Panitikan sa bisaya

2. Sa usa ka mahalayo nga lungsud sa
Maguindanao, adunay usa ka gamhanan og
bal-anong Sultan nga nag-ngan na si
Hasaan. Tungud sa iyahang pagkabut-an,
ginatahod og gihigugma siya sa mga tao
ngadtong lugara. Pero sa tanan-tanan, ang
Sultan og ang iyang asawa na si Dayang
kay masulub-anon, tungod kay wala pa
sila’y anak. Halos kada-adlaw sila naga-
ampo ni Allah nga hatagan na sila og anak.

3. Usa ka adlaw, ginatuman ni
Allah ang ila gihandum na magka-
anak. Ginghatagan na sila ni Allah
og usa ka batang babaye pero
kaning bataa kay pirteng ituma og
pagkamaot. Duri ang gipangan sa
bata, bisag sa iyang hitsura
ginhigugma gihapon siya sa iyang
pamilya.

4. Sa di madugay, midaga na si
Duri. Pero walay bisag usa nga
nangusog na manguyab sa iyaha.
Para di siya maguol iya nalang
gigamit ang bakante niyang oras sa
pagtabang sa mga tawo og tungud
niini gimahal og gitahod siya sa
mga manulupyo sa ilahang lugar.

5. Ug sa dihang miabot ang malabihang
kaiinit, naggutom tanan tawo nga
nagapuyo sa ilahang lugar. Tungud sa
pagka-buutan ni Duri nagbalay-balay siya
og nanghatag og mga pagkaon. Tungud sa
kalisod sa pagsilbi ni Duri sa katawhan,
wala na makaya sa iyahang lawas. Nasakit
siya og sa di madugay namatay. Tanan tawo
sa ilahang lugar nagmasulub-on sa iyang
pagkamatay.

6. Nilabay ang mga adlaw adunay
mitubo nga kahoy sa gilubngan ni
Duri. Aduna kini bunga nga lain og
hitsura na lain pud og baho. Wala’y
bisag-usa nga miduol og mikuha sa
madamo nga bunga sa kahoy.
Sa pag-abot og utro sa tinggutom
nahuna-hunaan sa mga tao nga kaonon
ang dako nga bunga niini.

7. “Kalami! Katam-is sa bunga bisag
lain ang hitsura og baho!” puno sa
pagdayeg na ginasulti sa mga tawo.
Nakabalita niini ang Sultan og iyang
nahinumduman ang iyang anak na si
Duri og sa kabut-an niini. Maong ang
kahoy gisunod sa pangan ni Duri og sa
milabay na panahon kay gitawag na
kini nga Duri-an og karon nahimo
kinig Durian.

8. Ni: Antonio, Emilio Martinez

9. Sa usa ka pulo sa baybayon sa Dagat-
Bisaya na kung tawgon kay Bohol, adunay
mag-asawa nga nagpuyo na ilado tungud sa
ilang tulo kabuok nga anak nga adunay
napakaanindot nga nawong nga
nagpasigarbo pirmente kung adunay dula sa
pinakahitsuraan sa lugar. Ang mag-asawa
kay ilado sa pangan nga Tandang Kaloy og
Impong Inday. Ang ila tulo ka maadunahan
nga mga anak kay ilado sa ilang mga agnay
na: Loleng, Isyang, og Minda.

10. Tungod sa sobra na paghigugma
nila Tandang Kaloy og Impong
Inday sa ilaha tulo kaanak,
nasobraan sab ang pagwinaypos
niini. Sa tibuok hapon, parehas sa
mga nimpa sa sapa wala sila’y
ginabuhat, nagpalabay lang sila sa
oras sa daplin sa kadagatan.

11. Si Loleng pirmanente siya manguha
og sigay nya takubo sa baybayon. Si
Isyang manguha pud siya og gagmayng
bato og si Minda pud kay naglingaw-
lingaw sa iyang kaugalingon sa pagtan-
aw sa mga bawd. Naandan na sa mag-
igsoon nga manganta, magkinataw-
anay og magginukuray sa daplin sa
baybayon.

12. Sa pagkagusto ni Impong Inday
nga dili kubalon ang mga kamot sa
iyahang mga anak siya ang magbuhat
sa tanan buhatonon sa ilang balay og
sa ilang tanuman. Ug si Tandang
Kaloy iyaha nalang man giantos ang
magtrabaho na siya ra usa para
masunod ang tanan gustuhon sa
iyahang mga anak nga mga hitsuraan.

13. Tungud sa sobra na pagpangga nina
Loleng, Minda og Isyang, midako sila
nga wala’y mga bili ang mga utok sa
pagdalaga nila midako sila nga
mahinambugon, maparaygon, og
madinaogon sa ilang isig ka tawo. Bisag
sila tulo ang pinakahitsuraan sa ilang
lugar wala bisang usa sa mga batan-on
sa ilahang lugar ang nahagusto nga
manguyab sa ilaha.

14. Sa paglabay sa mga adlaw padayon
gihapon ang sayop nga pagpadako sa
ilahang mga anak sila Tandang Kaloy og
Impong Inday, gigusto sa Kaplaran nga
magdungan og kasakit ang mag-asawa.
Nagahigda na lamang sa banig ang mag-
asawa tungod sa ilang pagkasakit unya
wala pa nila natudlu sa ilahang mga anak
kung unsa ang mga buhatunon sa balay og
unsaon ang pagpanginabuhi aning
kalibutan.

15. Umabot ang adlaw nga nisamot ang
sakit sa mag-asawa og di na sila katindog
sa ila higdaanan wala man lang bisag usa
sa ilang mga anak ang mingduol og
minghatag sa ilaha og kalan-on.
“Lutui mi sa inyong inahan og kalan-on…
bisag gamay lang na linugaw…!” Ang
giyamar sa mag-asawa kay tungod gigutom
napud sila.

16. Pero wala sa tulo nila nga anak ang
mituman sa sugo nila Kaloy og Inday. Busa
nagtinudlu-ay kini tungod sa pagkatapulan
og wala pud sa mag-suon ang kaantigo
magluto.
Tungud niadto nagmasulub-on og
nasuko ang mag-asawa nga nagbunga sa
pagsumpa nila sa ilang kaugalingong mga
anak:

17. “Unta mahimu sila og kayutaan nga
gipalibutan og katubigan ang tagsa-tagsa sa
ilahang mga anak, para wala’y matakdaan sa
ilahang wa’y pulos nga batasan”.
Pagkahuman sa pagsulti sa sumpa sa mag-
asawa dungan silang nagutlan og ginhawa.
Paglabay sa mga adlaw gikan paglubong
sa mag-asawa natuman gayod ang ila sumpa
sa ilahang mga wa’y batasan nga mga anak.

18. Usa ka hapon, samtang sina
Loleng, Isyang og Minda kay nanguha
og sigay og takubo sa baybayon, may
usa ka tigulang nga nagdala og
sungkod ang mikalit og pakita sa
ilahang atubangan. Nalubatan ang
mag-suon og muikyas unta sila, pero
usa kashagit sa tigulang murag
midikit ang ilahang tiil sa balas og di
sila kalakaw.

19. “Ang sumpa sa inyuha gikan sa inyung
mga ginikanan”- ingon ang tigulang – “kay
gidungog sa kalangitan! Ang inyu kasakit,
karun dayun mahimo kamu nga mag-suon
mahimung tulo kabuok nga isla/pulo dinhi
sa baybayon dapit sa Dagat-Bisaya’’
pagkahuman og sulti ani sa tigulang iya gi-
usausa og tudlo ang tulo kamagsuon gamit
ang sungkod og murag buwa nga mikalit og
kawala ang tigulang kadungan pud niini ang
pagkawala sa tulo ka mga hitsuraan nga mga
babaye.

20. Pagkaugma, natingala ang mga tawo sa
pagkakita sa tulo ka pulo ang nagpatim-aw
sa tiilan na karon kay ginatawag na nga
Bohol. Sukad niadto, kada-tungang gabii,
ang mga nagpuyo sa Baybayon sa Dagat-
Bisaya adunay madunggan nga maluy-
anon nga mga pag-ago, nya ila-ila
ginghuna-huna mao siguro kini ang pag-
ago sa tulo ka mga pinakahitsuraang
babaye sa ilahang lugar nga wa
nagmasinugtanon sa ilahang ginikanan.

21. WAKASNag-uulat: ISABEL GUAPE 