลยภาพของน้ําและสารตางๆ ในรางกาย คือ ไต (Kidneys) ไตพบในสัตวมี
กระดูกสันหลัง
ไตคนมีลักษณะคลายเมล็ดถั่วแดง 2 เมล็ดอยูในชองทองดานหลังของลําตัวเมื่อผาไตตามยาวจะสังเกตเห็น
เนื้อไต 2 ชั้น คือ ชั้นนอกและชั้นในซึ่งในเนื้อไตแตละขางประกอบดวยหนวยไต (Nephron) ประมาณ 1 ลานหนวย
ทําหนาที่กําจัดของเสียในรูปของปสสาวะ
หนวยไตแตละหนวยประกอบดวยโครงสรางยอย ดังนี้
1. โบวแมนสแคปซูล (Bowman’s Capsule) ลักษณะทรงกลมมีผนังบาง หอหุมกลุมหลอดเลือดฝอย
(โกลเมอรูลัส)
2. หลอดเลือดฝอย มี 2 สวน ไดแก
• กลุมหลอดเลือดฝอยที่อยูใน Bowman’s Capsule เรียกวา โกลเมอรูลัส (Glomerulus)
• หลอดเลือดฝอยที่พันอยูตามทอของหนวยไต
3. ทอหนวยไต (Convoluted Tubule) แบงออกเปน 3 สวน ไดแก
• ทอ (ขด) หนวยไตสวนตน (Proximal Convoluted Tubule) มีการดูดสารที่มีประโยชนกลับเขาสู
รางกายมากที่สุด เชน กลูโคส กรดอะมิโน วิตามิน และน้ํา
• ทอหนวยไตสวนกลางมีขนาดเสนผานศูนยกลางของทอนอยกวาทอหนวยไตสวนตน และสวนทาย
ลักษณะคลายอักษรตัวยู (U) มีชื่อเรียกเฉพาะวา เฮนเลลูป (Loop of Henle) หรือหวงเฮนเลเปนอีกบริเวณหนึ่งที่
มีการดูดน้ํากลับเขาสูรางกาย
• ทอ (ขด) หนวยไตสวนทายเปนบริเวณที่มีการดูดโซเดียมไอออน (Na+) ภายใตการควบคุมของ
ฮอรโมนแอลโดสเทอโรน (Aldosterone)
- 17. โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป ปที่ 25 ____________________________ วิทยาศาสตร ชีววิทยา (17)
4. ทอรวม (Collecting Duct) เปนบริเวณที่มีการดูดน้ํากลับเขาสูรางกายภายใตการควบคุมของ
ฮอรโมน ADH จากตอมใตสมองและเปนแหลงรวมของเหลวที่เกิดจากการทํางานของหนวยไต ซึ่งสุดทายแลวจะ
กลายเปนปสสาวะกอนที่จะสงตอไปยังกรวยไต
ภาพลักษณะและตําแหนงของไตในรางกายคน ภาพโครงสรางของหนวยไต
กลไกการผลิตปสสาวะของหนวยไตประกอบดวย 2 กระบวนการดังนี้
การกรองสารที่โกลเมอรูลัส
(Glomerulus Filtration)
การดูดสารกลับเขาสูรางกาย (Reabsorption)
บริเวณทอหนวยไต
ผนังของกลุมหลอดเลือดฝอย “โกลเมอรูลัส”
มีคุณสมบัติพิเศษในการยอมใหสารโมเลกุลเล็กที่มีอยู
ในเลือด เชน น้ํา แรธาตุ วิตามิน ยูเรีย กรดยูริก
กลูโคส และกรดอะมิโนผาน
สวนสารโมเลกุลใหญโดยปกติแลวจะไม
สามารถผานไปได เชน เม็ดเลือดแดง โปรตีน
ขนาดใหญ และไขมัน การกรองสารบริเวณนี้จะอาศัย
แรงดันเลือดเปนสําคัญโดยวันหนึ่งๆ จะมีการกรอง
สารไดประมาณ 180 ลิตร (180 ลูกบาศกเดซิเมตร)
การดูดสารกลับเขาสูกระแสเลือดเกิดขึ้นที่ทอ
ของหนวยไตซึ่งมีหลอดเลือดฝอยพันลอมรอบทออยู
โดยใชวิธีแอกทีฟทรานสปอรต (Active Transport)
พาสซีฟทรานสปอรต (Passive Transport) และพิโน-
ไซโทซิส(Pinocytosis) วันหนึ่งๆ รางกายจะมีการดูด
สารกลับประมาณ 178.5 ลิตร (178.5 ลูกบาศก-
เดซิเมตร) แอนติไดยูเรติกฮอรโมน (Antidiuretic
Hormone; ADH) หรือเรียกอีกชื่อหนึ่งวา วาโซเพรสซิน
(Vasopressin) เปนฮอรโมนสําคัญที่ทําหนาที่กระตุน
การดูดน้ํากลับเขาสูรางกายบริเวณทอรวมของหนวยไต
ครูกาแฟดื่มน้ํามาก ฉี่เยอะ เขมขนนอย
ADH มีปริมาณนอย
ดูดน้ํากลับปริมาณนอย
ครูกาแฟดื่มน้ํานอย ฉี่นิดเดียว เขมขนมาก
ADH มีปริมาณมาก
ดูดน้ํากลับปริมาณมาก
- 18. วิทยาศาสตร ชีววิทยา (18)____________________________ โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป ปที่ 25
การรักษาดุลยภาพของกรด-เบสในรางกายคน
เมามอยนิดนึง
เอนไซม (Enzyme) ภายในเซลลหรือรางกายจะไมสามารถทํางานไดถารางกายมีการเปลี่ยนแปลงความเปน
กรด-เบสมากๆ ดังนั้นรางกายจึงมีกลไกรักษาดุลยภาพของกรด-เบส ดังนี้
การเพิ่มหรือลดอัตราการหายใจ
ถา CO2 ในเลือดมีปริมาณมากจะสงผลใหศูนยควบคุมการหายใจ ซึ่งคือสมองสวนเมดัลลาออบลองกาตา
(Medulla Oblongata) สงกระแสประสาทไปควบคุมใหกลามเนื้อกะบังลมและกลามเนื้อยึดกระดูกซี่โครงทํางาน
มากขึ้นเพื่อจะไดหายใจออกถี่ขึ้น ทําใหปริมาณ CO2 ในเลือดลดลงและเมื่อ CO2 ในเลือดมีปริมาณนอยจะไป
ยับยั้ง Medulla Oblongata ซึ่งจะมีผลใหกลามเนื้อกะบังลมและกลามเนื้อยึดกระดูกซี่โครงทํางานนอยลง
ภาพโครงสรางสมองของคน
ระบบบัฟเฟอร (Buffer) คือ ระบบที่ทําใหเลือดมีคา pH คงที่แมวาจะมีการเพิ่มของสารที่มีฤทธิ์เปนกรด
หรือเบสก็ตาม สารที่เปนบัฟเฟอรในเลือด ไดแก
1. ฮีโมโกลบิน (Hemoglobin) ในเม็ดเลือดแดง
2. โปรตีน (Protein) ในพลาสมา เชน อัลบูมิน โกลบูลิน
การควบคุมกรดและเบสของไต
ไต (Kidneys) สามารถปรับระดับกรดหรือเบสออกทางปสสาวะไดมากสามารถแกไข pH ที่เปลี่ยนแปลงไป
มากใหเขาสูภาวะปกติ (สมดุล) ได แตใชเวลานาน
- 19. โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป ปที่ 25 ____________________________ วิทยาศาสตร ชีววิทยา (19)
การรักษาดุลยภาพของน้ําและแรธาตุในสิ่งมีชีวิตอื่นๆ
การรักษาดุลยภาพของน้ําและแรธาตุในรางกายของสิ่งมีชีวิตเกี่ยวของกับแรงดันออสโมติก(Osmotic Pressure)
โดยสิ่งมีชีวิตแตละชนิดมีกลไกการรักษาสมดุลของน้ําและแรธาตุในรางกาย
พารามีเซียม (Paramecium) ใช Contractile Vacuole รักษาสมดุลของน้ําในเซลล
นกทะเล ใชตอมนาสิก หรือตอมเกลือ (Nasal Salt Glands) รักษาสมดุลของเกลือในรางกาย
สัตวทะเลชนิดอื่นๆ (Osmotic Pressure ของของเหลวในรางกายใกลเคียงกับน้ําทะเลจึงไมตองมีกลไก
ในการปรับสมดุลเหมือนปลาทะเล)
- 20. วิทยาศาสตร ชีววิทยา (20)____________________________ โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป ปที่ 25
คูกัด กินกันไมลงจริงๆ
ปลาน้ําเค็ม ปลาน้ําจืด
VS
ตารางเปรียบเทียบกลไกการรักษาสมดุลของปลาน้ําเค็มและปลาน้ําจืด
ปลาน้ําเค็ม (Osmotic Pressure ของของเหลวใน
รางกายนอยกวาน้ําทะเล)
กลไกการรักษาสมดุล คือ
• มีผิวหนังและเกล็ดปองกันน้ําซึมออก
• ขับปสสาวะนอยและปสสาวะมีความเขมขนสูง
• มีเซลลซึ่งอยูบริเวณเหงือกทําหนาที่ขับแรธาตุ
สวนเกินออกโดยวิธีแอกทีฟทรานสปอรต (Active
Transport)
• ขับแรธาตุสวนเกินออกทางทวารหนัก
ปลาน้ําจืด (Osmotic Pressure ของของเหลวใน
รางกายมากกวาน้ําจืด)
กลไกการรักษาสมดุล คือ
• มีผิวหนังและเกล็ดปองกันน้ําซึมเขา
• ขับปสสาวะมากและปสสาวะเจือจาง
• มีโครงสรางพิเศษที่เหงือกทําหนาที่ดูดแรธาตุ
กลับคืนสูรางกาย
การรักษาดุลยภาพของอุณหภูมิรางกายของสัตว
สัตวแบงออกเปน 2 ประเภทตามการเปลี่ยนแปลงอุณหภูมิของรางกายดังนี้
1. สัตวเลือดเย็น (Poikilothermic Animal/Ectotherm) หมายถึง สัตวที่มีอุณหภูมิรางกายไมคงที่
เพราะจะเปลี่ยนแปลงไปตามอุณหภูมิของสิ่งแวดลอมภายนอก ตัวอยางเชน ไสเดือนดิน หอย แมลง ปลา
สัตวสะเทินน้ําสะเทินบก และสัตวเลื้อยคลาน
2. สัตวเลือดอุน (Homeothermic Animal/Endotherm) หมายถึง สัตวที่มีกลไกรักษาอุณหภูมิ
รางกายใหคงที่ไมเปลี่ยนแปลงไปตามอุณหภูมิของสิ่งแวดลอม ไดแก สัตวปก และสัตวเลี้ยงลูกดวยนม
- 21. โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป ปที่ 25 ____________________________ วิทยาศาสตร ชีววิทยา (21)
กราฟแสดงความสัมพันธระหวางอุณหภูมิของสิ่งแวดลอมกับอุณภูมิของรางกาย
ในสัตวเลือดอุนและสัตวเลือดเย็น
สูงๆ ต่ําๆ หนาวๆ รอนๆ ทําไงดีเอย!!!
ภาพแสดงกลไกการรักษาดุลยภาพของอุณหภูมิรางกายของสัตวเลือดอุน
เมามอยนิดนึง
นักเรียนครับเรื่องการรักษาดุลยภาพตั้งแตเรื่องการทํางานของ ADH ปลาน้ําจืด ปลาน้ําเค็ม สัตวเลือดอุน
สัตวเลือดเย็น อากาศหนาว อากาศรอน จะสังเกตไดวาเปนคูตรงกันขาม ดังนั้นวิธีการจําเวลาสอบนะครับ แนะนําให
จําและทําความเขาใจอยางใดอยางหนึ่งใหแมนๆ แลวจําไววาอีกเหตุการณตรงกันขามเพื่อปองกันการสับสน เชน
เรื่องการทํางานของ ADH ก็เลือกจําและทําความเขาใจ สวนดื่มน้ํามาก (ปริมาณน้ําในรางกายสูง) กรณีเดียวพอ!!
สวนดื่มน้ํานอย การทํางานของ ADH ก็ตรงกันขามนะครับ
VS
- 22. วิทยาศาสตร ชีววิทยา (22)____________________________ โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป ปที่ 25
STATION IV ภูมิคุมกันรางกาย (IMMUNITY)
ภูมิคุมกัน (Immunity) คือ ความสามารถของรางกายในการตอตานและกําจัดจุลินทรีย เชน แบคทีเรีย
หรือสิ่งแปลกปลอมอื่นๆ ที่เขาสูรางกาย ภูมิคุมกันรางกายแบงออกเปน 2 ประเภทดังนี้
1. ภูมิคุมกันที่มีมาแตกําเนิด (Innate Immunity) ซึ่งประกอบดวยกลไกภูมิคุมกันรางกาย 2 ดาน
ตามลําดับดังนี้
1.1 ระบบปกคลุมรางกาย (ผิวหนัง) จัดเปนภูมิคุมกันดานแรกสุดของรางกาย
1.2 ภูมิคุมกันแบบไมจําเพาะ (Nonspecific Immunity) เปนภูมิคุมกันดานที่สองของรางกาย
2. ภูมิคุมกันที่เกิดขึ้นหลังกําเนิด (Acquired Immunity) ซึ่งเปนภูมิคุมกันดานที่สาม (ดานสุดทาย)
ของรางกายและจัดเปนภูมิคุมกันแบบจําเพาะ (Specific Immunity)
1. ภูมิคุมกันที่มีมาแตกําเนิด (Innate Immunity)
1.1 ระบบปกคลุมรางกาย (ผิวหนัง)
- ตอมผลิตน้ํามันและตอมเหงื่อจะหลั่งสารชวยทําใหผิวหนังมีคา pH 3-5 ซึ่งสามารถยับยั้ง
การเจริญเติบโตของจุลินทรียหลายชนิดได
- เหงื่อน้ําตาและน้ําลายมีไลโซไซม (Lysozyme) ซึ่งสามารถทําลายแบคทีเรียบางชนิดได
- ผิวหนังเปนแหลงที่อยูของแบคทีเรียและเชื้อราที่ไมกอใหเกิดโรค ซึ่งชวยปองกันไมใหแบคทีเรีย
ที่กอใหเกิดโรคเขาไปในรางกายไดงาย
- ผนังดานในของอวัยวะทางเดินอาหาร อวัยวะหายใจและอวัยวะขับถาย (ปสสาวะ) ประกอบดวย
เซลลที่สามารถสรางเมือก (Mucus) เพื่อดักจับจุลินทรียไดรวมถึงกรดไฮโดรคลอริกในกระเพาะอาหารก็สามารถ
ทําลายแบคทีเรียบางชนิดได
1.2 ภูมิคุมกันแบบไมจําเพาะ (Nonspecific Immunity)
- เม็ดเลือดขาว 3 ชนิดที่เกี่ยวของกับระบบภูมิคุมกันแบบไมจําเพาะมีดังนี้
1. นิวโทรฟล (Neutrophil)
2. แมโครฟาจ (Macrophage)
3. Natural Killer Cell (NK Cell)
- การอักเสบเกิดโดยการหลั่งสารฮิสตามีน (Histamine) ซึ่งจะทําใหเลือดไหลไปยังบริเวณที่
อักเสบมากขึ้น รวมทั้งหลอดเลือดฝอยบริเวณดังกลาวจะยอมใหสารตางๆ ผานเขา-ออกไดมากขึ้น
- การเปนไข (Fever) จะไปกระตุนการทํางานของเม็ดเลือดขาวกลุมฟาโกไซต (Phagocyte)
เพื่อไปยับยั้งการเจริญเติบโตของจุลินทรียนั้นๆ
- อินเทอรเฟอรอน (Interferon) จะปองกันการติดเชื้อจากไวรัสโดยการทําลาย RNA ของ
ไวรัสชนิดนั้นๆ
- 23. โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป ปที่ 25 ____________________________ วิทยาศาสตร ชีววิทยา (23)
2. ภูมิคุมกันที่เกิดขึ้นหลังกําเนิด (Acquired Immunity)
ภูมิคุมกันแบบจําเพาะ (Specific Immunity)
- เปนการทํางานของเม็ดเลือดขาวกลุมลิมโฟไซต (Lymphocyte) โดยการสรางแอนติบอดี (Antibody)
ซึ่งเปนสารประเภทโปรตีนขึ้นมาตอตานเชื้อโรคหรือสิ่งแปลกปลอม (Antigen) ที่เขาสูรางกาย
- เม็ดเลือดขาวกลุมลิมโฟไซต (Lymphocyte) มีตัวรับอยูบริเวณเยื่อหุมเซลลซึ่งสามารถจดจําชนิด
ของแอนติเจนไดและทําใหเกิดภูมิคุมกันแบบจําเพาะ
- อวัยวะที่สงเสริมระบบภูมิคุมกันแบบจําเพาะ ประกอบดวย อวัยวะน้ําเหลืองปฐมภูมิและอวัยวะ
น้ําเหลืองทุติยภูมิ อวัยวะน้ําเหลืองปฐมภูมิทําหนาที่สรางเซลลเม็ดเลือดขาว ไดแก
• ไขกระดูก (Bone Marrow)
• ตอมไทมัส (Thymus Gland)
อวัยวะน้ําเหลืองทุติยภูมิทําหนาที่กรองแอนติเจน (จุลินทรียตางๆ เชน แบคทีเรีย) ไดแก
• มาม (Spleen)
• ตอมน้ําเหลือง (Lymph Node)
• เนื้อเยื่อน้ําเหลืองที่เกี่ยวของกับการสรางเมือก (Mucosal-Associated Lymphoid Tissue ; MALT)
ไดแก ตอมทอนซิล ไสติ่ง และกลุมเซลลฟอลลิเคิลในชั้นเนื้อเยื่อเกี่ยวพันที่อยูดานใตของชั้นเนื้อเยื่อสรางเมือก
ภูมิคุมกันแบบจําเพาะแบงออกเปน 2 ประเภทตามแหลงที่มาของแอนติบอดี ไดแก
1. ภูมิคุมกันกอเอง (Active Immunity) หมายถึง ภูมิคุมกันที่เกิดจากรางกายสรางแอนติบอดี (Antibody)
ขึ้นมาเอง โดยเปนภูมิคุมกันระยะยาวซึ่งถูกกระตุนจากปจจัยตอไปนี้
- การฉีดวัคซีนปองกันโรคตางๆ
- การฉีดทอกซอยด (Toxoid) ปองกันโรคบางชนิด
- การคลุกคลีหรือใกลชิดกับบุคคลที่เปนโรคนั้นๆ
ประเภทของวัคซีน
วัคซีนแบงออกเปน 3 ประเภทตามวัตถุดิบดังนี้
1. เชื้อโรคที่ตายแลว
2. เชื้อโรคที่ถูกทําใหออนฤทธิ์ลง
3. สารพิษจากเชื้อโรค (Toxoid) ซึ่งถูกทําใหหมดสภาพความเปนพิษแลว
2. ภูมิคุมกันรับมา (Passive Immunity) หมายถึง ภูมิคุมกันที่เกิดจากรางกายรับแอนติบอดี (Antibody)
จากภายนอกเขามา เพื่อตอตานเชื้อโรคที่เขาสูรางกายไดทันที และเปนภูมิคุมกันในระยะสั้น ตัวอยางภูมิคุมกันรับมา
เชน
- การฉีดเซรุมเพื่อรักษาโรคบางชนิด เชน เซรุมปองกันโรคพิษสุนัขบา
- การดื่มน้ํานมแมของทารก
- การไดรับภูมิคุมกันจากแมของทารกที่อยูในครรภ
- 24. วิทยาศาสตร ชีววิทยา (24)____________________________ โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป ปที่ 25
ระบบน้ําเหลือง (Lymphatic System)
หนาที่ของระบบน้ําเหลือง
1. นําของเหลวที่อยูระหวางเซลลกลับเขาสูระบบหมุนเวียนเลือด
2. ดูดซึมสารอาหารประเภทไขมันบริเวณลําไสเล็ก
3. เปนสวนหนึ่งของระบบภูมิคุมกันรางกาย
สวนประกอบของระบบน้ําเหลือง ไดแก
1. น้ําเหลือง
2. หลอดน้ําเหลือง
3. อวัยวะน้ําเหลืองแบงออกเปน 2 ประเภทดังนี้
3.1 อวัยวะน้ําเหลืองปฐมภูมิ ไดแก ไขกระดูกและตอมไทมัส
3.2 อวัยวะน้ําเหลืองทุติยภูมิ ไดแก มาม ตอมน้ําเหลืองและตอมทอนซิล
1. น้ําเหลือง (Lymph) คือ ของเหลวไมมีสีที่ซึมผานผนังหลอดเลือดฝอยออกมาอยูบริเวณชองวาง
ระหวางเซลล ซึ่งของเหลวดังกลาวจะเคลื่อนที่เขาสูหลอดน้ําเหลืองตอไป น้ําเหลืองมีสวนประกอบคลายคลึงกับ
เลือดแตมีจํานวนและปริมาณโปรตีนนอยกวารวมทั้งไมมีเม็ดเลือดแดงและเกล็ดเลือด
ทิศทางของน้ําเหลือง
น้ําเหลืองจะเขาสูหัวใจหองบนขวารวมกับเลือดเสียจากสวนตางๆ ของรางกาย ซึ่งการไหลเวียนของ
น้ําเหลืองภายในหลอดน้ําเหลืองจะอาศัยการหดตัวของกลามเนื้อที่อยูรอบๆ โดยภายในหลอดน้ําเหลืองจะมีลิ้นกั้น
เพื่อควบคุมทิศทางการเคลื่อนที่ของน้ําเหลืองใหไปในทิศทางเดียวกัน
ภาพแสดงระบบน้ําเหลืองของมนุษย (Lymphatic System of Human)
- 25. โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป ปที่ 25 ____________________________ วิทยาศาสตร ชีววิทยา (25)
2. หลอดน้ําเหลือง (Lymphatic Vessels)
หลอดน้ําเหลืองมีหลายขนาดเปนหลอดที่มีปลายดานหนึ่งตัน หลอดน้ําเหลืองบริเวณอก (Thoracic Duct)
จะมีขนาดใหญที่สุดทําหนาที่ลําเลียงน้ําเหลืองไปยังหลอดเลือดดําบริเวณไหปลารา (Subclavian Vein) เพื่อสง
เขาสูหลอดเลือดดําใหญ (Vena Cava) ตอไป
3. อวัยวะน้ําเหลือง (Lymphoid Organs) แบงออกเปน 2 ประเภทดังนี้
3.1 อวัยวะน้ําเหลืองปฐมภูมิ ไดแก ไขกระดูกและตอมไทมัส
1. ไขกระดูก (Bone Marrow) เปนเนื้อเยื่อที่อยูในโพรงกระดูก ทําหนาที่สรางเซลลเม็ดเลือดขาว
และเม็ดเลือดแดงรวมทั้งเกล็ดเลือดดวย
2. ตอมไทมัส (Thymus Gland) เปนอวัยวะน้ําเหลืองที่เปนตอมไรทอ (สรางฮอรโมนได) อยูตรง
ทรวงอกรอบหลอดเลือดเอออรตา (Aorta)
ตอมไทมัสมีหนาที่ดังนี้
สรางและพัฒนาเซลลเม็ดเลือดขาวชนิดลิมโฟไซต (Lymphocyte) : ลิมโฟไซตที่ไทมัสไมสามารถ
ตอสูกับเชื้อโรคที่เขาสูรางกายได แตเมื่อโตเต็มที่จะเขาสูระบบหมุนเวียนเลือดเพื่อไปยังอวัยวะน้ําเหลืองอื่นๆ และ
สามารถตอสูกับเชื้อโรคได
3.2 อวัยวะน้ําเหลืองทุติยภูมิ ไดแก มาม ตอมน้ําเหลือง และตอมทอนซิล
1. มาม (Spleen) เปนอวัยวะน้ําเหลืองที่มีขนาดใหญที่สุด มีลักษณะนุม สีมวงอยูในชองทอง
ดานซายใตกะบังลมติดกับดานหลังของกระเพาะอาหาร ภายในมามมีแมโครฟาจ (Macrophage) และเม็ดเลือดแดง
อยูเปนจํานวนมาก
มามมีหนาที่ดังนี้
- กรองจุลินทรีย (แบคทีเรีย) และสิ่งแปลกปลอมออกจากเลือด
- สรางและทําลายเซลลเม็ดเลือดขาว
- ทําลายเซลลเม็ดเลือดแดงที่หมดอายุแลว
- เปนอวัยวะเก็บสํารองเลือดไวใชในยามฉุกเฉิน เชน ภาวะที่รางกายสูญเสียเลือดมาก
2. ตอมน้ําเหลือง (Lymph Node) มีลักษณะคอนขางกลมมีหลากหลายขนาดกระจายตัวอยู
ภายในหลอดน้ําเหลืองทั่วรางกาย พบมากตามบริเวณคอ รักแร และขาหนีบ เปนตน ซึ่งภายในตอมน้ําเหลือง
จะพบเซลลเม็ดเลือดขาวอยูรวมกันเปนกระจุกมีลักษณะคลายฟองน้ํา
ตอมน้ําเหลืองมีหนาที่ดังนี้
- กรองเชื้อโรคหรือสิ่งแปลกปลอมออกจากน้ําเหลือง
- ทําลายแบคทีเรียและไวรัส
3. ตอมทอนซิล (Tonsils) มีหนาที่ปกปองไมให
เชื้อโรคหรือสิ่งแปลกปลอมเขาสูหลอดอาหารและกลองเสียง ซึ่งมี
อยู 3 บริเวณดังนี้
3.1 ตอมทอนซิลบริเวณเพดานปาก
3.2 ตอมทอนซิลบริเวณคอหอย
3.3 ตอมทอนซิลบริเวณลิ้น ภาพแสดงตําแหนงของตอมทอนซิลในมนุษย
- 26. วิทยาศาสตร ชีววิทยา (26)____________________________ โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป ปที่ 25
STATION V การแบงเซลล (CELL DIVISION)
วัฏจักรของเซลล (Cell Cycle)
วัฏจักรของเซลล คือ วงจรการเจริญเติบโตและการแบงเซลลเพื่อสรางเซลลรุนใหมขึ้นมาทดแทนเซลล
รุนเกาที่หมดอายุขัยหรือเสียหายไป ซึ่งพบในการแบงเซลลแบบไมโทซิสเทานั้น วัฏจักรของเซลลประกอบดวย
3 ระยะใหญ ไดแก
1. ระยะอินเตอรเฟส (Interphase) มี 3 ระยะยอยตามลําดับดังนี้
1.1 G1 1.2 S 1.3 G2
2. ระยะไมโทซิส (Mitosis) มี 4 ระยะยอยตามลําดับดังนี้
2.1 โพรเฟส (Prophase) 2.2 เมทาเฟส (Metaphase)
2.3 แอนาเฟส (Anaphase) 2.4 เทโลเฟส (Telophase)
3. ระยะแบงไซโทพลาซึม (Cytokinesis)
แผนภาพแสดงวัฏจักรเซลล
G0 แถมนะครับ ในเซลลบางชนิดจะมีการแบงตัวอยูตลอดเวลา เชน เซลลเนื้อเยื่อของพืช
เซลลไขกระดูกเพื่อสรางเม็ดเลือดแดง เซลลเยื่อบุผิว ดังนั้นเซลลพวกนี้จะอยูในวัฎจักรของเซลลตลอดเวลา
แตเซลลอีกบางชนิดเมื่อมีการแบงตัวเสร็จแลวจะไมมีการแบงตัวอีกตอไป ไดแก เซลลประสาท โดยจะเขาสู
ระยะ G0 อยางถาวร จนกระทั่งเซลลชราภาพ (Cell Aging) และตายไป (Cell Death) ในที่สุด หรืออาจกลับมา
แบงตัวไดหากมีการกระตุน เชน Parenchyma ของพืช
- 27. โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป ปที่ 25 ____________________________ วิทยาศาสตร ชีววิทยา (27)
วัฏจักรของเซลลสัตว(การแบงเซลลแบบไมโทซิส(Mitosis))
ระยะอินเตอรเฟส
(Interphase)
โพรเฟส
(Prophase)
เมทาเฟส
(Metaphase)
แอนาเฟส
(Anaphase)
เทโลเฟส
(Telophase)
ระยะแบงไซโทพลาซึม
(Cytokinesis)
-โครมาทิน(แตละหนวย)
จําลองตัวเองขึ้นมา
อีก1Copyทําให
โครมาทินแตละหนวย
ประกอบดวย2โคร-
มาทิด
-เซนทริโอล(ในเซลล
สัตว)จําลองตัวเอง
ขึ้นมาอีก1คู
-โครมาทินขดสั้นอัด
แนนเห็นเปนแทง
ชัดเจนเรียกวา
โครโมโซม
-เยื่อหุมนิวเคลียสและ
นิวคลีโอลัสสลายไป
ไมปรากฏใหเห็น
-เซนทริโอลเคลื่อนที่
ออกจากกันเพื่อไปยัง
ขั้วเซลลและมีการ
สรางเสนใยสปนเดิล
โครโมโซมแตละแทงมา
เรียงตัวในแนวกึ่งกลาง
เซลลโดยมีเสนใยสปน-
เดิลยึดจับตรงตําแหนง
เซนโทรเมียรของ
โครโมโซม
โครมาทิดของโครโมโซม
แตละแทงถูกเสนใย
สปนเดิลดึงใหแยกออก
จากกันเพื่อไปยังขั้ว
เซลล
-เยื่อหุมเซลล(สัตว)
จะคอดเขาหากัน
-เยื่อหุมนิวเคลียส
ปรากฏใหเห็น
การแบงเซลลเสร็จ
สมบูรณโดยเกิด2เซลล
ลูกตอ1เซลลแมและ
จํานวนโครโมโซมใน
เซลลลูกเทากับเซลลแม
ซึ่งโครโมโซมจะคลายตัว
กลายเปนเสนใยโครมาทิน
ดังเดิม
ตารางแสดงการแบงเซลลแบบไมโทซิสของเซลลสัตว
- 28. วิทยาศาสตร ชีววิทยา (28) _____________________________โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป ปที่25
การแบงเซลลแบบไมโอซิส(Meiosis)
การแบงแบบไมโอซิสมีวัตถุประสงคเพื่อลดจํานวนโครโมโซมและปริมาณดีเอ็นเอ(DNA)ของเซลลใหมที่จะเกิดขึ้นใหเหลือเปนครึ่งหนึ่งของจํานวนโครโมโซม
และปริมาณดีเอ็นเอในเซลลเริ่มตนในสัตวจะพบการแบงเซลลแบบไมโอซิสที่อัณฑะและรังไขสวนในพืชดอกจะพบการแบงเซลลแบบไมโอซิสที่อับเรณูและรังไข
การแบงเซลลแบบไมโอซิสมีการแบงนิวเคลียส2ครั้งตอเนื่องกันคือไมโอซิสIและไมโอซิสII
ไมโอซิสIเปนขั้นตอนของการแลกเปลี่ยนสารพันธุกรรม(ยีน)ระหวางโฮโมโลกัสโครโมโซม(HomologousChromosome)และในระยะทายสุดของ
ไมโอซิสIจะไดเซลลลูก2เซลลตอ1เซลลแมซึ่งจํานวนโครโมโซมและปริมาณดีเอ็นเอในเซลลลูกจะลดลงเหลือเปนครึ่งหนึ่งของเซลลแม
ไมโอซิสIIเปนขั้นตอนตอเนื่องจากไมโอซิสIโดยเซลลลูกที่เกิดขึ้นในระยะไมโอซิสIจะเขาสูการแบงนิวเคลียสครั้งที่2ซึ่งการเปลี่ยนแปลงของ
นิวเคลียสและโครโมโซมในระยะนี้จะคลายคลึงกับการแบงเซลลแบบไมโทซิสแตตางกันตรงที่โครโมโซมในแตละเซลลจะไมมีคูเหมือน(Homologous)อยูและเมื่อ
สิ้นสุดการแบงเซลลในระยะไมโอซิสIIจะไดเซลลลูกทั้งหมด4เซลลที่มีขอมูลทางพันธุกรรมแตกตางกัน
ตารางแสดงการแบงเซลลแบบไมโอซิสของเซลลสัตว
- 29. โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป ปที่ 25 ____________________________ วิทยาศาสตร ชีววิทยา (29)
ตารางเปรียบเทียบการแบงเซลลแบบไมโทซิสและไมโอซิส
ลักษณะเปรียบเทียบ ไมโทซิส ไมโอซิส
1. วัตถุประสงคของการแบง เพื่อเพิ่มจํานวนเซลล เพื่อลดจํานวนโครโมโซม
2. จํานวนครั้งในการแบงนิวเคลียส 1 ครั้ง 2 ครั้ง
3. จํานวนเซลลลูกที่ไดตอ 1 เซลลแม 2 เซลล 4 เซลล
4. จํานวนโครโมโซมในนิวเคลียสของ
เซลลลูก
เทาเซลลแม เปนครึ่งหนึ่งของเซลลแม
5. ปริมาณดีเอ็นเอ (สารพันธุกรรม) เทาเซลลแม เปนครึ่งหนึ่งของเซลลแม
6. ขอมูลทางพันธุกรรมของเซลลลูก เหมือนกับเซลลแมทุกประการ แตกตางจากเซลลแม
7. ตัวอยางแหลงที่พบ ผิวหนัง, กระเพาะอาหาร,
ไขกระดูก, บริเวณเนื้อเยื่อเจริญ
ของพืช (ปลายยอด ปลายราก)
อัณฑะและรังไขของคน,
อับเรณูและรังไขของพืชดอก
เนนๆ ย้ําๆ ของการแบงเซลลแบบไมโทซิส
1. ไมโทซิสจะเกิดขึ้นเมื่อรางกายตองการซอมแซมเนื้อเยื่อสวนที่สึกหรอจากการเกิดบาดแผลตางๆ
หรือจากการสิ้นอายุขัยของเซลล
2. อวัยวะสําคัญที่มีการแบงเซลลแบบไมโทซิสอยูเสมอ ไดแก ผิวหนังกระเพาะอาหาร ไขกระดูก
เนนๆ ย้ําๆ ของการแบงเซลลแบบไมโอซิส
1. ครอสซิงโอเวอร (Crossing Over) เปนกระบวนการแลกเปลี่ยนยีน (สารพันธุกรรม) ระหวาง
โฮโมโลกัสโครโมโซม (Homologous Chromosome) ซึ่งจะเกิดขึ้นในระยะโพรเฟส I ของไมโอซิส
ภาพการเกิดครอสซิงโอเวอรของโฮโมโลกัสโครโมโซมและผลที่เกิดขึ้น
2. ครอสซิงโอเวอรเปนกระบวนการที่ทําใหเกิดความหลากหลายทางพันธุกรรมของเซลลสืบพันธุ
ซึ่งจะนําไปสูความหลากหลายของสิ่งมีชีวิต
- 30. วิทยาศาสตร ชีววิทยา (30)____________________________ โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป ปที่ 25
STATION VI การถายทอดลักษณะทางพันธุกรรม
(GENETIC TRAITS TRANSFORMATION)
คําศัพทที่เกี่ยวของกับการศึกษาการถายทอดลักษณะทางพันธุกรรม
1. ยีน (Gene) หมายถึง หนวยควบคุมลักษณะทางพันธุกรรมตางๆ ของสิ่งมีชีวิตซึ่งอยูเปนคู และจะ
ถายทอดจากพอแมไปสูลูก โดยในทางพันธุศาสตรไดมีการกําหนดสัญลักษณแทนยีนไวหลายแบบ เชน TT Aa mm
เปนตน
2. แอลลีล (Allele) หมายถึง แบบของยีนแตละยีนที่ควบคุมลักษณะทางพันธุกรรม
3. โฮโมไซกัสยีน (Homozygous Gene) หมายถึง คูของยีนที่เหมือนกันอยูในตําแหนงเดียวกันบน
โฮโมโลกัสโครโมโซมเพื่อควบคุมลักษณะของสิ่งมีชีวิต เชน TT, tt, IAIA เปนตน โฮโมไซกัสยีน เรียกอีกอยางหนึ่งวา
พันธุแท โฮโมไซกัสยีนแบงออกเปน 2 แบบดังนี้
3.1 โฮโมไซกัสโดมิแนนท (Homozygous Dominance) หมายถึง คูของยีนเดนที่เหมือนกันอยู
ดวยกัน หรือเรียกวา เปนพันธุแทของลักษณะเดน เชน AA, TT เปนตัน
3.2 โฮโมไซกัสรีเซสซีฟ (Homozygous Recessive) หมายถึง คูของยีนดอยที่เหมือนกันอยูดวยกัน
หรือเรียกวา เปนพันธุแทของลักษณะดอย เชน aa, tt เปนตน
4. เฮเทอโรไซกัสยีน (Heterozygous Gene) หมายถึง คูของยีนที่ตางกันอยูในตําแหนงเดียวกันบน
โฮโมโลกัสโครโมโซมเพื่อควบคุมลักษณะของสิ่งมีชีวิต เชน Tt, Rr เปนตน เฮเทอโรไซกัสยีนเรียกอีกอยางหนึ่งวา
พันทาง
5. ลักษณะเดน (Dominance หรือ Dominant Trait) หมายถึง ลักษณะที่แสดงออกมาเมื่อมีแอลลีลเดน
เพียง 1 แอลลีล ซึ่งจะพบในเฮเทอโรไซกัสหรือเมื่อมีแอลลีลเดน 2 แอลลีล ซึ่งจะพบในโฮโมไซกัสโดมิแนนท
(Homozygous Dominance)
6. ลักษณะดอย (Recessive Trait) หมายถึง ลักษณะที่ถูกขมเมื่ออยูในรูปของเฮเทอโรไซกัสแตจะ
แสดงออกเมื่ออยูในรูปของโฮโมไซกัสรีเซสซีฟ (Homozygous Recessive)
7. ฟโนไทป (Phenotype) หมายถึง ลักษณะของสิ่งมีชีวิตที่สามารถสังเกตไดดวยประสาทสัมผัส (ตา หู
จมูก ลิ้น และผิวหนัง) เชน สีผิวของคน จํานวนชั้นของหนังตา ลักษณะของเสนผม หมูเลือด เปนตน
8. จีโนไทป (Genotype) หมายถึง รูปแบบของคูยีน (คูแอลลีล) หรือกลุมยีนที่ควบคุมฟโนไทปตางๆ เชน
จีโนไทปที่ควบคุมความยาวของลําตนถั่วมีได 3 แบบ ไดแก TT, Tt และ tt
9. เซลลรางกาย (Somatic Cells) หมายถึง เซลลที่เปนสวนประกอบของเนื้อเยื่อและอวัยวะตางๆ
ภายในรางกาย (ยกเวน เซลลสืบพันธุ) เชน เซลลหัวใจ เซลลตับ เซลลเม็ดเลือดขาว เปนตน ซึ่งโดยทั่วไปเปน
เซลลที่มีจํานวนโครโมโซมภายในนิวเคลียสเทากับ 2n (2 ชุดโครโมโซม)
10.เซลลสืบพันธุ (Sex Cells) หมายถึง เซลลที่จะเกิดการปฏิสนธิในกระบวนการสืบพันธุ เชน อสุจิ
(Sperm) ไข (Egg Cell) เปนตน มีโครโมโซมเทากับ n (1 ชุดโครโมโซม)
11.โครโมโซมรางกายหรือออโตโซม (Autosome) เปนโครโมโซมที่เกี่ยวของกับการควบคุมลักษณะทั่วไป
ของรางกายซึ่งไมเกี่ยวของกับเพศ
12.โครโมโซมเพศ (Sex Chromosome) เปนโครโมโซมที่กําหนดเพศและเกี่ยวของกับการควบคุมลักษณะ
ที่เกี่ยวเนื่องกับเพศ
- 31. โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป ปที่ 25 ____________________________ วิทยาศาสตร ชีววิทยา (31)
ยีน โครโมโซม ดีเอ็นเอ คืออะไร!!
ยีน (Gene) คือ สวนหนึ่งของสายดีเอ็นเอ (DNA Segment) ที่ทําหนาที่ควบคุมลักษณะของสิ่งมีชีวิต
โครโมโซม (Chromosome) คือ โครงสรางที่อยูภายในนิวเคลียส ประกอบดวย DNA และโปรตีน
ภาพแสดงตําแหนงของยีนในสายดีเอ็นเอ
ภาพแสดงองคประกอบของโครโมโซม
- 32. วิทยาศาสตร ชีววิทยา (32)____________________________ โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป ปที่ 25
ภาพแสดงรูปรางของโครโมโซม
คารีโอไทป (Karyotype) คือ การศึกษาโครโมโซมโดยใชภาพของโครโมโซมในระยะเมตาเฟสของไมโทซิส
มาเรียงกันตามความยาวและตําแหนงของเซนโทรเมียร โดยมากจะเรียงจากใหญสุดไปจนถึงเล็กสุด
ภาพแสดงคารีโอไทปของมนุษยเพศชาย
- 33. โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป ปที่ 25 ____________________________ วิทยาศาสตร ชีววิทยา (33)
ดีเอ็นเอ (DNA) หมายถึง สารพันธุกรรมของสิ่งมีชีวิต และบางสวนของ DNA แตละโมเลกุลทําหนาที่
เปนยีน (Gene) คือ สามารถควบคุมลักษณะทางพันธุกรรมของสิ่งมีชีวิตได
DNA เปนกรดนิวคลีอิกชนิดหนึ่ง มีโครงสรางเปนพอลิเมอร (Polymer) สายยาว ประกอบดวยมอนอเมอร
(Monomer) ที่เรียกวา นิวคลีโอไทด ซึ่งแตละนิวคลีโอไทดของดีเอ็นเอ ประกอบดวยสาร 3 ชนิดดังตอไปนี้
1. น้ําตาลเพนโทส (Pentose) ที่มีชื่อวาน้ําตาลดีออกซีไรโบส (Deoxyribose)
2. ไนโตรจีนัสเบส (Nitrogenous Base หรือ N-Base) มีโครงสรางเปนวงแหวน (Ring)
แบงออกเปน 2 ประเภทดังนี้
2.1 เบสเพียวรีน (Purine) มี 2 ชนิด คือ
กวานีน (Guanine) และอะดีนีน (Adenine)
2.2 เบสไพริมิดีน (Pyrimidine) มี 2 ชนิด คือ
ไซโทซีน (Cytosine) และไทมีน (Thymine)
3. หมูฟอสเฟต (Phosphate Group)
เบสทั้ง 4 ชนิดที่พบในสายเกลียวคู DNA
จะอยูกันเปนคูๆ โดยมีพันธะไฮโดรเจน
ยึดเหนี่ยวกันไวดังนี้
A คู T ยึดกันดวย 2 พันธะไฮโดรเจน ภาพแสดงสารที่เปนองคประกอบของนิวคลีโอไทด
(ไมใช พันธะคู (Double Bond))
C คู G ยึดกันดวย 3 พันธะไฮโดรเจน
(ไมใช พันธะสาม (Triple Bond))
ภาพซายแสดงสายดีเอ็นเอ ภาพขวาแสดงเบสชนิดตางๆ
- 34. วิทยาศาสตร ชีววิทยา (34)____________________________ โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป ปที่ 25
รูจัก RNA กันสักหนอย!!!
สายพอลิเมอรของนิวคลีโอไทด (Nucleotide) สายเดี่ยว (Single Strand) ทําหนาที่เหมือนแมแบบ (Template)
สําหรับแปลขอมูลจากยีนไปเปนขอมูลในโปรตีน แลวขนยายกรดอะมิโนเขาไปในออรแกเนลลไรโบโซม (Ribosome)
ของเซลล เพื่อผลิตโปรตีน และแปลรหัส (Translation) เปนขอมูลในโปรตีน
ชนิดของอารเอ็นเอ (RNA) มีทั้งหมด 3 ชนิด คือ
1. เอ็มอารเอ็นเอ หรือเมสเซนเจอร อารเอ็นเอ (Messenger RNA, mRNA)
2. ทีอารเอ็นเอ หรือทรานสเฟอร อารเอ็นเอ (Transfer RNA, tRNA)
3. อารอารเอ็นเอ หรือไรโบโซมอล อารเอ็นเอ (Ribosomal RNA, rRNA)
ภาพแสดงสาย mRNA
ตารางเปรียบเทียบองคประกอบของ RNA และ DNA ของเซลลยูคาริโอต
ขอมูลเปรียบเทียบ DNA RNA
ตําแหนงที่พบ ในนิวเคลียส ในไซโทพลาซึมและในนิวเคลียส
จํานวนสายโพลีนิวคลีโอไทด 2 1
น้ําตาล Deoxyribose Ribose
ไนโตรจีนัสเบส A G C T A G C U
หมายเหตุ ทั้ง DNA และ RNA มีหมูฟอสเฟตเหมือนกันจา
- 35. โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป ปที่ 25 ____________________________ วิทยาศาสตร ชีววิทยา (35)
การถายทอดลักษณะทางพันธุกรรม : จากรุนสูรุน
ภาพวงจรชีวิตของมนุษย
ความแปรผันทางพันธุกรรม (Genetic Variation)
สามารถจําแนกไดเปน 2 ประเภท คือ
1. ลักษณะทางพันธุกรรมที่มีความแปรผันตอเนื่อง (Continuous Variation) เปนลักษณะทางพันธุกรรม
ที่ไมสามารถแยกความแตกตางไดอยางชัดเจน เชน สีผิว ความสูง น้ําหนัก ไอคิวของคน ลักษณะเหลานี้ถูกควบคุม
ดวยยีนหลายคู ยีนจึงมีอิทธิพลตอการควบคุมลักษณะดังกลาวนอย แตสิ่งแวดลอมจะมีอิทธิพลมาก
2. ลักษณะทางพันธุกรรมที่มีความแปรผันไมตอเนื่อง (Discontinuous Variation) เปนลักษณะทาง
พันธุกรรมที่มีความแตกตางกันอยางชัดเจน เชน ความสามารถในการหอลิ้น จํานวนชั้นของหนังตา การถนัดมือขวา
หรือมือซาย