Projektimi i proceseve teknologjike

UNIVERSITETI I PRISHTINËS ,,HASAN PRISHTINA”
FAKULTETI I SHKENCAVE TË APLIKUARA
FERIZAJ
Fatmir Çerkini
PROJEKTIMI I PROCESEVE
TEKNOLOGJIKE
(Ligjerata të autorizuara)
Ferizaj
2014

Fatmir Çerkini Projektimi i proceseve teknologjike
2
PËRMBAJTJA
HYRJE......................................................................................................................................................................................5
1. Modeli i përgjithshëm i projektimit të procesit teknologjik .........................................................................................5
Në kuptim më të gjerë, projektimi i procesit teknologjik përfshin:..............................................................................5
1.2 Procesi teknologjik......................................................................................................................................................5
1.3 Dallimi në mes proceseve teknologjike dhe prodhuese.............................................................................................6
1.4 Dokumentet teknologjike ...........................................................................................................................................6
1.5 Përpunimi i procesit teknologjik.................................................................................................................................7
Të dhënat (urdhëresa) ..................................................................................................................................................7
Përkrahësit teknologjik .................................................................................................................................................7
Dokumentet e veçantë (specifik)..................................................................................................................................7
Përdorimi i normës kohore...........................................................................................................................................7
Shpenzimet e planifikimit, zhvillimit = f përgatitjet).....................................................................................................8
Niveli teknologjik i sistemeve të prodhimit ..................................................................................................................9
2. Projektimi i proceseve teknologjike............................................................................................................................10
Definicion....................................................................................................................................................................10
2.1 Rregulla të përgjithshme për projektimin e proceseve teknologjike........................................................................10
2.2 Faktorët të cilët ndikojnë në projektimin e proceseve teknologjike ........................................................................11
Aktivitetet e projektimit..............................................................................................................................................12
3. Analiza e teknologjitetit të pjesës makinerike............................................................................................................13
3.1 Përcaktimi i renditjes së përpunimit në pajtim me rregullat e prioritetit ................................................................14
Përparësia dimensionale.............................................................................................................................................14
Përparësia gjeometrike...............................................................................................................................................14
Shembëll i ruajtjes së cilësisë së kërkuar të vrimës ....................................................................................................15
PROJEKTUESI I MIRË (i shkëlqyeshëm) i procesit teknologjik (teknologu) posedon:..................................................15
4. Sistemi biznesor, prodhues, teknologjik dhe përpunues...........................................................................................16
Sistemi prodhues ........................................................................................................................................................16
Sistemi teknologjik......................................................................................................................................................16
4.1 Sistemi përpunues, modeli gjeometrik i sistemit përpunues ....................................................................................16
Sistemi përpunues ......................................................................................................................................................16
4.2 Modeli kibernetik i sistemit pëpunues .....................................................................................................................17
Madhesitë hyrëse, ......................................................................................................................................................18
Grupa e parë ...............................................................................................................................................................18
Në grupën e dytë ........................................................................................................................................................18
5. PROCESET TEKNOLOGJIKE TË PUNIMIT TË PRODUKTEVE...........................................................................................20
5.1 Procesi teknologjik si bazë e procesit të prodhimit ..................................................................................................21
5.2 Elementet e procesit teknologjik..............................................................................................................................23
Operacion - .................................................................................................................................................................25
Nënoperacioni - ..........................................................................................................................................................25
Vendosje - ...................................................................................................................................................................25
Veprimi- ......................................................................................................................................................................26
Kalimi ..........................................................................................................................................................................27
Kalesa..........................................................................................................................................................................27
Veprimet ndihmëse ....................................................................................................................................................27

3
Lëvizjet........................................................................................................................................................................27
5.3 Elementet bazë të vlerësimit të procesit teknologjik ...............................................................................................29
Cikli përpunues ...........................................................................................................................................................29
Cikli teknologjik -.........................................................................................................................................................29
Cikli prodhues-............................................................................................................................................................29
Fleksibiliteti-................................................................................................................................................................29
Besueshmëria- ............................................................................................................................................................29
Shpenzimet e prodhimit- ............................................................................................................................................29
6. Variantet e proceseve teknologjike ............................................................................................................................30
6.1 Nënsistemet kryesore të projektimit të proceseve teknologjike..............................................................................31
6.2 Zgjidhja ideore e procesit teknologjik.......................................................................................................................32
7. SISTEMATIZIMI I SIPËRFAQEVE ...................................................................................................................................33
7.1 Sipërfaqet themelore.................................................................................................................................................33
7.2 Sipërfaqet ndihmëse..................................................................................................................................................33
7.3 Bazat për përpunim ...................................................................................................................................................33
Baza konstruktive........................................................................................................................................................33
Baza matëse ose kontrolluese ....................................................................................................................................34
Baza teknologjike........................................................................................................................................................35
Baza kontaktuese........................................................................................................................................................35
Baza ndihmëse,...........................................................................................................................................................35
Baza kontrolluese teknologjike...................................................................................................................................36
Bazat speciale teknologjike.........................................................................................................................................36
Bazat standarde teknologjike .....................................................................................................................................37
7.4 Kërkesat për zgjedhjen e bazave për përpunim: ......................................................................................................37
7.5 Renditja e kryerjes së përpunimit.............................................................................................................................38
7.6 Format tipike teknologjike të sipërfaqeve................................................................................................................39
8. PËRCAKTIMI I SHTESAVE PËR PËRPUNIM ...................................................................................................................41
Matjet e jashtme.........................................................................................................................................................41
Madhësitë e brendshme.............................................................................................................................................41
Veprimet për përcaktimin e shtesave për përpunim:.................................................................................................42
8.1 Zgjidhja ideore e procesit teknologjik.......................................................................................................................44
9. CILËSIA E PËRPUNIMIT................................................................................................................................................47
9.1 Saktësia e përpunimit ...............................................................................................................................................47
Gabimet makrogjeometrike dhe mikrogjeometrike ...............................................................................................47
Gabimet mikrogjeometrike.........................................................................................................................................48
Shmangia e formës .....................................................................................................................................................48
Shmangiet e pozicionit................................................................................................................................................48
9.2 Cilësia e sipërfaqeve të përpunuara .........................................................................................................................49
Shtresa e jashtme kufitare..........................................................................................................................................49
Shtresa e brendshme kufitare ....................................................................................................................................49
9.3 Vrazhdësia e sipërfaqes së përpunuar......................................................................................................................49
9.4 Veprimet tipike të përpunimit..................................................................................................................................54
10. Projektimi i procesit teknologjik me ndihmën e kompjuterit .................................................................................56
10.1 Modelet e projektimit.............................................................................................................................................57
Qasja në variante........................................................................................................................................................57
Qasja gjenerative ........................................................................................................................................................57

4
10.2 Sistemi teknologjik i prodhimit me operatorët njësi ..............................................................................................58
10.3 Sistemi për projektimin automatik të teknologjisë ................................................................................................59
10.4 Modeli i sistemit për projektim automatik të proceseve teknologjike për klasën e pjesëve rrotacionale.............60
Modulet e sistemit PROTEK – R .................................................................................................................................60
11.EKONOMIKA E PRERJES DHE REGJIMET E PËRPUNIMIT..................................................................................................66
11.1 Struktura e kohës së përpunimit ............................................................................................................................66
Koha përgaditore – përfunduese................................................................................................................................66
Numri i copëve në seri ................................................................................................................................................66
Koha për copë.............................................................................................................................................................66
Koha ndihmëse ...........................................................................................................................................................66
Koha shtesë.................................................................................................................................................................66
Koha kryesore ose koha e prerjes efektive.................................................................................................................67
11.2 Shpenzimet e përpunimit .......................................................................................................................................67
Sistemet përpunuese..................................................................................................................................................67
Shpenzimet e përpunimit ...........................................................................................................................................68
Shpenzimet e punës....................................................................................................................................................68
Shpenzimet e veglës ...................................................................................................................................................68
Shpenzimet e makinës................................................................................................................................................68
Shpenzimet e mjeteve për ftohje dhe lubrifikim ........................................................................................................69
Shpenzimet e tëra të përpunimit................................................................................................................................69
11.3 Qëndrueshmëria e veglës........................................................................................................................................69
12. Elementet që ndikojnë në zgjedhjen e gjysmëproduktit................................................................................................70
12.1 Gjysëm produktet në formë të shufrave ................................................................................................................70
12.2 Dimensionet dhe tolerancat e punimit të gjysëm produkteve në formë të shufrave të cilindruara në të nxehtë 72
12.3 Dimensionet dhe tolerancat e punimit të shufrave të profiluara të tërhequra .....................................................73
12.4 Gjysmë produktet me formë tubore ......................................................................................................................74
12.5 Gjysmë produktet e fituar me derdhje ...................................................................................................................74
12.6 Gjysmë produktet e fituar me farkëtim..................................................................................................................75
12.7 Gjysmë produktet e fituar me saldim .....................................................................................................................76
12.8 Gjysmë produktet e sinteruar.................................................................................................................................77
12.9 Gjysmë produktet nga masat plastike ....................................................................................................................78
12.10 Gjysmë produktet nga pllakat metalike................................................................................................................78
12.11 Gjysmë produktet grupore ...................................................................................................................................79
13. Faktorët e përgjithshëm të cilët ndikojnë në zgjedhjen e llojit të gjysmë produkteve .................................................80
13.1 Ndikimi i llojit të gjysmë fabrikatit në efektet e përpunimit me gdhendje.............................................................80
13.2 Kushtet për dorëzimin dhe pranimin e gjysmë produkteve ...................................................................................82
Literatura:........................................................................................................................................................................83

5
HYRJE
1.MODELI I PËRGJITHSHËM I PROJEKTIMIT TË PROCESIT
TEKNOLOGJIK
Në kuptim më të gjerë, projektimi i procesit teknologjik përfshin:
• Përcaktimin e llojit dhe formës së produktit,
• Përcaktimin e llojit dhe renditjes së operacioneve,
• Përcaktimin e llojit dhe të renditjes së procedurës në çdo operacion,
• Zgjedhjen e makinerive të nevojshme, mjeteve, pajisjeve dhe mjeteve matëse,
• Zgjedhjen e rexhimit të përpunimit,
• Përcaktimin e kohës për operacione,
• Krijimin e programit për sistemet e përpunimit NC,
• Përgatitjen e dokumentacionit të nevojshëm teknik, etj.
HYRJA
DALJA
1.2 Procesi teknologjik
Proces teknologjik i një uzine quhet bashkësia e punimeve të veçanta, të cilat janë të lidhura me
shndërrimin e lëndës së parë ose gjysmë fabrikateve në detale të gatshme.
Procesi i prodhimit përmban procese kryesore dhe ndihmëse.
Procesi teknologjik kuptohet edhe si:
Proces i definuar saktësisht, regull sipas të cilit punohet në kushte të caktuara pjesa (tërësia,
produkti) nga materiali bazë (pjesë, tërësi) me mjete të caktuara, pajisje në makina të caktuara
(vende të punës) në një kohë të caktuar.
Projektimi i procesit
teknologjik
• Të dhënat për konstruksionin
• Të dhënat për materialin
• Të dhënat për pajisjet
• Të dhënat për cilësinë
• Tipi i prodhimtarisë
dokumentacioni
teknologjik
•

6
Fig. 1.1– Procesi teknologjik
Fig. 1.2– Modeli i përgjithshëm i sistemit teknologjik
1.3 Dallimi në mes proceseve teknologjike dhe prodhuese
• Procesi teknologjik : operacionet e përpunimit, kontrollimet, nivelet e larta të transportit
• Procesi prodhues : vendosja e elementeve në hapësirë të caktuar (magazinimi, ndalesat mes
operacionale)
1.4 Dokumentet teknologjike
• Veprimi teknologjik (,,Plani i punës”)
• Lista e operacioneve
• Specifikacioni i veglave
• Specifikacioni i operacioneve
• Krye titulli
• Vizatimet e veglave të specializuara/pajisjeve
• Vend vizatimi i shpërndarjes së vendeve të punës

7
1.5 Përpunimi i procesit teknologjik
Të dhënat (urdhëresa)
• Materiali
• Nivelet, tolerancat, kërkesat funksionale
• Seritë e parapara
• Pjesëmarrja e serive
• Sasia e tërë e paraparë
Përkrahësit teknologjik
• Katalogu i materialit bazë
• Kartoteka e mjeteve themelore
• Katalogjet e veglave standarde
• Doracakët, diagramet, rexhimet e punës
• Bazat teknologjike për normim
• Proceset tipike teknologjike
• Bazat teknoekonomike (çmimii materialit, orët e punës)
Dokumentet e veçantë (specifik)
• Fletë aksidenti për tornot revolver
• Fletë aksidenti për tornot automatike
• Vizatimi i lakores për automatet e tornove
• Fletët e operacioneve për montim
• Fletët speciale për makinat e veçanta
Përdorimi i normës kohore
• Parametri kryesor për planifikim dhe udhëheqje me prodhimtari
• Sistemet e reja prodhuese, llogaritja e kapacitetit, vendeve të reja të punës

8
Shpenzimet e planifikimit, zhvillimit = f përgatitjet)
Fig. 1.3 – Krahasimi i metodave të përpunimit
CIM: Computer Integrated Manufacturing (Prodhimtaria e integruar me
kompjuter)
CAD: Computer-Aided Design (Projektimi me ndihmën e kompjuterit)
CAM: Computer Aided Manufacturing (Prodhimtaria me ndihmën e
kompjuterit)
FMS: Flexible Manufacturing System (Sistemet prodhuese fleksibile)
AS/RS: Automated Storage and Retrieval System (Sistemi i magazinimit
dhe rikthimit të automatizuar)
AGVS: Automated Guided Vehicle System (Sistemi i automjeteve të
udhëzuara në mënyrë automatike)
CAE: Computer Aided Engineering Computer (Inxhinieringu i ndihmuar nga
kompjuteri)
DNC: Direct Numerical Control (Kontrolli i drejtpërdrejt numerik)
CNC: Computer Numerical Control (Kontroli numerik kompjuterik)
GT: Group Technology (Teknologjia ekipore)
CAPP: Computer Aided Process Planning (Procesi i planifikimit me ndihmën
e kompjuterit)

9
Niveli teknologjik i sistemeve të prodhimit
Fig. 1.4 – Përparësitë e dirigjimeve CNC me metodat tjera

10
2.PROJEKTIMI I PROCESEVE TEKNOLOGJIKE
Definicion
• Bashkësia e aktiviteteve të ndërlidhura ndërmjet vehte të cilat shndërrojnë specifikimet
projektuese në udhëzime operative për prodhim
• Përcaktimi sistematik i metodave detale me të cilat pjesët ose tërësitë (rasti i montimit)
mund të prodhohen ekonomokisht dhe me konkurencë, nga faza inicuese (lënda e parë) deri
te faza përfundimtare (produkti i gatshëm).
Fig 2.1 - Modeli i projektimit të procesit teknologjik
2.1 Rregulla të përgjithshme për projektimin e proceseve
teknologjike
Për projektimin e procesit teknologjik të përpunimit mekanik, zgjedhjen e pajisjeve dhe
instrumenteve, llogaritjen e regjimeve të prerjes dhe normimin teknik të kohës të punimit të një
detali është e nevojshme të kemi këto materiale:
a) Vizatimet e punës së detaleve, nyjeve si dhe të gjithë objektit në përgjithësi.
b) Konditat teknike që duhet të respektohen për prodhimin e objektit.
c) Të dhëna mbi tipin e prodhimit dhe sasinë e detaleve që do të prodhohen gjatë vitit.
d) Pasaportat e makinave metalprerëse të uzinës ku do të prodhohet objekti.
e) Të dhënat mbi pajisjet dhe instrumentet që janë përdorur në uzinë për prodhimin e detaleve
analoge.

11
Gjatë projektimit të procesit teknologjik përdoren manuale dhe materiale të tjera si:
a) Albume të pajisjeve dhe instrumenteve normale.
b) Të dhëna mbi shtesat e punimit që lihen gjatë stampimit, farkëtimit dhe derdhjes.
c) Normat e shtresave ndëroperacionale
d) Normat e preçizionit të makinave dhe pajisjeve.
e) Projekte teknologjike të uzinës ose uzinave të tjera për detale analoge.
Për llogaritjen e regjimeve të prerjes dhe normave të kohës duhet të kemi manuale
(doracakë).
Para se të fillohet projektimi i procesit teknologjik duhet të kontrollohet nga ana teknologjike
konstruksioni i objektit (detalit) që do të prodhohet, nëse ky është teknologjik ose jo.1)
2.2 Faktorët të cilët ndikojnë në projektimin e proceseve
teknologjike
• Kërkesat teknike – cilësia e përpunimit (saktësia e madhësive të fituara, pozita dhe forma e
sipërfaqeve) dhe cilësia e sipërfaqeve të përpunuara; të definuara në vizatimin e pjesës
• Kushtet teknologjike – zgjedhja e metodave të përpunimit, karakteristikat teknike të
sistemeve përpunuese, veglave, pajisjeve, materialit e tj.
• Kushtet ekonomike – çmimi i produktit si funksion i serisë dhe numrit të tërë të pjesëve
(kapacitetit të prodhimit)
1
Prof.Dr.Ing.Aleksandër Bushati,,AGORITME PUNIMI NË “TEKNOLOGJI MEKANIKE”, Tiranë

12
Aktivitetet e projektimit
Fig 2.2

13
3.ANALIZA E TEKNOLOGJITETIT TË PJESËS MAKINERIKE
Analiza e teknologjitetit të pjesës përfshinë:
- Formën gjeometrike,
- Madhësitë dhe tolerancat,
- Tolerancat e formës,
- Vrazhdësinë sipërfaqësore,
- Lojin e materialit dhe fortësinë e tij,
- Madhësinë e serisë.
Tab.1
Forma
për
përpunim
Specifikacioni Lloji i përpunimit
I ashpër I pastër përfundimtar
(1) Ø7+0,4
; Ra=6,3 µm
Poz. 29±0,3
mm
Shpimi
(2) Poz. 13±0,8
mm; Ra= 1,6 µm
Rrafshtësia 0,02 mm
Përpunimi
ballor
Përpunimi ballor
(3) Ø15; poz. 12 – 0,5 mm,
Ra=6,3 µm;
Përshkimi
(4) Ø20H7; Ra=1,6 1,6 µm;
Qendërzimi Ø2 mm;
Drejtimi 0,02 mm
Shpimi Përpunimi i
brendshëm
gjatësor
përshkim
(5) Thyerja e teheve 1x1 mm Thyerja e teheve
Shembëll

14
Fig 3.1
3.1 Përcaktimi i renditjes së përpunimit në pajtim me rregullat e
prioritetit
Rregullat themelore për përcaktimin e renditjes së përpunimit janë:
- Para ndonjë sipërfaqeje të shiquar përpunohet sipërfaqja në bazë të së cilës sipërfaqja e
shiquar është dimensionua, ndërsa prioritet kanë sipërfaqet e dimensionuara në raport me
bazën.
- Sipërfaqja në raport me të cilën është definua toleranca e pozitës së ndonjë sipërfaqeje ka
prioritet gjatë përpunimit.
- Renditja e përpunimit duhet të jetë teknologjike.
- Duhet marrë parasysh kufizimet ekonomike.
Përparësia dimensionale
Fig 3.2
Përparësia gjeometrike
Fig 3.3

15
Shembëll i ruajtjes së cilësisë së kërkuar të vrimës
Fig 3.4
PROJEKTUESI I MIRË (i shkëlqyeshëm) i procesit teknologjik (teknologu) posedon:
• Aftësi të analizës së teknologjitetit të pjesës,
• Aftësi të analizës së vizatimit të pjesës,
• Njohuri për vartësinë e cilësisë dhe saktësisë të sipërfaqeve të përpunuara,
• Njohuri për vegla dhe pajisje ndihmëse,
• Njohuri për resurset në dispozicion,
• Njohuri si të shfrytëzohen librat, doracakët, udhëzimet, etj.
• Njohuri për përllogaritjen e kohës së përpunimit dhe shpenzimeve,
• Njohjen e llojit të materialit,
• Njohuri për shpenzime të procesit të përpunimit, veglave dhe materialit,
• ...

16
4. SISTEMI BIZNESOR, PRODHUES, TEKNOLOGJIK DHE
PËRPUNUES
Sistemi prodhues përbënë një klasë të veçant ose një nënsistem biznesor(afarist), i cili kryesisht
është i orientuar në prodhimtari dhe shumëherë quhet sistem prodhues-biznesor.
Fig 4.1- sistemi biznesor, prodhues, teknologjik dhe përpunues
Sistemi teknologjik paraqet një nga nënsistemet më të rëndësishme të sistemeve prodhuese në
të cilin kryhet procesi i prodhimit të produkteve të caktuara.
Sistemi teknologjik mund të përbëhet nga një ose më shumë sisteme përpunuese, e gjithashtu aty
mund të hyjë edhe sistemi montues.
4.1 Sistemi përpunues, modeli gjeometrik i sistemit përpunues
Sistemi përpunues si pjesë e sistemit teknologjik përbëhet nga:
• Makinat,
• Pajisjet,
• Veglat,
• Mjetet matëse,
• Pjesa e punës dhe
• Përdoruesi.

17
Fig 4.2 - Modeli gjeometrik i sistemit përpunues
Në modelin gjeometrik të sistemit përpunues pjesa kryesore e madhësive hyrëse është paraforma,
me karakteristikat e saj siç janë lloji, forma, dimensionet, raporti i sipërfaqeve, vrazhdësia e
sipërfaqeve të përpunuara dhe vlera.
Sisitemi përpunues, në të cilin brenda procesit përpunues të paraformës së zgjedhur kryhet
shndërrimi i saj në shkallë më të lartë të përpunimit, cilësisë dhe vlerës së ngritur që jep në dalje
formën e produktit i cili, përveç karakteristikave të përmendura, karakterizohet me dimensione,
formë, raport të sipërfaqeve, vrazhdësinë e sipërfaqeve të përpunuara dhe gjendjen e shtresave
sipërfaqësore.
4.2 Modeli kibernetik i sistemit pëpunues
Në modelin kibernetik të sistemit përpunues hyrjen e përbëjnë paraforma e zgjedhur, energjia,
informatat dhe zgjidhja projektuese e operacioneve dhe ndërhyrjes përpunuese.
Hyja e sistemit përpunues është e definuar me sistemin e madhësive hyrëse (X,Z), ndërsa dalja me
madhësinë (Y).
Fig 4.3 - Modeli kibernetik i sistemit përpunues

18
Me karakteristikat e gjendjes së procesit të shprehura me vektorë ose me anë të madhësive
drejtuese 𝑦⃗=(y1, y2, y3,...,yn) përshkruhet gjendja dhe sjellja e sistemit dhe procesit përpunues të
krijuar nga pasojat e ndikimit të vektorit hyrës 𝑥⃗ dhe 𝑧⃗. Ky është, d.m.th. reaksioni i procesit në
ndikimet e jashtme, gjegjësisht hyrëse në proces.
Vektori 𝑦⃗ përfshinë karakteristikat ose funksionet e përpunueshmërisë, siç janë:
• Dinamika e gdhendjes me rezstencat dhe momentet e gdhendjes,
• Qëndrueshmëria e veglës,
• Fuqia efektive e gdhendjes,
• Temperatura e gdhendjes,
• Cilësia e sipërfaqes përpunuese e të ngjashme;
Si edhe karakteristikat tjera fiziko-teknologjike, janë me rëndësi për aspektet përkatëse të analizës
së gjendjes dhe sjelljes së proceseve.
Madhesitë hyrëse, të cilat në një sistem përpunues janë të panumërta, ndahen në dy grupe, në
madhësi të kontrolluara (𝑥⃗) dhe të pakontrolluara (𝑧⃗), gjegjësisht vektorë të ndikimit në proces.
Në vektorin 𝑥⃗ numërohen të gjitha ato hyrje në proces vlerat e të cilave mund të maten, të
përcaktohen numerikisht.
Ky vektorë mundet pastaj të ndahet në dy grupe:
Grupa e parë me faktorët e parë k (x1, x2, x3,...,xk), të cilat quhen madhësi optimale ose drejtuese,
përfshinë vektorin e regjimit të punës si dhe madhësitë tjera hyrëse të ndryshueshme të pavarura të
cilat madhësi sipas dëshirës mund të ndërrohen gjatë proesit të punës për tu përshtatur gjatë
drejtimit, gjegjësisht për të krijuar gjendjen e dëshiruar gjatë procesit (𝑦⃗) ose optimumin e
funksionit optimalizues (Fc).
Në grupën e dytë të madhësive të kontrolluara radhiten madhësitë tjera të mbetura
(xk+1,xk+2,...,xp-1, xp), të cilat janë madhësi të kontrolluara, vlera matëse, konstante gjatë zhvillimit të
procesit.
Vektori i madhësive të pakontrolluara 𝑧⃗=(z1,z2,z3,...,zr) përmbanë të gjitha ato veprime hyrëse në
proces vlerat e të cilave nuk mund të maten, e gjithashtu edhe ato matja e të cilave në princip është
e mundur por konsiderohet që ndikimi i tyre veç e veç në proces është i papërfillshëm.
Kuptimi i vektorit të madhësive të pakontrolluara është në atë që gjatë veprimit në proces
provokojnë gjendjet e padëshiruara dhe rrjedhje të padëshiruar të karakteristikave të procesit (𝑦⃗)
ose të funksionit optimalizues (Fc).
Vektori i madhësive të pakontrolluara përbëhet nga ç’rregullimet e brendshme dhe të jashtme,
varësisht nga burimi prej nga vijnë.
Ndikimet ç’rregulluese mund të kompenzohen në dy mënyra dhe si rrjedhojë e këtyre të mbahen
vlerat e dëshiruara të gjendjes, të procesit përpunues. Në mënyrën e parë shfrytëzohet adaptimi
primar brenda procesit përpunues dhe sistemit, e njohur si princip i reagimit kthyes nëpërmjet të të

19
cilit ndryshojnë madhësitë hyrëse drejtuese të procesit psh: ndryshimi i parametrave të regjimit të
prerjes, ndërsa në mënyrën e dytë shfrytëzohet rrjedhja e mbyllur e adaptimit sekondar sepse me
ndryshimin e zgjidhjeve teknologjike të operacionit përpunues dhe veprimeve përkatëse brenda të
njejtit sistem përpunues ndërrojnë karakteristikat dalëse të procesit përpunues.

20
5. PROCESET TEKNOLOGJIKE TË PUNIMIT TË
PRODUKTEVE
Pjesa e procesit prodhues në të cilin bëhet ndërrimi i formës, dimensioneve, pamjes estetike, vetive
të brendshme të materialit, si dhe kontrolli, quhet proces teknologjik i punimit të produkteve.
Në rastin e përgjithshëm, proceset teknologjike kërkojnë aplikimin e më shumë teknologjive, nga të
cilat më të njohurat janë:
• Derdhja,
• Saldimi,
• Përpunimi me deformim plastik,
• Përpunimi me prerje,
• Përpunimi me elektroerozion,
• Përpunimi me laser,
• Përpunimi termik etj.
Përveç këtyre teknologjive, të cilat janë të njohura edhe si kryesore, në proceset teknologjike të
punimit të produkteve shfrytëzohen edhe teknologjitë tjera ndihmëse të quajtura me kusht, siç
janë:
• Lustrimi,
• Drejtimi,
• Balancimi,
• Nivelizimi,
• Mbrojtja nga përpunimi termik,
• Simbolizimi,
• Kontrolli,
• Paketimi, etj...
Forma fillestare, dimensionet dhe gjendja e materialit, si produkt i një apo kombinimi i më shumë
teknologjive tjera quhet paraformë ose gjysëm fabrikat. Teknologjitë e përpunimit të paraformave
këtu nuk do të shqyrtohen.
Si shembull merren dy lloje të ndryshme të paraformave për punimin e produktit të njejtë në kushte
të ndryshme; njëri për rastin e produkteve individuale, e tjetri për rastin e produkteve masovike.

21
a) b)
c)
Fig 5.1- Paraformat për prodhimin e boshtit të dhëmbëzuar
a) Në prodhimtarinë individuale, pjesa e prerë nga shufra e cilindruar në të nxehtë,
b) Për prodhimtarinë masovike pjesa e kallëpuar
c) Boshti i dhëmbëzuar
5.1 Procesi teknologjik si bazë e procesit të prodhimit
Detyrat lidhur me përvehtësimin dhe projektimin e proceseve teknologjike të punimit të produkteve
zgjidhen brenda pregaditjeve teknike ose teknologjike prodhuese.
Zgjedhja e përvehtësuar e procesit teknologjik të punimit të produktit të caktuar krijon bazën për
planifikim, organizim dhe realizim të procesit prodhues e cila mbështetet në planifikimin e
kapacitetit prodhues, furnizimit me material, madhësisë dhe numrit të serisë, afatit të kryerjes së
punës, çmimit, afatit të dorëzimit, transportit intern, kontrollit dhe të gjitha shenimet tjera të
nevojshme për sigurimin e ambientit prodhues të kërkuar.
Prandaj, procesi teknologjik projektues i punimit të produkteve përmban bazën e procesit
prodhues, e me të edhe bazën e eksploatimit racional të sistemit prodhues si dhe bazën e sigurtë
për precizimin dhe konceptimin e të gjitha elementeve të strukturës të sistemit prodhues.

22
Fig 5.2 - Vendi dhe rëndësia e projektimit të proceseve teknologjike në sistemin prodhues

23
Fig 5.3 -Skema në lidhje me projektimin e proceseve teknologjike
5.2 Elementet e procesit teknologjik
Proces prodhimi i një uzine quhet bashkësia e punimeve të veçanta, të cilat janë të lidhura me
shndërrimin e lëndës së parë ose gjysmë fabrikateve në detale të gatshme.
Në proceset kryesore hyjnë prodhimi i detaleve dhe montimi i tyre.
Në proceset ndihmëse hyjnë prodhimi dhe mprehja e instrumenteve metalprerëse, remonti i
makinave dhe pajisjeve të uzinës, transporti i brendshëm etj.
Pjesa kryesore e procesit të prodhimit, e cila është e lidhur në mënyrë të vazhdueshme me
ndryshimin e objektit të punës dhe kthimin e tij në produkt të gatshëm, është procesi teknologjik.2
Përmbajtja e procesit teknologjik, operacionet dhe nënoperacionet, veprimet, kalimet, veprimet
shtesë dhe elementet e tyre, si dhe lëvizjet, përbëjnë elementet kryesore të procesit teknologjik të
punimit të produktit, gjerësa ciklet përpunuese, teknologjike dhe prodhuese parametrat kryesorë të
tyre, gjegjësisht elementet e cilësisë.
Përmbajtja e procesit teknologjik përfshinë të gjitha operacionet e përpunimit.
Kështu psh: për boshtin me dhëmbëzor (fig.5.4), procesi i përvehtësuar teknologjik i përpunimit ka
këtë përmbajtje:
• Prerja,
• Përpunimi i skajeve,
2
Prof.Dr.Ing.Aleksandër Bushati,,AGORITME PUNIMI NË “TEKNOLOGJI MEKANIKE”, Tiranë

24
• Tornimi,
• Kontrolli,
• Frezimi,
• Tornimi,
• Frezimi,
• Mbrojtja,
• Përpunimi termik,
• Polirimi,
• Nivelizimi,
• Kontrolli përfundimtar.
Fig 5.4 - Boshti me dhëmbëzim
Në uzinat mekanike procesi teknologjik ka këto stade: përgatitja e copëve, punimi i detaleve
(mekanik, termik) dhe montimi i makinës.
Proceset teknologjike të prodhimit të detaleve dhe montimit të makinave gjatë projektimit ndahen
në pjesë përbërëse ose elemente. Ndarja e proceseve teknologjike në elementet e tij lehtëson
vendosjen e një teknologjie racionale në prodhimin dhe bënë të mundur normimin teknik të këtij
procesi.
Përmbajtjen e procesit teknologjik e përbëjnë llojet dhe renditja e operacioneve të përvehtësuara të
përpunimit.

25
Operacion - quhet ajo pjesë e procesit teknologjik, që nga vendosja e copës në makinë deri në
heqjen e saj (vendi i punës). Në industrinë mekanike dallojmë operacione teknologjike, kontrolli,
transporti etj. Normimi i plotë teknik i punës në industrinë mekanike bëhet në bazë operacioni, i cili
mund të kryhet me një ose disa vendosje. 1)
Nënoperacioni - është pjesë e operacionit të përpunimit i cili kryhet gjatë një shtrëngimi të
materialit punues.
Fig 5.5 - Renditja e operacioneve gjatë procesit të përpunimit të një boshti
Shprehja ose kuptimi i operacionit dhe nënoperacionit është në lidhje më të ngushtë me shprehjen
pregatitje të sistemit përpunues ose teknologjik. Operacioni dhe nënoperacionet përkatëse të cilat
realizohen në sistemin e zgjedhur përpunues ose teknologjik, sigurojnë efikasitetin e kërkuar
teknoekonomik në këtë pjesë të procesit përpunues teknologjik vetëm nëse realizimi i tij është i
mundur në kuadër të një pregatitjeje, e cila mbështetet në pajisjet, veglat dhe drejtimin e procesit
të përpunimit.
Vendosje - quhet ajo pjesë e operacionit që kryhet me një shtrëngim të copës. Me fjalën vendosje
duhet të kuptohet jo vetëm ngritja, bazimi dhe shtrëngimi i copës në makinë, por edhe veprimet e
tjera që kryen punëtori dhe makina për ndryshimin e formës së copës, deri në një rivendosje të saj.
P.sh. Në çoftë se një bosht me shkallë tornohet një herë nga njëra anë dhe pastaj nga ana tjetër në
të njëjtën makinë tornuese, atëherë kemi një operacion me dy vendosje. Në rast se po i njëjti bosht
tornohet nga njëra anë në një makinë, ndërsa nga ana tjetër në një makinë tjetër, atëherë procesi
zhvillohet në dy operacione me nga një vendosje. Në prodhimin në seri, në rast se boshtet do të
tornohen të gjitha nga njëra anë, pastaj nga ana tjetër, atëherë secila vendosje duhet të
konsiderohet si operacion.

26
Fig.5.6 - Variantet e përpunimit të një bokolle
Ekzistojnë dy variante për punimin e kësaj bokolle. Varianti i parë presupozon që punimi i
bokollës të kryhet në një operacion me dy vendosje. Në vendosjen e parë copa kapet në mandrino
me tri nofulla dhe i punohen sipërfaqet 1,2 dhe 3 (fig.5.6a). Pastaj copa lirohet, mbërthehet në
mandrinon me tre nofulla në sipërfaqen e punuar 3 dhe i punohen sipërfaqet 4,5 dhe 6 (fig.b). Kjo
metodë punimi përdoret në prodhimin individual.
Varianti i dytë presupozon punimin e bokollës në dy operacione me një vendosje secili. Në
operacionin e parë punohen sipërfaqet 1-2-3 për të gjithë serinë e detaleve. Në operacionin e dytë
punohen sipërfaqet 4-5-6 për të gjitha detalet. Në pamje të parë duket së ndërmjet dy varianteve të
mësipërm nuk ka asnjë ndryshim, por në të vërtetë në qoftë se përdorim variantin e dytë,
mbërthimi i copave mund të kryhet në tompon, në një pajisje speciale, e cila jo vetëm rrit saktësinë
e punimit, por edhe ul kohën për mbërthimin dhe zbërthimin e copës.
Gjatë punimit të copave në makinat metalprerëse, për një vendosje ato mund të zënë
pozicione të ndryshme karshi rrafsheve bazë të makinës.
Pozicion quhet ajo pjesë e operacionit që kryhet pa ndryshimin e pozicionit të copës (natyrisht, këtu
nuk futen zhvendosjet e punës të copës ose instrumentit).
Veprimi- është pjesë e operacionit të përpunimit që kryhet me një vegël, në një apo më shumë
kalime. Kështu, psh: veprimi i përpunimit të ashpër në nënoperacionin e parë, si pjesë e operacionit
që është treguar në fig. realizohet në katër kalime, ndërsa veprimi i përpunimit përfundimtar nëpër
konturë kryhet me vegël për tornim përfundimtarë në një kalim.
Përveç veprimit i cili kryhet me një vegël gjatë përpunimit të formave individuale ose komplekse të
cilat përbëjnë konturën e pjesës punuese, format tipike komplekse mund të realizohen në proces të
përpunimit me më shumë vegla të njohur edhe si veprim kompleks.

27
Fig 5.7 -
Kalimi - është pjesa e operacionit që kryhet mbi sipërfaqe të caktuar pa ndryshimin e instrumentit
dhe regjimit të punës. Në qoftë se ndryshon qoftë dhe njëra nga këto kondita, do të kemi kalim
tjetër. P.sh. Në qoftë se shpojmë një vrimë me punto, shpim i vrimës do të jetë një kalim, kalizverimi
i vrimës në të njëjtën makinë do të jetë një kalim tjetër (sepse ndryshoi instrumenti). Për rritjen e
produktivitetit të punës në shumë raste disa kalime bashkohen, pra,kryhet punimi i disa sipërfaqeve
njëherësh. 1)
Kalesa - është ajo pjesë e operacionit që përmbledh të gjitha veprimet që janë të lidhura me
heqjen e një shtrese metali pa ndryshuar instrumentin, sipërfaqen që punohet dhe regjimin e punës.
Në qoftë se për një mbërthim të copës bëhen disa kalime të njëjta, atëherë ata duhet të
konsiderohen si kalesa. Kalimet quhen të njëjta në qoftë se kryhen në të njëjtin instrument, në
sipërfaqe me te njëjtat përmasa dhe regjim të njëjtë pune (v.s.t.). Ndryshimin e thellësisë së prerjes
në këtë rast nuk duhet ta konsiderojmë si ndryshim të regjimit të punës. Për këtë arsye, dy ose disa
kalesa të njëpasnjëshme në të njëjtën sipërfaqe, me të njëjtin instrument, numër rrotullimesh dhe
vlerë ushqimi, pavarësisht se ndryshon thellësia e prerjes, duhet të konsiderohen si një kalim me
disa kalesa. Në qoftë se në një plan duhet të shpohen disa vrima me të njëjtën përmasë, numër
rrotullimesh dhe ushqim, atëherë shpimi i çdo vrime përfaqëson një kalesë, kurse shpimi i të gjitha
vrimave një kalim. Në rast se këto vrima do të filetohen, atëherë procesi i filetimit do të jetë një
kalim i ri.
Veprimet ndihmëse - janë, psh: vendosja dhe heqja e pjesës punuese, me elementet e saja siç
janë: ngritja e pjesës punuese, shtrëngimi dhe lirimi.
Lëvizjet - janë pjesë të elementeve të veprimeve ndihmëse, si, psh: hapja e nofullave, duart e
manipulatorit ose robotit për shtrëngim dhe heqje të pjesës punuese, ndërrrimi i numrit të
rrotullimeve, pozicionimi etj.
Elemetet kryesore të definuar të procesit teknologjik të përpunimit të produktit të vështruar për
paraformën e zgjedhur mundësojnë që ai të definohet si bashkësi e operacioneve të rregulluara
teknologjike Oi:

28
TP = { O1,O2,O3,...,Oi,...,Om}
Fig 5.8 -
Secili operacion i përpunimit të procesit teknologjik të punimit të produktit të caktuar, gjithashtu
mund të paraqitet si një bashkësi e veprimeve të rregulluara teknologjike, Zij, që përbëjnë
përmbajtjen ose strukturën e operacionit Oj, gjegjësisht:
Oi = { Zi1,Zi2,Zi3,...,Zij,...Zik}
Kështu, p.sh: operacioni i përpunimit O1 nga fig 5.9 që realizohet në makinën frezuese me dirigjim
NC për përpunim të skajeve, përbënë dy veprime komplekse të përpunimit. Veprimi i parë bazohet
në rafshimin e sipërfaqeve ballore me frezim, ndërsa i dyti në dy shpuarje.
Fig 5.9 -
Përmbajtja e përvetësuar e procesit teknologjik të punimit të produktit të caktuar për paraformën
PR siguron shkallën e përpunueshmërisë së produktit P në raport me paraformën, e cila definohet
me fuksionin e shndërrimit të shkallës së përpunueshmërisë, gjegjësisht:
f : PR → P
Dhe gjithashtu, edhe me funksionin e shndërrimit të shkallës së pëpunueshmërisë në mes dy
operacioneve fqinje Oi dhe Oi+1, gjegjësisht:
f : Oi → Oi+1

29
Zgjidhja e përvetësuar e procesit teknologjik në kushtet e sistemit të caktuar prodhues vlerësohet
ndër elementet më të rëndësishme të vlerave, e cila shkurtimisht do të sçarohet.
5.3 Elementet bazë të vlerësimit të procesit teknologjik
Elementet bazë të vlerësimit të procesit teknologjik të punimit të produktit përbëjnë:
• Cikli përpunues, teknologjik dhe prodhues,
• Fleksibiliteti,
• Saktësia,
• Besueshmëria dhe
• Shpenzimet e prodhimit.
Cikli përpunues- është koha e tërë e përpunimit në operacionin e vështruar, e cila përcakton
kohën e të gjitha veprimeve të atij operacioni tzi, gjegjësisht:
𝒕 𝒌 = ∑ 𝒕 𝒛𝒊
𝒌
𝒊=𝟏
ku është: k-numri i veprimeve operacionale
Cikli teknologjik - paraqet shumën e kohëve të të gjitha operacioneve punuese të prodhimit të
caktuar, gjegjësisht:
𝑻 𝒄 = ∑ 𝒕 𝒌𝒊
𝒎
𝟏
ku është: m-numri i operacioneve.
Cikli prodhues- përfshinë kohën e tërë punuese, nga lansimi në proces i prodhimtarisë deri te
magazinimi i produkteve të gatshme.
Fleksibiliteti- i procesit teknologjik si element i cilësisë së tij, definon kohën e shtjellimit të
procesit gjatë kalimit nga punimi i njërit në punimin e produktit tjetër.
Besueshmëria-është treguesi i stabilitetit të procesit teknologjik të punimit të produktit në
aspektin e kohës së projektuar dhe cilësisë të realizimit të tij.
Shpenzimet e prodhimit- janë një nga elementet kryesorë të cilësisë të procesit teknologjik, nga
se ndikojnë drejtëpërdrejtë në konkurencë në treg dhe në realizim të procesit të prodhimit me
shkallë të lartë të efikasitetit ekonomik.

30
6. VARIANTET E PROCESEVE TEKNOLOGJIKE
Variantet e shumfishta të proceseve teknologjike të prodhimit të produktit, edhe për kushte të
njejta, gjegjësisht të dhënat hyrëse, janë një nga karakteristikat bazë të tyre. Ato janë në rastin e
përgjithshëm të kushtëzuara nga mundësitë e zgjedhjes së kombinacioneve të teknologjive të
ndryshme, gjegjësisht paraformës, përvetësimi i zgjidhjeve të ndryshme operacionale, të renditjes
së tyre dhe strukturës, gjegjësisht përmbajtjes në kuptim të renditjes dhe llojit të veprimeve.
Hapsira e zgjidhjeve të mundshme teknologjike- në të cilën kryhet zgjedhja dhe projektimi i procesit
teknologjik të prodhimit të ndonjë produkti gjenerohet me anë të tri akseve kryesore.
Aksi i parë përcakton variantet e procesit teknologjik, gjegjësisht paraformave dhe operacioneve,
aksi i dytë renditjen dhe llojin e operacioneve, gjegjësisht përmbajtjen e procesit teknologjik, ndërsa
aksi i tretë strukturën, gjegjësisht përmbajtjen e operacionit të prodhimit.
Fig 6.1 - variantet e procesit teknologjik të prodhimit të një dhëmbëzori

31
6.1 Nënsistemet kryesore të projektimit të proceseve
teknologjike
Projektimi i proceseve teknologjike - pa marrë parasysh a kryhet me dorë apo duke përdorë sisteme
të ndryshme të projektimit automatik, në rastin e përgjithshëm, kërkon tri nënsisteme kryesore.
Nënsistemi i parë- përfshinë të dhënat hyrëse gjegjësisht përgatitjen e të dhënave hyrëse të cilat
janë dhënë me anë të modelit ose vizatimit të produktit, vëllimin e prodhimit, çmimin, afatin,
kushtet e dërgesës dhe përgatitjes teknologjike disponuese.
Nënsistemi i dytë- përfshinë bazën teknologjike të të dhënave dhe bazën e dijes, ndërsa nënsistemi
i tretë projektimet.
Fig. 6.2

32
6.2 Zgjidhja ideore e procesit teknologjik
Zgjidhja ideore e procesit teknologjik fillon me analizën detale të të gjitha të dhënave hyrëse, si dhe
analizën e teknologjitetit të konstruksionit të prodhimit.
Në hapin e dytë bëhet zgjedhja e paraformës, pas së cilës vjen përvetësimi i llojit dhe renditjes së
operacioneve, gjegjësisht përmbajtjes së procesit teknologjik.
Gjatë definimit të renditjes dhe përmbajtjes së operacionit të përpunimit është e domosdoshme të
bëhet sistematizimi i sipërfaqeve, gjegjësisht formave tipike, të cilat definojnë konstruksionin e
produktit. Këto sipërfaqe mund të ndahen ne tri grupe:
• Sipërfaqet kryesore funksionale
• Sipërfaqet ndihmëse dhe
• Bazat për përpunim.
Fig 6.3 - Skema e zgjidhjes ideore të procesit

33
7. SISTEMATIZIMI I SIPËRFAQEVE
• Sipërfaqe themelore (funksionale),
• Sipërfaqe ndihmëse,
• Baza për përpunim.
7.1 Sipërfaqet themelore
Janë sipërfaqet më të rëndësishme funksionale në të cilat vehen kërkesat më të mëdha për
kualitet, formë dhe raport të sipërfaqeve (p.sh. dhëmbëzimi, kanalet, pernat, kanalet për pyka,
vrimat, etj.
7.2 Sipërfaqet ndihmëse
Janë sipërfaqet e përpunuara dhe të papërpunuara të cilat nuk kanë rëndësi në aspektin funksional
të pjesës, ashtu që edhe kërkesat në drejtim të saktësisë janë më të vogla (thyerja e teheve, kanalet
për daljen e filetave, vrimat jo funksionale, etj.).
7.3 Bazat për përpunim
Bazat për përpunim janë sipërfaqet, vijat ose pikat e produktit, në raport me të cilat definohen
pjesët tjera të produktit, ose sipërfaqet tjera të produktit të dhënë gjatë konstruktimit të tij,
përpunimit, matjes dhe montimit.
Bazat për përpunim mund të jenë :
• Konstruktive,
• Teknologjike,
• Matëse ose kontrolluese.
Baza konstruktive është ajo sipërfaqe, vijë apo pikë e prodhimit në raport me të cilët në vizatim
definohet pozita dhe masat e sipërfaqeve tjera të produktit të njejtë.
Në montim si bazë konstruktive quhet ajo sipërfaqe, vijë apo pikë në bazë të së cilës definohet
pozita e pjesëve ose strukturave montuese të produkteve.

34
Fig 7.1
Baza matëse ose kontrolluese është sipërfaqja, vija ose pika në raport me të cilën llogariten
dimensionet e pjesëve të cilat arrihen gjatë përpunimit dhe montimit të prodhimeve ose projektimit
të pozitave reciproke të sipërfaqeve. Këto pra, shfrytëzohen për përcaktimin e pozicionit të
prodhimit ose pjesëve të tij dhe mjeteve matëse siç janë psh. bazat matëse BM për përcaktimin e
thellësisë h të kanalit ballor. Saktësia e arrijtes së thellësisë së këtij kanali varet nga masa H.

35
Fig 7.2
Baza teknologjike është sipërfaqja, vija ose pika e paraformës ose pjesës punuese në raport me
të cilën caktohet pozita e sipërfaqeve të prodhimit i cili arrihet në operacionin e vështruar
përpunues.
Sipas karakteristikave të aplikimit në përpunim baza teknologjike mund të jetë:
• Kontaktuese,
• Ndihmëse, gjegjësisht rregulluese,
• Kontrolluese
Baza kontaktuese është bazë teknologjike nëpërmjet të së cilës realizohet kontakti i pjesës
punuese dhe veglës, gjegjësisht makinës, e njohur si bazë për mbështetje.
Fig.7.3
Baza ndihmëse, gjegjësisht rregulluese është sipërfaqja e prodhimit në raport me të cilin
përcaktohen masat e sipërfaqeve të cilat përpunohen me një shtrëngim.
Është e qartë se sipërfaqja M e mbështetjes, është bazë teknologjike për përpunim të sipërfaqes
ballore A në madhësinë h, ndërsa për përpunimin e sipërfaqeve tjera ballore ajo nuk është bazë

36
teknologjike. Pozita e sipërfaqeve B,C,D,E përcaktohet me shtjellimin e makinës, do të thotë me
pozitën e pikës A në raport me pikën mbështetëse të pjesës punuese.
Fig.7.4
Baza kontrolluese teknologjike është sipërfaqja, vija ose pika e prodhimit në raport me të cilën
verifikohet pozita e prodhimit, në krahasim me makinën ose pozita e veglës gdhendëse gjatë punës,
e gjithashtu edhe verifikimi i pozitës së pjesëve tjera ose njësive montuese gjatë montimit të
produktit.
Kështu, psh, gjatë punimit të vrimave të cilat paraprakisht fitohen me derdhje, mund të lajmërohen
shtesat e pabarabarta për përpunim nëpër perimetër të vrimës, si dhe shtesa jo e mjaftueshme për
përpunim në disa pjesë të vrimës. Në këtë rast vrima e fituar me derdhje shfrytëzohet si bazë
teknologjike kontrolluese në bazë të së cilës para përpunimit bëhet centrimi i pjesës punuese në
raport me pajisjen, me të cilën sigurohet cilësia e nevojshme dhe efikasiteti i përpunimit.
Bazat speciale teknologjike janë zgjidhje të njohura në praktikën prodhuese, të cilat për shkak
të zgjidhjeve konstruktive të podhimeve dhe kërkesave në vështrim të raportit ndërmjet
sipërfaqeve, mbeten si elemente të veçant konstruktive të paraformës, gjegjësisht prodhimit.
Si shembull ceket pulexha në të cilën me elementin shtues konstruktiv BT sigurohet baza
teknologjike për shtërngim dhe pozicionim, me të cilën mundësohet përpunimi i vrimës dhe kanalit
radial për pykë në një shtrëngim.

37
Fig.7.5
Bazat standarde teknologjike janë sipërfaqe të caktuara të prodhimit nëpërmes të cilëve
kryhet pozicionimi dhe shtrëngimi në operacionet e përpunimit të sipërfaqeve tjera, siç është psh,
operacioni i polirimit të dorëzës së aksit së boshtit me dhëmbëzorë, në të cilën shtrëngimi dhe
pozicionimi, kryhen nëpërmjet dhëmbëzimeve në pajisjen përkatëse.
Bazat për përpunim të prodhimit duhet të jenë ashtu të zgjedhura që të mundësojnë pozicionim
dhe shtrëngim të shpejt dhe të lehtë, qoftë kur është fjala për pajisjet standarde apo speciale.
Gjatë zgjedhjes së tyre duhet të sigurohen edhe dy kushte themelore:
• Pandryshueshmëria e bazave gjatë përpunimit,
• Përputhshmëria e bazave konstruktive, teknologjike dhe matëse
Gjatë projektimit të operacioneve të përpunimit në kartelat e oparacioneve, si dokument themelor
teknologjik, është e nevojshme të shenohen sipërfaqet për mbështetje, pozicionim dhe shtrëngim
me simbole përkatëse.
• Mbështetja O
• Pozicionimi
• Shtrëngimi
Analizat e bëra dhe vërejtjet, si dhe përvoja nga praktika prodhuese literatura, tregojnë që me
zgjedhje të mirë të bazave për përpunim arrihen dy qëllime themelore: njëri ka të bëjë me ndikimin
e kësaj zgjidhje në thjeshtësinë dhe çmimin e volitshëm të eksploatimit të pajisjes speciale, ndërsa
tjetri në efikasitetin e procesit të përpunimit të prodhimit në aspektin e saktësisë së përpunimit.
7.4 Kërkesat për zgjedhjen e bazave për përpunim:
• Pozicionimi dhe shtërngimi i shpejtë dhe i lehtë
• Mundësia e shfrytëzimit të bazës së njejtë për përpunim të më shumë sipërfaqeve
• Mundësia e përputhjes së bazave teknologjike, konstruktive dhe matëse
• Që bazat të kanë gjatësi të mjaftueshme, që forcat shtërnguese të mos deformojnë pjesën,...

38
7.5 Renditja e kryerjes së përpunimit
Në përgjithësi, renditja e kryerjes së operacioneve dhe veprimeve përpunuese është si vijon:
• Përpunimi i bazave,
• Përpunimi i ashpër të sipërfaqeve kryesore,
• Përpunimi i ashpër i sipërfaqeve ndihmëse, e cila shpesh është edhe përpunim përfundimtar,
• Përpunimi përfundimtar i sipërfaqeve kryesore
Në praktikë, megjithatë shpesh me zgjedhje të duhur të bazave, renditjs së kryerjes së
operacioneve dhe veprimve si dhe me zgjedhje të sistemit përpunues për kushte të dhëna, devijojnë
nga rregullat e përgjithshme të cekura.
a) b)
Fig 7.6 -
Gjatë përpunimit të sipërfaqes së caktuar me vegël të komplikuar, duhet të dallojmë përpunimin
përfundimtarë nga ai i ashpër, si te shembulli i përpunimit të vrimës së dhëmbëzorit, ku në boshtin
për shpuarje të pastër janë të vendosura dy thika. Me thikën e parë kryhet përpunimi i ashpër, kurse
me të dytën, e cila është në distancë më të madhe se L nga e para, kryhet ndaras përpunimi
përfundimtar i vrimës.

39
7.6 Format tipike teknologjike të sipërfaqeve
Sipërfaqet kryesore funksionale dhe ndihmëse të një produkti paraqesin format tipike teknologjike,
të cilat në disa burime të literaturave quhen edhe forma tipike elementare, të cilat fitohen si
rezultat i projektimit të prodhimit.
Në shembullin e boshtit, shihet se sipërfaqet kryesore konstruktive funksionale përbëjnë tri forma
cilindrike, dy kanale për pyka, një filetim i brendshëm dhe dy sipërfaqe mbështetëse ballore në
diametër Ø60. Sipërfaqet tjera janë ndihmëse.
Fig 7.7 -
Përveç rregullave të përgjithshme në lidhje me renditjen e kryerjes së përpunimeve duhet theksuar
që format tipike teknologjike, që përbëjnë konturën e prodhimit të caktuar përbëjnë bazën për
definimin e numrit të nevojshëm të veprimeve tipike për përpunim të tyre.
Në shembullin e boshtit shihet se tri format cilindrike toleruese kërkojnë cilësi të sipërfaqeve të
përpunuara të cilat arrihen në mënyrë racionale me retifikim. Duke marrë parasysh numrin e
domosdoshëm racional të veprimeve të cilat, psh, në prodhimin serik dhe masovik duhet ti realizojë
në operacionet përpunuese të këtyre sipërfaqeve, ato paraqesin një formë tipike teknologjike. Kjo
nga shkaku se si zgjidhje më e shpeshtë racionale teknologjike në prodhimin serik dhe masovik për
përpunim të këtyre tri formave cilindrike, duhet përvetsohen këto lloje dhe renditje të
operacioneve, gjegjësisht veprimeve :
• Tornimi i ashpër,
• Tornimi përfundimtar,
• Polirimi (retifikimi)

40
Për këtë, një formë tipike teknologjike i takojnë ato sipërfaqe të cilat kanë formë dhe cilësi të njejtë
të sipërfaqes së përpunuar, ndërsa tolerancat nuk është e domosdoshme të jenë të njejta. Si të tilla,
ato paraqesin bazën për zgjedhjen e llojit, numrit dhe renditjes së veprimeve tipike ose
operacioneve, gjatë projektimit të proceseve teknologjike të përpunimit të prodhimit.

41
8. PËRCAKTIMI I SHTESAVE PËR PËRPUNIM
Shtesa për përpunim paraqet shtresën e materialit të cilën duhet largua me gdhendje në mënyrë që
të fitohet produkti me dimensione saktë të përcaktuara, forma dhe kualiteti i sipërfaqes së
përpunuar. Shtesat për përpunim përcaktohen në bazë të zgjidhjes ideore të procesit teknologjik,
gjegjësisht operacioneve të parapara (lloji i përpunimit) dhe veprimeve të përpunimit (ashpër,
gjysmë e kryer dhe përfundimtare).
Matjet e jashtme
Fig 8.1 -
,
,
Madhësitë e brendshme
Fig 8.2 -
,
.
- Zp – madhësia e paraformës,

42
- Zd – madhësia e pjesës së gatshme
- K – numri i tërë i veprimeve të përpunimit të sipërfaqes së shiquar
- Zi – madhësia e cila arrihet në veprimin e i-të
- Zi-1 – madhësia e cila arrihet nga veprimi paraprak ( i-1)
Shtesat për përpunim mund të jenë:
Fig 8.3 -
Veprimet për përcaktimin e shtesave për përpunim:
1. Aplikimi i shtesave të rekomanduara për përpunim të cilat janë përcaktua në bazë të
përpunimit statistikor të të dhënave të knaqshme nga praktika prodhuese. Kjo metodologji
aplikohet në prodhimtarinë individuale, të serive të vogla dhe të mesme.
2. Aplikimi i metodave analitiko-llogaritare. Kjo metodologji është e bazuar në analizën e
gabimeve të punimit të paraformës, si dhe të gabimeve që lindin në procesin e përpunimit
me heqje ashkle (gdhendje) dhe procesit ë përpunimit termik. Kjo metodologji aplikohet në
shumë tipe të përpunimit si që janë prodhimtaria në seri të mëdha dhe masovike.
Shembull 1
Për bukolën sipas vizatimit të dhënë në figurë, e cila prodhohet në prodhimtarinë në seri të
vogël rreth 200 (copë/vit) duhet zgjedhë llojin e paraformës, duhet përcaktua shtesat për
përpunim duke aplikua shtesat e rekomanduara për përpunim dhe të definohet procesi
teknologjik i punës.

43
Fig 8.4 –

44
8.1 Zgjidhja ideore e procesit teknologjik
Para përcaktimit të shtesave për përpunim duhet projektua zgjidhjen ideore të procesit
teknologjik të përpunimit të pjesës, në kuadër të së cilës definohen të gjitha të dhënat e duhura
për definimin e shtesave (operacionet, veprimet, etj.)
Gjatë përcaktimit të vlerave të shtesave për përpunim ( marrja e vlerave nga tabelat), duhet
patur kujdes për llojin e përpunimit (tornim, frezim, retifikim,...), (të ashpër, përfundimtar), (të
jashtëm, të brendshëm), tipin e prodhimtarisë ( individuale, në seri të vogël, seri të mesme, seri
të mëdha, masovike), për dimensione, etj.
Tabelat e rekomanduara të shtesave për përpunim
Tab.2 Vlerat e shtesave për tornim të ashpër të jashtëm dhe të brendshëm për së gjati shufrës në
prodhimtarinë individuale dhe në seri të vogël
Diametri
(mm)
Klasa
e saktësisë
së shufrës
GJATËSIA E TËRË E PJESËS SË GATSHME (mm)
Deri
100
100
deri
250
250
deri
400
400
deri
630
630
deri
1000
1000
deri
1600
1600
deri
2500
Deri 10 HT
ПT
2,5
2
3
2
3
2,5
3,5
3
- - -
10 deri 18 HT
ПT
2,5
2
3
2
3
2,5
3,5
3
4
3,5
- -
18 deri 30 HT
ПT
3
2
3
2,5
3,5
2,5
4
3
4,5
3,5
5,5
4,5
-
30 deri 50 HT
ПT
3
2,5
3,5
2,5
3,5
3
4
3
4,5
4
5,5
5
7
6
Tab.3 Vlerat e shtesave për tornim të pastër të brendshëm për së gjati shufrës në prodhimtarinë
individuale dhe në seri të vogël
Diametri
(mm)
GJATËSIA E TËRË E PJESËS SË GATSHME (mm)
Deri
100
100
deri
250
250
deri
400
400
deri
630
630
deri
1000
1000
deri
1600
1600
deri
2500
Deri 10 0,9 1 1,2 1,3 - - -
10 deri 18 1 1,1 1,2 1,4 1,7 - -
18 deri 30 1,2 1,3 1,4 1,6 1,8 2,2 -
30 deri 50 1,3 1,4 1,5 1,7 2 2,4 3
50 deri 80 1,5 1,6 1,7 1,9 2,1 2,6 3,2
80 deri 120 1,6 1,7 1,9 2,1 2,3 2,8 3,4
120 deri 180 1,8 1,9 2 2,2 2,5 3 3,5
180 deri 260 2 2,2 2,3 2,4 2,7 3,2 3,8
260 deri 360 2,3 2,4 2,5 2,7 2,9 3,4 4
360 deri 500 2,5 2,6 2,8 2,9 3,2 3,6 4,2

45
Tab.4 Vlerat e shtesave për përpunim ballor (tërthor) me torno, polirim dhe prerje
Gjatësia e
pjesës së
gatshme
(mm)
LLOJI I PËRPUNIMIT
DIAMETRI (mm)
Deri
18
18
Deri
50
50
Deri
120
120
Deri
260
Mbi
260
Deri 18
Tornim i ashpër
Tornim i pastër
Polirim
0,9
0,6
0,3
1
0,7
0,3
1,1
0,8
0,3
0
0
0
0
0
0
18 deri 50
Tornim i ashpër
Tornim i pastër
Polirim
1,1
0,7
0,3
1,2
0,8
0,3
1,3
0,9
0,4
1,5
0,9
0,4
0
0
0
50 deri 120
Tornim i ashpër
Tornim i pastër
Polirim
1,4
0,9
0,4
1,5
0,9
0,4
1,6
1
0,4
1,8
1
0,5
1,9
1,1
0,5
120 deri 260
Tornim i ashpër
Tornim i pastër
Polirim
1,8
1
0,5
1,9
1,1
0,5
2
1,1
0,5
2,1
1,2
0,5
2,3
1,3
0.6
260 deri 500
Tornim i ashpër
Tornim i pastër
Polirim
2,4
1,2
0,6
2,5
1,3
0,6
2,6
1,3
0,6
2,7
1,4
0,7
2,9
1,5
0,7
Mbi 500
Tornim i ashpër
Tornim i pastër
Polirim
2,7
1,4
0,7
2,8
1,4
0,7
2,9
1,5
0,7
3
1,5
0,7
3,2
1,6
0,8
Gjërësia e thikës për prerje B (mm) 2 4 5 7 8 – 11
Tab.5 Vlerat e shtesave për zgjerim
Diametri
(mm)
Përpunimi
Ndërmjet
thumbave
Produkti
i përpunuar
Termikisht
(kalitur)
GJATËSIA E E PJESËS SË GATSHME (mm)
Deri
100
100
deri
250
250
deri
400
400
deri
630
630
deri
1000
1000
deri
1600
1600
deri
2000
Deri 10
Po Po
Jo
0,3
0,3
0,4
0,3
0,4
0,4
0,5
0,4
-
-
-
-
-
-
Jo Po
Jo
0,3
0,3
0,3
0,3
0,3
0,3
0,4
0,3
-
-
-
-
-
-
10 deri 18
Po Po
Jo
0,3
0,3
0,4
0,4
0,4
0,4
0,5
0,5
0,7
0,5
-
-
-
-
Jo Po
Jo
0,3
0,3
0,3
0,3
0,3
0,3
0,3
0,3
0,4
0,4
-
-
-
-
18 deri 30
Po Po
jo
0,4
0,3
0,4
0,4
0,5
0,4
0,5
0,5
0,7
0,6
0,9
0,7
-
-
Jo Po
Jo
0,3
0,3
0,3
0,3
0,3
0,3
0,4
0,4
0,4
0,4
-
-
-
-
30 deri 50
Po Po
Jo
0,4
0,4
0,4
0,4
0,5
0,4
0,6
0,5
0,7
0.6
0,9
0,7
1,2
1
Jo Po
Jo
0,3
0,3
0,3
0,3
0,4
0,3
0,4
0,4
0,5
0,4
-
-
-
-
50 deri 80
Po Po
Jo
0,4
0,4
0,5
0,4
0,5
0,5
0,6
0,5
0,7
0,6
1
0,8
1,3
1
jo Po
jo
0,3
0,3
0,4
0,3
0,4
0,4
0,4
0,4
0,5
0,4
-
-
-
-

46
Tab.6 Dimensionet dhe tolerancat e shufrave rrethore prej çelikut të cilindruar në të nxehtë
DIAMETRI (mm)
5 12 20 28 37 50 75 130
5,5 13 21 29 38 52 80 140
6 14 22 30 40 53 85 150
6,5 15 23 31 42 55 90 160
7 16 24 32 44 60 95 170
7,5 17 25 34 45 63 100 180
8 18 26 35 47 65 110 190
10 19 27 36 48 70 120 200
Diametrat
Shmangiet e lejuara
normale Të gjëra speciale
<15 ± 0,4 ± 0,3 ± 0,2
16 – 25 ± 0,5 ± 0,4 ± 0,25
26 – 50 ± 0,6 ± 0,5 ± 0,3
52 – 80 ± 1,0 ± 0,8 ± 0,5
85 – 120 ± 1,3 ± 1,0 -
130 – 160 ± 2,0 ± 1,6 -
170 – 200 ± 2,6 ± 2,0 -
>200 ± 3,3 ± 2,6 -

47
9. CILËSIA E PËRPUNIMIT
Cilësia e punimit dhe përpunimit është një nga kushtet për arritjen e nivelit të lartë të cilësisë së
produktit dhe përbëhet nga:
• Saktësia e përpunimit dhe
• Cilësia e sipërfaqeve të përpunuara.
Të dy këta tregues kompleks të cilësisë së përpunimit janë në varshmëri ndërmjet vedi, të ndryshme
për çdo sistem përpunues, dhe janë funksione të një numri të madh të faktorëve ndikues.
9.1 Saktësia e përpunimit
Saktësia e përpunimit është shkalla korresponduese (e afërsisë) të pjesëve të përpunuara dhe
modelit të definuar në dokumentacionin konstruktiv – teknologjik. Është e kushtëzuar nga
kërkesat e dokumentacionit teknologjik (forma, dimensionet, klasa e saktësisë, shmangieve e të
ngjashme), funksionaliteti, ndryshueshmëria e pjesëve dhe tërësive etj. Qëllimi themelor i
prodhimtarisë ekonomike, me shpenzime minimale të përpunimit, është për të prodhua pjesë
vetëm aq saktë sa është e nevojshme, e jo sa është e mundur.
Gabimet e përpunimit janë të karakterit të rastit, rrallëher sistematike, dhe nuk mund të
parashikohen më përpara. Megjithatë, me zgjedhjen e drejtë të teknologjisë dhe parametrave të
përpunimit mund ti sjellim në minimum, në kufirin e shmangieve të lejuara.
Gjatë përpunimit me gdhendje paraqiten gabime në mikrostrukturë – në shtresën sipërfaqësore dhe
gabimet gjeometrike të përpunimit.
Gabimet gjeometrike të përpunimit (figura 9.1) janë:
Gabimet makrogjeometrike dhe mikrogjeometrike
Fig 9.1 - Gabimet gjeometrike të përpunimit

48
Gabimet mikrogjeometrike kanë të bëjnë me vrazhdësinë e sipërfaqeve të përpunuara, ndërsa
ato makrogjeometrike në saktësinë – shmangien: të formës, pozitës dhe masës – dimensioneve.
Shmangia e formës është shmangia e formës së vërtetë nga idealja. Shmangiet e lejuara të
formës janë drejtimi, rrafshiteti, rrethorja, cilindriciteti, forma e vijes dhe forma e sipërfaqes. Disa
shembuj të shënimit të shmangieve të formës në vizatim, janë tregua në fig.9.2.
Shmangiet e pozicionit të sipërfaqeve janë shmangiet e pozitave reciproke në raport me ate
ideale. Shmangiet e lejuara të pozicionit (fig,9.2) janë shmangiet: e drejtimit (paralelitetit,
normalitetit dhe këndit të pjerrtësisë), vendit (lokacioni,koncentriciteti, koaksialiteti dhe simetria)
dhe saktësinë e rrotullimit (saktësia, rrafshi i rrotullimit).
Fig 9.2 - Shembuj të shënimit të shmangieve të formës

49
9.2 Cilësia e sipërfaqeve të përpunuara
Me sipërfaqe përpunuese nënkuptohet shtresa sipërfaqësore e materialit nën sipërfaqen e fituar
me përpunim (fig 9.3). Kjo është një shtresë e hollë e materialit e përbërë, sipas Schmalz-it, nga dy
pjesë:
• Shtresës së jashtme kufitare dhe
• Shtresës së brendshme kufitare.
Shtresa e jashtme kufitare me trashësi rreth 0,0001 – 0,001 mm është shtresa që ndanë
sipërfaqen metalike të detalit të përpunuar nga atmosfera ose ndonjë trupi të fortë të vendosur.
Përbëhet prej ujit të absorbuar, vajit, gazrave dhe kompozimeve tjera organike, si dhe shtresës së
oksideve, që lindin pas reaksioneve të sipërfaqeve të përpunuara me mjedisin në të cilin kryhet
procesi i përpunimit.
Fig 9.3 - Sipërfaqja e përpunuar sipas Schmalz-it dhe Jašćericinit
Shtresa e brendshme kufitare me trashësi rreth 0,01 – 0,05 mm është shtresë e hollë kalimtare
strukturale e ndryshuar në raport me strukturën e materialit para përpunimit. Vetitë fizike dhe
kimike të shtresës dallohen dukshëm nga materiali bazë, ndërsa ndryshimet janë rezultat i
ngarkesave të tëra mekanike dhe të nxehtësisë, fiziko – kimike dhe ndikimeve tjera. Për shkak të
ndryshimeve strukturale, ndryshimit të përbërjes kimike, karakteristikave mekanike, shfaqjes së
sforcimeve të mbetura dhe defekteve tjera shtresa shpesh herë quhet shtresë e defekteve.
9.3 Vrazhdësia e sipërfaqes së përpunuar
Karakteristikat themelore të mikrogjeometrisë së sipërfaqeve të përpunuara (fig.9.4) janë:
• Valëzimi dhe
• Vrazhdësia e sipërfaqes së përpunuar.
Valëzimi i sipërfaqes së përpunuar është e definuar me jo rrafshtësi te të cilat raporti ndërmjet
hapit (Sv) dhe lartësisë së parrafshirave (Hv) është mbi 40 (Sv/Hv ≥ 40).

50
Fig 9.4 - Valëzimi dhe vrazhdësia e sipërfaqeve të përpunuara
Vrazhdësia e sipërfaqes së përpunuar është e definuar nga parrafshirat te të cilat raporti i hapit (S =
2 – 800 μm) dhe lartësisë së parrafshirave (H = 0,03 – 400 μm) është nën 40.
Vrazhdësia e sipërfaqeve të përpunuara është bashkësia e të gjitha parrafshirave të cilat formojnë
reliefin e sipërfaqes në kufijtë e prerjes së zgjedhur të madhësisë së tillë që janë eliminua gabimet
e formës dhe valëzimit. Vrazhdësia e sipërfaqes varet nga kushtet e prerjes, veçanërisht formës së
veglës, gjendjes së teheve prerës të veglës, konsumit të elementeve prerëse të veglës, dridhjeve,
ngurtësisë së elementeve të sistemit teknologjik e të ngjashme. Dallohet vrazhdësia tërthore dhe
për së gjati.
Fig 9.5 - Vrazhdësia tërthore dhe gjatësore e sipërfaqes së përpunuar
Për përcjelljen e vrazhdësive të sipërfaqeve të përpunuara ka mbi 30 parametra. Këta parametra
ndahen në: themelore dhe plotësuese.
Tre parametra themelor të vrazhdësisë janë:
• Ra – shmangia mesatare aritmetike e profilit nga vija mesatare e profilit,
• Rz – lartësia mesatare e parrafshtësirave dhe
• Rmax – lartësia maksimale e parrafshtësirave.

51
Fig 9.6 - Parametrat e vrazhdësive të sipërfaqeve
Për definimin e tyre shfrytëzohen dy madhësi themelore:
m – via mesatare e profilit dhe
l – gjatësia referente.
Via mesatare e profilit – m ( aksi x –fig 9.6) është via e cila pret profilin e sipërfaqes së përpunuar
ashtu që, në kufijtë e gjatësisë referente, shuma e katrorëve të shmangieve të të gjitha pikave të
është minimale:
.min
1
2
→=
n
i
iy
Gjatësia referente – l është gjatësia minimale e prerjes të profilit të sipërfaqes, e duhur për definim
të besuar të parametrave të vrazhdësisë, në të cilën janë eliminuar ndikimet e llojeve tjera të
parregullsive (valëzimi, gabimet e formës etj.).
Shmangia e mesme aritmetike e profilit nga via e mesme e profilit - Ra (fig 9.6) është vlera
mesatare aritmetike e shmangieve të të gjitha pikave të profilit efektiv (y1, y2, ..., yn) nga via
mesatare e profilit në kufijtë e gjatësisë referente:
dxy
l
R
l
a = 0
1

52
Lartësia maksimale e vrazhdësirave – Rmax (fig 9.6) është distanca në mes dy drejtëzave paralele me
vijë të mesme të profilit, të tërhequr ashtu që, në kufijtë e gjatësisë referente të profilit, prekin
pikën më të lartë dhe më të ulët të profilit.
Lartësia mesatare e vrazhdësive – Rz (fig 9.7) është diferenca e vlerave aritmetike mesatare të pesë
pikave më të larta dhe pesë pikave më të ulëta të profilit në kufijtë e gjatësisë referente:
55
10864297531 RRRRRRRRRR
Rz
++++
−
++++
=
Fig 9.7 - Lartësia mesatare e vrazhdësive

53
Të gjitha sipërfaqet, nga ato më të ashprat deri te më të pastërtat, sipas standardeve janë të
ndara në 12 klasë të ashpërsisë së sipërfaqeve (tab. 7).
SHKALLËT PËRPUNIMI MË I PASTËR PËRPUNIMI
I PASTËR
PËRPUNIMI
PARAPRAK
PËRPUNIMI I
ASHPËR
KLASËT E
CILËSISË
LLOJET E
PËRPUNIMIT
Shmangia aritmetike nga via mesatare e profilit, Ra, µm
0,025 0,05 0,1 0,2 0,4 0,8 1,6 3,2 6,3 12,5 25 50
Zdrukthitja e vrazhdë
Zdrukthitja e pastër
Tornimi i vrazhdë
Tornimi paraprak
Tornimi i pastër
Tornimi final
Shpuarja
Zgjërimi
Kalizverimi
Kalizverimi i pastër
Alezimi
Frezimi i vrazhdë
Frezimi paraprak
Frezimi i pastër
Frezimi final
Përshkimi
Përshkimi i pastër
Retifikimi i ashpër
Retifikimi normal
Retifikimi i pastër
Retifikimi final
Honingimi
Honingimi i pastër
Honingimi final
Lapimi i vrazhdë
Lapimi paraprak
Lapimi i pastër- shkëlqimi
Lapimi final - superfinishi
KLASËT E
CILËSISË
Shënimi i cilësisë (kualitetit) të sipërfaqeve në vizatim është i rregulluar me standarde.

54
Tab. 7
9.4 Veprimet tipike të përpunimit
Operacionin e përpunimit për sistemin e zgjedhur përpunues e përcaktojn llojet e përvetësuara,
renditja dhe numri i veprimeve i cili në rastin e përgjithëm, rjedh nga kërkesat përpunuese të
formave tipike përkatëse gjegjësisht modelit të prodhimit.
Veprimet tipike përpunuese përbëjnë bazën për zgjedhjen e veglës prerëse, regjimin e përpunimit
dhe llogaritjen e kohës dhe shpenzimeve të operacionit të përpunimit.

55
Fig 9.8 -
Cilësia e sipërfaqes së përpunuar, e cila mund të arrihet në mënyrë racionale me veprime tipike
përpunuese, është treguar në tabelë, që është e rëndësisë së veçant gjatë projektimit të procesit
teknologjik, gjegjësisht operacionit të punimit të prodhimit. Duke pasur parasysh rëndësinë e
veprimeve tipike në aspketin e cilësisë së përpunimit e cila mund të arrihet me përdorimin e tij, si
dhe kuptimin në sistemet e zgjedhjeve të automatizuara të veglave, regjimit të përpunimit dhe
përcaktimit të kohës dhe shpenzimeve të operacionit të përpunimit, në vazhdim është dhënë
pasqyra e veprimeve tipike më të rëndësishme të pëpunimit me torno.
Në tabelë janë dhënë edhe elementet kryesore të gjeometrisë së tyre, si dhe shenjat përkatëse
koduese.

56
10. PROJEKTIMI I PROCESIT TEKNOLOGJIK ME
NDIHMËN E KOMPJUTERIT
Fig 10.1 -
IMS – sistemi teknologjik intelegjent
CIM – prodhimi i integruar kompjuterik
CAD – projektimi me ndihmën e kompjuterit
CAM – prodhimtaria e përkrahur nga kompjuteri
AI – teknika e intelegjencës artificiale
CAPP – Procesi i planifikimit me ndihmën e kompjuterit
(Computer Aided Process Planning)
projektimi i proceseve teknologjike lidhja kritike në mes
CAD-it dhe CAM-it
Projektimi i me ndihmën e kompjuterit ka këto veçori:
• Është e zvogluar pjesa manuele e punës dhe niveli i profesionalitetit të
nevojshëm
• Optimizimi dhe sistematizimi i veprimeve teknologjike ekzistuese
• Punimi me veprime teknologjike më racionale
• Zvoglimi i kohës së projektimit
• Shpenzime më të ulëta të projektimit dhe prodhimit
• Etj.

57
10.1 Modelet e projektimit
• Qasja variante
• Qasja gjenerative
• Qasja hibride
Qasja në variante
Fig 10.2 -
Qasja gjenerative
Fig 10.3 -
Ndërsa Qasjet hibride janë
Kombinimet e ndryshme të dy qasjeve të mësipërme

58
10.2 Sistemi teknologjik i prodhimit me operatorët njësi
(Manufacturing Cell Operators System Technology)
Fig 10.4 -

59
10.3 Sistemi për projektimin automatik të teknologjisë
Fig 10.5 -

60
10.4 Modeli i sistemit për projektim automatik të proceseve
teknologjike për klasën e pjesëve rrotacionale
Fig 10.6 -
Modulet e sistemit PROTEK – R
• Moduli për zgjedhjen e shtesave për përpunim dhe zgjedhje të parafabrikatit
• Moduli për përshkrim formal të pjesës
• Moduli për zgjedhjen e metodave të përpunimit (veprimeve) dhe përcaktimi
i renditjes së përpunimit
• Moduli për zgjedhjen e veglave
• Moduli për zgjedhjen e rexhimit dhe llogaritja e kohës së përpunimit
• Moduli për gjenerimin e dokumentacionit teknologjik

61
Moduli për zgjedhjen e shtesave për përpunim dhe zgjedhje të gjysmë produktit
Faktorët të cilët ndikojnë në madhësisnë e shtesave:
➢ Materiali i gjysmë produktit,
➢ Përmasat dhe konfiguracioni konstruksional i pjesës,
➢ Forma dhe metodat e përfitimit të gjysmë produkti,
➢ Tipi i prodhimtarisë (individual, serik, masovik),
➢ Kushtet teknologjike të përpunimit,
➢ Kërkesat teknike nga aspekti i saktësisë së përpunimit dhe cilësisë së
sipërfaqeve të përpunuara.
Baza e shtesave për përpunim përmban shtesat e sistemuara për përpnim të pjesëve
rrotacionale:
▪ Shtesat për tornim dhe retifikim të ashpër dhe të pastër të sipërfaqeve të
jashtme dhe të brendshme,
▪ Shtesat për tornim dhe retifikim të ashpër dhe të pastër të sipërfaqeve
tërthore,
▪ Shtesat për përpunim të vrimave (zgjërim, përshkim të ashpër dhe të pastër),
▪ Shtesat, gjegjësisht gjërësitë e thikave për prerje dhe shkurtim.

62
Moduli për zgjedhjen e shtesave për përpunim dhe zgjedhje të gjysmë produktit
Fig 10.6 -
Moduli për përshkrimin formal të pjesës
Lidhja në mes CAD dhe CAPP sistemeve:
➢ Projektuesi e sçaron vizatimin dhe nëpërmjet dialogut përkatës, jep
përshkrimin e formave teknologjike (ose nëpërmjet gjuhës speciale të zhvilluar)
➢ Ekziston moduli i posaçëm për ndarje dhe njohje të formave teknologjike nga
modelet CAD
➢ Sistemi CAD bazohet në forma.
Format rrotacione (të brendshme dhe të jashtme):
• Format themelore
• Format plotësuese
• Format speciale
Format themelore – janë forma në bazë të të cilave projektuesi definon konturat bazë
të pjesës
Format plotësuese – janë forma me të cilat projektuesi më afër përcakton formën
themelore
Format speciale – janë format të cilat kërkojnë kinematikën e veçant të veglës ose
makina dhe vegla speciale

63
Atributet e formës: gjatësia e formës, diametri, saktësia e përpunimit, cilësia e
përpunimit (tolerancat e përmasave, tolerancat e formës dhe tolerancat e pozitës)

64
Përcaktimi i renditjes së përpunimit
• Klasifikimi automatik i pjesëve në bazë të konfiguracionit të pjesës
• Gjenerimi i renditjes së përpunimit për klasën përkatëse të pjesëve
Moduli për zgjedhjen e veglave
Definon
• Mbajtësin e pllakës
• Formën e pllakës
• Materialin e pllakës
• Periudhën e afatshërbimit
• Gjatësinë e pjesës prerëse

65
Fig 10.7 –Vizatimi i pjesës punuese
Fig 10.8 – Nga vizatimi deri te produkti

66
11.EKONOMIKA E PRERJES DHE REGJIMET E PËRPUNIMIT
11.1 Struktura e kohës së përpunimit
Sistemet përpunues bashkohor të paraparë për prodhimtari serike dhe masovike janë të projektuar
dhe të rregulluar ashtu që të kryejnë përpunimin e tërë të detalit të formës së caktuar. Koha e tërë e
përpunimit të serisë nga Z copë është
cpkt tZTT += , min
Ku janë: Tt, min – koha e tërë
Tpk, min – koha përgatitore kryese për seri
Tc, min – koha për copë (koha përpunuese për copë)
Koha përgaditore – përfunduese është koha e nevojshme për shfletimin e dokumentacionit
teknologjik, përgaditjen e sistemit përpunues (makina, vegla dhe pajisje e të ngjashme) si dhe
përgatitjen e sërishme të sistemit përpunues (bërjen gadi të pajisjeve, veglave, pastrimin dhe lyerjen
e makinave dhe të ngjashme) pas kryerjes së serisë nga Z – copë.
Numri i copëve në seri përfshinë numrin e copëve të cilat punohen gjatë një apo më shum
ndërrimeve, një apo më shum javësh/muajve.
Koha për copë ose koha e përpunimit për copë përbëhet nga koha bazike rendore (tbr) dhe kohës
së humbur (th). Koha e humbur përfshinë humbjet kohore në procesin e prodhimit (tekniko –
organizativ dhe shkaqe tjera), derisa koha bazike rendore përbëhet nga koha bazë (tb) dhe meskoha
(tmk), e kushtëzuar prej shkaktarëve teknologjik (kalimi nga njëri operacion teknologjik te tjetri).
Koha bazë përfshin kohën kryesore të përpunimit (tk) dhe kohën ndihmëse (tn). Koha për copë është
koha e kryerjes së një operacioni prodhues dhe mund të tregohet sipas relacionit të formës:
tc = tpk + tn + tk + tsh , min.
Ku janë: tpk – koha përgaditore përfundimtare ( tpk = Tpk/Z), tn – koha ndihmëse, tk – koha efektive e
prerjes (koha kryesore e përpunimit) dhe tsh – koha shtesë.
Koha ndihmëse është koha që shpenzohet për realizimin e aktiviteteve ndihmëse dhe lëvizjeve në
procesin e përpunimit siç janë: vendosja dhe shtërngimi i detalit përpunues, ecjet e zbrazëta, lëshimi
dhe heqja e detalit përpunues e të ngjashme. Inçizohet dhe përcaktohet me metoda të studimit të
punës dhe kohës.
Koha shtesë është koha e cila shpenzohet në pushime të shkurtëra dhe nevoja tjera të
punëtorëve. Përcaktohet më së shumti në funksion të kohës ndihmëse dhe asaj kryesore:
)(
100
1
nksh tt
p
t += , min; p1 = (5 – 20) %

67
Koha kryesore ose koha e prerjes efektive është koha që shpenzohet në formimin e
drejtpërdrejt të detalit përpunues (koha e kontaktit të veglës me detalin përpunues). Është e
definuar me relacionet (sipas figurës 11.1):
Për makinat me lëvizje kryesore rrotulluese
Sn
L
itk

= , min,
Dhe për makinat me lëvizje kryesore drejtvizore:
Sn
B
it
L
k

= , min,
i - numri i kalimeve; L(mm) – ecja punuese e veglës dhe B(mm) – gjërësia e përpunimit.
a) Përpunimi në torno b) Përpunimi në frez
Fig 11.1 - Parametrat bazë për përcaktimin e kohës kryesore të përpunimit
11.2 Shpenzimet e përpunimit
Sistemet përpunuese në të cilat kryhet procesi i prerjes dhe formësimit të detalit përpunues i
përbëjnë:
• Makina vegël në të cilën kryhet përpunimi,
• Vegla prerëse me të cilën kryhet procesi i prerjes,
• Mjetet për ftohje dhe lubrifikim me të cilat përmirësohen kushtet e përpunimit dhe
• Punëtori i cili udhëheqë procesin e përpunimit.
Vlera e prodhimtarisë e cila krijohet në sistemet përpunuese përbëhet nga shpenzimet e përpunimit
(Vp) dhe shpenzimeve shtesë (Vsh):
=
+=+=
n
i
shipshp VVVVV
1
,
Në shpenzimet shtesë bëjnë pjesë: kontrollimet, përgatitjet, energjia, uji, avulli e të ngjashme,

68
Shpenzimet e përpunimit të cilat shkaktohen në sistemin përpunues:
Vp = P + V + M + MFL, €/operacion,
P – shpenzimet e punës, V – shpenzimet e veglës, M – shpenzimet e makinës dhe
MFL – shpenzimet e mjeteve për ftohje dhe lubrifikim.
Shpenzimet e punës janë faktorë ndikues proporcional të drejtpërdrejt në të ardhurat bruto
personale të punëtorit të kualifikuar (n), të ardhurat personale bruto të punëtorit (k1) dhe kohës së
përpunimit në copë(të tërë) , tc :
ctknP = 1 , euro,
Faktori i ndikimit i të ardhurave personale bruto të punëtorit të kualifikuar
2
1
1
3
1
N
N
k
k
n += varet nga: k1, k3, euro/min – nga të ardhurat personale bruto të punëtorit
prodhues dhe atij të kualifikuar dhe N1, N2 – numrit të makinave që i përdorë një punëtor prodhues
gjegjësisht një punëtor i kualifikuar.
Shpenzimet e veglës përbëhen nga: A1 – shpenzimet e ndërrimit të veglës së konsumuar me të
re ose të mprehur, A2 – shpenzimet e regjenerimit gjegjësisht mirëmbajtjes së veglës dhe A3 –
shpenzimet e amortizimit të veglës. Në shprehjen më posht janë: t1 (min) – koha e ndërrimit të
veglës, k2 (euro/min) – të ardhurat personale bruto të mprehësit, t2 (min) – koha e mprehjes së
veglës, Cv (euro) – vlera furnizuese e veglës, i – numri i mprehjeve të mundshme të veglës dhe
T(min) – koha e qëndrueshmërisë së veglës, Koha e punës në mes dy mprehjeve të veglës:
T
t
i
C
tktknAAAA kv






+
++=++=
1
2211321 (euro)
Shpenzimet e makinës janë definuar me shprehjen:
c
m
t
F
pC
M 


=
60100
, (euro),
Ku janë: Cm (euro) – vlera furnizuese e makinës (sistemit përpunues) me pajisje, në të cilën aplikohet
indeksi i amortizimit, p = 7 – 12 %, F (h) – fondi vjetor i orëve punuese në disponim të makinës dhe
η – shkalla kohore e shfrytëzimit të makinës.

69
Shpenzimet e mjeteve për ftohje dhe lubrifikim varen nga: Qmfl (l) – sasia e mjeteve të
hargjuara për ftohje dhe lubrifikim, Cmfl (euro/l) – çmimet furnizuese të MFL dhe tc (min) – koha e
përpunimit për një copë:
c
mflflm
t
CQ
MFL 

=
60
(euro)
Shpenzimet e tëra të përpunimit mund të tregohen si në fig.11.2
Fig 11.2 – Struktura e shpenzimeve të përpunimit
11.3 Qëndrueshmëria e veglës
Qëndrueshmëria e veglës (T) është koha e prerjes pandërpre ndërmjet dy mprehjeve ose dy
ndërrimeve të veglave. Shprehet në njësi kohore, përdoren edhe madhësitë si që janë: rruga e
kaluar e veglës, numri i copëve të përpunuara, vëllimi i ashklës së hequr, sipërfaqja e përpunuar
gjatë procesit të prerjes e të ngjashme.
Qëndrueshmëria e veglës varet nga numër i madh i parametrave: rexhimit të prerjes, gjeometrisë së
veglës, materialit të detalit punues dhe të veglës, llojit të veglës, llojit dhe mënyrës së sjelljes MFL,
llojit të operacionit prodhues, veprimit të përpunimit, llojit të prerjes (të ndërprerë dhe pa ndërpre),
dukurive dinamike gjatë procesit etj. Gjatë gjeometrisë optimale të veglës dhe kushteve konstante
të përpunimit parametra themelor ndikues në qëndrueshmërinë e veglës janë hapi, shpejtësia dhe
thellësia e prerjes.
MFL – shpenzimet e mjeteve për ftohje dhe lubrifikim

70
12. ELEMENTET QË NDIKOJNË NË ZGJEDHJEN E
GJYSMËPRODUKTIT
• Shufrat e profileve dhe materialeve të ndryshme,
- Shufra të cilindruara në të nxehtë (cilësi dhe saktësi e ulët e punimit)
- Shufra të tërhequra (cilësi dhe saktësi më e lartë e punimit)
• Tuba të profileve dhe materialeve të ndryshme,
• Pjesë të farkëtuara,
• Pjesë të derdhura,
• Pjesë të presuara,
• Konstruksione të salduara,
• Pjesë të sinteruara,
• Pjesë nga plastika, etj.
• Konfiguracioni i pjesës, dimensionet dhe pesha,
• Materiali,
• Tipi i prodhimit,
• Saktësia e kërkuar e gjysëmfabrikatit,
• Përpunimi i kërkuar makinerik me heqje ashkle,
• Çmimi i tërë minimal Cp+Uo (shpenzimet e punimit të gjysëm fabrikatit + Shpenzimet e
përpunimit)
12.1 Gjysëm produktet në formë të shufrave
Ky lloj i gjysëm produkteve përfshinë, varësisht nga teknologjia e punimit, dy grupe themelore. E
para fitohet me teknologjinë cilindrimit të nxehtë, ndërsa e dyta me teknologjinë e tërheqjes,
gjegjësisht me kalibrim.
Të dy këto grupe të gjysmformave mund të prodhohen nga matriale të ndryshme, të cilët janë të
përshtatshme për përpunim, me profile standarde ose speciale të prerjes tërthore.

71
Fig 12.1

72
12.2 Dimensionet dhe tolerancat e punimit të gjysëm
produkteve në formë të shufrave të cilindruara në të nxehtë
Profilet e prerjes tërthore të gjysëm formave në formë shufre, si dhe materiali për punimin e tyre,
zakonisht janë të standardizuara. Në tabela janë dimensionet dhe tolerancat e punimit të shufrave
të llojeve të caktuara të gjysëm formave, të cilat janë të fituara me cilindrim të nxehtë.
Tab.8 Dimensionet dhe tolerancat e punimit të shufrave rrethore prej çeliku të cilindruara në të
nxehtë:
DIAMETRI NOMINAL (mm)
5 12 20 28 37 50 75 130
5,5 13 21 29 38 52 80 140
6 14 22 30 40 53 85 150
6,5 15 23 31 42 55 90 160
7 16 24 32 44 60 95 170
7,5 17 25 34 45 63 100 180
8 18 26 35 47 65 110 190
10 19 27 36 48 70 120 200
Diametrat Shmangia e lejuar
normale Për së gjati speciale
<15 ±0,4 ±0,3 ±0,2
16 – 25 ±0,5 ±0,4 ±0,25
26 – 50 ±0,6 ±0,5 ±0,3
52 – 80 ±1,0 ±0,8 ±0,5
85 – 120 ±1,3 ±1,0 -
130 – 160 ±2,0 ±1,6 -
170 – 200 ±2,6 ±2,0 -
>200 ±3,3 ±2,6 -

73
12.3 Dimensionet dhe tolerancat e punimit të shufrave të
profiluara të tërhequra
Në tabela janë dhënë dimensionet e shufrave të profiluara të tërhequra me prerje rrethore, katrore,
gjashtëkëndore dhe katërkëndore, me të dhënat për cilësinë e punimit.
Tab.9 Dimensionet dhe tolerancat e punimit prej çelikut të tërhequr katërkëndor (mm):
GJËRËSIA TRASHËSIA
b
Shmang.
e
lejuar
h11
4 5 6 8 10 12 (15) 16 (18) 20
Shmangiet e lejuara
-0,075 -0,090 -0,110 -0,130
Masa (kg/m)
4
5
6
-0,075 0,188
(7)
8
(9)
10
-0,090
0,220
0,21
0,283
0,314
0,275
0,314
0,354
0,393
0,377
0,424
0,471
0,628
12
14
(15)
16
18
-0,110
0.377
0,440
0,471
0,502
0,565
0,471
0,550
0,589
0,628
0,707
0,565
0,659
0,707
0,754
0,848
0,754
0,879
0,942
1,01
1,13
0,942
1,10
1,18
1,26
1,41
1,88
2,112
2,26
20
22
25
28
(30)
-0,130
0,628
0,691
0,785
0,879
0,942
0,785
0,864
0,981
1,10
1,18
0,942
1,04
1,18
1,32
1,41
1,26
1,38
1,57
1,76
1,88
1,57
1,73
1,96
2,20
2,36
1,88
2,07
2,36
2,64
2,83
2,36
2,59
2,94
3,30
3,53
2,51
2,76
3,14
3,52
3,77
2,83
3,11
3,53
3,86
4,24
3,45
3,93
4,40
4,71
32
(35)
36
40
45
50
-0,160
1,01
1,10
1,13
1,26
1,41
1,57
1,26
1,37
1,41
1,57
1,77
1,96
1,51
1,65
1,70
1,88
2,12
2,36
2,01
2,20
2,26
2,51
2,83
3,14
2,51
2,75
2,83
3,14
3,53
3,93
3,01
3,30
3,39
3,77
4,24
4,71
3,77
4,12
4,24
4,71
5,30
5,89
4,02
4,40
4,52
5,02
5,65
6,28
4,52
4,95
5,09
5,65
6,36
7,07
5,02
5,50
5,65
6,28
7,07
7,85
Vërejtje: duhet shmangur madhësive të shënuara në kllapa

74
12.4 Gjysmë produktet me formë tubore
Tubat e profileve të ndryshme në raste të caktuara bijnë në grupën e gjysmë produkteve shumë
racionale, për shkak të kursimit në material dhe shpenzime të përpunimit me prerje. Ato në aspektin
e dimensioneve dhe materialeve janë të standardizuara, ndërsa në prodhimtarinë masovike mund
të aplikohen edhe me dimensione speciale.
• Tubat e çelikut me tegel, të tërhequr në të ftohët ose të cilindruar në të ftohët,
• Tubat e çelikut pa tegel të tërhequr,
• Tubat e tërhequr të rrumbullakët prej lidhjeve të aluminit,
• Tubat e tërhequr të rrumbullakët nga mesingu,...
Fig 12.2
12.5 Gjysmë produktet e fituar me derdhje
Ekzistojnë ndarje të ndryshme të gjysmë produkteve të derdhur sipas llojit dhe proceseve
teknologjike të punimit. Punimi i gjysmë produkteve të derdhura mund të rangohet në dy grupe
themelore:
• Derdhje e zakonshme në kallëpe prej rëre
• Derdhje speciale
Në proceset speciale teknologjike të punimit të gjysmë produkteve të derdhura bijnë:
• Derdhja në kallëpet metalike, gjegjësisht kokile
• Derdhje nën presion
• Derdhje me modele të nxehta

75
• Derdhja centrifugale etj.
Fig 12.3
12.6 Gjysmë produktet e fituar me farkëtim
Ky lloj i gjysmë produkteve është shumë i përfaqësuar në punimin e produkteve të ndryshme.
Metodat më të njohura për punimin e gjysmë produkteve me teknologjinë e deformimit plastik
janë:
• Farkëtim i lirë në çekanë dhe në presa
• Farkëtim në kallëpe të hapura
• Farkëtim në kallëpe të mbyllura
• Farkëtim në cilindra farkëtues
• Formim vëllimor në gjendje të ftohët
• Farkëtim në makina rrotacione farkëtuese etj.

76
Fig 12.4
a) Me formim vëllimor në të ftohët, b) me farkëtim në kallëpe të mbyllura
12.7 Gjysmë produktet e fituar me saldim
Për punimin e produkteve të caktuar, sipas kërkesave konstruktive dhe vëllimore, përdoren gjysmë
produktet e salduar.
Me gjysmë produkte të salduar këtu nënkuptohen konstruksionet e ndërlikuara të salduara të cilat
përpunohen me gdhendje pas saldimit të disa elementeve të konstruksionit.
Zgjedhja e teknologjisë, gjegjësisht procesit teknologjik të saldimit të konstruksionit të caktuar të
salduar, si gjysmë produkt, mësohet në teknologjitë përkatëse, nga të cilat më të njohurat janë:
• Saldimi me gas
• Saldimi me hark elektrik me dorë me elektrodë të mveshur
• Saldimi me gas mbrojtës, si që janë MAG, MIG, TIG
• Saldimi nën mbrojtjen e pluhurit
• Saldimi me rezistencë elektrike
• Saldimi me laser
• Saldimi me vrushkull elektronik etj.

77
Fig 12.5
12.8 Gjysmë produktet e sinteruar
Nga ky lloj i gjysmë produkteve prodhohen ato produkte, për të cilat gjatë përdorimit kërkohet
rezistencë shumë e lartë në konsum. Si ilustrim, përdoret shembulli i gjysmë produkteve nga
metalet e fortë të sinteruar (a) që shërbejnë për punimin e veglave për prodhimin e filetave me
teknologjinë e deformimit plastik (b).
a) b)
Fig 12.6

Projektimi i proceseve teknologjike

Projektimi i proceseve teknologjike

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Projektimi i proceseve teknologjike