Ocena skutków regulacji poselskiego projektu ustawy o o uchyleniu ustawy o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni

1. Warszawa, dnia 7 grudnia 2018 r.
Ocena prawnych skutków regulacji zawartych
w poselskim projekcie ustawy o uchyleniu ustawy – o ograniczeniu handlu
w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni
(druk sejmowy nr 2423)
I. Przedmiot projektu i jego cel
Zgodnie z motywami przedstawionymi w treści uzasadnienia, zasadniczym
celem projektu jest uchylenie ustawy z dnia 10 stycznia 2018 r. o ograniczeniu
handlu w niedziele i święta oraz niektóre inne dni (Dz. U. poz. 305), gdyż zdaniem
projektodawców w dłuższej perspektywie czasowej przyniesie ona negatywne skutki
społeczne i gospodarcze; uderzy w szczególności w pracowników i zatrudniających
ich przedsiębiorców oraz konsumentów.
Projekt - oprócz projektowanego uchylenia wspomnianej wyżej ustawy -
obejmuje nowelizację czterech ustaw: ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks
pracy (Dz. U. z 2018 r., poz. 917 ze zm.), ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks
karny (Dz. U. z 2018 r., poz. 1600 ze zm.), ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. –
Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz. U. z 2018 r., poz. 475 ze zm.)
oraz ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. z 2018
r, poz. 623 ze zm.)
Planuje się, że projektowana ustawa wejdzie w życie pierwszego dnia
miesiąca następującego po miesiącu ogłoszenia.
II. Adresat zmian normatywnych wyrażonych w projekcie
W związku z projektowanym rozszerzeniem możliwości handlu w niedziele,
adresatem zmian wyrażonych w projekcie będą pracownicy, pracodawcy,
przedsiębiorcy, oraz konsumenci.
III. Ocena skutków prawnych przyjęcia projektu

2. 1. Projekt oznaczony numerem druku sejmowego 2423 został wniesiony do
Sejmu dnia 22 marca 2018 r., projektodawcy nie mogli więc wskazać w uzasadnieniu
żadnych danych na poparcie tez, iż ustawa z dnia 10 stycznia 2018 r. o ograniczeniu
handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni przyniesie w dłuższej
perspektywie czasowej negatywne skutki społeczne i gospodarcze.
W „Ocenie skutków regulacji ex post ustawy z dnia 10 stycznia 2018 r.
o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz niektóre inne dni”1
wskazano, że
krótki czas obowiązywania nowych regulacji (marzec-listopad br.) oraz wprowadzenie
zakazu w ograniczonym zakresie, bowiem zakaz handlu obowiązuje w dwie niedziele
w miesiącu, nie pozwala na dokonanie pełnej i wiarygodnej oceny skutków ustawy.
W skali makro zakaz nie spowodował wyraźnych efektów gospodarczych, ani
w odniesieniu do wielkości sprzedaży detalicznej, ani poziomu zatrudnienia w
handlu. Efekty te są jednak zróżnicowane dla poszczególnych podmiotów. Wskazuje
się, że sprzedaż wzrosła w największym stopniu na stacjach benzynowych i
w dyskontach, zmalała natomiast w małych sklepach; zmniejszyła się również liczba
aktywnych podmiotów prowadzących indywidualną działalność gospodarczą w
handlu detalicznym. Nie został więc osiągnięty jeden z celów wskazywanych przez
projektodawców tzn. tworzenie nowych miejsc pracy dla mikroprzedsiębiorców.
Z zaprezentowanej „Oceny” wynika, że zakaz spowodował zmiany w
nawykach zakupowych Polaków. Sprzedaż realizowana wcześniej w niedziele
została w znaczącej części przeniesiona na inne dni tygodnia (głównie
poprzedzające takie niedziele - soboty, gdy jest dodatkowo stymulowana
promocjami) oraz do innych kanałów sprzedaży (internet). Zakupy w niedzielę –
wbrew szacunkom projektodawców – okazały się natomiast mało korzystne z uwagi
na ograniczony asortyment i wyższe ceny w dostępnych placówkach. Warto
podkreślić, że od stycznia do lipca 2018 r. stacje benzynowe zanotowały wzrost
sprzedaży aż o 13 %, a sprzedaż w małych sklepach zmalała o 1,1 %. Zakaz handlu
w niedziele oceniany jest przez prawie połowę społeczeństwa negatywnie – 44%
ankietowanych uważa, że każda niedziela powinna być handlowa, zaś 14% uważa,
1 J.Adamiec, A.Grycuk, P.Russel, J.Szymanek, W.Wasil, Ocena skutków regulacji ex post ustawy z
dnia 10 stycznia 2018 r. o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz niektóre inne dni, BAS-
WASiE-2769/18 z dnia 4 grudnia 2018 r.
2

3. że w każda niedzielę powinien obowiązywać zakaz handlu. 29% uważa, że więcej
powinno być niedziel „handlowych”, a 12% jest przeciwnego zdania2
.
2. W projekcie ustawy o uchyleniu ustawy o ograniczeniu handlu w niedziele
i święta oraz w niektóre inne dni – oprócz uchylenia w całości omawianej ustawy
(art. 1), projektowane są zmiany w Kodeksie pracy, będące konsekwencją zmian
związanych z możliwością pracy w niedziele w placówkach handlowych przy
wykonywaniu prac koniecznych ze względu na ich użyteczność społeczną i
codzienne potrzeby ludności (art. 2 pkt 3 projektu, proponowana zmian art. 151 § 3
Kodeksu pracy). Przewiduje się także uchylenie art. 218a Kodeksu karnego,
stanowiącego o sankcjach za złośliwe lub uporczywe powierzanie wykonywania
pracy w handlu lub wykonywanie czynności związanych z handlem. Odpowiednie
zmiany wprowadza się także w ustawie o Państwowej Inspekcji Pracy.
Zmiana ustawy leży w kompetencjach ustawodawcy. Skutkiem prawnym
przyjęcia projektu w proponowanej wersji będzie powrót do sytuacji sprzed wejścia
w życie ustawy o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz niektóre inne dni,
bowiem projektowany 151 9b9b
§ 3 k.p. generalnie stanowi, że Praca w niedziele jest
dozwolona w placówkach handlowych przy wykonywaniu prac koniecznych ze
względu na ich użyteczność społeczną i codzienne potrzeby ludności i jest tożsamy
z uchylonym z dniem 1 marca 2018 r. art. 151 9a
k.p. Sformułowania użyte w tym
przepisie są jednak na tyle nieprecyzyjne i pojemne, iż należy się spodziewać
masowego powrotu handlu w niedziele. Proponowany art. 151 9b
§ 1 k.p. stanowi, że
praca w święta w placówkach handlowych jest niedozwolona, w tym zakresie nie
zajdą więc zmiany w stosunku do obecnego stanu prawnego.
Autor:
Joanna M.Karolczak
ekspert ds. legislacji
w Biurze Analiz Sejmowych
2 R. Gwiazdowski, Zakaz handlu w niedziele, http://zpp.net.pl/wp-
content/uploads/2018/12/Memorandum-ZPP-Zakaz-handlu-w-niedziele-wersja-elektroniczna.pdf.
3