Eksisozluk

EKŞİ SÖZLÜK: POSTMODERN ELEKTRONİK KÜLTÜR
Emet Gürel*- Mehmet Yakın**

ÖZET
Bu çalışma kapsamında, suser olarak adlandırılan yazarların bazı sözcük ve kavramlar üzerine
düşüncelerini yazdığı ve bunların sözlük tarzında sıralanarak ziyaretçilere sunulduğu bir İnternet
sitesi olan Ekşi Sözlük konu edilmektedir. Bu bağlamda öncelikli olarak, en çok ziyaret edilen
Türkçe siteler arasında yer alan Ekşi Sözlük mercek altına alınmaktadır. Ardından sözlük tanımı-
na alternatif bir bakış açısı getiren ve kendiliğinden düzen esasına göre işleyen söz konusu sanal
oluşum, postmodern elektronik kültür bağlamında örneklendirilerek incelenmektedir.
Anahtar kelimeler: Ekşi Sözlük, Postmodernizm, İnternet, Kültür, Elektronik Kültür

SÖZLÜK SOURTIMES: POSTMODERN ELECTRONIC CULTURE

ABSTRACT
Within this study which has a title of “Sözlük Sourtimes: Postmodern Electronic Culture”, Ekşi
Sözlük which presents the ideas of authors -called suser- about some words and concepts by of-
fering the visitors in a certain line as a dictionary is examined. In such manner Ekşi Sözlük, which
takes part among the top Turkish web sites, has been explored in details. Then such imaginary
formation that brings a new point of view to the definition of dictionary and spontaneous order
principle is examined by sampling in the basis of postmodern electronic culture context.
Keywords: Sözlük Sourtimes, Postmodernism, Internet, Culture, Electronic Culture
sözleri ve anlamlar ile değişik kullanışlarını
GİRİŞ
gösteren eser olarak tanımlanmaktadır. Bir
Şubat 1999 tarihinden bu yana, www. dilin bütün veya belli bir çağda kullanılmış
eksisozluk.com -sozluk.sourtimes.org- adresi kelime ve deyimlerini alfabe sırasına göre
üzerinden faaliyet gösteren Ekşi Sözlük; sözcük, tanımlayan, açıklayan veya başka dillerdeki
terim, kavram ve kişilere ilişkin bilgi, deneyim, karşılıklarını veren eser olan sözlük
gözlem, espri, yorum, anket, link ile kaynak http://www.tdk.gov.tr/tdksozluk/sozbul.ASP?
içeren interaktif bir platform ve veri tabanı Kelime=%20sözlük; 08.08.2006); kelimelerin
olarak tanımlanabilmektedir. Türkiye’nin en çok anlamlarına, okunuşlarına, etimolojilerine ve
takip edilen web siteleri arasında yer alan ve cümle içindeki kullanımlarına ve farklı diller-
Türkiye’de siber kültürün oluşumunda önemli deki ifade şekillerine ilişkin bilgiler sunan bir
bir rol üstlenen site, başarılı ve öncü bir İnternet referans kaynağı niteliğindedir.
oluşumu olarak dikkat çekmektedir. Doğrunun
ne olduğuna ilişkin kalıpların sorgulanmasına Yeni iletişim teknolojileri ve İnternet, yaşama
aracılık eden ve kendiliğinden düzen esasına dair tüm alanlara nüfuz ederek, kavram ve
göre işleyen sanal bir oluşum olan Ekşi Sözlük, değerlerin değişimine aracılık etmektedir. Bu
çağcıl dünyaya özgü bir iletişim biçimini ta- noktada geleneksel sözlük anlayışının da yeni
nımlaması nedeniyle postmodern elektronik iletişim teknolojileri ile uyumlaşarak değişime
kültür bağlamında incelenebilmektedir. ayak uydurduğu ve sanal ortamda mevcudiye-
tini ilan ederek e-sözlük anlayışına dönüştüğü
I. EKŞİ SÖZLÜK FENOMENİ görülebilmektedir. Çağcıl dinamikler ile bağ-
lantılı olarak gündeme gelen e-sözlük -e-
Sözlük -dictionary-; bir dilin ya da dillerin dictionary-, İnternet üzerinde faaliyet gösteren
kelime hazinesini -sözvarlığını-, söyleyiş ve ve kelime ya da deyimleri alfabetik bir açılımla
yazılış şekilleriyle veren, kelime kökünü esas sunan platform olarak tanımlanabilmektedir.
alarak, bunların başka unsurlarla kurdukları Geleneksel sözlük anlayışına ilişkin kalıpları

* Yrd. Doç. Dr., Ege Üniversitesi İletişim Fakültesi
**
Arş. Gör., Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü

Selçuk İletişim, 4, 4, 2007

yıkan ve çağcıl bir referans kaynağı olarak siber kültür; bilgisayar ve iletişim ağları üze-
değerlendirilebilen Ekşi Sözlük; e-sözlük anla- rinden yerel, etnik, dini ve ulusal kültürlere
yışına paralel bir görünüm arz etmekle birlikte, ulusal ve uluslararası kitlelerin ulaşabilmesi
e-sözlük anlayışının sınırlarını zorlayan ve aşan anlamına gelmektedir (Irvine, 04.08.2005).
bir niteliğe sahiptir. Öyle ki Ekşi, doğru kav-
ramının ne denli değişken olabileceğini ve Ekşi Sözlük; yerel, etnik, dini ve ulusal kültüre
doğruya pek çok farklı açıdan bakılabileceğini ilişkin sağlam bir referans kaynağı olarak nite-
ortaya koymaktadır. lenebilmektedir. Çalışma kapsamında değinile-
ceği üzere yazarların kavram, olgu ve süreçlere
Ekşi Sözlük, doğrunun ve bilginin yanı sıra ilişkin alternatif tanımları; gündem ile ilgili
toplumsal bazda etkili olan pek çok tabu ve yorum ve değerlendirmeleri; gündem maddele-
değerin sorgulanmasına aracılık ederek kendine rini halktan bir insan olarak ele almaları ve
özgü bir kültür oluşturmuştur. Amatör bir giri- kamuoyunun nabzını tutmaları Ekşi’nin bir
şim olarak faaliyete geçmesine rağmen, 1999 fenomen olarak algılanmasını ve siber yaşama
yılından bu yana oldukça büyük yol kaydeden damgasını vurmasını sağlamaktadır. Bu anla-
ve popüler bir web sitesi haline gelen Ekşi, mıyla Ekşi Sözlük’ün çağcıl Türkiye’ye dair
yarattığı kültürle İnternet üzerindeki alışılmış önemli ipuçları içerdiğini ve Türk insanının
sözlük konseptinin değişimine aracılık ederek kültürel değişimine ışık tuttuğunu ifade etmek
benzeri oluşumlara ilham vermiş ve bir feno- mümkündür.
men konumuna yükselmiştir. Bu bağlamda
Ekşi Sözlük’ün, oluşumuna öncülük ettiği A. EKŞİ SÖZLÜK NEDİR?
elektronik kültürle küresel ve yerel değerleri
bir potada eriterek yeni bir siber uzamın ortaya Ekşi Sözlük, her türlü kelime ve kavram hak-
çıkmasına aracılık ettiğini ileri sürmek müm- kında kayıtlı yazarların yorumlarını içeren ve
kündür. katılımcı sözlük -collaborative hypertext
dictionary- özelliği gösteren bir web sitesidir.
Siber uzam -cyberspace-, dünyanın bilgisayar Bir bilgisayar programcısı olan ve ‘ssg’ rumu-
ve iletişim hatlarıyla yaratılan ve beslenen zu -nickname- ile tanınan Sedat Kapanoğlu
paralel bir evrenidir (Mutlu 2004: 253). Terim tarafından, 15 Şubat 1999 tarihinde yaratılmış-
olarak, ilk kez William Ford Gibson (1) tara- tır. Kişisel bir günlük -blog- olmasına ve ama-
fından kaleme alınan ve bilim kurgu literatürü- tör bir nitelik taşımasına rağmen kısa sürede
nün en önemli eserleri arasında yer alan popülarite kazanan bu sanal oluşum, Türki-
Neuromancer -Matrix Avcısı- isimli romanda ye’nin en çok takip edilen siteleri arasına gir-
kullanılmıştır (Gibson 1984). Siberpunk akımı- miş ve kendi alt kültürünü oluşturmuştur.
nın babası kabul edilen Gibson
(www.williamgibsonbooks.com), yazınsal big Kavram ve konsept sınırlaması olmaksızın,
bang - büyük patlama - olarak adlandırılan herhangi bir konu, durum ya da kişi ile ilgili
ve Silikon Vadisi’nden Wall Street’e dek tüm bilgi, haber ve yorum niteliği taşıyan ifadeler
teknoloji uzmanlarının esin kaynağı olan söz içeren bir site olan Ekşi Sözlük; yazarlar tara-
konusu romanda, teknolojik gelişme sonucunda fından açılan entry -giriş ya da kayıt- ile metin
insan kültüründe ve iş yaşamında ortaya çıkan içinde yer alan bağlantılar ve ‘bakınız’ şeklinde
yeni ve karşı konulmaz evreyi ‘siberuzam’ verilen linkler nedeniyle sonsuz çağrışımlara
terimi ile tanımlamaktadır. olanak veren bir platformdur. Dolayısıyla kap-
samı sürekli olarak genişleyen Sözlük’ün yaşa-
“Siberuzam, bilgisayar ağlarının birbirine bağ- yan bir organizma olduğunu ve her an geliş-
lanması neticesinde gündeme gelen ve insan- mekte olduğunu ileri sürmek mümkündür.
makine ilişkisi temelinde ortaya çıkan dönü-
şümü nitelemektedir” (Stratton 2002: 80). Her Şubat 1999 - Eylül 2006 itibariyle, 10729 ka-
geçen gün gelişen ve genişleyen siberuzam, yıtlı yazar ile 1.195.594 başlık kapsamında
tıpkı içinde bulunduğumuz gerçek yaşam gibi 5.939.607 entrye -girişe- sahip bir oluşum olan
kendine özgü bir kültüre sahiptir. Çok kültür- Ekşi Sözlük’ün en önemli özelliği, katılımcılık
lülük ve değer paylaşımı gibi konularda en esasına göre işlemesidir. Üye yazarların katkı-
iyimser yaklaşımlardan biri olarak kabul gören larıyla sürekli olarak gelişen ve güncellenen bir

204

Ekşi Sözlük: Postmodern Elektronik Kültür (203-219)

bilgi havuzu olan Ekşi, katılımcı sözlük niteliği yaparak dolaşan gezginler, oluşumuna ve geli-
taşımaktadır. Katılımcı sözlük -collaborative şimine aracılık ettikleri bu rehber sayesinde
hypertext dictionary-, hipermetin -hypertext- ziyaret ettikleri gezegenlerde ihtiyaç duydukla-
ile yapılan ve www -world wide web- üzerinde rı yaşama dair önemli bilgileri ve resmi kay-
işleyen sözlük olarak tanımlanabilmektedir. naklarda yer almayan ipuçlarını öğrenebil-
Sisteme üye olan kişilerin ‘yazar’ statüsüyle mektedirler (Adams 2002).
belirli konulara ilişkin fikir ve görüşlerini be-
yan etmesi esasına göre işleyen katılımcı söz- Ekşi Sözlük de tıpkı Otostopçunun Galaksi
lük; belirli bir konsept ile sınırlandırılmamış Rehberi gibi, yaşama dair önemli bilgileri ve
olması, yazarların nispeten özgür ve yaratıcı ilginç ayrıntıları okurlarla paylaşmaktadır.
hareket etmesine olanak tanıması ile forumlar- Yazarların yaşamın içinden kişiler olmalarının
dan; ansiklopedik bilginin ötesinde bilgi akta- yanı sıra bilgi aktarımından samimi ve içten bir
rımına izin vermesi, yazarların kişisel yorum üslup kullanmaları, her iki platformun da resmi
ve düşüncelerine açık olması ve görüş çeşitlili- kaynakların tekdüze sunumuna alternatif olarak
ğine fırsat vermesi ile de interaktif sözlükler- algılanmasını, gerçekliği monotonluktan uzak
den farklı bir görünüm arz etmektedir. ve farklı bir içerikle sunarak öğrenmeyi eğlen-
celi kılmalarını sağlamaktadır. Böylelikle okur,
Katılımcı sözlük anlayışının dünyadaki ve her daim güncel bilgiye kavuşabilmekte ve
Türkiye’deki başarılı öncülerinden olan Ekşi yaşam algısını daha renkli bir şekilde kurgula-
Sözlük ile bilim kurgu literatürünün önemli yabilmektedir. Bu noktada Otostopçunun Ga-
eserlerinden biri olan The Hitchhiker’s Guide laksi Rehberi serisinde konu edilen elektronik
to the Galaxy -Otostopçunun Galaksi Rehberi- rehberin; kaleme alındıktan onlarca yıl sonra
arasında benzerlik kurmak olasıdır. İngiliz günümüz İnternet dünyasında Ekşi Sözlük
yayın kuruluşu BBC tarafından gerçekleştirilen (sozluk.sourtimes.org), Wikipedia (www.wiki
The BBC Big Read anketinde İngiliz okuyucu- pedia.org), Everything2 (www.everything2.
lar tarafından en iyi dördüncü roman seçilen com) ve h2g2 (www. bbc.co.uk/dna/h2g2/)
(http://www.bbc.co.uk/arts/bigread/top100.sht başta olmak üzere bireysel katılımla gerçekle-
ml, 01.09.2006) Otostopçunun Galaksi Rehbe- şen sözlük, ansiklopedi ve forumlara fikir ön-
ri, Douglas Noël Adams (2) (www. cülüğü yaptığını ileri sürmek mümkündür.
douglasadams.com) tarafından kaleme alınan
beş ciltlik bir seridir. Adams’ın yirmi yedi Bilginin geleneksel varoluşun aksine farklı ve
yaşında büyük üne kavuşmasını sağlayan seri; çağcıl bir biçemle sunumuna aracılık eden Ekşi
BBC’de radyo dizisi olarak yayınlanmasının Sözlük, başarılı ve öncü bir İnternet oluşumu
ardından, 1981 yılında Alan J. W. Bell tarafın- olarak nitelenebilmektedir. Akıllarda ‘kutsal
dan televizyona uyarlanmıştır. Simon Jones ile bilgi kaynağı’ sloganı ile yer eden Ekşi’nin, bu
David Dixon’ın başrollerini üstlendiği televiz- denli dikkat çekmesi ve popülerlik kazanması
yon dizisini, CD ve bilgisayar oyunları takip yapılanması ile de bağlantılıdır. Takipçilerine
etmiştir. Çizgi roman versiyonu hazırlık aşa- rotası belirli olmamakla birlikte keyifli ve
masında olan söz konusu roman beyazperdeye zevkli bir yolculuk vaat eden bu oluşumu,
de uyarlanmıştır. Nisan 2005 tarihinde vizyona örgütlenmesi bağlamında ele almak mümkün-
giren filmin yönetmenliğini Garth Jennigs dür. Amatör bir girişim olarak ortaya çıkan ve
yapmış, başrollerini ise Martin Freeman ile ‘suser’ adı verilen yazarların belirli bir man-
Sam Rockwell üstlenmiştir (http://www. tıkla sisteme dahil edilmesiyle boyut değiştiren
hitchhikers.movies.go.com, 12.09. 2006; http: Ekşi Sözlük, tüm özgürlükçü vurgularına rağ-
//us.imdb.com/title/tt0371724/, 12.09.2006). men son derece totaliter bir yapılanmaya sa-
hiptir. Sözlük’ün kurucusu olan ssg, yazarlar ve
Absürt olayları, ilginç karakterleri, değişik entryler -girişler- üzerinde sahip olduğu doğru-
espri anlayışı ve eleştirel dili ile geniş bir oku- dan gücüyle, dilediği zaman Sözlük’e yazar
yucu kitlesine sahip olan seride konu edilen ve alma ya da Sözlük’ten yazar uçurma -atma-
gezginler tarafından evrenin dört bir yanından ayrıcalığı ile iktidar hiyerarşisinin en üstünde
edinilen bilgilerin derlenmesiyle oluşturulan yer almaktadır.
‘elektronik rehber’, Ekşi Sözlük ve benzeri
oluşumlar ile örtüşmektedir. Evrende otostop

205


Ekşi Sözlük’ün işleyişine ve yapılanmasına göz olmayan entryleri, yazarlara kurallara uygun
atıldığında, son derece yoğun bir hiyerarşinin olarak yeniden düzenleme olanağı da tanıyarak
ve denetim mekanizmasının söz konusu olduğu silebilmekte, sürekli yazarları çaylak yazara
görülebilmektedir. Bu doğrultuda ssg rumuzu - dönüştürebilmekte ve tekrarlanan hataların söz
nickname- ile tanınan Sözlük’ün kurucusu ve konusu olması durumunda ise yazarları sistem-
kural koyucusunun yanı sıra Sözlük’ün şekil- den ihraç edebilmektedirler. Tüm bunların yanı
lenmesinde ve faaliyet göstermesinde aktif bir sıra moderatörler, kendilerini aşan ya da çeliş-
rol üstlenen ‘moderatör’, ‘gammaz’, ‘praetor’ kide kaldıkları durumlarda praetor yazarlara
ve ‘yazar’ statüleri kapsamında gruplanabilen danışabilmektedirler.
kullanıcılar ile yetki alanları şu şekilde özetle-
nebilmektedir: Siteden edinilen bilgiye göre, Eylül 2006 itiba-
riyle 4.061.624 adet entry -giriş- sözlükten
• Moderatör: “Moderatör; denetim- silinmiştir (http://www.sozluk.sourtimes.org,
ci, yönetici ve müdür anlamlarına gelmektedir” 05.09.2006). Bu bağlamda en popüler entry
(Kabaağaç ve Alova 1995: 471). Ekşi Sözlük silinme gerekçeleri; entryde yazılanların Söz-
hiyerarşisinde moderatör, yazarların Sözlük lük formatına uygun olmaması, daha önce
kurallarına uygun olup olmadıklarını denetle- yazılmış olması ya da daha önceki entrylere
yen ve gerektiğinde onları yönlendiren yazarla- göndermede bulunması, Türk Ceza Kanu-
rı tanımlamak için kullanılmaktadır. Sistemin nu’nda belirtilen hususlara aykırı olması, ‘bkz’
işleyişine göz atıldığında, gammaz yazarların -‘bakınız’- fasilitesinin -işlevinin- yanlış kulla-
ispiyonlarını onaylama ya da reddetme yetkisi- nılmış olması, bir başlık altındaki ilk entrynin
ne sahip olan moderatörlerin entry silebilme, tanım olması kuralını göz ardı etmesi, referans
düzeltebilme, yazarı çaylak konumuna düşür- gösterilen ya da diğer bir deyişle ‘bkz’ verilen
me yetkilerine sahip oldukları görülebilmekte- entrynin silinmiş olması, başlıkta yer alan
dir. Bununla birlikte moderatörler, çeşitli du- entrylerin farklı bir başlık altına taşınmış olma-
rumlarda yazarın yazarlık hakkının elinden sı, entrynin alıntı ya da örnek olmadığı halde
alınmasını da Sözlük kurucusuna tavsiye ede- Türkçe olmaması olarak sıralanabilmektedir.
bilmektedirler.
Eylül 2006 itibariyle sayıları dokuzu bulan
Ekşi’nin birbirinden bağımsız yazarların bir moderatör yazarlar; Sözlük kurucusu ssg tara-
araya geldiği ve paylaşımda bulunduğu bir fından, belirli bir koşula uygunluk aranmaksı-
ortam olması, denetimi zorunlu kılmaktadır. Bu zın atanmaktadırlar (http://sozluk.sourtimes.
noktada Sözlük bünyesindeki moderatörler, org; 05.09.2006). Tüm bunların yanı sıra Söz-
mahremiyet ihlallerini kontrol etmek ve lük’te üst çerçevede -frame- bulunan İsta-
entrylerin Türk Ceza Kanunu’na uygunluğunu tistikler Bölümü’nde; ‘moderatör aktivitesi’
denetlemekle yükümlüdür. 26.09.2004 tarihin- başlığı aracılığıyla son bir ayın en çok çalışan
de kabul edilen 5237 sayılı yeni Türk Ceza moderatörünün kim olduğu, ‘moderatör gücü’
Kanunu’nun 6. maddesi g bendinde, ceza ka- başlığı aracılığıyla ise işleyiş sorunlarıyla -
nunları uygulamasında basın ve yayın yolu ile moderasyon- en çok meşgul olan ve en özenli
yayın deyimini; ‘her türlü yazılı, görsel, işitsel davranan moderatörün kim olduğu gibi bilgiler
ve elektronik kitle iletişim aracıyla yapılan tüm kullanıcılara duyurulmaktadır.
yayınlar’ olarak açımlamaktadır (http://www.
tbmm.gov.tr/kanunlar/k5237.html,01.09.2006). • Praetor: Praetor, iktidarı kullanma
Söz konusu madde uyarınca, Ekşi Sözlük üze- yetkisine sahip yargıç ya da eyaleti yöneten en
rinden beyan edilen her türlü düşünce; basın ve yüksek memurdur (Kabaağaç ve Alova 1995:
yayın yolu ile yapılan yayın kapsamına gir- 471). Köken olarak, Roma İmparatorluğu’na
mektedir. özgü bir konumu ifade etmektedir. Bu bağlam-
da praetor, Cumhuriyet döneminde çok sık
Sözlük yönetiminin yasal bir yaptırımla karşı yapılan savaşlar nedeniyle ülke idaresinden
karşıya kalması ve sitenin kapatılması riski sorumlu olmasının yanı sıra ordu yönetiminden
nedeniyle, moderatör yazarlar denetim meka- de sorumlu olan konsülün yerine bakması için
nizması olarak işlev göstermektedir. Bu bağ- oluşturulan ve şehrin yargı işlerine bakan
lamda moderatörler; Sözlük kurallarına uygun magistra (3) olarak tanımlanabilmektedir. M.Ö.

206


367 yılında kurulan praetorluk makamı, lanıcılar arasından seçilmektedir. Ekşi Sözlük
hiyerarşik olarak konsüllerin altında bulun- hiyerarşisinde moderatörlerin altında yer alan
maktadır (Kılıç, 31.10.2005; Yaman, 26.07. gammaz yazar kadrosu, Eylül 2006 itibarıyla
2006). sekiz yüz on sekiz yazardan oluşmaktadır
(http://sozluk.sourtimes.org; 01.09.2006).
Bilişim literatüründe praetor, MS Exchange
adlı mesajlaşma programı için spam (4) önle- • Yazar: Yazar, belirli bir konuda
yici program -software- anlamına gelmektedir. yazı yazan kişidir. Ekşi Sözlük bünyesinde
Ekşi Sözlük hiyerarşisinde ise praetor, Söz- yazar, belirli bir rumuza ve metin giriş hakkına
lük’te özgürlüğü ve yasalara uyum arasındaki sahip kullanıcıları ifade etmektedir. Öyle ki
dengeyi sağlayan gönüllü Sözlük yazarlarını başlık açarak ve entry girerek sistemin oluşu-
ifade etmektedir. Bir denetim mekanizması muna ve gelişimine katkıda bulunan bu yazar-
olarak görev yapan praetor yazarlar; moderatör lar, ‘sözlük’ ile İngilizce’de kullanıcı anlamına
değillerdir ve moderasyon -entry silmek, taşı- gelen ‘user’ kelimelerinin bileşiminden oluşan
mak, yazarları çaylak etmek ve yazarlık statüle- suser kelimesiyle adlandırılmaktadır. Sözlük
rini iptal etmek- ile yükümlü değillerdir. Bu- kurucusu ssg ile moderatörler tarafından belir-
nunla birlikte moderatör yazarlarla iletişim ve lenen kurallara uygun olan ve bu kurallar uya-
eşgüdüm içinde çalışmaktadırlar. Moderatörler rınca faaliyet gösteren yazarlar, fikir ve düşün-
suç teşkil edebileceklerinden kuşkulandıkları celerini beyan etmenin yanı sıra Sözlük üzerin-
entryleri praetor’ların görüşlerine sunmakta ve den ulaşılabilen fasilitelerden -sub-etha ve
praetor’lar gereken durumlarda karar birliğine mesajlaşma vb.- de yararlanma olanağına sa-
vararak söz konusu entrynin silinmesi ya da hiptirler.
herhangi bir suç unsuru içermediği yönünde
fikir beyan etmektedirler (http://sourtimes.org/ Ekşi Sözlük’ün bir fenomen haline gelmesi ve
show.asp?t=praetor%2F%40ssg; 05.09.2006). en çok ziyaret edilen web sitelerinden biri
olması, Sözlük yazarlarının popülarite kazan-
Praetorlar, genellikle hukuk tecrübesi olan ması ve topluma mal olması sonucunu doğur-
yazarlar arasından seçilmektedir. Moderatörler muştur. Bu paralelde ‘otisabi’, ‘nazmiye
hali hazırda verilmiş praetor kararlarının oldu- demirel’ ve ‘ibrahim tatlıses’ başta olmak üzere
ğu bir arşive erişim hakkına sahip oldukları pek çok yazar büyük ün kazanmış ve kamuo-
için, rutin durumlarda praetor’a danışmaksızın yunca tanınır olmuştur. Öyle ki ‘Sözlük
bir entrynin hukuki durumu hakkında karar celebrityleri’ -‘Sözlük ünlüleri’- olarak da
verebilmektedirler. Sözlük istatistiklerine göre, nitelenen bu yazarların çeşitli konulara ilişkin
altı praetor görev yapmaktadır (http://sozluk. görüşleri, Sözlük’ten alıntılanarak kitle iletişim
sourtimes.org; 22.09.2006). Bunun yanı sıra araçlarında yer bulmuştur. Bu noktada Ekşi
Sözlük’te üst bölümde yer alan İstatistikler Sözlük yazarı olmanın, Sözlük’ü tanıyan ve
Bölümü’nde ‘praetor aktivitesi’ başlığı aracılı- takip eden çevrelerde saygınlık vaat eden bir
ğıyla son bir ayın en çok çalışan praetorunun niteliği olduğundan söz edilebilmektedir.
kim olduğu; ‘praetor gücü’ başlığı aracılığıyla
ise hukuki meselelere en çok meşgul olan ve en Ekşi Sözlük’te yazar olan bir kişi; yeni iletişim
özenli davranan praetorun kim olduğu bilgisine teknolojileri ve İnternet ile haşır neşir olan,
ulaşılabilmektedir. belirli düzeyde bilgi birikimine ve anlatım
yeteneğine sahip olan, olayları farklı bir bakış
• Gammaz: Gammaz; söz getirip açısıyla ele alabilen kişi olarak kabul edilebil-
götüren, arkadan çekiştiren, arabozan ve fitne mektedir. Bu kapsamda ‘sozluk yazarı olduğu-
taşıyan kişi anlamına gelmektedir. Ekşi Sözlük nu herkese duyurma merakı’, ‘ben sözlük yaza-
kapsamında gammaz yazarlar, denetim konu- rıyım tişörtü giyen sözlük yazarı’, ‘aranızda
sunda moderatörlere yardımcı olan ve hatalı ekşi sözlük yazarı var mı’, ‘23 nisan da çocuk-
entryleri gerekçe belirterek moderatörlere bildi- ların eksi sözlük yazarı olması’, ‘sözlük yazarı
ren yazarları ifade etmektedir. Yasal entry olmayana kız verilmemesi’, ‘sözlük yazarı
kavramından hareket eden gammazlar; sözlük olduğu cv ye eklemek’, ‘anneme sozluk yazarı
kuralları, hatalı entry ve kısıtlayıcı yasalar gibi olduğumu söylemeyin’, ‘iş başvurusunda söz-
konularda belirli bilgi ve deneyime sahip kul- lükteki entryleri göstermek’, ‘iş başvurusu

207


yaparken sözlüğü referans göstermek’, ‘açılın okunabilmekte ve oylanabilmektedir. Sözlük
ben eksi sözlük yazarıyım’ gibi başlıklar söz istatistiklerine göre, Eylül 2006 itibariyle on
konusu eğilimin esprili ifadeleri olarak değer- bin yedi yüz otuz iki sürekli yazar bulunmakta-
lendirilebilmektedir. dır (http://sozluk.sourtimes.org; 05.09.2006).

Ekşi Sözlük yazarları, ‘çaylak yazar’ ve ‘sü- Sürekli yazarlar, yazarlığa kabul edilme tarihle-
rekli yazar’ olmak üzere iki statü dahilinde rine göre nesillere ayrılmaktadırlar. Sözlük’ün
incelenebilmektedir: örgütlenmesinde dikkat çeken en önemli nok-
talardan biri, yazarların nesillere göre
Çaylak yazar: Çaylak; toy, tecrübesiz ve gruplanması ve yazarlar arasında nesil ayrım-
acemi anlamlarına gelmektedir. Bu bağlamda cılığının yaşanmasıdır. Sözlük yazarları, yapı-
Ekşi Sözlük bünyesinde çaylak yazar, Sözlük’e lanmaya dahil oldukları ya da diğer bir ifadeyle
üye olmak için başvurarak geçici bir kullanıcı Sözlük’e yazar olarak alındıkları tarihten itiba-
hesabı -account- edinen ve deneme amacıyla ren belirli bir nesle tabi olmaktadırlar. Söz-
girdiği on entry değerlendirme aşamasında olan lük’ün yapılanmasından ve yazarların nesillere
kullanıcıları ifade etmektedir. Bu kullanıcıların ayrılmasından hareket ederek, sistemin taba-
üyeliklerinin onaylanması ve sürekli yazar kalaşma esasına göre faaliyet gösterdiğini ileri
statüsüne dönüştürülmesi; belirli bir süre zar- sürmek mümkündür. Bu bağlamda Sözlük’e
fında girecekleri entrylerin Sözlük formatına alınan her son nesil, diğer nesiller tarafından
uygunluğunun dil, üslup, bilgi ve yaratıcılık Sözlük’ün kalitesini düşürmekle ve Sözlük
bağlamında değerlendirilmesi ile gerçekleş- kurallarına aykırı davranmakla itham edilerek
mektedir. Çaylak yazarların başvuruları kabul ‘çaylak’ -acemi- muamelesine tabi tutulmakta-
edilene ve daimi yazar statüsüne kavuşana dek, dır. Bu bağlamda Sözlük yazarlarının nesillere
açtıkları başlıklar ve yazdıkları entryler sadece göre dağılımları, şu şekilde tablolaştırılmakta-
kendileri ve moderatörler tarafından görülebil- dır.
mektedir.
Tablo 1. Ekşi Sözlük Yazarlarının Nesillere
Bunun yanı sıra çaylaklık, sürekli yazarlar için Göre Dağılımı
bir cezalandırma aracı olarak da kullanılmakta-
Nesiller Sayı
dır. Sürekli yazar olan, ancak sözlük formatına
1. Nesil 315
uygun olmayan başlık açıp entry giren yazarlar;
çaylak konumuna düşürülmekte ve çaylak 2. Nesil 366
oldukları süre zarfında giriş yapacakları on 3. Nesil 1109
entry üzerinden sürekli yazarlığa geri dönüp 4. Nesil 2083
dönmeyeceklerine moderatörler tarafından 5. Nesil 99
karar verilmektedir. Eylül 2006 tarihi itibariyle 6. Nesil 7507
Sözlük istatistiklerine göre çaylak sayısı altı 7. Nesil 700
yüz elli dört, onay bekleyen çaylak sayısı ise 8. Nesil 41
on dokuzdur. (http://sozluk.sourtimes.org;
KAYNAK: http://sourtimes.org/stats.asp;
05.09.2006).
01.09.2006.
Sürekli yazar: Ekşi Sözlük hiyerarşisinde
15 Şubat 1999 tarihinden itibaren belirli ara-
sürekli yazar, üyelik başvurusunda bulunmala-
lıklarla yazar alımı yapılan Ekşi Sözlük’te,
rının ardından girdikleri on entry moderatörler
dönem dönem gerçekleşen yazar alımları ‘ne-
tarafından kontrol edilerek onaylanan ve daimi
sil’ olarak ifade edilmekte ve yazarlar ait ol-
yazar statüsünü elde eden kullanıcıları ifade
dukları nesle göre gruplanmaktadırlar. Buna
etmektedir. Sitenin sürekli yazar statüsündeki
göre Sözlük’e 1999 yılında dahil olan yazarlar
kullanıcılarına açık olan ‘kontrol merkezi’,
‘birinci nesil’, 2000 yılında dahil olanlar ‘ikinci
‘sözlük içi mesajlaşma’, ‘sub-etha’ ve ‘Sözlük
nesil’, 2001 yılında dahil olanlar ‘üçüncü ne-
themeleri’ -‘Sözlük sayfasına ilişkin arka fon-
sil’, 2002 yılında dahil olanlar ‘dördüncü ne-
lar’- gibi aktivitelerinden yararlanma olanağına
sil’, 2003 yılında dahil olanlar ‘beşinci nesil’,
kavuşan bu yazarların açtıkları başlıklar ve
2004 tarihinde dahil olanlar ‘altıncı nesil’ - ki
entyler diğer yazarlar ile kullanıcılar tarafından
yoğun başvuruların ve alımların olması nede-

208


niyle J. R.Tolkien (5) tarafından kaleme alınan İnsanların birbirine önermesiyle ve kanaat
Lord of the Rings -Yüzüklerin Efendisi- roma- önderleri -opinion leader- aracılığıyla kitle
nına atfen ‘Miğferdibi’ (6) olarak da adlandı- iletişim araçlarına konu olmasıyla kulaktan
rılmaktadır (Tolkien, 2001)-, 2005 tarihinde kulağa yayılarak, Türkiye’nin en çok ziyaret
dahil olanlar ‘yedinci nesil’; 2006 yılında dahil edilen İnternet siteleri arasına giren ve bir fe-
olanlar ise ‘sekizinci nesil’ olarak adlandırıl- nomen haline giren Ekşi Sözlük ile Chuck
maktadır. Palahniuk (7) (www.chuckpalahniuk.net) tara-
fından kaleme alınan ve son on yılın en özgün,
Yazarlarının nesillere göre dağılımları incelen- en sarsıcı romanları arasında kabul edilen Fight
diğinde üç yüz onbeş yazarın birinci nesil, üç Club -Dövüş Kulübü- arasında paralellik kur-
yüz altmış altı yazarın ikinci nesil, bin yüz mak mümkündür. Öyle ki bu durum Ekşi Söz-
dokuz yazarın üçüncü nesil, iki bin seksen üç lük’ün ‘sanal mabet’, Sözlük’ün kurucusu
yazarın dördüncü nesil, doksan dokuz yazarın ssg’nin ise ‘sanal mabedin tanrısı’ olarak nite-
beşinci nesil, yedi bin beş yüz yedi yazarın lenmesi sonucunu doğurmaktadır.
altıncı nesil, yedi yüz yazarın yedinci nesil ve
kırk bir yazarın sekizinci nesil olarak Sözlük’e 1996 yılında yayınlandığından bu yana bir
katkıda bulunduğu görülebilmektedir (http:// ‘yeraltı klasiği’ olarak kabul edilen ve bir ‘anti-
sourtimes.org/stats.asp, 01.09.2006). ütopya’ öyküsü olan Dövüş Kulübü, tüketim
kültürüne ve tüketim toplumuna eleştiri niteli-
Bu yapılanmaya ek olarak Haziran 2005 tari- ğindedir. Sistemin dişlisi olarak yaşamaktan
hinden itibaren yeni okur ya da diğer bir ifa- nefret eden, yalnızlık ve yabancılaşma ile bo-
deyle kayıtlı okur uygulaması başlatılmıştır. ğuşan, insani yakınlığı kanser dayanışma
Kayıtlı okur; Sözlük yazarları tarafından girilen gruplarında arayan genç bir adam olan anlatıcı-
entryleri ‘iyi’ -‘şukela!’-, ‘fena değil’ -‘oehh’- nın, Tyler Durden ile karşılaştıktan sonra yaşa-
ve ‘çok kötü’ kriterleri uyarınca değerlendirme dığı değişimi konu alan roman; tüketim kültü-
olanağına sahip olan kullanıcıları ifade etmek- rünün etkisinden kurtulmanın fiziksel acıyla
tedir. Eylül 2006 itibariyle, 69.462 kayıtlı okur tanışarak yeniden doğmak olduğu düşüncesini
bulunmaktadır (http://sozluk.sourtimes.org/, temel almaktadır. Öyle ki Tyler ve müritlerine
22.09.2006). İnteraktif iletişimi hayata geçiren göre sınırların ve kuralların olmadığı bir dün-
bu uygulamayla, yazar ol(a)mayıp siteyi dü- yaya ulaşmak için, kişinin kendi bedenini ör-
zenli olarak takip eden kitlenin Sözlük ile olan seleyerek toplum düzenini ve konformizmi
bağı kurulmuş, siteyi yeni takip etmeye başla- imha etmesi gerekmektedir.
yan kişiler ise Sözlük’e bağımlı kılınmıştır
Son on yılın en özgün ve en sarsıcı romanların-
dan biri olarak kabul edilen Dövüş Kulübü,
B. SANAL DÖVÜŞ KULÜBÜ: EKŞİ
1999 yılında beyazperdeye de uyarlanmıştır.
SÖZLÜK
Yönetmenliğini David Fincher’in yaptığı fil-
min; başrollerini Edward Norton, Brad Pitt ile
“Dövüş kulübünde geçirdiğiniz zaman boyun- Helena Bonham Carter üstlenmiştir
ca, banka hesabınız değilsiniz. İşiniz değilsiniz, (http://us.imdb.com/title/tt0137523/; 19.09.
aileniz değilsiniz. İsminiz değilsiniz, sorunları- 2006). Dövüş Kulübü ve Ekşi Sözlük arasında-
nız değilsiniz, yaşınız değilsiniz. Umutlarınız ki semantik benzerlik; her iki oluşumun da
değilsiniz...”. bireylere sistemin dayatmalarından ve çağcıl
rutinden uzak, özgür ve seçilmiş bir yaşam vaat
Tyler Durden
etmeleridir. Bu bağlamda yazarların farklı bir
kimlik kullanarak kendilerini reel yaşamda
Ekşi Sözlük, doğru kavramını sorgulayan ve
olduğundan daha farklı ve özgür ifade edebil-
yeni bir bakış açısıyla irdeleyen katılımcı bir
melerine olanak tanıması, pasif bir tutumun
sözlüktür. İlk kurulduğunda küçük bir arkadaş
aksine aktif bir tutum sergilemelerine izin ver-
grubuna hizmet etmesine ve kısıtlı bir niteliği
mesi ve kendiliğinden düzen esasına göre işle-
olmasına rağmen, ilerleyen zaman zarfında
mesi nedeniyle Ekşi Sözlük, ‘Sanal Dövüş
kullanıcı sayısının artmasına koşut olarak top-
Kulübü’ olarak nitelenebilmektedir.
lumun geniş bir kesiminin ilgi alanına giren ve
gündem oluşturan bir oluşum haline gelmiştir.

209


Dövüş Kulübü’nün en önemli özelliği, üyelerin bir yer haline getirebileceklerine inanmakta-
gerçek yaşamdaki kimliklerinden farklı bir dırlar.
kimliğe bürünebilmeleridir. Çağcıl dünyada
sistem karşısında ezilen ve toplumsal rollerine Geleneksel varoluşa aykırı ve alternatif tavrı ile
uygun davranmak zorunda olan bireyler, Dövüş dikkat çeken Ekşi Sözlük’ün Palahniuk’un
Kulübü’ne dahil olduklarında reel kimliklerin- betimlediği kadar keskin ve radikal olmamakla
den farklı bir kimlik geliştirebilmektedirler. birlikte benzeri bir işlev üstlendiğini ileri sür-
Egemen kültürü ve söylemlerini -tüketim, mül- mek mümkündür. Öyle ki Ekşi, kamuoyu gün-
kiyet, para, bilgi, güzellik, başarı vb.- reddede- demini meşgul eden çeşitli olayların halkın
rek gerçek anlamda özgürleşmeye ve yeniden içinden gelen ve herhangi bir çıkar ilişkisi
doğmaya çalışmaktadırlar. Bu bağlamda Ekşi içinde bulunmayan sıradan insanlar tarafından
Sözlük yazarları da, gerçek yaşamdaki rol ve kitle iletişim araçlarına hakim olan söylemden
statülerinden farklı bir varoluş içinde hareket değişik bir üslupla ele alınmasını sağlayan bir
etmektedirler. Dövüş Kulübü’nde anlatıcının, oluşum olarak nitelenebilmektedir. Bu noktada
alter egosunu simgeleyen Tyler Durden kimliği gündem maddelerine yönelik farklı bakış açıla-
aracılığıyla daha özgür bir yaşama adım atması rını yansıtması ve tabuların sorgulamasına
gibi; Sözlük yazarları da rumuzları aracılığıyla aracılık etmesi nedeniyle Sözlük, toplumsal
reel yaşamdan daha farklı davranabilmekte ve değişime yönelik bir katalizör olarak önemli bir
daha özgür bir davranış tarzını benimsemekte- misyona sahiptir.
dirler. Gündelik yaşamda kim oldukları bilin-
meksizin sanal kimlikleriyle tanınan ve tıpkı Tüm bunların yanı sıra Sözlük yazarları çeşitli
bir köşe yazarı gibi takip edilen pek çok Sözlük kampanyalar -‘Cizre’ye Kitap Yağdıralım
yazarı bulunmaktadır. Kampanyası’, ‘Malazgirt’e Kitap Yağdıralım
Kampanyası’ vb.- aracılığıyla belirli konular-
Dövüş Kulübü’nün bir diğer özelliği, üyelerini daki duyarlılıklarını ortaya koymakta ve çeşitli
pasif bir tutumdan uzaklaştırarak aktif bir tavır protestolara -sivil toplum örgütleri tarafından
sergilemeye yönlendirmesidir. Bireyi sisteme düzenlenen ve ABD Başkanı George Bush’un
uyum sağlayan bir unsur olmaktan çıkararak, Türkiye’ye gelişini protesto amacı güden ‘Bush
sistemi değiştirmeye ve daha yaşanılır kılmaya Gelme Kampanyası’, Lübnan’ı protesto amacı
çalışan muktedir bir konuma kavuşturan Dövüş güden ‘İsrail’i Durdurun Kampanyası’ vb.-
Kulübü; bu yönüyle de Ekşi Sözlük’e paralel katılarak düzenin işleyişine ilişkin muhalif
bir nitelik arz etmektedir. Türkiye’nin en çok duruşlarını sergilemektedirler.
takip edilen ve gündem belirleyen mecraların-
dan biri olan Ekşi Sözlük; bireylere -yazarlara- II. İNTERNET, POSTMODERN KÜLTÜR
geçmişteki ‘etkilenen’ rolünden sıyrılarak, VE EKŞİ SÖZLÜK
‘etkileyen’ rolüne dönüşmeleri için elverişli bir
İletişim kavramına farklı bir açılım sunan
ortam sunmaktadır. Böylelikle Sözlük yazarla-
İnternet, postmodern kültürün hayata geçmesi
rı, üstlendikleri kanaat önderi misyonuyla daha
ve yaygınlaşması için elverişli bir ortam yarat-
iyi bir dünya arayışına aktif olarak katkıda
maktadır. Yeni dünya düzeninin şekillenme-
bulunma fırsatı elde etmişledir.
sinde önemli bir işleve sahip olan İnternet,
değişim sürecinde aracı rolünü üstlenmekte ve
Egemenler tarafından yönlendirilmeyen, eşit-
postmodern elektronik kültürün yaygınlaşma-
likçi ve özgür yeni bir düzen tanımından hare-
sını sağlamaktadır. Çağdaş düşünce akımları
ket ederek dünyayı değiştirmeye çalışan Dövüş
içinde görece bir popülariteye ve etkinliğe
Kulübü; insanlara kendilerini tek tipleştiren ve
sahip olan postmodernizm, kapsamlı bir söylem
köleleştiren sisteme karşı çıkarak tarihi yön-
-discource- alanı olarak nitelenebilmektedir.
lendirebilecek güce hala sahip olduklarını ha-
Bu doğrultuda postmodernizm –postmodernizm
tırlatmaya çalışan bir oluşumdur. Dövüş Kulü-
-; sanatsal, felsefi, kültürel ve toplumbilimsel
bü üyeleri ‘Kundaklama Komitesi’, ‘Saldırı
düşünceler ve söylemler dizisi olarak tanımla-
Komitesi’, ‘Tahribat Komitesi’, ‘Yanlış Bilgi-
nabilmektedir.
lendirme Komitesi’ ve ‘Örgütlü Kaos Komite-
si’ gibi komitelerden oluşan ‘Kargaşa Projesi’ Kültür ve düşünce evreninin tüm alanlarını
ile medeniyeti tasfiye ederek dünyayı daha iyi kapsayan postmodernizm, modernite olarak

210


tanımlanan dönemin sona erdiği ve insanlığın Ekşi Sözlük, üyeliğe kabul edilen yazarların
yeni bir aşamanın eşiğinde olduğu düşüncesini bilgi birikimlerini ve yaratıcılıklarını kullana-
temel almaktadır. 19. yüzyıl sonu ve 20. yüzyıl rak herhangi bir kişi, kavram ya da duruma
başlarında yaşanan dönüşüme koşut olarak ilişkin tanım yapmaları ya da örnek vermeleri
gündeme gelen yönelimleri ifade eden esasına göre faaliyet gösteren bir oluşumdur.
postmodernizm; modernizmin ve modernizmin Örneğin Sözlük’te hemen hepimizin gündelik
temel kabullerinden olan rasyonelliğin ve bi- yaşantımızda kullandığımız, işlevsel, ancak çok
limsel temsil felsefesinin -epistemolojinin- da özellikli bir nesne olmayan ‘masa’ başlığı
yadsınması anlamına gelmektedir (Şaylan altında otuz dört entry -giriş- bulunmaktadır.
1999: 21). Söz konusu entryler; Türk Dil Kurumu Sözlü-
ğü’nde beş açılım ile tanımlanan (http://
Yeni bir toplum düzenine işaret eden www.tdk.gov.tr/tdksozluk/sozbul.asp?kelime=
postmodernizm; bilginin çağcıl durumlarına masa; 24.08.2006) masa kelimesinin, sözlük
cevap veren yeni bir epistemolojinin gelişimini anlamlarının ve alternatif tanımlamaların yanı
ifade etmektedir. Yeni kültürel değerler ile sıra kelimenin yazarlarda yarattığı çağrışımları
süreçlerin egemenliğini simgeleyen post da içermektedir (http://sourtimes. org/show.
modernizm; bilişim ve iletişim teknolojisi ile asp?t=masa, 24.08.2006).
bilimsel bilgiyi postmodern toplumun yansıma-
sı olarak kabul etmektedir. Bu bağlamda Postmodern tutumun en önemli özelliği, kendi-
postmodernizmi; modernizmden bağımsız ni temsil eden fikir ve imajları ironik bir şekil-
olarak ele almak ve ‘sonuca varmamış sürekli- de ortaya koyarken, tabuları da yıkmaya çalış-
lik gösteren modernizm’ olarak nitelemek masıdır. Dolayısıyla evrensel bir nitelik arz
mümkündür (Lyotard 1984: 3). etmesinin yanı sıra en yüksek düzeyi, en alt
düzeyi, ciddiyeti ve dalgacılığı da aynı hevesle
Modernite, bilgiyi öğrenilmesi gereken bir kucaklamaktadır (Akbar, 1992: 8). Bu doğrul-
kural olarak ele almaktadır. Tek yönlü bir işle- tuda postmodern bir oluşum olarak değerlendi-
yişe sahip olan ve yukarıdan aşağıya doğru rilebilen Ekşi Sözlük, tüm katılımcıların konu
yayılan bilginin aksinin iddia edilmesi, Tan- kısıtlaması olmaksızın fikirleri özgürce belirte-
rı’ya hakarete eşdeğer büyüklükte bir suç ola- bildiği bir platform olmasının yanı sıra gele-
rak kabul görmektedir. Postmodernizm, bu neksel varoluşa karşıt niteliğiyle de dikkat
ekole yapı çözümü ya da diğer bir deyişle yapı çekmektedir.
bozumu -deconstruction- ile yanıt vermiştir. Bu
bağlamda bilgiyi yayanların tam anlamıyla Ekşi Sözlük’ün her türlü düşünceye açık ve
mutlak doğruyu -ki zaten istisnalar hariç mut- klişelerden uzak yapısı, site içerisinde yapılan
lak doğru yoktur- dile getirmediğini ve bilgiyi tüm yazışmalarda küçük harfin yeğlenmesi ile
alanların da bilgiyi rahatlıkla değiştirebileceği- de paralellik arz etmektedir. Bilindiği gibi
ni ya da işine yaradığı kadarını seçebileceğini sanal iletişim jargonunda büyük harf kullanımı,
ileri sürmek mümkündür. Derrida’ya göre; yapı yüksek ses ile ilişkilendirilerek bağırmak an-
çözümü sürecinde, gösterimlerin ve anlamların lamına gelmekte ve nezaketsizlik olarak kabul
üretimine ‘metinlerin’ hem üreticileri, hem de edilmektedir. Sözlük’te küçük harf kullanımı
tüketicileri katılmaktadır (Harvey 2003: 67). sayesinde, okuyucu metine odaklanabilmekte
ve biçimden ziyade anlam içerikli bir iletişim
Bilginin üretimine ve sunumuna alternatif bir
gerçekleştirilebilmektedir. Bununla birlikte
bakış açısı getiren Ekşi Sözlük; yerleşik ve
küçük harf kullanımı, günlük yaşantımızda pek
egemen bilim anlayışını sorgulayarak, doğru-
çok zorlamaya maruz kalmamıza rağmen,
luk temsili iddiasında bulunacak bir bilim anla-
Sözlük’te herhangi bir zorlamanın söz konusu
yışının olanaksızlığını savunan post
olmadığını ve özgür bir ortamın geçerli oldu-
modernizme koşut bir nitelik sergilemektedir.
ğunu vurgulaması açısından da önemlidir. Bu
Bilinen ve doğru olduğu iddia edilen kavramla-
bağlamda Sözlük’te büyük harf kullanımına
rın sorgulanmasına, tartışılmasına ve yeniden
izin verilmeyerek ve küçük harf kullanılarak,
yorumlanmasına aracılık eden bir platform olan
yazar ve okuyucu arasında eşitlik duygusu
Ekşi, bilimsel ussallığa ve kapsayıcı bir dünya
yaratılmaktadır.
görüşüne karşı çıkan postmodernizm ile
ilişkilendirilebilmektedir.

211


Tablo. 2. Şubat 1999 - Ağustos 2006 Tarihleri yapısı; Hayek’in kendiliğinden düzen savına
Arasında Ekşi Sözlük Sitesinde Yer Alan Entry paralel bir işleyişe sahiptir. Bir grup arkadaşın
-Giriş- Sayıları iletişim kurdukları ve eğlence amacıyla kullan-
dıkları bir platform olan Sözlük’te belirli ku-
Yıllar Sayı
ralların gündeme gelmesi ve kendiliğinden
1999 44.674
düzen ilkesinin hayata geçmesi sonucunu do-
2000 125.536 ğurmuştur. Başlangıçta her okurun aynı za-
2001 324.138 manda yazar olduğu bir oluşum olan Ekşi;
2002 735.139 zamanla yazarlık statüsünün belirli bir aşama
2003 1.108.642 neticesinde elde edilmesini beraberinde getir-
2004 1.300.814 miş, yazar sayısındaki artışa bağlı olarak yazar
2005 1.376.966 alımlarının kısıtlanması ve belirli dönemlerle
2006 923.658 sınırlandırılması söz konusu olmuştur. Akabin-
de ise okurların Sözlük’ten uzaklaşmaması
KAYNAK: http://sourtimes.org/stats.asp,
için, ‘kayıtlı okur’ uygulaması başlatılmış ve
01.09.2006.
kayıtlı okurlar Sözlük yazarlarının entrylerini
Ekşi Sözlük’ün postmodern bir oluşum olarak onaylamak gibi çeşitli yetkilerle donatılmışlar-
dikkat çeken bir diğer özelliği, ‘kendiliğinden dır.
düzen’ esasına göre işleyen bir yapıya sahip
olmasıdır. Kökleri İskoç aydınlanma felsefeci- Günde üç bine yaklaşan başlığın altına bilgi,
lerine dayanan bir terim olan ve ilk kez M. yorum ve örnek tarzında entrynin girildiği Ekşi
Polanyi tarafından dile getirilen kendiliğinden Sözlük’te gündem, Sözlük yazarları tarafından
düzen -spontaneous order-; toplumun kişilerin tesadüfî olarak belirlenebilmektedir. Başlığın
iradesi ile tasarlanmaksızın kendi kendine bir yaratıcılığı ya da gün içinde meydana gelen ve
düzen oluşturacağı savını temel almaktadır. ilgi çeken herhangi bir olay, Sözlük yazarları-
Doğal akışın önemine dikkat çeken ve tüm nın ve okurların söz konusu başlığa yönelmesi-
zorlama ile yönlendirmeleri sakıncalı bulan ni sağlayabilmektedir. Bu bağlamda Sözlük’ün
David Hume, kendiliğinden düzen fikrinin ilk ‘istatistikler’ bölümünde, ‘alabildiğine entry
ve en önemli savunucularındandır. Ekonomi içeren başlıklar’ kapsamında hangi başlıkların
alanında ‘görünmez el’ -‘invisible hand’- teo- ne kadar entry içerdikleri görülebilmektedir.
risi ile Adam Smith ve sosyal Darwinist söy- Söz konusu başlıklar ve sahip oldukları entry
lem aracılığıyla Herbert Spencer, kavramın sayısı, Tablo. 3.’te sunulmuştur.
gelişimine büyük katkılarda bulunmuşlardır.
Kendiliğinden düzen; toplumun kendi dina- Tablo. 3. Ekşi Sözlük’te En Fazla Girişe
mikleri içinde geliştiği, insanların kendi doğal Sahip Olan Başlıklar
görüntülerini rahatlıkla sergileyebildiği, toplu- 1. ‘başlıkları alt alta oku- 14.515 entry
mun kendiliğinden bir değişim yaşadığı toplum mak’
düzenidir. Bu bağlamda Ekşi Sözlük, içeriği 2. ‘yapılmış en aptalca 4.221 entry
yazarları tarafından sürekli olarak yeni bilgiler dalgınlık’
eklenerek zenginleştirilen ve var olan bilgiler 3. ‘itirafcilarin aslinda 4.133 entry
düzeltilerek -editlenerek- her daim değiştirilen demek istedikleri’
bir sitedir. Bu yönüyle de yaşayan bir organiz- 4. ‘yaran diyaloglar’ 3.797 entry
ma niteliği sergilemekte ve kendiliğinden dü- 5. ‘ask’ 3.429 entry
zen kuralına koşut bir işleyiş arz etmektedir. 6. ‘eksi roman’ 3.402 entry
Sözlük’ün aktif ve dinamik yapısı, kurallarla 7. ‘anlamli tashih’ 2.955 entry
sınırlanmış olsa da sürekli bir değişimin varlı-
8. ‘yaran entryler’ 2.714 entry
ğına işaret etmektedir. Tablo 2.’de de görüldü-
9. ‘bir kelime bir cagrisim 2.556 entry
ğü gibi, Ekşi’nin kuruluşundan günümüze dek
testi kliseleri’
girilmiş entryler, söz konusu dinamizme ilişkin
10. ‘sozlukle ilgili istekler’ 2.325 entry
bir gösterge olarak düşünülebilmektedir.
Kaynak: http://www.sozluk.sourtimes.org;
Ekşi Sözlük’ün bilginin sürekli değişimine, 05.09.2006.
güncellenmesine ve gelişimine olanak tanıyan

212


Postmodernizm, tanım yapmaktan kaçınan ve • Bir Tartışma Platformu Olarak Ekşi
alternatif bakış açılarına toleransla yaklaşan bir Sözlük: Bir tartışma platformu olarak Ekşi
akımdır. Bu nedenle postmodern bir oluşum Sözlük, benzer ve farklı düşüncelerin bir arada
olarak nitelenebilen Ekşi Sözlük’ü belirli bir bulunduğu ve taraflarca doğrulanmaya çalışıl-
tanım uyarınca ele almak ve kapsamını sınır- dığı bir oluşum olarak değerlendirilebilmekte-
lamak yerine, bir olgu olarak işaret ettiği dü- dir. Fikirlerin özgürce ifade edilmesine olanak
şünce ve pratiğin bazı özelliklerinden hareket sağlayan Sözlük, farklı ve karşıt düşüncelerin
ederek incelemek daha yerinde olacaktır. Bu dile getirilmesinin yanı sıra savunulmasına da
noktada sanal dünyanın önemli gündem mad- aracılık etmektedir. Yazarların gerçek kimlikle-
delerinden biri olan Ekşi Sözlük; ‘bir arama ve rini ortaya koymaksızın rumuz ile yazmaları,
araştırma motoru’, ‘bir tartışma platformu’, ‘bir gerçek hayatta olduklarından daha rahat ve
alt kültür formu’, ‘bir sosyalizasyon aracı’, ‘bir özgür davranmalarını, toplumsal rol ve statü
mizah aracı’ ve ‘tarihi bir belge’ olarak ele gibi kısıtlayıcıların etkisinden sıyrılmaları
alınabilmektedir. sonucunu doğurmaktadır. Böylelikle kamuo-
yunda ve kitle iletişim araçlarında rahatlıkla
• Bir Arama Motoru Olarak Ekşi Sözlük: gündeme getirilemeyen ve özgürce tartışılama-
Ekşi Sözlük, bilgi paylaşımını ve bilginin gele- yan pek çok konu dile getirilerek farklı bakış
neksel ifade tarzının aksine özgün bir üslupla açıları uyarınca irdelenebilmektedir.
sunumunu temel alan bir yapılanma olmasının
yanı sıra bir arama ve araştırma motoru olarak Ekşi Sözlük’te yer alan başlık ve entrylere göz
da faaliyet göstermektedir. ‘Kutsal bilgi kayna- atıldığında, ‘türban sorunu’, ‘sözde Ermeni
ğı’ olarak nitelenen Sözlük’ün düsturu, ‘ara- soykırımı’ ve ‘Avrupa Birliği’ gibi Türk kamu-
maya inanmak’ olarak sloganlaştırılmıştır. Bu oyunu meşgul eden çeşitli gündem maddeleri-
bağlamda ‘hayvan ara’ ve ‘başlık getir/ara’ nin yanı sıra ‘Sözlük’te seviyenin düşmesi’ gibi
fasilitelerinin yanı sıra ‘araştır’ butonu kapsa- sitenin genel işleyişine ve gidişata ilişkin so-
mında google (www.google.com) gibi araştır- runlar üzerine fikir beyan edildiği görülebil-
ma motorlarına; wikipedia (en.wikipedia.org) mektedir. Örneğin Eylül 2006 itibariyle Söz-
gibi interaktif ansiklopedilere; Türk Dil Kuru- lük’te ‘türban’ olgusu ile ilgili yüz dokuz,
mu Sözlüğü (www.tdk.gov.tr), Sesli Sözlük ‘sözde Ermeni soykırımı’ ile ilgili yirmi üç,
(www.seslisozluk.com) ve acronmyfinder ‘Avrupa Birliği’ ile ilgili yüz on beş ayrı başlı-
(www. acronmyfinder.com) gibi sözlüklere; ğın açıldığı görülebilmektedir (http://www.
imdb -İnternet Movie Database- sozluk.sourtimes.org, 05.09.2006).
(www.imdb.com), foldoc (www.foldoc.com),
allmusic (www.allmusic.com) ve mobygames • Bir Alt Kültür Formu Olarak Ekşi Söz-
(www.mobygames.com) gibi sitelere verilen lük: Kendine has bir ruha ve dokuya sahip olan
linkler Sözlük’ün bu misyonuyla bağlantılıdır. Ekşi Sözlük, bir alt kültür formu olarak değer-
lendirilebilmektedir. “Toplumun içerisindeki
Kurulduğu ilk yıllarda bir arama motoru işlevi bir grubun benimsediği, çoğunluğun benimse-
gören ve arama yapan kullanıcıları ilgili sitele- diğinden ayrı değer ve normlar alt kültür -
re yönlendiren Ekşi Sözlük, yazar sayısının subculture- olarak tanımlanmaktadır” (Giddens
artmasına ve yazarların Sözlük veri tabanına 2000: 623). Alt kültür; daha geniş bir kültürün
aktardıkları bilgi miktarının çoğalmasına koşut parçası olmakla birlikte, kimi inançları ve dav-
olarak bir bilgi havuzu konumuna erişmiş ve ranışlarıyla bu kültürden farklılaşan bir top-
bu nedenle de arama motorlarının en çok ulaş- lumsal kümenin kültürüdür. Toplumda hakim
tığı sitelerden biri haline gelmiştir. Bilgi düze- ve yaygın olan kültürle ikili bir ilişki içinde
yinde meydana gelen artış, Sözlük içinde bulu- olan alt kültürler; hem hakim kültürle bazı
nan ve arama kanalı olarak kullanılan ‘ara’ ve öğeleri paylaşmakta, hem de bu kültürün istik-
‘hayvan ara’ butonlarının yanı sıra sağ rarına tehdit oluşturacak muhalif öğeleri bün-
frame’de bulunan ve Google (www.google. yelerinde barındırmaktadırlar (Mutlu 2004:
com) ile benzeri arama motorlarına ulaşma 229).
olanağı veren ‘araştır’ butonu aracılığıyla site
daha kullanışlı ve erişilebilir hale gelmiştir. Kendine has bir ruha ve dokuya sahip olan Ekşi
Sözlük, bir cemaat modeli ve bir yaşam tarzı

213


olarak değerlendirilebilmektedir. Bu bağlamda ‘ayar vermek’, ‘şukela vermek’, ‘bkz ile süs-
“sanal cemaat; bir grubun siber ortamda lemek’, ‘ukte vermek’, ‘hede/hödö’ ile
kişilerarası iletişim amacıyla kamusal tartışma ‘mal/badi’ şeklinde ayrıntılandırılabilen ifade-
ve ilişkilerde bulunması sonucunda oluşan lerden söz etmek mümkündür. Bu paralelde
toplumsal kümelenmeler olarak tanımlanmak- aynı zamanda bir Sözlük yazarı da olan Reşat
tadır” (Rheingold 1994: 5). Kolektif bir ruha Çalışlar tarafından yazılan ‘Beni Kalbimden
sahip olan Ekşi Sözlük; benzer dünya görüşü- Vuranlar Var Ya’ isimli roman, Sözlük jargo-
ne, zevk ve eğilimlere sahip insanları bir pota- nunun günlük yaşamda kullanımı ile ilgili pek
da buluşturmaktadır. Sözlük yazarlarına ilişkin çok örnek içermekte ve günümüz Türkiye’sine
ayrıntılı bir profil bulunmamakla birlikte; ortak ilişkin bir profil sunmaktadır (Çalışlar 2005).
ilgi alanı İnternet olan ve öğrenci, medya çalı-
şanı, akademisyen ağırlıklı bir kitle oldukları Ekşi Sözlük, yazarlarına birçok farklı aktivite
düşünülebilmektedir. Sözlük’ü aktif olarak olanakları sunan bir platform olarak ele alına-
kullanan ya da takip edenlerin ise; tekdüze ve bilmektedir. Bu bağlamda Sözlük içerisinde yer
dikte bilgi akışından hoşlanmayan, yeni ileti- alan ve yalnızca yazarların erişebildiği sub-
şim teknolojilerini ve İnternet ile yakın ilişki etha network kapsamında yazarların entrylerini
içinde olan kişiler oldukları ileri sürülebilmek- bilgisayarlarında saklamalarına olanak veren
tedir. ‘sourlemonade’, zirve organizasyonlarıyla ilgili
olan ‘limon’; silinen entrylerin sergilendiği
Kendi kültürüne sahip olması ve kendi termi- ‘ekşi müze’; yazılan entryleri yazarına veya
nolojisini oluşturması, Ekşi Sözlük’ün Türki- yazıldığı başlığa göre takip imkanı sağlayan
ye’de yaşamı değiştiren İnternet sitelerinden ‘pikka’; yazarların world community grid bün-
biri olmasını ve ardıllarından farklılaşması yesinde yer alan araştırmalara destek vermele-
sonucunu doğurmaktadır. “Kültür -culture-, rini sağlayan ‘ekşi sözlük cpu power’; takım
belirli bir grubun değerlerini, inançlarını, eş- oyunu oynamak isteyen sözlük yazarları için
yalarını, davranış ve iletişim tarzlarını da içine ‘espl’; yazarların screenshot -ekran görüntüsü-,
alan özel yaşam tarzıdır” (Bilgin 2003: 213). wallpaper -duvar kağıdı-, kara kalem çalışma-
Bu noktada Ekşi Sözlük kültürünü, Sözlük’ten sı, fotoğraf ve flash çalışmalarının sergilendiği
edinilen ve Sözlük’e has kavramlarla oluşan bir ‘ekşibition’; yazarların diğer yazarlara herhangi
kültür olarak tanımlamak mümkündür. bir konu ile ilgili duyuru yapmalarını sağlayan
‘ekşi duyuru’ gibi aktiviteler yer almaktadır.
Ekşi Sözlük; yaşayan bir dile sahip olması, Tüm bunların yanı sıra şu an aktif olmayan,
kendi terminolojisini oluşturması ve topluma ancak geçmişte yazarlar ile okuyucuları bü-
mal etmesi ile de dikkat çekmektedir. Öyle ki tünleştirerek iletişim kurmalarına olanak veren
Sözlük, teknik terimlerden argoya ve en ilgisiz ‘Ekşi Sözlük Misafir Odası’ uygulamasından
olduğu düşünülen konudan herhangi bir sözcük söz etmek mümkündür.
öbeğine dek çeşitli konularda kendi dilini o-
luşturarak hayata geçirmiştir. Sözlük’ten gün- • Bir Sosyalizasyon Aracı Olarak Ekşi
delik hayata da sızan bu dil ‘ceren’, ‘minibüs’, Sözlük: Ekşi Sözlük’ün en önemli özellikle-
‘yok böyle bişii’ ve ‘aramaya inanmak’ örnek- rinden biri, kullanıcılara bir sosyalizasyon aracı
lerinde olduğu gibi tesadüfen ortaya çıkabil- olarak hizmet vermesidir. Sosyalizasyon -
mekte ya da ‘seni kınıyorum ve sana laflar socialization-, toplumun mevcut değer ve
hazirladım’, ‘şeref geçen gün çok iğrenç bi normlarının bireylere öğretilmesi sürecidir. Bir
insansın’ örneklerinde olduğu gibi günlük başka anlatımla sosyalizasyon bir öğrenme
yaşam içerisinde gelişen konuşmaların Söz- sürecidir ve bu süreç zarfında bireyler hangi
lük’e aktarılması şeklinde de gerçekleşebil- durumlarda nasıl davranacaklarını, sahip ol-
mektedir. dukları ya da toplum tarafından kendilerine
verilen roller ile bunların sonucu olarak sahip
Sözlük kullanıcıları tarafından üretilen ve yay- olunan statülerin gerektirdiği davranış biçimle-
gın bir şekilde kullanılan ‘ben bugün bunu rini, toplumun ve öteki bireylerin kendilerinden
gördüm’, ‘bunu yapan insan olamaz’, ‘aslansın beklentilerini tecrübe etmektedirler. Dolayı-
kaplansın’, ‘yok böyle bişii’ gibi söylemlerin sıyla kültürün insandan insana geçişi olarak
yanı sıra Ekşi deyimler olarak adlandırılan ve tanımlanabilen sosyalizasyon, bireyin kültürün

214


özelliklerini öğrenerek yaşama ilişkin bilgilerle bilmektedir. Sosyolojik mizah, toplumsal ve
donatılması anlamına gelmektedir. psikolojik öğeler içeren; toplumsal problemleri
temel alan; dilin ön planda olduğu ve yaratıcı
Gizemli bir duruşları olmasına ve rumuz -
bir şekilde kullanıldığı mizah türü olarak ta-
nickname- ile tanınmalarına rağmen Ekşi Söz-
nımlanabilmektedir (Çalışlar 14.11.2003).
lük yazarları, ‘zirve’ olarak adlandırılan top-
Genç bir kitle tarafından geliştirilen site özel-
lantılar aracılığıyla İnternet ortamındaki tanış-
likle dil oyunları yoluyla sosyolojik mizah
lıklarını gerçek hayata taşımaktadırlar. Sanal
anlayışının rastlanıldığı bir ortamdır.
ortamda kurulan ilişkilerin reel yaşama taşın-
Wittgenstein, bir dil oyununu anlamanın dünya
masına olanak veren zirve; yazarların bir araya
görüşünü paylaşmak anlamına geldiğini ifade
gelmesine, tanışmasına, görüşmesine ve payla-
etmektedir. Bu bağlamda bir insanın yaptığı
şımlarını reel yaşama taşımalarını sağlayan
espriyi anlamak, onun dünya görüşünü anla-
kapsamlı toplantı olarak tanımlanabilmektedir.
mak ile mümkündür (Morreal 1997: 90-91).
Site kapsamında sadece sürekli yazarların eri-
şiminde olan ve ‘summitz’ butonu aracılığıyla
Sözlük aracılığıyla toplumda yaşanan ve ke-
ulaşılabilen ‘sub-etha network’ sayfasında,
mikleşmiş çelişkilerin, yasalar ve beklentiler ile
yurt içinde ve yurt dışında yapılan ya da yapı-
gündelik yaşam arasındaki farklılıkların, genç
lacak olan zirveler ile zirvelere ilişkin görüşler
kuşak ile yaşlı kuşak arasındaki sorunların ve
ve görsel materyaller -fotoğraf ve video çe-
daha pek çok konunun mizahi bir dille ifade
kimleri gibi- yer almaktadır.
edildiği ileri sürülebilmektedir. Örneğin Eylül
Ekşi Sözlük’ün bir cemaat -community- haline 2006 itibariyle, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı
gelmesinde önemli bir role sahip olan zirveler, her erkeğin zorunlu olarak yaptığı askerlik
1999 yılından bu yana düzenlenmektedir. Ya- hizmetine ilişkin ikiyüzaltmışsekiz başlığın
zarlar, ‘Ekşi Sözlük Altı Yaşında Zirvesi’nde açıldığı görülebilmektedir. Söz konusu başlık-
olduğu gibi belirli bir konuyu kutlamak ama- lar arasında ‘askerden kaçarken akademik
cıyla ya da ‘Ekşi Sözlük 21 Haziran Iron kariyer yapmak’, ‘askerlik erteleme yüksek
Maiden Yunanistan Konseri Zirvesi’nde oldu- lisans programı’, ‘askere gitmemek için kilo
ğu gibi hali hazırda düzenlenen bir etkinliğe sınırını zorlamak’, ‘bedelli askerlik yapmak
ortak katılımda bulunmak amacıyla toplanabil- için araba satmak’, ‘bu asteğmenler de olmasa
dikleri gibi; ‘Ekşi Sözlük Adana-Tarsus-Mersin askerlik hiç çekilmez’, ‘askerlik muayenesinde
Zirvesi’, ‘Ekşi Sözlük Eskişehir Zirvesi’, ‘Ekşi giyilmemesi gerekenler’, ‘askerlik sonrası
Sözlük Helsinki Zirvesi’nde olduğu gibi belirli evlenme sendromu’, ‘askerlik yapmamak için
şehirlerde yaşayan yazarları buluşturmak ama- doktora yapmak’, ‘askerlik bile daha iyiydi’,
cıyla ya da ‘İzmir Papalina Tava Hoşgeldin ‘bitmek bilmeyen askerlik anıları’ ve ‘kebap
Zirvesi’nde olduğu gibi kişiye özel bir olayı askerlik’ gibi başlıkların olguyu esprili bir
kutlamak amacıyla toplanabilmektedirler. bakış açısıyla ele aldığı ifade edilebilmektedir
(http://sozluk.sourtimes.org; 05.09.2006).
• Sosyolojik Mizah Anlayışının Temsilcisi
Olarak Ekşi Sözlük: Mizah -humour-terimi; • Tarihi Bir Belge Olarak Ekşi Sözlük:
şaka, latife, nükte, alay, fıkra, eğlenceli hikaye Ekşi Sözlük, dünyada ve Türkiye’de yaşananla-
veya resim, güldürücü söz, durum veya davra- rın bireylerde -yazarlarda- yarattığı duyguların
nış gibi çeşitli olguların genel bir kategorisini ve bıraktığı izlerin en iyi gözlenebileceği mec-
ifade etmektedir (Bilgin 2003: 242). Güldürür- radır. Günümüz gerçeğini en iyi yansıtan olu-
ken düşündürme sanatı olarak tanımlanabilen şum olan Ekşi, tarihi bir belge olarak da ele
mizah, sosyal bir kod olmasının yanı sıra gün- alınabilmektedir. Toplumun gündemindeki kişi
delik yaşamın da önemli bir parçasıdır. Kurul- ve olayları konu almasının yanı sıra girilen tüm
duğu tarihten bu yana gündemi meşgul eden ve entrylerin tarih ve saat bazında kayıtlı olması
ziyaretçilerinde bağımlılık yaratan Ekşi Sözlük, Ekşi’nin toplumsal bir hafıza olarak değerlen-
mizahi bir platform olarak da ele alınabilmek- dirilmesinde etkili bir rol oynamaktadır. Bu
tedir. bağlamda Sözlük, yakın tarihe ışık tutan ve
dönemin sosyo-kültürel yapısına ilişkin ipuçları
Ekşi Sözlük, sosyolojik mizah anlayışının içeren bir oluşum olarak değerlendirilebilmek-
İnternet ortamındaki temsilcisi olarak nitelene- tedir. Öyle ki bu durum, Sözlük’ün yazarlar

215


tarafından ‘Sourtimes Metinleri’ olarak nite- Eylül 2006 itibariyle yüz altmış entry içeren
lenmesini ve gelecek kuşaklar tarafından arke- ‘world trade center a iki adet uçak girmesi’
olojik bir kaynak olarak kullanılma ihtimalinin başlığı, tarihi bir olayın geçmişten günümüze
yüksek olduğuna ilişkin esprilerin yapılmasını yansımalarını içermekte ve konuya ilişkin
sağlamaktadır. değerlendirmelerin ne denli göreli olabileceğini
kanıtlamaktadır (http://sozluk.sourtimes.org;
Tarih -history-, bir konuyu geçmişi ve gelişimi 05.09.2006). Benzer bir diğer olay, ulusal nite-
bağlamında inceleyen anlatı olarak tanımlana- likli olan ve Kasım 2003 tarihinde İstanbul
bilmektedir. Ancak geçmiş ve gelecek arasında Levent’te bulunan HSBC Bankası’na yapılan
köprü kurarak yaşananları anlamlandırmamızı terör saldırısıdır. Eylül 2006 itibariyle yüz otuz
sağlayan tarih, kazananlar ve egemen sınıf sekiz entry içeren ‘levent civarındaki patlama’
tarafından yazdırılan bir niteliğe sahiptir. başlığında da görülebildiği gibi olay, yazarların
‘Resmi tarih’ olarak adlandırılan bu olgu, nes- gerek kitle iletişim araçlarından edindikleri
nel olmaması ve hakim ideolojiyi yansıtması bilgileri ve konuya ilişkin kişisel deneyimlerini
nedeniyle güvenilir kabul edilmemektedir. aktarmaları ile Sözlük’e yansımıştır (http://
Egemenlerin tüm insanları bir yalan dünyasın- sozluk.sourtimes.org; 05.09.2006).
da yaşattığına dikkat çeken Vassaf; okudukla-
rımızın ve bize söylenenlerin genellikle doğru, Sözlük’ün değişik fikir ve görüşlere sahip ya-
yarı-doğru ve yalanların harmanlanmasından zarların katkılarıyla gelişen bir niteliğe sahip
oluşan bir bütün olduğunu ifade etmekte ve bu olması, renkli ve zengin bir anlayış sunmakta-
nedenle de her an tetikte olmamız gerektiğinin dır. Dolayısıyla yaşananların resmi tarih bel-
altını çizmektedir. Tarihi yaşarken değil, ya- gelerinde ve kitle iletişim araçlarında yer bulan
zarken de yarattığımıza göre geçmişin anlaşıl- söylemlerden farklı olarak yansıtılmasına ara-
ması işinin hiçbir zaman başkalarına terk edil- cılık ederek, gelecek kuşaklara daha objektif ve
memesi gerekmektedir. Bu nedenle özellikle insancıl bir bakış açısıyla aktarılmasını olanaklı
günlüklere önem veren ve gerçeklerin koruna- kılmaktadır. Bu noktada Ekşi Sözlük’ün alter-
bilmesi için herkesin kendi günlüğünü tutması- natif bir tarih bilincinin gelişimine öncülük
nı önerenler bulunmaktadır, ancak belki Büyük ettiğini ve binlerce kişinin kolektif hafızasını
Yalan’a kanmamak da önce sahip çıktığımız teşkil ettiğini ileri sürmek mümkündür.
kendi günlüğümüze inanmamaktan geçmekte-
dir (Vassaf 2002: 188). • Bir Reklam Mecrası Olarak Ekşi Sözlük:
Günümüzde reklam, tüm yaşam alanlarını işgal
Doğruya ilişkin çeşitli ihtimallerin varlığına, eden ve bireyin sınırlarını zorlayan bir niteliğe
anlamların kaygan olduğuna ve gerçeklik hak- bürünmüştür. İçinde bulunduğumuz değişim ve
kında tüm bildiklerimizin öznelliğine dikkat dönüşüm çağında, bireyin kendisini ifade etme-
çeken bir platform olan Ekşi Sözlük; tarihi bir sine yarayan ve kendisine özel olan tüm ileti-
belge olarak ve resmi tarihe alternatif bir kay- şim araçları, bir reklam mecrasına dönüşmek-
nak olarak önemli bir işlev üstlenmektedir. Bu tedir. Amatör bir girişim olarak kurulan ve bir
paralelde son dakika haberleri, gündemle ilgili blog olarak faaliyet gösteren Ekşi Sözlük, ka-
yorum ve değerlendirmeler Sözlük’te sıcağı muoyunda gördüğü yoğun ilgi nedeniyle bir
sıcağına gündem oluşmasını sağlamaktadır. reklam ortamı olarak talep görmeye başlamış-
Yazarlar tarafından ‘Ekşi Sözlük Haber Ajansı’ tır. Türkiye’nin en çok ziyaret edilen web say-
olarak adlandırılan bu olgu; herhangi bir olayın falarından biri olması, Ekşi’nin reklam veren
yaşayanlar ya da diğer bir deyişle tarihe tanık- firmaların hedef kitlelerine ulaşmalarını sağla-
lık edenler tarafından aktarılmasını, yorum- yan alternatif bir mecra olarak değerlendirilme-
lanmasını ve kayıtlara geçirilmesini sağlamak- sini sağlamıştır.
tadır.
Ekşi Sözlük’ün sui generis -nevi şahsına mün-
Bu bağlamda dünya tarihinde bir dönüm nokta- hasır- yapısı; bant -banner- reklam, entry rek-
sı olan ve New York’ta bulunan Dünya Ticaret lam, ağızdan ağıza -word of mouth- reklam ve
Merkezi’ne 11 Eylül 2001 tarihinde Türkiye skin reklam gibi çeşitli uygulamalara olanak
saatiyle 15:45’te yapılan terör saldırısı, Söz- vermektedir. Reklam fırsatlarının yanı sıra
lük’te eşanlı olarak yankılarını bulmuştur. firmalar, siteyi sponse ederek hedef kitleleriyle

216


duygusal bağ kurma fırsatı elde etmektedirler. NOTLAR
Yüksek marka değerine sahip olması nedeniyle
Ekşi Sözlük Kitabı (Kapanoğlu 2002), Ekşi (1) William Ford Gibson, 17 Mart 1948 tari-
Sözlük logolu ürünler ve Ekşi Sözlük Dergisi hinde Güney Carolina’nın Conway şehrinde
gibi çalışmaların gündeme gelmesini sağlamış- dünyaya gelmiştir. İlk kitabı olan ve 1984 yı-
tır. Bu bağlamda Sözlük’ün, marka kümesi lında yayımlanan Neuromancer -Matrix Avcısı-
oluşturma yolunda hızla ilerlediğini ileri sür- ile bilim kurgu alanında en önemli ödüller olan
mek mümkündür (Gürel ve Yakın 2005: 26 - Hugo, Philip K. Dick ve Nebula ödüllerini
42). kazanmıştır. Bu büyük başarının ardından 1986
yılında Count Zero -Kont Sıfır-, 1988 yılında
SONUÇ Mona Lisa Overdrive -Mona Lisa- isimli eser-
lerini yayımlanmış ve ‘Sprawl Üçlemesi’nin ilk
Postmodernizm, kültür ve düşünce evreninin serisini tamamlamıştır. Ardından ‘Bridge Üç-
tüm alanlarını kapsayan yeni bir durumu ta- lemesi’ olarak anılan ‘Virtual Light’ (1993),
nımlamaktadır. Çağcıl bir düşünce akımı olarak ‘Idoru’ (1996) ve ‘All Tomorrow’s Parties’
postmodernizm, toplumsal gelişme sürecinde (1999) isimli kitaplarını, 2003 yılında ise son
yeni bir evreye işaret etmekte ve gündeme eseri olan ‘Pattern Recognition’ isimli romanı-
getirdiği söylem gereği geçmişe kıyasla farklı nı yayımlamıştır. Tüm bunların yanı sıra 1990
form ile eğilimlerin egemenliği anlamına gel- yılında siberpunk akımının öncülerinden olan
mektedir. Postmodernizm sürecine koşut olarak Bruce Sterling ile ortak çalışma niteliğinde
etkinlik kazanan postmodern dinamikler; kav- olan ‘The Difference Engine’ isimli romanı,
ram, değer ile olguların değişimine aracılık siberpunktan farklı bir akım olarak steampunk
etmektedirler. Bu bağlamda 14 Şubat 1999 akımının manifestosu olarak yayımlamıştır.
tarihinde kurulan ve sözlük kavramına ilişkin
mevcut düşünce kalıplarının yıkılmasını sağla- (2) 11 Mart 1952 tarihinde İngiltere'nin
yan Ekşi Sözlük; İnternet üzerinde faaliyet Cambridge kentinde doğan Douglas Noel
gösteren ve sözcük, terim, kavram ve kişilere Adams, BBC’de yayınlanan ve ilk bölümünü
ilişkin bilgi, deneyim, gözlem, espri, yorum, yazdığı ‘Dr. Who’ isimli dizisinde yapımcılık
anket, link ile kaynak içeren bir platform olarak ve senaryo editörlüğü yapmıştır. BBC'de ya-
tanımlanabilmektedir. ‘Kendiliğinden düzen’ yımlanan The Hitchhiker's Guide to the Galaxy
esasına göre faaliyet gösteren Ekşi Sözlük’ü -Otostopçunun Galaksi Rehberi- isimli radyo
yalnızca bir yazılım ya da kod olarak ele al- oyunu ile büyük üne kavuşmuştur. Oyunun ilgi
mak, göreli önemini yadsımak anlamına gele- çekmesi üzerine oyunun kahramanı Arthur
cektir. Bilginin ne denli geniş bir doğaya sahip Dent’in başından geçenleri anlattığı beş kitap-
olduğunu ve doğru kavramının ne denli değiş- lık bir seri yazan Adams, Dirk Gently isimli
ken olabileceği ortaya koyan bir oluşum olan karakterin maceralarını anlattığı, Dirk Gently's
Ekşi Sözlük; farklı eğilim ve yaklaşımlar içeren Holistic Dedective Agency -Kutsal Dedektiflik
sınırları belli olmayan bir alan postmodernizm Bürosu- ile The Long Dark Tea Time of The
ile pek çok semantik ortaklığa sahiptir. Bu Soul -Ruhun Uzun Karanlık Çay Saati- adıyla
noktada Ekşi Sözlük’ü postmodern bir oluşum iki roman daha yazmıştır. Çeşitli gazetelerde
olarak niteleyerek postmodern düşünce ve yazdığı köşe yazılarından derlenen ve yarım
pratik uyarınca ele almak mümkündür. kalan son Dirk Gently macerasından oluşan
Postmodern kurumlara özgü tanımlanma prob- The Salmon of Doubt -Kuşkucu Somon- kitabı
lemi Ekşi Sözlük için de geçerli olmakla bir- Mayıs 2002’deki ölümünden sonra yayınlan-
likte, Ekşi Sözlük bir arama ve araştırma moto- mıştır.
ru, bir tartışma platformu, bir alt kültür formu,
bir sosyalizasyon aracı, bir mizah aracı, tarihi (3) Roma İmparatorluğu’nda devletin icra
bir belge, bir reklam mecrası olarak incelene- organı olarak faaliyet gösteren yüksek dereceli
bilmekte ve postmodernizm ile memurdur.
ilişkilendirilerek postmodern oluşumlara ilişkin
genel bir çerçeve sunma amacına hizmet ede- (4) İnternet üzerinde aynı mesajın yüksek
bilmektedir. sayıda kopyasının, bu tip bir mesaj alma tale-

217


binde bulunmamış kişilere, zorlayıcı nitelikte Ahmet Akbar (1992) Postmodernizm ve İslam,
gönderilmesidir Varlık Derg., Sayı: 1002, 7 - 21.
(5) John Ronald Reuel Tolkien, 3 Ocak 1892 Bilgin N (2003) Sosyal Psikoloji Sözlüğü -
tarihinde Güney Afrika'nın Bloemfontein şeh- Kavramlar, Yaklaşımlar,Bağlam Yayınları,
rinde doğmuştur. 1917 yılında ilk romanı İstanbul.
Silmarillion’u yazan Tolkien, 1924 yılında
Çalışlar R (2003) Tek Tek Uçtu Gönül Kuşla-
Oxford Üniversitesi’nde İngiliz dili alanında
rım, http://www.milliyet.com.tr 2003/12/23/
profesör ünvanı almıştır. Sir Gwain and The
sanat/san05.html. 19.12.2003.
Green Knight, Hobbit -Hobbit-, Beowulf: The
Monsters and The Critics, The Lord of The Çalışlar R (2003),Yeni Beyaz Türk Gençliği,
Rings -Yüzüklerin Efendisi-, Fairy Stories -Peri http://www.milliyet.com/2003/10/11/sanat/san
Masalları-, Farmer Giles of Ham, The 22.html. 10.11.2003.
Adventures of Tom Bombadil, Three and Leaf,
Çalışlar R (2005), Beni Kalbimden Vuranlar
Smith of Wootton Major, The Road Goes Ever
Var Ya - Bir Abazanlık ve Popüler Kültür
On isimli eserleri kaleme alan yazar; 2 Eylül
Romanı, Okuyan Us Yayınları, İstanbul.
1973 tarihinde seksenbir yaşında ölmüştür.
Çetin H (2002) Liberalizmin Temel İlkeleri,
(6) Miğfer Dibi -Helm’s Deep-, J.R.R.
Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bi-
Tolkien’in Lord of the Rings -Yüzüklerin Efen-
limler Derg, 3(1) http://www.cumhuriyet.
disi- isimli serisinde konu edilen hayal ürünü
edu.tr/edergi/makale/101.pdf#search=%22%22
bir yerdir. Miğfer Dibi; Orta Dünya’da bulunan
liberalizmin%20temel%20ilkeleri%22%22:
ve Isengard ile Rohan arasında yer alan önü
219 - 237.
surlarla, arkası ise dağlarla çevrli bir vadidir.
Orta Dünya’nın en önemli krallıklarından biri Eğin Oray, Çaya, Çorbaya ve Sözlüğe Limon,
olan Rohan’ın en büyük savunma http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=
mevkiilerindedir. Serinin ikinci kitabı olan Two 54808, 30.10.2002.
Towers -İki Kule- romanında bahsi geçtiği
Gibson W (1984) Neuromancer, Penguin
üzere, Kral Theoden ile adamlarının
Putnam Inc., New York.
Saruman’ın Ork ve Uruk Hai ordularına karşı
direnişleri de burada gerçekleşmiştir. Yetersiz Giddens A (2000) Sosyoloji, Yayına Hazırla-
sayıda asker ile sayıca fazla düşman arasında yanlar Hüseyin Özel ve Cemal Güzel, Ayraç
gerçekleşen bu direniş, Miğfer Dibi Vadisi’nde Yayınları, İstanbul.
gerçekleşmesi nedeniyle ‘Miğfer Dibi Savun-
Gürel E ve Yakın M (2005) Bir Reklam Mec-
ması’ olarak anılmaktadır.
rası Olarak Ekşi Sözlük, Pi - Pazarlama ve
İletişim Kültürü Derg, 4 (14), 26 - 42.
(7) Charles Michael ‘Chuck’ Palahniuk, 21
Şubat 1961 tarihinde ABD’nin Pasco kentinde Harvey D (2003) Postmodernliğin Durumu,
doğmuştur. Insomnia: If You Lived Here, You’d Metis Yayınları, İstanbul.
be Home Already, Fight Club -Dövüş Kulübü-,
http://limon.capkin.tv/default.php. 05.09.2006
Invisible Monsters -Görünmez Canavarlar-,
Survivor -Gösteri Peygamberi-, Choke - http://sourtimes.org/show.asp?t=praetor%2F%
Tıkanma-, Diary -Günce-, Haunted, Fugitives 40ssg. 05.09.2006
and Refugees -Kaçaklar ve Mülteciler- ile
http://sourtimes.org/stats.asp. 01.09.2006
Lullaby isimli romanlarıyla tanınmakta ve
modern Amerikan edebiyatının en önemli ya- http://sozluk.sourtimes.org. 05.09.2006.
zarlarından biri olarak kabul edilmektedir.
http://sozluk.sourtimes.org. 19.08.2006.
Halen ABD’nin Oregon kentinde yaşamakta-
dır. http://sozluk.sourtimes.org. 22.09.2006.
http://us.imdb.com/title/tt0137523/.19.09.2006
KAYNAKLAR
http://us.imdb.com/title/tt0137523/.22.09.2006
Adams D (2002) The Ultimate Hitchhiker's
Guide to the Galaxy, The Ballantine Publishing http://us.imdb.com/title/tt0371724/.22.09.2006
Group, New York.

218


http://www.bbc.co.uk/arts/bigread/top100.shtm Maral E (2003) İktidar, Teknoloji ve
l. 01.09.2006 Maskülinite, Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Tek-
nik Ün. Sos. Bil. Ents. Ankara.
http://www.bbc.co.uk/pressoffice/pressreleases
/stories/2003/12_december/13/big_read_winne Morreal J (1997) Gülmeyi Ciddiye Almak
r.shtml. 12.12.2003. Kubilay Ayseyener ve Şenay Soyer (çev) İris
Yayıncılık, İstanbul.
http://www.chuckpalahniuk.com. 17.09..2006.
Mutlu E (2004) İletişim Sözlüğü, Bilim ve
http://www.douslasadams.com. 17.09.2006.
Sanat Yayınları, Ankara.
http://www.hitchhikers.movies.go.com.
Oğuz F (2002) Hayek’in Pratik Bilgi Anlayışı
08.09.2006.
Üzerine Kısa Bir Yorum, http://www.
http://www.spam.org.tr. 16.09.2006. bilgiyonetimi.org/cm/pages/mkl_gos.php?nt=2
19. 05.08.2002.
http://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k5237.html.
01.09.2006. Özer K (2003) İnternet’te Sözlükler, http://
www.tbd.org.tr/yazarlar/06012003/koray_ozer.
http://www.tdk.gov.tr/tdksozluk/sozbul.ASP?K
htm. 06.01.2003.
elime=%20sözlük. 08.08.2006.
Palahniuk C (1996) Fight Club, Henry Holt &
http://www.tdk.gov.tr/tdksozluk/sozbul.asp?kel
Company Inc., New York.
ime=masa. 24.08.2006.
Rheingold H (1994) The Virtual Community:
http://www.williamgibsonbooks.com.
Finding Connection in a Computerised World,
15.08.2006.
Secker&Warburg Press, Londra.
Irvine M (2005) Global Cyberculture
Stratton J (2002) Siberalan ve Kültürün Küre-
Reconsidered: Cyberspace, Identity, and the
selleştirilmesi, Mehmet Doğan (çev), Cogito
Global Informational City, http://www.
Sayı: 30, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
georgetown.edu/faculty/irvinem/articles/global
culture.html; 04.08.2005. Süt G (2001) Web: Ekşi Sözlük, http://www.
tbd.org.tr. 19.01.2004.
Kabaağaç S ve Alova E (1995) Latince - Türk-
çe Sözlük, Sosyal Yayınları, İstanbul. Şaylan G (1999) Postmodernizm, İmge
Kitabevi Yayınları, Ankara.
Kapanoğlu S (Der) (2002) Ekşi Sözlük - Kutsal
Bilgi Kaynağı, Sel Yayıncılık, İstanbul. Tolkien J R R (2004) Lord of The Rings,
Harper Collins Publishers, London.
Karaahmet Y (2002) Limon Tadında Bir Söz-
lük http://www.itiraf.com/basin/0123.htm. Turgut S (2006) Blogger Demokratik Rejimi,
20.10.2002. http://www.aksam.com.tr/yazar.asp?a=50242,1
0,104. 18.08.2006.
Kılıç S (2005), Roma Hukuku Ders Notları,
http://www.ankahukuk.com/index.php?option= Vassaf G (2002) Cennetin Dibi - Modern Za-
com_content&task=view&id=1022&Itemid=1 manlarda Eğlencelik Hayat, İletişim Yayınları,
13. 31.10.2005. İstanbul.
Lyotard J F (1984) The Postmodern Condition. Yaman U (2006) Fikir Çağı Öncesi ‘Tanıyıcı’
Minnesota: Minneapolis University of Press. ve ‘Tanıtıcı’ Faaliyet II. http://www.geocities.
com/uguryamanupto/makugurfikir.htm.
26.07.2006.

219

Eksisozluk

Recommended

Recommended

More Related Content

Featured

Featured (20)

Eksisozluk