Presentatie van 19/12/2013 over de risico's en mogelijke incidenten bij werken voor of nabij (riool)waterinfrastructuur. Overzicht uit eigen ervaringen van de voorbije 15 jaar preventiewerk in deze sector met technische partners.

1. Werken in de nabijheid van….
riolen, waterlopen en
waterzuiveringsinfrastructuur
Jan Swankaert
Hoofd preventiedienst

2. OPDRACHT
VLAAMSE
Activiteiten gereguleerd door het Vlaamse Gewest
GEWEST
Financiering
Ontwerp
Bouw
Beheer
1.000 medewerkers
Prevent Academy 19/12/2013
2

3. OPDRACHT
VLAAMSE
GEWEST
Uitbouw, beheer, prefinanciering
Infrastructuur in beheer einde juni 2013
 5.234 km leidingen
 1.358 pompstations en bergbezinkingsbekkens
 267 zuiveringsinstallaties
Versnelde uitvoering
 Eind juli 2013 waren er 1.282 actieve bovengemeentelijke
projecten
-  in 2012 werden 120 projecten opgestart
op 30 juni 2011 voldeed Vlaanderen reeds aan de Europese Richtlijn “Stedelijk
Afvalwater”.
- 96,5% van de zuiveringsinstallaties voldeden in 2012 aan alle normen
Prevent Academy 19/12/2013
3
3

4. Inhoud
1. Risico’s door afvalwater
2. Ongevallen nabij sleuven, putten en waterbekkens
3. Afstempelen op niet verhard terrein
4. Druktesten van leidingen
5. Tijdelijke rioolafsluiters
6. De kracht van water
7. Meer info
Prevent Academy 19/12/2013
4

5. 1. Risico’s door afvalwater
Huishoudelijk afvalwater :
• Biologische agentia (groep II) = besmetting + ziekte + …
•
•
•
•
Inentingen (Tetanus, Hepatitis A)
Informatieverstrekking (Toolbox; E-learning)
Hygiënevoorzieningen (water en zeep)
Aangepaste gedrag :
• Handen wassen / mouwen oprollen / rokers !
• Wondverzorging (ROB)
• Bij ziekteverschijnselen ….arts inlichten over contact met afvalwater
• Zwavelwaterstof = vergiftiging + …
(5-10 ppm)
• (Methaan = ontvlambaar)
Industrieel afvalwater….
+ chemische componenten
Prevent Academy 19/12/2013
5

6. veiligheidsbewustzijn.aquafin.be
Prevent Academy 19/12/2013
6

7. 2. Nabij sleuven, putten en waterbekkens
Bekende ongevallen met …
• Vallen van personen
• Tijdens de werken (CBM….; PBM ?)
• Na de werkdag…. (toegankelijkheid)
• Vallen van materialen en toestellen
• Hijsbanden; stellingen; hijstoestellen ….
• Gegrepen door bouwplaatstoestellen
• Onvoldoende zichtbaarheid; detectie?
• Grondonstabiliteit
• Beschoeiingswijze ? Noodzaak ? Op basis van…bestek? – RA?
• Omvallen van betonpomp ; mobiele bouw- en hijskranen
• RWZI Tessenderlo
Prevent Academy 19/12/2013
7

8. 2. Nabij sleuven, putten en waterbekkens
Bekende ongevallen met …
• Beschadigingen van nutsleidingen (water, gas, elektriciteit, …)
• Ledeberg ….
• Falen van tijdelijke rioolafsluiters
• Havengebied Oostende
• Besloten ruimtes
• Bedwelming + val / verdrinking
• Instorting van bestaande constructies (bovengronds – ondergronds)
• Verdrinking….
• …..
Prevent Academy 19/12/2013
8

9. 3. Afstempelen op niet verhard terrein
Prevent Academy 19/12/2013
9

10. 3. Afstempelen op niet verhard terrein
Richtlijnen
• Verplichte onderfundering thv afstempelzone
• Tijdens bouwfase + postinterventies
• Plaatproef verplicht
• Voor hijstoestellen (empirisch) :
Stempeldruk = (½) Hijslast + 1/3 gewicht van de kraan
Prevent Academy 19/12/2013
10

11. 3. Afstempelen op niet verhard terrein
Nieuw …na overleg met de sector
• Werkwijze A : via plaatproef
• Werkwijze B : via slagsondering (indien geen kabels of leidingen)
min. oppv = 3 m2
b>=1m
Prevent Academy 19/12/2013
11

12. 4. Druktesten van leidingen
Testen van (pers-) leidingen
• Lekdichtheid - (lucht)dichtheidstest 200 -500 mbar
• Druktest ifv werkdruk…min … 6 bar
• Soort leiding
Prevent Academy 19/12/2013
12

13. 4. Druktesten van leidingen
1. Standaardbestek 250
Prevent Academy 19/12/2013
13

14. 4. Druktesten van leidingen
2. Aanvullingen op het SB 250
Water/luchtdichtheid volgens EN 1610 (0,5 bar) is géén persproef (EN
805)
Prevent Academy 19/12/2013
14

15. 4. Druktesten van leidingen
Lucht(druk)test
• op GVK (glasvezelversterkte kunststof) is bij Aquafin verboden
• Andere buistypes in principe niet (SB250) mits toelating en risicoanalyse
Prevent Academy 19/12/2013
15

16. 4. Druktesten van leidingen
Risicoanalyse
1. Maximale energievrijgave
P X V (overdruk X inhoud persleiding)
bar X m3 / 10 = MJ
2. Destructieve energie : 1 kg TNT = 4,2 MJ
3. Beoordeel schade-effect
•
•
•
•
30 kJ: anti-personen landmijn (31 gr TNT)
840 kJ: 1 staaf TNT (200 gr)
950 kJ: handgranaat (226 gr TNT)
21 MJ: anti-tank mijn (5 kg TNT)
4. Beoordeel schade-effect ifv omgevings- en liggingsfactoren
•
•
Bebouwde kom + tijdstip drukproef
Open veld
5. Waarschijnlijkheid ifv het materiaal van de persleiding:
•
•
•
Glasvezelversterkt = hoge waarschijnlijkheid
PE = gemiddelde waarschijnlijkheid
Gietijzer = lage waarschijnlijkheid
Prevent Academy 19/12/2013
16

17. 4. Druktesten van leidingen
6. Kritieke fase VC-ontwerp en -uitvoering
7. Participatieve aanpak
•
•
•
•
•
•
•
Leidend ingenieur (SB) beslist
Aannemer beproevingstechnieken
Aannemer
Veiligheidscoördinator
Werftoezichter
Projectleider
Lokale brandweer (in bebouwde kom)
Prevent Academy 19/12/2013
17

18. 4. Druktesten van leidingen
Resultaat mislukte luchtdruktest
•
Resultaat van een druktest op 5 bar
luchtdruk op een GVK-buis van 400 m
•
Vergelijkbare vrijgekomen energie =
explosieve kracht 20 kg TNT
Prevent Academy 19/12/2013
18

19. 5. Tijdelijke rioolafsluiters
1. Permanente afsluiters tegen de wand
• tot max. 5 m water in tegendruk : schuifgeleiding ingebout in de wand
• meer dan 5 m water in tegendruk : schuifgeleiding ingegoten in beton
2. Tijdelijke rioolafsluiters binnenin de buis geplaatst
Volledig:
Hydraulische afdichting :
1.
2.
3.
droog uitvoeren van werkzaamheden achter …
bufferen van vloeistoffen …
Test: hydrostatische druktest van de leiding
Hermetische afdichting :
1.
2.
hermetische afsluiting van rioolgassen
Test: dichtheidsproef van de leiding met (200 mbar) luchtdruk
Gedeeltelijk / Volledig:
Schotten / schotbalken
Prevent Academy 19/12/2013
19

20. 5. Tijdelijke rioolafsluiters
Ongevalsrelaas ….
3,7 m
na 18 s
+ 2,67 m
BOK
Inspectieput
Dekplaat en
toegangsdeksel
Diameter 800 mm
Overstortbui
s
RWA-DWA
1.000 mm
Havenkoker
+ 1,7 m
na 2 sec
5m
AfsluitCilinder
600 ->1200 mm
GVK – 1.200 mm
Grout
25 m -1200 mm
naar havenkoker
Prevent Academy 19/12/2013
Gravitair
stelsel
via
terugslagklep
20

21. 5. Tijdelijke rioolafsluiters
Afsluitcilinder
 Warm gevulcaniseerd rubber (# diktes)
 Rekt door de vuldruk uit
 Vuldruk bepaalt de druk/afsluiting met de buiswand
 Levensduur (10 - 15 jaar)
 Minimum inbrengdiameter per type (+/- vormvast)
 Rekt uit tot bolvorm waardoor geringere wrijvingsweerstand
bij maximale diameter !
 Voor ronde buisvorm
 Altijd afstutten (liefst verwijderbaar van bovenaf)
 Leeglaatventiel op afstand via slang (tot volledig los)
 Manometer (indicatie vuldruk) + vulventiel +
 Richtlijn: Tag verplicht met vuldruk + max. tegendruk

Beperking tot max 2/3 van de max. gebruiksdiameter
- Vuldruk
- Max.
Tegendruk
Prevent Academy 19/12/2013
21
21

22. 5. Tijdelijke rioolafsluiters
Flexibele afsluiter
 Neopreen folie (rekt niet uit)
 Dubbelconus licht en compact
 hoge levensduur (25 jaar)
 minimale inbrengdiameter (opvouwbaar)
 1 bar vuldruk (op vorm brengen)
 Waterdruk houdt de folie tegen de buiswand
waardoor zelfverankerend tot 0,5 bar waterdruk)
 max. diameter of kleiner (invouwen)
 Rond, ovaal, vierkante buis
 Controleerbare leeglaat (onderaan)
Prevent Academy 19/12/2013
22

23. 5. Tijdelijke rioolafsluiters
Opbouw technische voorschriften
 Ongevalsscenario : plots falen van de afsluiter is “altijd”
mogelijk
 Code goede praktijk leverancier
o Duidelijke identificaties(o.a. max. werkdruk en max. tegendruk)
 Technische Richtlijn op het terrein
 Risico-analyse altijd bij gevaarlijke omstandigheden
Prevent Academy 19/12/2013
23

24. TECHNISCHE RICHTLIJN RIOOLAFSLUITERS
WERKEN ACHTER
NEEN
RIOOLAFSLUITER
CODE GOEDE PRAKTIJK fabrikant/verhuurder:
- opblaasdruk
- tegendruk
- range
- zuivere buiswand
LABEL MET SPECIFICATIES:
+
- aan/op de afsluiter EN
- bij ventiel - manometer
KETTING / TOUW
+
JA
CODE GOEDE PRAKTIJK fabrikant/verhuurder:
- opblaasdruk
- tegendruk
- zuivere buiswand
VERBINDING MET
NEEN
OPEN WATER
bv.: zee, kanaal
KRACHTOPBOUW
F > 500 kgf
JA
JA
RISICOANALYSE
“TSUNAMI VERMIJDEN” (debietschild)
AFSLUITER
- schuifafsluiter
-…
www.aquafin.be
NEEN
DEBIETBEPERKING
- schild
- plaat
- andere
+
MAX. DIAMETER AFSLUIT-CILINDER:
- max. 2/3 van de max. range van de afsluiter
-bv.: afsluiter tot 1500 mm, gebruik
beperken tot max 1000 mm
RISICOANALYSE
- BYPASS
- DRUKOPBOUW VERMIJDEN
- CONTINU BEMETEN TEGENDRUK
KRACHTOPBOUW F = 500 kgf = 5kN
komt overeen met :
- ø 250 mm: 5 mWK
- ø 300 mm: 4 mWK
- ø 400 mm: 2 mWK
- ø 500 mm: 1,5 mWK
- ø 600 mm: 1 mWK

25. 5. Tijdelijke rioolafsluiters
Risico-analyse
Bij het afsluiten van leidingen komen meestal hoge krachten aan bod.
Bij grote diameters en stijgende tegendruk nemen de krachten en debieten enorm
toe tot zeer hoge risico's.
Bij het toegelaten tegendruk is het uiterst belangrijk dat de afsluiter geplaatst
wordt:
- in droge gereinigde leiding; vuil in een buis
(algen, vet, detergenten, zand, organische aanslag etc. ) kunnen de toelaatbare
tegendruk enorm beïnvloeden;
- leidingen gemaakt in materialen met aanzienlijk lage wrijvingscoëfficient bvb
polyethyleen; nieuwe leidingen met resterend glijolie kunnen eveneens de
waarden van toegelaten tegendruk drastisch verminderen.
Gezien de vele belangrijke parameters is het noodzakelijk de omstandigheden en
gebruiksvoorwaarden in samenspraak met studieverantwoordelijke of leidend
ingenieurs te bespreken en vast te stellen.
Het TSUNAMI - effect is de benaming die in dit kader werd gegeven aan de
combinatie van een zeer groot debiet (rode zone) in combinatie met een
hydraulische verbinding met open water of de zee.
Prevent Academy 19/12/2013
25

26. 6. De kracht van water – “Tsunami”
Inspectieput
Zeepeil ( 2,67m BOK koker
)
Havenkoke
r
Peil overstort (1,7 m BOK koker
)
Ballo
n
Eindpeil overstort
= zeepeil (2,67 m)
Overstortbuis
Kokerbuis
Klapt open
In 2 sec.
Instroomsnelhei
d
6.5
Peil –
Waterdruk
Debiet
rioolafsluiter 1200
rioolafsluiter 1200
rioolafsluiter 1200
7
4
3.8
3.6
3.4
6
6
5.8
5.6
5.4
5.2
5
4.8
3.2
4.6
3
4.2
2.6
3.8
4
5
4.5
3.6
2.4
Discharge (m3/s)
3.4
2.2
Fluid level (m)
4
Velocity (m/s)
4.4
2.8
5.5
3.5
3
2
1.8
1.6
3
2.8
2.6
2.4
2.2
2
1.4
2.5
3.2
1.8
1.2
1.6
2
1.4
1
1.2
1.5
0.8
1
0.6
1
0.8
0.6
0.4
0.4
0.5
0.2
0.2
0
0
-0.2
0
-0.4
-0.2
-0.5
0
0
2
4
6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40 42 44 46 48 50 52 54 56 58 60 62 64 66 68 70 72 74 76 78 80 82 84 86 88 90
Time (s)
1200 – 1000
leiding
Velocity PIPE P4 0 m
Velocity PIPE P5 0 m
M:Technisch Ontw erpWaterslagStudies WANDArioolafsluitersrioolafsluiter 1200.w di 2012 Sep 19 16:47 - Wanda 4.0
0
2
4
6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40 42 44 46 48 50 52 54 56 58 60 62 64 66 68 70 72 74 76 78 80 82 84 86 88 90
Time (s)
1200 - 1000
Fluid level SHAFT S1
Head H-node I
M:Technisch Ontw erpWaterslagStudies WANDArioolafsluitersrioolafsluiter 1200.w di 2012 Sep 19 16:47 - Wanda 4.0
Prevent Academy 19/12/2013
2
4
6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40 42 44 46 48 50 52 54 56 58 60 62 64 66 68 70 72 74 76 78 80 82 84 86 88 90
Time (s)
1200 - 1000
Discharge PIPE P4 0 m
Discharge PIPE P5 0 m
M:Technisch Ontw erpWaterslagStudies WANDArioolafsluitersrioolafsluiter 1200.w di 2012 Sep 19 16:47 - Wanda 4.0
26

27. 6. De kracht van water
Prevent Academy 19/12/2013
27

28. 6. De kracht van water
Preventiemaatregelen - rioolafsluiters
Prevent Academy 19/12/2013
28

29. 6. De kracht van water
+ Stabiliteitscheck van de constructies
• Bovengronds
• Leeglaten van bekkens
• Herberekenen + monitoring
• Tussenmuren
• Afsluiters
• Metingen op wapening?
• Ondergronds
• Camera inspecties
….
Prevent Academy 19/12/2013
29

30. 6. De kracht van water – overstromingen
Waterlopen
RWZI Dilsen
Prevent Academy 19/12/2013
30

31. 6. De kracht van water – overstromingen
Waterlopen – BNIP Grensmaas
Prevent Academy 19/12/2013
31

32. 7. Meer info
www.aquafin.be - Technische Partners – Veilig werken
Veiligheidscoordinatie - instrumenten
- S-TVGP : Standaard TypeV&G Plan (77 blz)
- B-PVGP : Bijzonder ProjectV&G Plan ( 9 blz )
- PID : Postinterventiedossier (template checklist)
veiligheidsbewustzijn.aquafin.be
•
•
•
•
Veilig afdalen in riolen
Inspecteren van riolen
Werfveiligheid
…
Prevent Academy 19/12/2013
32