1. Аж ахуйн харилцааны
эрх зүйн харилцааны
хэлбэр, аж ахуй нэгжийг
байгуулах бүртгэх
журам

2. Төлөвлөлт:
А. Компаний ерөнхий ойлголm, эрх зүйн чадамж
Монгол улсын 1991 оны “Аж ахуйн
нэгжийн тухай хууль”-д компанийн
ойлголт, төрөл, үүсгэн байгуулах
журам, дүрмийн сангийн доод хэмжээ, гишүүний
эрх үүрэг, удирдлага, зохион байгуулалтын
асуудлыг зохицуулж өгснөөр компани хэмээх аж
ахуйн нэгж хөгжих үндэс суурийг тавьсан юм

3.  Аж ахуйн нэгжийн тухай хуулийн 23-ийн
1-д заасанчлан “Гишүүдийн хувь
хөрөнгөнөөс бүрдэх дүрмийн
сантай, өөртөө гишүүдээс тусгайлан
өмчилсөн эд хөрөнгөтэй, хүлээсэн
үүргээ өөрийн эд хөрөнгөөрөө
хариуцдаг, гишүүн нь компанийн
хүлээсэн үүргийн талаар хариуцлага
хүлээдэггүй аж ахуйн нэгжийг компани
гэнэ” хэмээн тодорхойлж байв

4.  Улмаар тус хуулийн дараа
нөхөрлөл, компанийн харилцааг
нарийвчлан зохицуулсан Нөхөрлөл
компанийн хууль 1995 онд батлагдсан
бөгөөд энэ хуульд заасны дагуу
компани нь хувьцаат болон
хязгаарлагдмал хариуцлагатай компани
хэмээн ангилагдаж одоо мөрдөгдөж
байгаа хууль тогтоомжид ч энэ ангилал
хэвээр байгаа юм.

5.  2002 оны 09 сарын 01нээс хүчин
төгөлдөр үйлчилж эхэлсэн шинэ
иргэний хуулийн 34-р зүйлд “Хувь
нийлүүлэгчдийн оруулсан хөрөнгө нь
тодорхой тооны хувьцаанд
хуваагддаг, өөрийн тусгайлсан
хөрөнгөтэй, ашгийн төлөө үндсэн
зорилготой хуулийн этгээдийг компани
гэнэ.” Хэмээн тодорхойлсон байна

6.  Түүнчлэн иргэний эрх зүйд хуулийн
этгээдийг:
- хуулиар нэрлэгдсэн
- хуулиар нэрлэгдээгүй гэж
ангилдаг

7.  Компанийг өмчийн хэлбэрээс нь
хамааруулж:
 Хувийн
 Төрийн
 Холимог гэж ангилдаг.

8.  Мөн хуулийн этгээд болох компанийг
үүсгэн байгуулах арга
хийгээд, гишүүдийн хүлээх
үүрэг, хариуцлага, эзэмшиж буй
хувьцаагаа захиран зарцуулах аргаас нь
хамаарч

9.  Хувьцаат компани
 Хязгаарлагдмал хариуцлагатай
компани гэж ангилна
Мөн үүнтэй төсөөтэй байдлаар
компанийг
 Нийтийн
 Хувийн гэж ангилна

10.  Өөрөөр хэлбэл нийтэд хандаж
хувьцаагаа худалдаж авахыг санал
болгодог, хувьцаа нь хөрөнгийн биржээр
борлогддог компанийг нийтийн компани
гэдэг бол гишүүд нь хувьцаагаа өмчлөх
эрхээ бусдад чөлөөтэй
шилжүүлдэггүй, хөрөнгийн биржээр
хувьцаа нь борлогддоггүй компанийг
хувийн компани гэнэ.

11. Компанийг үүсгэн байгуулах
 Компанийг шинээр буюу хуулийн
этгээдийг өөрчлөн байгуулах замаар
байгуулж болно. Түүнчлэн Компанийг
хувьчлах замаар үүсгэн байгуулах
тохиолдолд үүсгэн байгуулагчийн
үүргийг төр хүлээнэ. Хувьцаат
компанийг үүсгэн байгуулахад дараах
үе шатыг дамжина.

12. 1. Төслөө боловсруулж хувьцааны
захиалга авах үе шат
2. Дүрмээ баталж, үүсгэн байгуулах
хурлаа хийх үе шат
3. Компанийг бүртгүүлэх үе шат

13.  Төслөө боловсруулж хувьцааны
захиалга авах үе шатанд төсөл хэмээх
баримт бичгийг боловсруулах бөгөөд
ийм баримт бичиггүйгээр Компани
үүсгэн байгуулагдах боломжгүй

14.  Учир нь Компанийг үүсгэн байгуулахад
шаардагдах эд хөрөнгийг хуримтлуулах
асуудал дээрх төсөл хэрэгжсэнээр
шийдэгдэнэ. Гэтэл энэ асуудлыг төсөл
боловсруулах замаар компанийг үүсгэн
байгуулах явцдаа шийдвэрлэх
боломжийг хуулиар олгосон байдаг.

15.  Компаний тухай хууль
 ХОЁРДУГААР БҮЛЭГ Компани, түүний
эрх зүйн байдал
 З дугаар зүйл. Компани, түүний хэлбэр

16. 3.1. Хувь нийлүүлэгчийн оруулсан
хөрөнгө нь тодорхой тооны хувьцаанд
хуваагддаг, өөрийн тусгаарласан эд
хөрөнгөтэй, үндсэн зорилго нь ашгийн
төлөө хуулийн этгээдийг компани гэнэ.

17. 3.2. Хувьцаа нь тухайн компанийн хувь
нийлүүлсэн хөрөнгийн өмчлөлд оролцох
эрхийг нотлох бөгөөд компанийн аливаа
нэг эд хөрөнгийг тусгайлан өмчлөх
эрхийг нотлохгүй.

18. 3.3. Хувьцаа эзэмшигчийн эрхийг энэ
хууль болон компанийн дүрмээр
тогтооно. Хувьцаа эзэмшигч нь ногдол
ашиг авах, хувь нийлүүлэгчдийн хуралд
оролцож хэлэлцэж байгаа бүх
асуудлаар болон зарим асуудлаар
санал өгөх, компанийг татан буулгасны
дараа үлдсэн эд хөрөнгийг
худалдсанаас олсон орлогоос хувь
хүртэх зэрэг үндсэн эрх эдэлнэ

19. 3.4. Компани нь дараахь хэлбэртэй
байна:
3.4.1. хувь нийлүүлэгчийн оруулсан
хөрөнгө нь хувьцаанд
хуваагдаж, хувьцаа нь нийтэд чөлөөтэй
арилжаалагддаг нээлттэй буюу
хувьцаат компани

20.  3.4.2. хувь нийлүүлэгчийн оруулсан
хөрөнгө нь хувьцаанд
хуваагдаж, түүнийг захиран зарцуулах
эрх нь компанийн дүрмээр
хязгаарлагддаг хаалттай буюу
хязгаарлагдмал хариуцлагатай компани.

21. Анхаарал тавьсанд
баярлалаа