CAS raport

Raport
o sporach
budowlanych
w Polsce

www.caservices.pl | 1
Szanowni Państwo,
Mamy przyjemność już po raz kolejny przedstawić
Państwu Raport CAS dotyczący ankiety poświęconej
problematyce sporów budowlanych w Polsce.
W roku 2019 istotny pozostawał temat wzrostu cen
realizacji inwestycji budowlanych, któremu poświęci-
liśmy kilka dodatkowych pytań analogicznie do roku
2018. Dodatkowo zapytaliśmy o ogólne postrzeganie
kondycji rynku budowlanego, jak również w ramach
pytania otwartego zapytaliśmy o wyzwania czekające
branżę w najbliższym czasie.
W Raporcie znajdą Państwo szczegółowe podsumo-
wanie wyników ankiety oraz wnioski i opinie naszych
Ekspertów na temat kluczowych ustaleń Raportu.
Skutki braku adekwatnych mechanizmów waloryzacji
kontraktów budowlanych oraz prowadzona deba-
ta dotycząca zmian zasad waloryzacji kontraktów
potwierdzają, że kluczowym warunkiem dla reali-
zacji inwestycji jest właściwy i jasny podział ryzyka
pomiędzy stronami procesu budowlanego. Dobrze
zaprojektowane ramy prawne i kontraktowe mogą
takie ryzyko dla uczestników procesu inwestycyjne-
go znacząco zmniejszyć, kładąc tym samym stabilny
fundament rozwoju gospodarki i przedsiębiorstw.
Bardzo dziękujemy za udział w ankiecie naszym
respondentom, bez których ten raport nie mógłby
powstać. Cieszymy się, że Państwa doświadczenia
zawodowe jako Profesjonalistów ponownie przyczy-
niły się do stworzenia obrazu tematyki sporów
i kosztów w branży budowlanej w Polsce.
Zapraszamy do lektury.
Wstęp
O RAPORCIE
Maciej Kajrukszto
Partner Zarządzający CAS

2
Rynek budowlany w Polsce powiązany jest z różnymi
czynnikami, które wpływają na jego wielkość. Przy-
glądając się ostatnim 12 latom dynamiki produkcji
budowlano – montażowej w Polsce możemy zaobser-
wować okresy, determinowane przez różne czynniki:
• do roku 2008 dynamika produkcji budowlano-
-montażowej w Polsce była ogólnie dobra, w roku
2008 została przygaszona światowym kryzysem,
który w sposób szczególny dotyczył zamówień
realizowanych przez inwestorów prywatnych i już
w pierwszym roku zastopował wiele inwestycji
z sektora budownictwa kubaturowego,
• w latach 2008-2009 obserwujemy wyraźny
spadek dynamiki w zakresie budownictwa kuba-
turowego oraz wzrost w zakresie budownictwa
infrastrukturalnego związany z przygotowaniami
i rozpoczęciem realizacji projektów związanych
z Euro 2012,
• lata 2010-2011 to okres realizacji dużych projek-
tów związanych z Euro 2012 i znacznego wzrostu
zamówień i zapotrzebowania na usługi budowla-
ne w Polsce, głównie w obszarze infrastruktury
drogowej i częściowo kolejowej, rok 2011 do
roku 2018 pozostawał rokiem rekordowym
w zakresie wielkości produkcji budowlano-mon-
tażowej w Polsce,
• lata 2012-2013 to okres wyraźnego spadku dy-
namiki produkcji budowlano - montażowej
w Polsce, zarówno w obszarze budownictwa
kubaturowego, jak też szeroko pojętej infrastruk-
tury,
• w latach 2014-2016 ogólna wielkość produk-
cji budowlanej utrzymywała się na mniej lub
bardziej stałym poziomie, jednocześnie poszcze-
gólne jej elementy podlegały znacznym waha-
niom – i tak na spadki w zakresie budownictwa
drogowego nałożyły się rekordowe inwestycje
kolejowe,
• od roku 2017 obserwujemy znaczący wzrost
dynamiki produkcji budowlano – montażowej
w Polsce we wszystkich sektorach, spowodowa-
ny uruchomieniem licznych projektów infrastruk-
turalnych, ale także wzrostem liczby inwestycji
na rynkach inwestycyjnym i mieszkaniowym. Rok
2018 okazał się rokiem rekordowym pod wzglę-
dem sprzedaży produkcji budowlano-montażo-
wej, która wyniosła 218,1 miliardów złotych.
Znaczne wahania zapotrzebowania na usługi budow-
lano - montażowe w Polsce, możliwe do zaobser-
wowania w okresach kilkuletnich, skutkują brakiem
stabilizacji tego rynku i w konsekwencji na przestrzeni
lat doprowadziły do licznych problemów, z którymi
Wzrost produkcji budowlanej od 2005 roku (2005 = 100)
TŁO RAPORTU
100
150
200
250
300
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
Budynki
Budownictwo specjalistyczne
2018

borykała i boryka się branża budowlana. Ich naj-
poważniejszymi skutkami są odstąpienia od realizacji
umów budowlanych oraz bankructwa firm wykonaw-
czych (wykonawców i podwykonawców).
Branża budowlana obecnie stoi przed szeregiem
wyzwań i zagrożeń, aby nie stać się ofiarą boomu
budowlanego wynikającego z kumulacji dużych inwe-
stycji.
Niniejszy Raport dotyczy okresu, w którym produkcja
budowlano-montażowa w Polsce wciąż stale rosła,
a firmy wykonawcze pozyskały i dalej pozyskiwały
portfele zamówień. Jednak ilość zamówień, a przede
wszystkim ich wielkość, doprowadziła do wzrostu cen
i kosztów realizacji i stała się przyczyną problemów
w realizacji umów na zasadzie „klęski urodzaju”. Trend
wzrostowy wciąż się utrzymuje i ma szanse dopro-
wadzić do kolejnych rekordowych wartości, chociaż
dynamika produkcji budowlanej zauważalnie spadła.
Produkcja budowlana sprzedana [mld PLN]
Struktura sprzedaży produkcji budowlano-montażowej w roku 2008 i 2018
49+32+19+zBudynki 49%
Budownictwo specjalistyczne 32%
Obiekty inżynieryjne 19%
Budownictwo specjalistyczne 43%
Budynki 32%
Obiekty inżynieryjne 25%
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
200
220
2008 20092 0102 0112 0122 0132 014 2015 2016 2017
Budynki Budownictwo specjalistyczne
2018
2008
43+32+25+z2018

4
Raport CAS potwierdza, że tematyka wzrostu kosztów
jest kluczowa z punktu widzenia sporów prowadzo-
nych w branży budowlanej i wymagać będzie
w dalszym ciągu szczególnej uwagi decydentów
branży.
Tym razem większość naszych respondentów wska-
zała właśnie wzrost kosztów jako najważniejszą
przyczynę powstawania sporów na etapie realizacji
inwestycji budowlanych, tradycyjnie wysoko znalazła
się bezwładność w podejmowaniu kluczowych decyzji
KLUCZOWE USTALENIA
Podstawową przyczyną
powstawania sporów stał się
wzrost kosztów realizacji, jednak
powstałe spory w dalszym ciągu
nie są rozwiązywane z obawy
przed odpowiedzialnością za
podejmowane decyzje.
Wydatki GDDKiA [mld PLN]
Wydatki PKP PLK [mld PLN]
4,01
18,24
19,92
26,22
22,39
13,36
9,41
15,73
19,00
22,29
24,49
32,58
0,00
5,00
10,00
15,00
20,00
25,00
30,00
35,00
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2022
2023+
wydatki zrealizowane prognoza PBD
0,95
3,18
3,81
5,25
7,70
4,93
7,23
10,08
12,98
7,99
0
5
10
15
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2022
2023+
wydatki PKP PLK prognoza KPK

przez przedstawicieli stron procesu inwestycyjnego.
Obawa przed odpowiedzialnością już powszechnie
uznawana jest za główną przyczynę braku rozwiązy-
wania powstałych sporów.
Wśród Profesjonalistów nie zmieniło się przekonanie
o bierności stron procesu inwestycyjnego, które
w poszukiwaniu ostatecznych rozwiązań sporów spo-
tykają się przed sądem, choć same uznają negocjacje
stron za lepszą i skuteczniejszą metodę.
Profesjonaliści obserwują trendy wzrostowe
w budownictwie i oczekują w większości dalszych
wzrostów cen. Jednocześnie zgodnie uznają, że
mechanizmy waloryzacyjne stosowane w ramach
realizowanych kontraktów nie są adekwatne i nie
odzwierciedlają rzeczywistych wzrostów cen.
RESPONDENCI I METODOLOGIA
Naszą ankietę rozesłaliśmy do Profesjonalistów
z branży, zajmujących się realizacją inwestycji
budowlanych, zarządzaniem projektami, obsługą
sporów pomiędzy stronami procesu inwestycyjnego,
a także szeroko pojętą tematyką kosztów związanych
z realizacją inwestycji. Byli wśród nich prawnicy,
inżynierowie doradcy, a także zarządzająca kadra
techniczna, finansowa i administracyjna, grupująca za-
równo przedstawicieli inwestorów jak i wykonawców.
Rozesłaliśmy łącznie ponad 600 ankiet wśród naszych
Klientów i naszej sieci kontaktów zawodowych.
Otrzymane odpowiedzi pozwoliły nam nakreślić obraz
reprezentatywny dla całej branży, pomimo istotnych
czasem różnic pomiędzy poszczególnymi grupami re-
spondentów. W stosunku do ubiegłego roku, zauwa-
żalnie zmniejszyła się liczba przedstawicieli Zamawia-
jących i Inżynierów Kontraktu, którzy odpowiedzieli
na ankietę.
Nasi respondenci w większości reprezentują wyko-
nawców umów o roboty budowlane. 23,5% repre-
zentuje różne strony umowy. Z osób, które odpowie-
działy na naszą ankietę w tym roku, jedynie 3,5 %
reprezentowało inżyniera kontraktu lub zamawiają-
cego.
Odpowiedzi na zadane pytania w ankiecie otrzymali-
śmy głównie od osób z wykształceniem technicznym.
Osoby te stanowią ponad połową respondentów.
Kolejną istotną grupę respondentów tworzą osoby
z wykształceniem prawnym, mające na co dzień stycz-
ność ze sporami budowlanymi. Grupa ta liczy 35,5%
z wszystkich ankietowanych osób.
73+23+4+zWykonawcę 73%
Różne strony umowy 23%
Inżyniera / zamawiającego 4%
Techniczne 58%
Prawnicze 35%
Ekonomiczne 2%
Administracyjne 5%
Jakie wykształcenie posiadasz?Którą stronę najczęściej reprezentujesz w trakcie
budowlanego procesu inwestycyjnego?
58+35+2+5+z

6
Wyniki ankiety
Poniżej przedstawiamy wyniki ankiety CAS dotyczącej problematyki sporów budowlanych w Polsce. Jest to temat
niezwykle istotny i nam bliski, z którym spotkamy się na co dzień. Analogicznie do roku ubiegłego, w tym roku zada-
liśmy kilka dodatkowych pytań dotyczących niezwykle kluczowego problemu związanego ze wzrostem cen realizacji
inwestycji budowalnych oraz wprowadzanych nowych zapisów waloryzacyjnych przez głównych zamawiających,
jakimi są GDDKiA oraz PKP PLK, jak również zapytaliśmy o ocenę ogólnej kondycji rynku budowlanego.
SPORY
Wartość i długość sporu w budownictwie
Średnia wartość sporu, w którym uczestniczyli nasi respondenci
wyniosła 52,7 mln PLN. Praktycznie nie uległa więc zmianie w
stosunku do roku poprzedniego.
63% respondentów odpowiedziała, że średnia
wartość sporów w roku 2018 wzrosła, a tylko 5%,
że zmalała. Według oceny 32% osób ankietowanych
średnia wartość sporu nie uległa zmianie.
63% ankietowanych spodziewa się wzrostu średniej
wartości sporów budowlanych, a tylko 5% uważa, że
wartość ta zmaleje. 32% respondentów spodziewa
się, że średnia wartość sporu nie zmieni się.
63+32+5+zWzrosła 63%
Nie zmieniła się 32%
Zmalała 5%
Wzrośnie 63%
Nie zmieni się 32%
Zmaleje 5%
Czy i jakich zmian spodziewasz się w zakresie średniej
wartości sporu w branży budowlanej w roku 2019 w
stosunku do roku 2018?
Jak oceniasz zmianę średniej wartości sporu w branży
budowlanej w roku 2018 w stosunku do roku po-
przedniego (2017)?
63+32+5+z

Rynek budowlany spodziewa się, że średnia wartość
sporu budowlanego będzie wzrastać.
Spory, w których uczestniczyli nasi respondenci w 2018 roku trwały
średnio 29,2 miesięcy, co oznacza wzrost o 2,5 miesiąca względem
ubiegłego roku.
Nasi respondenci oceniają, że średnia wartość sporu budowlanego wzrosła w 2018 roku i oczekują, że wzrośnie
także w 2019 roku.
Mogłoby to oznaczać, że materializuje się zwiększone ryzyko związane z realizacją dużych projektów, zwłaszcza
w zakresie infrastruktury, na które wskazywaliśmy w ubiegłym roku, także związane ze wzrostem kosztu realizacji
inwestycji.
Jednocześnie jednak średnia wartość sporu, w którym uczestniczyli nasi respondenci praktycznie nie zmieniła się od
roku ubiegłego (52,7 mln w stosunku do 52,6 w roku poprzedzającym).
Nadal więc patrzymy w przyszłość ostrożnie, przewidując, że problem dużych wartości sporów budowlanych wzro-
śnie w najbliższym czasie.
37,5% respondentów odpowiedziało, że średnia
długość trwania sporu w roku 2017 wzrosła, a tylko
3,5%, że zmalała. Według oceny 59% osób ankie-
towanych, średnia długość trwania sporu nie uległa
zmianie.
47,5% osób ankietowanych spodziewa się wzrostu
średniej długości trwania sporu budowlanego, a tylko
8,5% uważa, że wartość ta zmaleje. 44% responden-
tów spodziewa się, że średnia długość trwania sporu
nie zmieni się.
37+59+4+zWzrosła 37,5%
Nie zmieniła się 59%
Zmalała 3,5%
Wzrośnie 47,5%
Nie zmieni się 44%
Zmaleje 8,5%
Czy i jakich zmian spodziewasz się w zakresie średniej
długości trwania sporu w branży budowlanej roku
2019 w stosunku do roku 2018?
Jak oceniasz zmianę średniej długości trwania sporu w
branży budowlanej w roku 2018 w stosunku do roku
poprzedniego (2017)?
47+44+9+z

8
Respondenci obserwują wzrosty średniej długości trwania sporu budowlanego w 2018 roku i spodziewają się
dalszych wzrostów w roku 2019. Chociaż około połowa ankietowanych nie odnotowuje istotnych zmian, to jednak
zwraca uwagę, że Profesjonaliści w większej części oczekują wydłużenia się postępowań w przyszłości (47,5%) niż
faktycznie je odnotowali (37,6%). Naszym zdaniem wydłużenie okresu rozstrzygania sporu będzie spowodowane
przede wszystkim bardziej skomplikowanym charakterem spraw uwzględniających wzrosty kosztu realizacji inwesty-
cji, skutkującym usztywnieniem stanowisk stron.
Rynek budowlany w Polsce nie spodziewa się, żeby spory w branży
budowlanej miały być rozwiązywanie szybciej. Profesjonaliści
raczej prognozują dalszy wzrost średniej długości trwania sporów
w 2019 roku.
Przyczyny powstawania sporów w branży budowlanej
Jakie są główne przyczyny powstawania sporów w branży budowlanej?
Zapytaliśmy specjalistów o przyczyny sporów
w branży budowlanej. Jako główną przyczynę wskaza-
li wzrost kosztów realizacji umowy. Aż 85% respon-
dentów uznała tę przyczynę za jeden z głównych
powodów powstawania sporów. W ubiegłym roku
wzrost kosztów wymieniany był dopiero na piątej po-
zycji, co potwierdza, że ta tematyka stała się głównym
tematem sporów w branży budowlanej. Strony nadal
uznają więc, że faktyczny wzrost kosztów nie jest
wystarczająco uregulowany w zapisach kontraktu lub
że mechanizmy przewidziane na tę okoliczność (np.
formuły waloryzacyjne) nie prowadzą do osiągnięcia
oczekiwanych przez strony efektów.
Kolejne przyczyny sporów to: brak podejmowania
kluczowych decyzji lub opóźnienie w ich podejmowa-
niu (63%) oraz odmienne warunki zastane na placu
budowy (51%).
Na dalszych miejscach w stosunku do lat poprzednich
znalazły się braki i błędy w dokumentacji zamówienia
zarówno w formule „zaprojektuj i wybuduj” jak też
„wybuduj” (odpowiednio 44% i 29% odpowiedzi).
Warto zwrócić uwagę, że na błędy w projekcie zama-
wiającego wskazywało poprzednio 59% responden-
tów, a w roku 2019 było to już tylko 29%. Jeżeli jest
to skutkiem poprawy jakości dokumentacji projekto-
wej lub szerzej dokumentacji przetargowej zamawia-
jącego, należy ten fakt zapisać po stronie niewątpli-
wych sukcesów zamawiających, jak i całej branży.
Nieprawidłowe administrowanie umową i nieprze-
strzeganie zobowiązań umownych (odpowiednio 22%
i 20%) były wskazywane podobnie jak w ubiegłym
roku znacznie rzadziej niż w podobnych badaniach
prowadzonych na rynku międzynarodowym.
Nieterminowe płatności nie są wskazywane jako
istotna przyczyna powstawania sporów (20%), mimo
że zauważyliśmy wzrost z 12% przed rokiem, na co
wpływ ma sukcesywne wprowadzanie odpowied-
nich regulacji i mechanizmów kontroli oraz znaczna
profesjonalizacja obrotu gospodarczego. Jednocześnie
wzrost w tym zakresie może mieć związek
ze znacznym spadkiem płynności firm budowlanych
w związku ze wzrostem kosztów, a w ekstremalnych
przypadkach także zejściem z budów generalnych
wykonawców.
Niekorzystne warunki pogodowe rzadko są przyczyną
sporów (17%), chociaż na przestrzeni roku odnotowa-
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
85%
63%
51%
44%
29%
22%
20%
20%
17%
9%

liśmy wzrost z 12% przed rokiem, co świadczy o tym,
że strony przez lata praktyki wypracowały mechani-
zmy pozwalające odpowiednio zaplanować proces
budowlany lub w przypadku rzeczywistego wystąpie-
nia wyjątkowo niekorzystnych warunków realizacji
– odpowiednio implementować procedury zmiany.
Jednocześnie niekorzystne warunki pogodowe są dla
stron bezpieczną bazą dla osiągnięcia porozumienia,
w świetle wskazywanego w kolejnym pytaniu strachu
przed odpowiedzialnością stron za podjęte decyzje.
Źle sporządzone lub nadmierne roszczenia znalazły
się na końcu listy przyczyn powstawania sporów (9%),
co może jednak wynikać z faktu, że większość ankie-
towanych stanowili bądź przedstawiciele wykonaw-
ców bądź też osoby, które reprezentują wykonawców
w sporach. Można przypuszczać, że wśród zamawiają-
cych polityka roszczeniowa niektórych wykonawców
byłaby wskazywana częściej jako jedna z głównych
przyczyn sporów.
Główną przyczyną sporów w branży budowlanej w 2018 roku
stał się wzrost kosztów realizacji umowy.
Z jakich powodów spory nie są rozwiązywane na etapie realizacji umowy?
Niezależnie od swojej pierwotnej faktycznej przyczy-
ny, spór staje się sporem, gdy strony zaangażowane
w realizację przedsięwzięcia nie są w stanie dojść
do porozumienia i znaleźć sposobu jego rozwiązania
w ramach zawartej umowy. Za główną przyczynę
takiego stanu rzeczy tak jak przed rokiem Profesjo-
naliści uznają w ogromnej większości (86%) obawę
stron przed odpowiedzialnością za podjęte decyzje.
Odsetek wybierających tę odpowiedź wzrósł nawet
z 81% o 5%.
Z kolei na drugie miejsce wysunęło się rozbieżne
postrzeganie celów umowy (44%), czyli swego rodzaju
„naturalny” konflikt interesów stron związany z reali-
zacją inwestycji, który w ubiegłym roku wskazywało
39% pytanych. Jest to też naturalny trend, jeżeli wziąć
pod uwagę wskazywane już wcześniej „usztywnienie”
stanowisk stron sporów budowlanych.
Kolejną przyczyną był brak chęci podjęcia działania
(34%), wskazywany jednak rzadziej niż przed rokiem
(45%), zaś działania w złej wierze nie wskazał żaden
z respondentów (przed rokiem było to 6%). Ozna-
cza to, że strony sporów w większym stopniu zdają
się dostrzegać sytuację swoich adwersarzy w ujęciu
systemowym i są mniej skłonni do przypisywania im
złych intencji (a raczej rozbieżnych celów).
Niewiedzę i brak kwalifikacji wskazało 19% pytanych.
Pytania o przyczyny sporów ujawniły, że nadal powszechne jest przekonanie o bierności stron i niepodejmowaniu
działań, mających na celu unikanie, a następnie rozwiązywanie sporów. Co ciekawe, jeszcze bardziej niż w ubie-
głym roku Profesjonaliści skłonni są przyznać, że winne takiemu stanowi rzeczy są bardziej przyczyny systemowe
i naturalne rozbieżności interesów, niż faktyczne działania, czy intencje stron. Na drodze do porozumienia stoi
powszechne przekonanie, że mogłoby ono być połączone z odpowiedzialnością rozumianą jako przypisanie winy
i wyciągnięcie konsekwencji wobec tych, którzy na nie pozwolili, choćby uznawali takie porozumienie za właści-
we.
1
2
3
4
5
86%
44%
34%
19%
0%
Obawa przed odpowiedzialnością za podjęte decyzje - najczęściej
wskazywanym powodem, przez który spory nie są rozwiązywane na
etapie realizacji umowy.
Wskazywane przyczyny sporów korelują też wyraźnie ze wskazanymi metodami ich rozwiązywania.

10
Metody rozwiązywania sporów w branży budowlanej
Jakie są najpopularniejsze metody rozwiązywania sporów?
Odpowiadając na pytanie o najpopularniejsze metody
rozwiązywania i rozstrzygania sporów (można było
wskazać dwie odpowiedzi) zdecydowana większość
respondentów wybrała sąd powszechny oraz metodę
„poczekamy-zobaczymy” (odpowiednio 71% i 68%).
W porównaniu z ubiegłym rokiem, kiedy sąd po-
wszechny był jeszcze wyraźnie na pierwszym miejscu
wśród wskazywanych odpowiedzi, tym razem wskazy-
wano te dwie odpowiedzi prawie jako równorzędne.
Jak przed rokiem, dopiero na trzecim miejscu znala-
zły się negocjacje (39%). Pozostałe odpowiedzi jak
mediacje i arbitraż wskazało po 3,5% ankietowanych.
Z przeprowadzonego badania wynika, że rozjemstwo
nie cieszy się popularnością. Jest to najprawdopodob-
niej spowodowane brakiem odpowiednich zapisów
umownych lub ich wykreśleniem np. w stosunku wzo-
ru umowy FIDIC, co utrudnia rozwój tej alternatywnej
metody rozwiązywania sporów.
W rozwiązywaniu konkretnego sporu obie najpopularniejsze strategie stosowane są łącznie, to znaczy, że strony
próbują najpierw „przeczekać” spór, z rzadka jedynie posuwając się do konkretnych negocjacji, a na koniec
przekazują odpowiedzialność za jego rozstrzygnięcie sądom powszechnym. Taka strategia staje się tym bardziej
zrozumiała, gdy weźmie się pod uwagę wskazywane przyczyny powstawania sporów. Sytuację w odniesieniu
do sporów na rynku budowlanym charakteryzuje bowiem specyficzne zrozumienie dla adwersarzy – to znaczy,
że naturalny konflikt interesów w konkretnym otoczeniu prawnym (odpowiedzialność) obiektywnie nie pozwala
na osiągnięcie, a nawet dążenie do porozumienia, zaś jedyną szansą zakończenia sporu jest jego niezależne
rozstrzygnięcie (za które nie da się „obwinić” żadnej ze stron).
Poczekamy-zobaczymy, a potem niech rozstrzygnie sąd -
to najpopularniejsze podejście do rozwiązywania sporów w
budownictwie.
Jakie są najskuteczniejsze metody rozwiązywania sporów?
Na pytanie o najskuteczniejsze metody rozwiązy-
wania sporów większość ankietowanych wskazała
negocjacje stron. W dalszej kolejności wskazywano
sąd powszechny oraz mediacje (odpowiednio 35,5%
i 29%), zaś arbitraż i rozjemstwo uznano za zdecydo-
wanie mniej skuteczne (odpowiednio 15% i 13,5%).
Powszechnie stosowana metoda „poczekamy-zoba-
czymy” nie została uznana za skuteczną (5%).
Odpowiedzi na pytania dotyczące metod rozwiązywania sporów ukazują interesującą dysproporcję pomiędzy
tymi, które są najczęściej stosowane i tymi, które są uznawane za skuteczne.
1
2
3
4
5
6
71%
68%
39%
3,5%
3,5%
0%
1
2
3
4
5
6
78%
35,5%
29%
15%
13,5%
5%

Okazuje się bowiem, że strony stosują strategię przeczekania sporów, nie mając w najmniejszym stopniu wiary
w jej powodzenie (wiedzą, że spór i tak skończy się w sądzie).
Z drugiej strony, Profesjonaliści w większości ufają w skuteczność negocjacji, jednakże sami stosują je niezbyt
często (lub nie mają takiej możliwości w ogóle, nie mając odpowiedniej autoryzacji od swojej organizacji). Jak
wynika z odpowiedzi na poprzednie pytania, ma to związek z powszechnym przekonaniem o „nieosiągalności”
porozumienia z uwagi na zagrożenie odpowiedzialnością i naturalną rozbieżność stanowisk.
Strony sporu najbardziej wierzą w skuteczność negocjacji, zaś
stosowanej powszechnie strategii przeczekania sporów nie uznają
za skuteczną.
Sektor branży budowlanej a ilość sporów
W którym z sektorów branży budowlanej dochodzi do największej liczby sporów w stosunku do realizowanych
projektów?
1
2
3
4
Budowa infrastruktury drogowej
Budowa infrastruktury kolejowej
Budowa infrastruktury energetycznej
Budownictwo kubaturowe
90%
47%
32%
7%
Jak przed rokiem, dwa pierwsze miejsca w największej liczbie sporów przypadły budownictwu infrastruktury trans-
portowej. Budowa dróg (90%) zanotowała niewielki wzrost w stosunku do roku ubiegłego, zaś budowa kolei (47%)
– niewielki spadek.
Co ciekawe, budowę infrastruktury energetycznej wskazało 32% specjalistów (przed rokiem 7%), powodując zamia-
nę miejsc z budownictwem kubaturowym. Potwierdza to, że najbardziej konfliktogenne stają się głównie duże (dłu-
gotrwałe) projekty, w których wzrost kosztów realizacji jest bardziej odczuwalny, i które są prowadzone w reżimie
ustawy pzp lub przez duże organizacje (agencje rządowe lub międzynarodowe koncerny).
Z kolei w budownictwie kubaturowym realizacja projektów trwa krócej, a strony są bardziej skłonne dzielić się ryzy-
kiem.
W którym z sektorów występuje większa liczba sporów budowlanych?
Profesjonaliści są zgodni (83%), że do większej liczby
sporów dochodzi przy realizacji inwestycji w sekto-
rze publicznym. Zwraca jednak uwagę, że na sektor
prywatny wskazało znacznie więcej respondentów niż
przed rokiem (wówczas 3%).
83+17+zPublicznym 83%
Prywatnym 17%

12
Inwestycje infrastrukturalne są częścią sektora publicznego. Nie dziwi więc ta zbieżność, że inwestycje sektora
publicznego są uznawane za generujące więcej sporów niż prywatne, tak jak budownictwo infrastrukturalne
bardziej niż kubaturowe.
Może to oznaczać, że budownictwo infrastrukturalne generalnie należy do branż o większym potencjale konflik-
towym z powodu skali, większej niepewności (np. co do warunków realizacji), dłuższego czasu trwania lub gorsze-
go przygotowania, a z tego powodu inwestorzy publiczni uznawani są za takich, z którymi trudniej jest dojść do
porozumienia.
Patrząc na to z innej perspektywy, można też uznać, że inwestorzy, realizujący zadania ze środków publicznych,
podlegają reżimowi regulacji, procedur i planów, które tak ograniczają ich elastyczność, że trudniej jest im podej-
mować samodzielne decyzje stosownie do zaistniałych okoliczności w realizacji inwestycji.
Rozkład ryzyka między stronami umowy
Która ze Stron obarczona jest nadmiernym ryzykiem związanym z realizacją umowy o roboty budowlane?
Wśród Profesjonalistów panuje powszechne przekonanie, że interes zamawiającego jest chroniony lepiej niż inte-
res wykonawcy. Jest to zgodne z zasadą, że lepiej zabezpieczona jest ta strona, która „trzyma” pieniądze.
W sposób oczywisty wynika to również z faktu, że to inwestorzy przygotowują teksty umów, a w wielu przy-
padkach (w tym w reżimie ustawy prawo zamówień publicznych) zapisy tych umów nie podlegają skutecznym
negocjacjom, a wykonawcy nie mają prawa i szans na wprowadzenie zapisów chroniących ich interesy.
W warunkach, w których Profesjonaliści wskazują na długotrwałość sporów i raczej wydłużający się czas roz-
strzygnięć, przewaga finansowa inwestora ma dodatkowe znaczenie, a strona, która w wyniku sporu doznaje
pogorszenia płynności finansowej, obarczona jest dodatkowym ryzykiem.
Nikt z respondentów nie wskazał zamawiającego jako
obarczonego nadmiernym ryzykiem realizacji umowy,
ryzyko to większość widzi po stronie wykonawcy
(94%). Jedynie 6% uznało, że ryzyko realizacji umowy
o roboty budowlane jest rozłożone równomiernie
pomiędzy strony.
94+6+zWykonawca 94%
Żadna ze stron 6%

Typy umów o roboty budowlane a ilość sporów
Ankietowani są zdania, że większa ilość sporów
występuje w projektach realizowanych na podstawie
indywidualnie przygotowanej umowy w oparciu o
obowiązujące regulacje (54%) niż na podstawie umo-
wy typu FIDIC (42,5%). Inny typ umowy wskazało
3,5% osób.
Formuła umowy „zaprojektuj i wybuduj” jest postrze-
gana jako generująca większą ilość sporów (68%)
podczas realizacji niż umowa „wybuduj” (30,5%). Jest
to o tyle interesujące, że w ubiegłym roku oba typy
umów wskazywane były jednakowo często (odpo-
wiednio 49% i 48%). Odpowiedź dotyczącą umowy
EPC/EPCM można uznać za marginalną (1,5%).
54+42+4+zIndywidualnie przygotowana
umowa na roboty budowlane
w oparciu o KC
54%
FIDIC 42,5%
Inny typ umowy 3,5%
Zaprojektuj i wybuduj 68%
Wybuduj 30,5%
EPC / EPCM 1,5%
Więcej sporów w branży budowlanej jest w projektach
realizowanych w oparciu o umowę w formule:
Więcej sporów w branży budowlanej jest w projek-
tach realizowanych w oparciu o umowę typu:
68+30+2+z
Jeszcze w ubiegłym roku ankietowani wskazywali umowę FIDIC jako typ umowy zastosowany w najbardziej kon-
fliktogennych projektach (60%). Pisaliśmy wówczas, że zła reputacja FIDIC nie jest zasłużona z powodu licznych
modyfikacji, którym jest poddawana i ich powszechnemu stosowaniu w projektach infrastrukturalnych.
W tym roku proporcje się odwróciły, co świadczy o tym, że Profesjonaliści jednak bardziej doceniają umowy powsta-
łe na podstawie wypracowanych wzorców niż umowy przygotowane indywidualnie, przygotowane pod dyktando
zamawiających i zabezpieczające głównie interesy jednej ze stron. Asymetria w podziale ryzyka nie jest bowiem
czynnikiem eliminującym potencjalne konflikty. W sytuacji braku stabilizacji na rynku, gdy zmiany otoczenia dotykają
tylko jedną stronę umowy, asymetria relacji kontraktowej ma silny potencjał konfliktogenny.
Respondenci, odwrotnie niż w ubiegłych latach, większy potencjał konfliktowy dostrzegają w umowach typu „zapro-
jektuj i wybuduj”. Stanowi to istotną zmianę w postrzeganiu takich umów.
Należy bowiem skonstatować, że przekazanie wykonawcy ryzyka projektowania wcale nie zabezpiecza inwestora
przed ryzykiem występowania sporów podczas realizacji inwestycji, zaś ewentualna zła jakość dokumentacji projek-
towej dostarczonej przez inwestora wpływa na potencjalne ryzyko sporów w mniejszym stopniu niż niepewność co
do zakresu zobowiązania wykonawcy związana z niejasnym opisem w PFU.
Można również stwierdzić, że rzadziej dochodzi do sporów na tych kontraktach, gdzie odpowiedzialność inwestora
jest większa. Możliwym powodem zmiany nastawienia specjalistów jest też po prostu fakt, że umowy „zaprojektuj
i wybuduj” stosowane są obecnie znacznie częściej niż dawniej.

14
WZROST CEN
Koszty realizacji umów o roboty budowlane a ich waloryzacja
Tematem, któremu w tym roku już po raz drugi z rzędu poświeciliśmy wyjątkową uwagę, jest wzrost kosztów realiza-
cji inwestycji budowlanych. Obserwując, że jest on tematem dyskusji, która rozpoczęła się pomiędzy wykonawcami i
zamawiającymi, zdecydowaliśmy ponownie w sposób szczególny uwzględnić go w tegorocznym wydaniu Raportu.
46+29+10+15+zTak, pracuję na takim projekcie 46%
Raczej nie realizuję takich projektów 29%
Nie 10%
Często realizuję takie projekty 15%
Nie 83%
Nie wiem 13,5%
Tak 3,5%
Czy obowiązujące w umowach mechanizmy walory-
zacyjne odzwierciedlają rzeczywisty poziom zmian
cen?
Czy w realizowanych umowach spotykałaś / spo-
tykałeś się z waloryzacją ceny umownej?
83+13+4+zPrawie 2/3 osób ankietowanych w swojej działalności
zawodowej realizuje (46%) lub realizowało takie pro-
jekty (15%). Tylko 10% ankietowanych nie realizowało
projektu zawierającego waloryzację ceny umownej,
a 29% odpowiedziało, że raczej nie realizuje takich
projektów.
Aż 83% respondentów odpowiedziało, że obowią-
zujące w umowach mechanizmy waloryzacyjne nie
odzwierciedlają rzeczywistego poziomu zmian cen.
13,5% osób odpowiedziało, że nie ma wiedzy na ten
temat, a tylko 3,5% uważa, że mechanizm waloryzacji
odzwierciedla rzeczywisty poziom zmian cen.
Zapisy dotyczące waloryzacji ceny umownej stały się standardem w realizowanych umowach największych zamawia-
jących (jak GDDKiA oraz PKP PLK). Dynamiczne zmiany na rynku budowlanym pokazały jednak jasno, że zastosowa-
ne mechanizmy nie odzwierciedlają rzeczywistego poziomu cen, co wynika zdaniem naszych ekspertów z następują-
cych czynników:
• ograniczenia stosowalności mechanizmów waloryzacji poprzez ograniczenia ilościowe (czyli poziomy minimalne
lub maksymalne zmiany ceny umownej) oraz jakościowe (czyli konieczność spełnienia innych warunków zastoso-
wania mechanizmu zmiany ceny, na przykład tylko do tych robót, których realizacja odbywa się zgodnie
z zatwierdzonym planem rzeczowo-finansowym);
• metodologii wyliczenia wskaźników wzrostu cen, stosowanych w mechanizmach waloryzacji i braku ich ade-
kwatności w odniesieniu do realizowanych robót;
• nieujawnianiu poziomu rzeczywistych zmian rynkowych w publikatorach zawierających informacje o cenach
i stawkach do kosztorysowania.

Dopiero w umowach podpisywanych od stycznia tego roku Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad zaczę-
ła wpisywać do kontraktów nowe klauzule oparte na wskaźnikach Głównego Urzędu Statystycznego, obejmujące
koszyki waloryzacyjne, w których skład wchodzą ceny paliwa, asfaltu, betonu, stali, kruszyw, oraz średniego wyna-
grodzenia w branży.
Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad stosuje te nowe klauzule waloryzacyjne we wszystkich kontraktach
podpisywanych od 21 stycznia 2019 roku. W zamyśle klauzule dotyczą wszystkich umów, które trwają dłużej niż
12 miesięcy i obejmują nie tylko wynagrodzenie generalnego wykonawcy wynikające z umowy, ale również zakresy
robót podwykonawców.
Zapisy waloryzacyjne nie odzwierciedlają rzeczywistego
poziomu zmiany cen.
Tak 10,5%
Nie 61,5%
Nie mam zdania 28%
Czy wprowadzone przez GDDKiA oraz PKP PLK zmie-
nione zapisy waloryzacyjne będą skuteczne?
11+61+28+z Nasi respondenci w większości uważają, że nowe za-
pisy waloryzacyjne nie będą skuteczne (61,5%) lub nie
mają jeszcze zdania na ten temat (28%), Jedynie 10%
naszych respondentów wierzy, że nowa waloryzacja
będzie skuteczna.
Przedstawiciele branży nie wierzą w skuteczność nowych klauzul waloryzacyjnych. Po pierwsze, nie przyczynią się
one w najmniejszym stopniu do poprawy sytuacji wykonawców najbardziej deficytowych kontraktów, zawartych
wcześniej i znajdujących się właśnie w fazie realizacji, a wynikające z niej spory zostały wobec fiaska prowadzonych
rozmów pozostawione do decyzji sądów.
Po drugie, samo wprowadzenie nowych zasad jest pozytywnym sygnałem, który branża traktuje jako uznanie ko-
nieczności zmian. Jednak jeśli chodzi o szczegółowe rozwiązania, to ich skuteczność i wpływ na pozycję stron umów
o roboty budowlane wciąż stoi pod znakiem zapytania. Nasi eksperci zwracają uwagę na następujące kwestie:
• pomimo znacznej dywersyfikacji w stosunku do wcześniejszych wzorów, metody obliczania waloryzacji wciąż
opierają się o podstawowe wskaźniki makroekonomiczne GUS (w tym na przykład wskaźnik inflacji konsumenc-
kiej), których adekwatność w odniesieniu do zmian kosztów w budownictwie była powszechnie kwestionowana;
to nie matematyczna formuła stanowiła bowiem podstawowy problem, a brak odzwierciedlenia faktycznej skali
zmian w wartości wskaźników statystycznych;

16
• ograniczenie wysokości faktycznej waloryzacji praktycznie do +/-5 proc. wartości umowy stawia pod znakiem
zapytania faktyczną chęć zamawiających podzielenia się ryzykiem wzrostu cen - w ten sposób skutki najbardziej
dotkliwych zmian w dalszym ciągu będzie ponosić w większości jedna strona umowy (przypomina to ubezpie-
czenie, przy którym odszkodowanie jest wypłacane tylko wówczas, jeśli szkoda nie jest zbyt wysoka dla ubez-
pieczyciela, bo jeśli jest, to niech się martwi sam ubezpieczony);
• wprowadzenie waloryzacji po okresie spektakularnych wzrostów oznacza potencjalne ryzyko spadku cen
w stosunku do obecnego, wysokiego poziomu; w takim przypadku wykonawcy muszą liczyć się ze spadkami
wynagrodzenia oraz koniecznością obniżenia wynagrodzenia podwykonawcom (!) co może spowodować zwięk-
szenie narzutów uwzględniających ryzyko spadku cen.
Specjaliści nie wierzą w skuteczność nowych zapisów
waloryzacyjnych.
98+2+zTak 98%
Nie 2%
Wzrosną 63%
Nie zmienią się 34%
Zmaleją 3%
Czy i jakich zmian cen w budownictwie spodziewasz
się w roku 2019 w stosunku do roku 2018?
Czy w roku 2018 zaobserwowałaś / zaobserwowałeś
wzrost cen w budownictwie w stosunku do roku
2017?
63+34+3+zNiemalże wszyscy respondenci odpowiedzieli, że w
roku 2018 zaobserwowali wzrosty. Tak odpowiedziało
aż 98% ankietowanych osób. Tylko 2 % nie zaobser-
wowało wzrostu cen w roku 2018.
Nasi respondenci w większości spodziewali się lub
zaobserwowali dalsze wzrosty cen w budownictwie
w roku 2019 (63%). Jest to jednak mniej niż w roku
ubiegłym, kiedy było to aż 94%. 1/3 badanych uważa,
że ceny ustabilizują się na obecnym poziomie, zaś 3%
spodziewa się, że nawet spadną.
Wzrost kosztów realizacji projektów jest faktem. Zamawiający otrzymują oferty wykonawców często przewyższające
kosztorysy inwestorskie, a wykonawcy odczuwają wzrost kosztów czynników produkcji. Specjaliści wierzą, że trend
wzrostowy będzie utrzymywał się w roku 2019.

Jakich głównych czynników produkcji dotyczą wzrosty cen w budownictwie?
Robocizna (93%) i materiał (86%), czyli składniki kosztów bezpośrednich, były wskazywane przez respondentów jako
główne czynniki produkcji, których dotyczy wzrost cen w budownictwie. Udział tych dwóch czynników zwiększył się
nawet w stosunku do roku ubiegłego, kiedy wyniósł on odpowiednio 88% i 83%. Na wzrost kosztów sprzętu wskaza-
ło 8% respondentów.
Składnikami kosztów bezpośrednich są koszty
robocizny, materiałów i sprzętu. Firmy budowlane
muszą dokonać zakupu materiałów na rynku
i zatrudnić pracowników do realizacji kontraktów.
Jednocześnie firmy często posiadają własne zasoby
sprzętowe lub pożyczają je od innych podmiotów
(których ten sprzęt jest własnością). Nie dziwi więc,
że to koszty robocizny i materiałów są przedmiotem
szczególnej troski branży, a wynik ankiety potwier-
dza tylko wyraźną rynkową tendencję.
Analizując strukturę cen w budownictwie możemy
przyjąć, że robocizna stanowi około 10-25% a ma-
teriały około 45-60% kosztu realizacji projektu, co
daje łącznie średnio około 70% całego kosztu. Przy
tak dużym udziale wskazanych czynników produk-
cji nawet nieznaczne wzrosty kosztów robocizny
i sprzętu mogą spowodować straty w projektach
realizowanych przez wykonawców. Czynniki pła-
cowe i zmiany na rynku pracy mają także wpływ
na koszty i dostępność kadry inżynierskiej, stano-
wiącej element kosztów ogólnych, i są dziś, tak jak
i w ubiegłym roku, główną determinantą wzrostu
kosztów w budownictwie.
Ceny w budownictwie wzrosły w roku 2018 i spodziewany jest
dalszy wzrost cen w kolejnym roku, chociaż część specjalistów
wyczekuje stabilizacji cen.
Każdy z respondentów mógł wskazać maksymalnie cztery odpowiedzi z katalogu przyczyn najczęściej wymienianych
w dyskursie publicznym.
Za trzy główne przyczyny wzrostu cen w budownictwie respondenci wskazali dokładnie jak przed rokiem presję po-
pytową na usługi budowlane (73%), wzrost płac (61%), wzrost liczby projektów realizowanych przez sektor publiczny
(56%). Kolejność odpowiedzi pozostała taka sama, chociaż tym razem głosy były bardziej podzielone. Warto przypo-
mnieć, że przed rokiem każda z pierwszych trzech odpowiedzi uzyskała ponad 70% głosów.
1
2
3
4
5
93%
86%
8%
4%
2%
Rosnące koszty osobowe są głównym czynnikiem determinującym
wzrost kosztów w budownictwie.
Jakich głównych czynników produkcji dotyczą wzrosty cen w budownictwie?
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
73%
61%
56%
51%
39%
18%
15%
15%
12%
2%

18
Na czwarte miejsce z kolei wysunęły się zmiany w przepisach prawa, wskazywane przez 51% respondentów (przed
rokiem 29%). Z naszej praktyki udziału w sporach wynika, że kluczowe znaczenie ma tutaj wzrost minimalnego wy-
nagrodzenia za pracę, który wpływa na wzrost płac ogółem. Planowany wzrost minimalnego wynagrodzenia w 2020
roku wyniesie 15,6%.
Kolejne odpowiedzi to zmiany koniunktury gospodarczej oraz zaostrzenie warunków formalnych i zwiększenie
odpowiedzialności, wskazywane odpowiednio przez 39% i 18% ankietowanych. Rzadziej, choć na bardzo podobnym
poziomie były wybierane wzrost liczby projektów realizowanych przez sektor prywatny, ograniczona konkurencja,
oraz zwiększenie wymagań technicznych i jakościowych.
Od roku 2017 obserwujemy znaczący wzrost dynamiki produkcji budowlano – montażowej w Polsce spowodowany
uruchomieniem licznych projektów publicznych, w tym infrastruktury drogowej oraz kolejowej, jak również kolej-
ne projekty realizowane przez sektor prywatny. Okoliczności te powodują zauważalną presję popytową na usługi
budowlane, a w konsekwencji wzrost cen w budownictwie. Wpływ polityki głównych publicznych zamawiających na
sytuację makroekonomiczną i koniunkturę bywał przez nich samych w przeszłości kwestionowany, jednak obecnie
sami przyznają oni, że swoimi działaniami kształtują otoczenie gospodarcze. Zapowiadają, że chcą dostosować podaż
przetargów do możliwości przerobowych branży, ale nie chcą przegrzać rynku, bo to prowadzi do wzrostu cen
w budownictwie, z drugiej strony nie chcą też sztucznie schładzać koniunktury.
Poza przyczynami związanymi ogólnie z koniunkturą na rynku budowlanym, na pierwsze miejsce wysuwa się wzrost
płac jako determinanta wzrostu kosztów w budownictwie.
PERSPEKTYWY
Spory i kondycja rynku budowlanego
37+63+zTak 37%
Nie 63%
Bardzo dobrze 2%
Dobrze 34%
Średnio 44%
Źle 20%
Jak oceniasz ogólną kondycję rynku budowlanego?Czy spodziewasz się wzrostu liczby sporów, które
będą rozwiązywane polubownie?
2+34+44+20+zWiększość pytanych (63%) nie spodziewa się, że
wzrośnie liczba sporów, które będą rozwiązywane
polubownie.
Nasi respondenci sytuację w branży budowlanej
oceniają w większości średnio (44%). Specjaliści mają
trudności z jednoznaczną oceną sytuacji, chociaż wię-
cej z nich uważa sytuację za dobrą (2% bardzo dobrą,
34% - dobrą) niż złą (20%).

Liczba sporów rozwiązywanych polubownie nie będzie wzrastać.
Kondycja rynku budowlanego jest średnia.
W kontekście podnoszonych przez stronę publiczną argumentów, dotyczących problemów i ryzyk związanych z
realizacją kluczowych projektów inwestycyjnych fiasko rozmów przedstawicieli branży budowlanej ze stroną publicz-
ną w sprawie tzw. szybkiej ścieżki ugodowej może dziwić, jednak należy pamiętać o ustaleniach Raportu w kwestii
przyczyn powstawania i braku rozwiązywania sporów.
Obawa przed odpowiedzialnością za podejmowane decyzje dotyczy także głównych branżowych decydentów, co
przyznają sami ich przedstawiciele, podkreślający, że „otoczenie prawne stwarza dużą niepewność co do sytuacji” i
choć „waloryzacja byłaby wskazana, to jest to przede wszystkim kwestia odpowiedzialności”. W praktyce sprowadza
się to do pozostawienia kwestii spornych dotyczących gwałtownego wzrostu kosztów (czyli jak wynika z raportu –
podstawowej przyczyny sporów), wyłącznie do dyspozycji sądów powszechnych.
Wyzwania
Ostatnie pytanie naszej ankiety było pytaniem otwartym i dotyczyło największych wyzwań branży budowlanej na
rok 2019. Respondenci wskazywali szereg zagadnień, opisanych dokładniej już powyżej w komentarzach, zarówno
dotyczących sytuacji firm, branżowych decydentów, jak i ogólnej koniunktury na rynku budowlanym.
Po stronie przedsiębiorstw budowlanych najczęściej wymieniane były brak pracowników i kadry inżynierskiej, jako
wyzwanie wymieniana była też po prostu realizacja kontraktów, szczególnie tych zawartych w latach 2015-2017.
Wzrost cen jest problemem dla branży, a wynikające z niego pogorszenie sytuacji finansowej przedsiębiorstw
sprawia, że testują one granicę bólu. Wyzwaniem dla firm było utrzymanie rentowności przy rosnącym poziomie
kosztów.
Zwracano też uwagę, że realizacja kontraktów stanowi wyzwanie nie tylko z powodu rosnących kosztów, ale również
trudności z dostępnością i pozyskaniem potencjału wykonawczego, sprzętu i wyposażenia oraz podstawowych ma-
teriałów w wymaganej jakości, ilości i terminach, koniecznych do planowej realizacji inwestycji.
Z perspektywy zamawiających i publicznych decydentów jako wyzwanie także wymieniano problemy z dokończe-
niem kontraktów, tych gdzie wykonawcy zaprzestali realizacji i zeszli z budów lub z którymi rozwiązano umowy.
W tym kontekście respondenci wymieniali organizację przetargów na dokończenie kontraktów oraz konieczność
zwiększania budżetów zamawiających z uwagi na wzrost wartości ofert. Ważnym wyzwaniem jest także rozwiązanie
kwestii waloryzacji kontraktów w toku, żeby umożliwić kontynuację prac.
Ponieważ nasza ankieta miała miejsce przed wyborami parlamentarnymi, niektórzy respondenci zwracali uwagę
na możliwe konsekwencje ewentualnej zmiany władzy, w tym ograniczenia liczby nowych przetargów i działania
„sprawdzające” nowej władzy, lub nawet zwykłe spowolnienie powyborcze, następujące po okresie wzmożonej
aktywności na potrzeby kampanii wyborczych.
W odniesieniu do sytuacji rynkowej ankietowani wymieniają różne, często sprzeczne zagrożenia.
Niektórzy specjaliści zapowiadają spadek koniunktury i uważają, że celem polityki powinno być uniknięcie upadłości
firm. Według innych presja polityczna na realizację ambitnych planów i kumulacja rozpoczynanych realizacji grożą
„przegrzaniem” gospodarki.

20
Profesjonaliści wciąż zwracają uwagę na pilną potrzebę rozwiązania kwestii waloryzacji kontraktów, widzą jednak, że
brak rozwiązań będzie powodować problemy wykonawców i wynikające z tego ogólne spowolnienie gospodarcze.
Wydaje się, że rynek musiał się pogodzić z brakiem perspektyw na urealnienie cen w realizowanych kontraktach
i spodziewa się lawiny sporów. Z drugiej strony, gracze pozostali na rynku będą starali się skompensować straty
związane z realizacją nierentownych kontraktów, oferując w nowych przetargach (w tym tych na dokończenie opusz-
czonych budów) już znacznie wyższe ceny.

Zdaniem eksperta
Partner Zarządzający CAS, kieruje zespołem Ekspertów i Specjali-
stów doradztwa kontraktowego dla inwestorów, wykonawców oraz
innych stron procesu budowlanego. Inżynier budownictwa. Członek
i Rzeczoznawca Stowarzyszenia Kosztorysantów Budowlanych –
SKB oraz Stowarzyszenia Inżynierów Doradców i Rzeczoznawców
– SIDiR (FIDIC), biegły sądowy przy Sądzie Okręgowym w Warszawie
i Krakowie. Mediator. Ekspert ds. analiz terminowych i kosztowych,
specjalizuje się w analizie ryzyka, przygotowaniu roszczeń, obronie
przed roszczeniami oraz doradztwem związanym z rozwiązywaniem
sporów metodami ADR i postępowaniami przed sądem powszechnym
i arbitrażowym.
Maciej Kajrukszto
+48 664 217 837
maciej.kajrukszto@caservices.pl
Wydaje się, że rok 2019 nie przyniósł oczekiwanej przez strony procesu inwestycyjnego stabilizacji sektora budow-
lanego. O ile możemy spodziewać się pewnej dalszej stabilizacji kosztów pozyskania czynników produkcji, o tyle
samo otoczenie biznesowe do stabilnych należeć nie będzie. W bieżącym roku obserwowaliśmy:
• eskalację poważnych utrudnień w realizacji zawartych kontraktów,
• nagromadzenie nieefektywnych postępowań przetargowych,
• wzrost liczby postępowań sądowych.
Obecnie do utrudnień w realizacji zawartych kontraktów na pewno należy zaliczyć opóźnienia w pozyskiwaniu
decyzji ZRID i związane z tym przesunięcie realizacji robót w okres, w którym koszty ich realizacji znacznie wzro-
sły. Kolejnym poważnym problemem jest spowolnienie lub wstrzymanie realizacji robót, wynikające wprost z braku
rentowności zawartych kontraktów. Problem ten wynika m.in. z wcześniej obowiązujących, pozornych w działaniu
zapisów waloryzacyjnych. Niestety, nie doczekaliśmy się rozwiązania tego problemu dla kontraktów już zawartych
i wydaje się, że jedynym wyjściem są postępowania sądowe z żądaniem tzw. waloryzacji ustawowej. W skrajnych
przypadkach możemy spodziewać się faktycznego braku możliwości realizacji zawartych kontraktów i w konsekwen-
cji odstępowania od zawartych przez strony umów.
Na przestrzeni od III kw. 2018 roku do III kw. 2019 roku mogliśmy zaobserwować rozwiązanie 12 (!) dużych umów
na realizację projektów infrastruktury kolejowej i drogowej (głównie drogi klasy ekspresowej oraz jeden odcinek
autostrady o łącznej wartości 5,75 mld zł brutto (!).
W roku 2019 byliśmy też świadkami rozstrzygnięć pewnej grupy postępowań przetargowych, których efektywność,
oceniając pod względem wykorzystania środków, drastycznie spadła. Innymi słowy, uzyskane ceny kontraktowe
wykonawców wyłonionych w tych postępowaniach wzrosły niewspółmiernie nawet w stosunku do realnego wzrostu
kosztów.
Spodziewane w tym roku zmniejszenie liczby oferentów w przetargach (związane z jednej strony z pogorszeniem
sytuacji części firm, a z drugiej – z rosnącą ilością postępowań) było krótkotrwałe i na koniec roku liczba podmiotów
Stabilizacja czy eskalacja?

22
ubiegających się o zamówienia ponownie wzrosła (co związane jest z końcem realizacji części kontraktów zawartych
w latach 2015-2016). Dzieje się tak pomimo postrzegania polskiego rynku budowlanego jako niestabilnego i ryzy-
kownego. Istotną kwestią z punktu widzenia zamawiających stała się organizacja przetargów na dokończenie już roz-
poczętych robót, ze względu na wzrost cen ofertowych i wynikający z niego zdecydowany wzrost kosztów realizacji
w stosunku do wartości pierwotnych umów, co oznacza także konieczność zwiększenia budżetów tych inwestycji.
Wzrost liczby realizowanych projektów przy jednoczesnej awersji
do polubownych rozwiązań w sporach spowoduje wzrost liczby
postępowań sądowych.
Wzrost liczby realizowanych projektów przy jednoczesnej awersji do polubownych rozwiązań w sporach spowoduje
wzrost liczby postępowań sądowych. Oprócz sporów związanych z terminem realizacji kontraktu, zakresem prac i ro-
bót do wykonania, możemy spodziewać się żądań wykonawców kierowanych do sądu o zmianę zapisów umownych
lub w skrajnych przypadkach o jej rozwiązanie. Żądanie „waloryzacji ustawowej” dotyczy projektów pozyskiwanych
w latach 2015-2017, które są obecnie w fazie realizacji. W przypadku odstąpienia od zawartych umów spory będą
miały charakter wielowymiarowy i wielowątkowy, zarówno co do zakresu poruszanej tematyki, jak również ilości
zaangażowanych stron takiego postępowania.
Obecna trudna sytuacja rynkowa z pewnością dotyczy i nadal będzie oddziaływać na większość podmiotów rynku
budowlanego z szczególnym uwzględnieniem generalnych wykonawców, ale również zamawiających. Istotną różnicą,
która z biegiem czasu stanie się coraz bardziej widoczna jest to, jak i w jaki sposób poszczególne podmioty będą
sobie radzić na trudnym runku budowlanym w Polsce.

Architekt i ekonomista. Niezależny ekspert w zakresie umów o roboty
budowlane, roszczeń i sporów, controllingu technicznego i finansowe-
go inwestycji oraz analizy zakłóceń w procesie budowlanym. Posiada
interdyscyplinarne międzynarodowe doświadczenie w skomplikowa-
nych projektach, uczestniczy w zespołach technicznych, ekonomicz-
nych oraz prawnych.
Jan Gandziarowski
+48 606 620 623
jan.gandziarowski@caservices.pl
Wyniki naszej ankiety prowadzą do dwóch podstawowych, bardzo istotnych ustaleń na temat przyczyn i obieranych
ścieżek rozwiązań problemów branży budowlanej w Polsce. Te ustalenia wykazują też niezwykłe paralele do aktual-
nej sytuacji w branży.
Za podstawową przyczynę sporów w budownictwie ankietowani przez nas branżowi specjaliści uznali wzrost kosz-
tów realizacji kontraktów, a powód, dla którego spory dotyczące ewentualnej waloryzacji nie są rozwiązywane, to
obawa stron przed odpowiedzialnością za podjęte decyzje.
Według ustaleń Raportu specjaliści branży budowlanej uznają, że faktyczny wzrost kosztów nie jest wystarczająco
uregulowany w zapisach kontraktów lub że mechanizmy przewidziane na tę okoliczność (np. formuły waloryzacyjne)
nie prowadzą do osiągnięcia oczekiwanych przez strony efektów. Powszechne jest też przekonanie o bierności stron
i niepodejmowaniu działań, mających na celu rozwiązywanie sporów. Co ciekawe, jeszcze bardziej niż w ubiegłym
roku Profesjonaliści skłonni są przyznać, że winne takiego stanu rzeczy są bardziej przyczyny systemowe i natural-
ne rozbieżności interesów, niż faktyczne działania, czy intencje stron. Na drodze do porozumienia stoi powszechne
przekonanie, że mogłoby ono być połączone z odpowiedzialnością rozumianą jako przypisanie winy i wyciągnięcie
konsekwencji wobec tych, którzy na nie pozwolili, choćby nawet uznawali takie porozumienie za obiektywnie właści-
we.
W rozwiązywaniu sporów strony stosują najchętniej ścieżkę kombinowaną, to znaczy, żeby najpierw „przeczekać”
spór, z rzadka jedynie posuwając się do konkretnych negocjacji, a na koniec przekazać odpowiedzialność za jego
rozstrzygnięcie sądom powszechnym. Taka strategia staje się tym bardziej zrozumiała, gdy weźmie się pod uwagę
wskazywane przyczyny powstawania sporów. Sytuację w odniesieniu do sporów na rynku budowlanym charaktery-
zuje bowiem specyficzne zrozumienie dla adwersarzy – to znaczy że naturalny konflikt interesów w konkretnym oto-
czeniu prawnym (odpowiedzialność) obiektywnie nie pozwala na osiągnięcie, a nawet dążenie do porozumienia, zaś
jedyną szansą zakończenia sporu jest jego niezależne rozstrzygnięcie (za które nie da się „obwinić” żadnej ze stron).
Jednocześnie prowadzone rozmowy przedstawicieli branży budowlanej ze stroną publiczną właśnie w kwestii tej
uznanej w ankiecie za najważniejszą przyczynę sporów, czyli w sprawie systemowego rozwiązania kwestii walory-
zacji umów zawartych w latach 2015-2017 w postaci tzw. szybkiej ścieżki ugodowej nie przyniosły konkretnych
rozwiązań, co w praktyce oznacza właśnie pozostawienie kwestii waloryzacji projektów, realizowanych obecnie ze
stratą spowodowaną gwałtownym wzrostem kosztów, wyłącznie do rozstrzygnięcia przez sądy powszechne.
Stanowi to trafną, chociaż pesymistyczną, ilustrację wyników przeprowadzonej przez nas ankiety.
Brak porozumienia największe rzeczy niszczy

24
Główni branżowi decydenci wcale nie ukrywają, że podstawą braku rozwiązań jest właśnie obawa przed odpowie-
dzialnością. Ważnym i szczerym głosem w dyskusji publicznej był głos przedstawiciela Generalnej Dyrekcji Dróg
Krajowych i Autostrad podczas debaty „Relacja wykonawca – inwestor. Dialog czy dwa monologi? Waloryzacja
kontraktów infrastrukturalnych” podczas Kongresu Infrastruktury 2019, przyznający że waloryzacja kontraktów już
zawartych byłaby wskazana, jednak otoczenie prawne stwarza dużą niepewność co do sytuacji, i wskazujący właśnie
na kwestię odpowiedzialności jako główny czynnik determinujący wybór ścieżki.
Okazuje się więc, że to odpowiedzialność rozumiana jako lojalność wobec ściśle rozumianej litery prawa nie pozwala
wprowadzić w życie działań, które obiektywnie uznajemy za właściwe. Konsekwencją tak pojętej odpowiedzialności
są w przypadku braku waloryzacji przedłużenia realizacji i znaczny wzrost kosztów, a przy tym konieczność prowa-
dzenia długotrwałych i kosztownych procesów sądowych i żądania sądowego podwyższenia wynagrodzenia przez
wykonawców w oparciu o klauzulę „rebus sic stantibus”.
Popularne obecnie pojęcie klauzuli „rebus sic stantibus” stosowane jest na określenie zasad lub rozstrzygnięć, które
skutkują zmianą zobowiązania z uwagi na wystąpienie nieoczekiwanych okoliczności (w tym wypadku w postaci
nieoczekiwanej zmiany stosunków ekonomicznych – gwałtownych wzrostów cen). W ogólniejszym znaczeniu odpo-
wiada ona stanowisku, do którego przychyla się piszący te słowa, że zobowiązanie wynikające z umowy przestaje
obowiązywać w przypadku, gdy stan faktyczny, na którym to zobowiązanie się opierało, uległ istotnej zmianie
(i nie można tego było przewidzieć w momencie podjęcia tego zobowiązania). Klauzula „rebus sic stantibus” jest więc
zasadniczo sprzeczna z wąsko rozumianą zasadą „pacta sunt servanda”, będącą jedną z podstawowych zasad prawa
zobowiązań. Należy ją jednak stosować z ostrożnością właśnie wtedy, gdy trzymanie się ściśle litery prawa prowadzi
do skutków społecznie negatywnych lub moralnie nagannych. W konflikcie prawa ze sprawiedliwością „rebus sic
stantibus” jest ostatnim obrońcą sprawiedliwości przed prawem.
W konflikcie prawa ze sprawiedliwością „rebus sic stantibus” jest
ostatnim obrońcą sprawiedliwości przed prawem.
Wskazywana przez naszych respondentów jako wyznacznik działań stron umów obawa przed odpowiedzialnością
związana jest jednak z tą odpowiedzialnością wąską, często nawet osobistą odpowiedzialnością rozumianą jako
przypisanie winy i zastosowanie sankcji.
Skutkiem takiego pojmowania odpowiedzialności są nieefektywne rozwiązania i duże koszty społeczne. Dokoń-
czenie realizacji kontraktów przez wyłonionych w nowych przetargach wykonawców jest droższe i trwa dłużej niż
ewentualna waloryzacja tych umów, których wybrani pierwotnie wykonawcy nie byli w stanie realizować z powodu
wzrostu cen.
Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad i PKP Polskie Linie Kolejowe od 2019 roku stosują nowe klauzule
waloryzacyjne we wszystkich nowozawieranych kontraktach. Dotyczą one umów, które trwają dłużej niż 12 mie-
sięcy i obejmują nie tylko wynagrodzenie generalnego wykonawcy wynikające z umowy, ale również zakresy robót
podwykonawców. Niestety, nie przyczynią się one do poprawy sytuacji wykonawców najbardziej deficytowych
kontraktów, tych zawartych wcześniej i znajdujących się właśnie w fazie realizacji lub niemożliwych do zrealizowania
z powodu wzrostu kosztów. Według decydentów nowe zasady były nie do wprowadzenia na kontraktach już zawar-
tych – ze względu na zapisy kontraktowe, prawo zamówień publicznych, finansowanie ze środków unijnych
i związane z tym regulacje.
Jak widać, w konflikcie prawa ze sprawiedliwością strona publiczna musi stać po stronie prawa, a odpowiedzialność
za jej interes formalny jest traktowana w opozycji do odpowiedzialności za interes ekonomiczny i sprawiedliwe
kształtowanie stosunków społecznych.
Tylko czy na pewno? Warto przypomnieć starą maksymę: „concordia res parvae crescunt, discordia vel maximae
dilabuntur”, parafrazowaną luźno jako „zgoda buduje, niezgoda rujnuje”. A przecież to właśnie budowanie jest branży
budowlanej nadrzędną istotą.

Członek Stowarzyszenia Inżynierów Doradców i Rzeczoznawców
oraz wykwalifikowany mediator ds. gospodarczych, współpracuje z
Polskim Centrum Mediacji. Kluczowy Ekspert CAS ds. harmonogra-
mowania i analizy opóźnień, specjalizujący się w analizach opóźnień
dla różnych etapów projektów inwestycyjnych. Posiada eksperckie
umiejętności oceny ryzyka związanego z realizacją przyjętego harmo-
nogramu i bogate doświadczenie w zarządzaniu projektami, przy-
gotowywaniu i administrowaniu umów, rozliczeniach inwestycji, spra-
wozdawczości oraz opracowywaniu procedur i zarządzaniu ryzykiem.
Kalina Wośkało
+48 784 475 003
kalina.woskalo@caservices.pl
Jak pokazuje praktyka, tradycyjne sądownictwo, a często również i prawodawstwo, nie nadążają za ciągłymi zmiana-
mi otaczającego nas świata, tak w zakresie nowych technologii, organizacji gospodarczej procesu budowlanego, jak
i instrumentów finansowych i ubezpieczeniowych, co w przypadku sporów budowlanych wpływa m.in. na długość
toczonych postępowań, ich skomplikowanie, jak i koszty. Wobec takiego stanu rzeczy pojawiła się potrzeba stwo-
rzenia alternatywnych metod rozwiązywania sporów (ADR ang. Alternative Dispute Resolution), które pozwalają
szybciej oraz relatywnie taniej rozwiązywać konflikty. Do głównych pozasądowych metod zaliczamy: negocjacje,
mediacje oraz arbitraż. W Polsce najbardziej charakterystycznymi instytucjami w zakresie ADR są mediacja i arbitraż.
Mediacja gospodarcza to alternatywna metoda rozwiązania sporów między podmiotami prowadzącymi działalność
gospodarczą. W jej trakcie neutralni, bezstronni mediatorzy pomagają stronom zdefiniować kwestie sporne, określić
własne interesy i wzajemne oczekiwania, wypracować możliwe rozwiązania i – wspierając negocjacje – osiągnąć
korzystne obopólnie akceptowalne porozumienie. Istotne jest, że mediacja jest mniej formalna, co pozwala na
swobodniejszy i mniej stresujący sposób komunikowania się. Mediacja daje możliwość ułożenia stosunków między
podmiotami w sposób głębszy niż wynikający z zakreślonej w pozwie podstawie faktycznej i prawnej. Ten sposób
rozwiązania sporu daje możliwość zachowania lub odbudowania dobrych relacji między stronami. Pozwala zachować
kontrolę nad wynikiem postępowania.
Arbitraż to sposób rozwiązywania konfliktów stosowany w sytuacji, gdy obie strony nie widzą możliwości jednogło-
śnego rozstrzygnięcia. Cechą charakterystyczną tej metody jest zwrócenie się do bezstronnej osoby lub niezależnej
instytucji o rozstrzygnięcie konfliktu. Oznacza to mniejszą kontrolę nad wynikiem postępowania – to nie my sami
decydujemy o warunkach rozwiązania konfliktu.
Rozwiązanie czy Rozstrzygnięcie?
Przygnębiający jest fakt, że pomimo 15 letniego okresu
obowiązywania przepisów dotyczących polubownego
rozwiązywania sporów (Ustawa Kodeks postępowania cywilnego:
art. 183 -186; art. 1154 – 1217) w sprawach cywilnych, są one
stosunkowo rzadko wykorzystywane.
Przygnębiający jest fakt, że pomimo 15 letniego okresu obowiązywania przepisów dotyczących polubownego
rozwiązywania sporów (Ustawa Kodeks postępowania cywilnego: art. 183 -186; art. 1154 – 1217) w sprawach
cywilnych, są one stosunkowo rzadko wykorzystywane. Przypuszczalnie przyczyną tego stanu rzeczy jest niska świa-

26
domość społeczna na temat istoty pozasądowych metod rozwiązywania sporów. Jednak niezwykłym optymizmem
napawa fakt, że szerzenie wiedzy, co do możliwości wykorzystania ADR (mam tutaj na myśli instytucję mediacji)
w procesie rozwiązania konfliktu jest coraz szerzej promowane przez jednostki rządzące, jak również przez same
Sądy.
Na podstawie poniższych grafów można zaobserwować, że liczba ugód zawieranych w postępowaniach pozasądo-
wych, nie napawa optymizmem. Natomiast liczba skierowanych do mediacji spraw w sprawach gospodarczych na
podstawie postanowienia sądu (art. 1838 §1 kcp) od 2013 roku przekracza 1 000 spraw, a w roku 2016 i 2018 prze-
kroczyła nawet 2 000 spraw. W pierwszej połowie 2019 r. do mediacji zostało skierowanych już ponad 1 000 spraw,
co przy utrzymaniu takiego kierunku, może oznaczać, że tendencja (2 000 spraw) zostanie utrzymana. Chociaż z
drugiej strony tzw. wskaźnik mediacji (ściśle: kierowania do mediacji przez Sąd) za pierwsze półrocze 2019 roku na
poziomie 1,2 % nie wydaje się powodem do satysfakcji. Ale ….. nie od razu Rzym zbudowano!
Postępowania sądowe
Tym samym potwierdzają się spostrzeżenia ankietowanych, że o ile najbardziej popularną metodą rozwiązywania
i rozstrzygania sporów jest sąd powszechny - zdecydowana większość respondentów wybrała sąd powszechny oraz
metodę „poczekamy-zobaczymy” (odpowiednio 71% i 68%), to jeżeli chodzi o skuteczność, to mediacja uznawana
jest za niewiele mniej skuteczną metodę rozwiązania konfliktu niż sąd (odpowiednio 29% i 35,5%), a jednoczenie jest
uznana za bardziej skuteczną niż arbitraż i rozjemstwo (odpowiednio 15% i 13,5%).
Mediacja uznawana jest za niewiele mniej skuteczną metodę
rozwiązania konfliktu niż sąd (odpowiednio 29% i 35,5%), a
jednoczenie jest uznana za bardziej skuteczną niż arbitraż i
rozjemstwo (odpowiednio 15% i 13,5%).
116 101
77 141
192
376
717
1 156
1 262
1 606
2 034
1 960
2 128
1 104
44 61 40 64 101 168
372
514 527
796
855 891
1 848
958
23 24 7 29 27 71
129 195
251
302
383
466
393 259
0,0
0,5
1,0
1,5
2,0
2,5
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 Ip.2019

5
1 2 1
5
10
6 7
10
13
28
51
35
4
1 2 1
4
10
77
9
11
25
51
33
10
20
30
40
50
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 Ip.2019
Postępowania pozasądowe
Powstaje pytanie, dlaczego pomimo coraz szerzej zakrojonych aktywności mających na celu promowanie mediacji
w dalszym ciągu w większości wypadków wybieramy Sąd.
Czy to dlatego, że wolimy, aby ktoś rozstrzygnął nasz problem, a nie chcemy wziąć odpowiedzialności za wynik? Czy
to nasza mentalność – opór przed zmianami – nie pozwala nam na wybranie drogi, gdzie to my zarządzamy naszym
sporem i mamy decydujący wpływ na wynik jego rozwiązania? „Przecież do tej pory działało. To Sąd rozstrzygał
o tym, czy należy się lub nie dodatkowe wynagrodzenie, czas itd.” A może to przepisy prawa zamykają nam drogę do
polubownego rozwiązania konfliktu? O ile Zamawiający prywatni mają większą swobodę w dysponowaniu finansami,
odpowiadają przed swoimi akcjonariuszami, zarządem o tyle Zamawiających publicznych w sposób znaczący ograni-
cza dyscyplina finansów publicznych.
W naszej ankiecie (do Raportu o sporach budowalnych) nasi respondenci wskazywali, że jedną z głównych przyczyn
powstałych sporów, jest brak lub zwłoka w podejmowaniu decyzji. Niemniej istotne jest, że Profesjonaliści uważają,
że winne takiemu stanowi rzeczy są bardziej przyczyny systemowe, niż faktyczne działania, czy intencje stron. Uwa-
żają oni, że na drodze do porozumienia stoi domniemanie, że takie porozumienie mogłoby być połączone
z odpowiedzialnością rozumianą jako przypisanie winy i wyciagnięcia konsekwencji wobec tych, którzy „dopuściliby
się” porozumienia.
Wobec tego co wybrać: Rozwiązanie czy Rozstrzygnięcie sporu? Dla mnie jako Mediatora odpowiedź jest niezwykle
prosta – Rozwiązanie sporu na drodze Mediacji - oczywiście!
Liczba wniosków o zatwierdzenie ugody

28
Inżynier. Partner CAS, Ekspert ds. Kosztów. Członek Polskiej i Mazo-
wieckiej Okręgowej Izby Inżynierów Budownictwa oraz Stowarzysze-
nia Kosztorysantów Budowlanych – SKB, biegły sądowy przy Sądzie
Okręgowym w Warszawie z zakresu kosztorysowania, organizacji
i zarządzania w budownictwie. Posiada szerokie międzynarodowe
doświadczenie w zarządzaniu kosztami inwestycji oraz doradztwie
kosztowym i kontraktowym w każdej fazie procesu inwestycyjnego.
Daniel Kajrukszto
+48 606 456 663
daniel.kajrukszto@caservices.pl
Dopiero w umowach podpisywanych od stycznia tego roku Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad zaczę-
ła wpisywać do kontraktów nowe klauzule oparte na wskaźnikach Głównego Urzędu Statystycznego, obejmujące
koszyki waloryzacyjne, w których skład wchodzą ceny paliwa, asfaltu, betonu, stali, kruszyw, oraz średniego wyna-
grodzenia w branży.
Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad stosuje te nowe klauzule waloryzacyjne we wszystkich kontraktach
podpisywanych od 21 stycznia 2019 roku. W zamyśle klauzule dotyczą wszystkich umów, które trwają dłużej niż
12 miesięcy i obejmują nie tylko wynagrodzenie generalnego wykonawcy wynikające z umowy, ale również zakresy
robót podwykonawców.
Samo wprowadzenie nowych zasad jest pozytywnym sygnałem dla branży, który jest traktowany jako uznanie
konieczności zmian i przyznanie, że dotychczasowe mechanizmy przewidziane na okoliczność zmian cen (klauzule
waloryzacyjne) nie prowadzą do osiągnięcia oczekiwanych przez strony efektów. Zamawiający oczekują też zapew-
ne, że w obliczu ewidentnych tendencji wzrostowych oferenci nie będą uwzględniać ryzyka wzrostu kosztów w cenie
kontraktowej.
Czy nie są to nadzieje na wyrost?
Zapytani przez nas w ankiecie przedstawiciele branży nie wierzą w skuteczność nowych klauzul waloryzacyjnych.
Po pierwsze, nie rozwiązują one rzeczywistego problemu, jakim jest brak odpowiedniej waloryzacji najbardziej defi-
cytowych projektów w toku. To właśnie te projekty i sytuacja w której znaleźli się ich wykonawcy, stanowią główne
źródło problemów branży. Prowadzone rozmowy w sprawie tzw. szybkiej ścieżki ugodowej zakończyły się fiaskiem.
Oznacza to, że ci wykonawcy, którzy pozostaną na rynku, będą ubiegać się o nowe zlecenia z bagażem strat, które
będą chcieli sobie powetować.
Po drugie, skuteczność szczegółowych rozwiązań i ich wpływ na pozycję stron umów o roboty budowlane wciąż stoi
pod znakiem zapytania. W szczególności należy oczekiwać odpowiedzi na następujące pytania?
- Czy nowe wskaźniki zmiany cen okażą się bardziej adekwatne?
Podstawowym problemem obowiązujących wcześniej mechanizmów waloryzacyjnych nie była bowiem matematycz-
na formuła, lecz brak odzwierciedlenia rzeczywistych zmian w wartości wskaźników statystycznych. Nowe metody
obliczania waloryzacji w dalszym ciągu będą się opierać częściowo o wskaźniki makroekonomiczne Głównego Urzę-
Czy nowe mechanizmy waloryzacji ceny
będą efektywne?

du Statystycznego (jak na przykład wskaźnik inflacji konsumenckiej), których adekwatność w odniesieniu do zmian
kosztów w budownictwie była powszechnie kwestionowana.
- Czy ponowne ograniczenie wysokości faktycznie możliwej waloryzacji ceny stanowi gwarancję sprawiedliwego
podziału ryzyka?
Wysokość waloryzacji została praktycznie ograniczona do +/-5 proc. wartości umowy (50% z maksymalnie 10%
kwoty wynagrodzenia). W ten sposób w przypadku wystąpienia w okresie realizacji wyższych wahań cen niż 10%
konsekwencje tych zmian poniesie tylko jedna strona. Zabezpieczenie przed nadzwyczajnym ryzykiem nie może zo-
stać uznane za skuteczne, jeżeli działa tylko wtedy, gdy takie ryzyko nie okaże się nadzwyczajne (czyli faktycznie się
nie zmaterializuje). W obecnej sytuacji, kiedy wzrosty kosztów w okresie 2016-2018 osiągnęły nawet ponad 30%,
wykonawcy nawet mimo obowiązywania nowych zasad byliby zmuszeni do ich poniesienia.
- Czy zwiększenie realnej możliwości zmniejszenia ceny kontraktowej będzie bez wpływu na wartość ofert?
Wprowadzenie nowych mechanizmów waloryzacji cen po okresie spektakularnych wzrostów oznacza potencjalne
ryzyko spadku cen w stosunku do obecnego, wysokiego poziomu. Zdaniem autora, wykonawcy muszą liczyć się ze
spadkami wynagrodzenia związanymi z ujemnymi wahaniami cen poszczególnych czynników produkcji. Może rów-
nież dojść do konieczności obniżenia wynagrodzenia podwykonawcom. Znając realia procesu inwestycyjnego,
w tym charakterystycznego łańcuszka zależności obejmującego coraz to mniejsze przedsiębiorstwa podwykonawcze,
byłoby to w praktyce bardzo trudne. Zanim takie procedury przyjmą się praktyce, najbezpieczniejszym rozwiązaniem
byłoby dla tych przedsiębiorstw uwzględnienie w cenie ryzyka spadku cen.
- Czy określone w umowie ryzyko wykonawcy zostanie uwzględnione w cenie ofertowej?
Należy także podkreślić, że nowe mechanizmy waloryzacyjne definiują wysokość ryzyka wzrostu cen po stronie
wykonawcy. Pomimo, że jasne określenie zobowiązania jest co do zasady właściwe, to jednak konkretne wskaza-
nie wartości ryzyka kontraktowego z powodu wzrostu kosztów oznacza, że oferenci mogą (powinni) je uwzględnić
w swoich kosztorysach ofertowych. W konsekwencji więc zamawiający tak czy inaczej zapłacą za to ryzyko, bez
względu na to, czy się ono zmaterializuje, czy nie. W przypadku, gdyby takie ryzyko leżało po stronie zamawiającego,
zapłaciłby on za nie tylko wtedy, gdyby taki wzrost cen faktycznie nastąpił.

30
O CAS
CAS Sp. z o.o. działa na rynku usług doradczych branży budowlanej z myślą o wszystkich podmiotach biorących
udział w procesie inwestycyjnym. Celem CAS jest zapobieganie powstawaniu sporów na różnych etapach realizacji
projektu oraz rozwiązywanie sporów poprzez przygotowywanie roszczeń i obronę przed roszczeniami. Wspieramy
jako Ekspert w trakcie negocjacji, mediacji jak i w trakcie postępowań przed sądami powszechnymi oraz arbitrażo-
wymi, minimalizując ich negatywne skutki. Profesjonalnie i zachowując obiektywne stanowisko wobec poznawanych
faktów, Eksperci CAS analizują dokumenty, zapoznają się z oświadczeniami stron i na ich podstawie opracowują
opinie, przeprowadzają analizy oraz rekomendują zastosowanie odpowiednich rozwiązań.
CAS tworzy zespół doświadczonych Ekspertów i Specjalistów współpracujących ze sobą od kilkunastu lat, realizując
z sukcesami projekty krajowe i międzynarodowe, związane z zarządzaniem kontraktami, kosztami i harmonogramem
inwestycji, roszczeniami oraz rozwiązywaniem sporów, w różnych sektorach. CAS stawia na sukcesywny rozwój i
ciągłe podnoszenie kwalifikacji naszych Ekspertów i Specjalistów, tak aby móc zapewnić jak najwyższy standard
realizowanych i oferowanych usług dla obecnych i przyszłych Klientów.
CAS Sp. z o.o.
ul. Pańska 98 lok. 7,
00-837 Warszawa
+48 608 470 354
cas@caservices.pl

Opracowanie ankiety:
Maciej Kajrukszto
Jan Gandziarowski
Maria Bańkowska
Marta Trynkowska
Redakcja:
Maciej Kajrukszto
Jan Gandziarowski
Marta Trynkowska
Kalina Wośkało
Daniel Kajrukszto
www.caservices.pl
Skład i projekt graficzny:
Łukasz Strzelczyk
www.letsgobold.com

CAS raport

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to CAS raport

Similar to CAS raport (20)

More from Grupa PTWP S.A.

More from Grupa PTWP S.A. (20)

CAS raport