2. Դասակարգում
Բաժանվում եմ երկու խմբի. լայնաքթեր կամ
Նոր աշխարհի կապիկներ, որոնք ունեն 2
ընտանիք, և նեղքթեր կամ Հին աշխարհի
կապիկներ` 4 ընտանիք: Լայնաքիթ
կապիկների մեծ մասի քթի միջնապատը և
քթանցքները լայն են դուրս ուղղված:
Նեղքթերին բնորոշ են ավել նեղ միջնապատը,
իսկ քթանցքները, ինչպես մարդու մոտ, ցած են
ուղղված:
3.
4. Կենսաբանական
հատկանիշեր
Կապիկների քաշը 400գ-180 կգ է և ավելի, մարմնի
երկարությունը մինչև 2 մ: Որոշ կապկների պոչը
մարմիններից երկար է, մյուսներինը` հավասար
կամ կարճ, երբեմն` կառչող: Մարդանման
կապիկները պոչ չունեն: Կապիկների
վերջույթները լավ զարգացած են, ունեն 5
մատ, որոնց ծայրերին կան շոշապող թմբիկներ:
Մազածածկը զարգացած է, առանձին մասերում
նույնիսկ երբեմն շատ երկար է և առաջացնում եմ
բաշ, բեղեր, մորուք: Դեմքը և ականջի խոցիները
մազապատ չեն: Խոշեր, մարդանման կապիկների
գանգն ունի ոսկրային կատարներ, որոնք
ամրանում են հզոր, ծամող մկաններին: Լավ
զարգացած են դիմային մկանները:
Ստամոքսը պարզ է, բուսական կերով
սնվողներինը` բարդ:
5.
6. Կենսակերպը
Մեծ մասը ցերեկային հոտային կենդանիներ են, ծառաբնակ, իսկ
պավիանները` գետնաբնակ: Սնվում են պտուղներով,
տերևներով, երիտասարդ ընձյուղներով, միջատներով,
խխունջներով, թռչունների ձվերով, մանր թռչուններով:
Կապիկների խոշոր թշնամիներին են օձերը, գիշատիչ
թռչունները, կոկորդիլոսները և հովազները: Բազմանում են
ամբողջ տարին, ունենում մեկ ձագ: Ստորակարգ կապիկների
հղիությունը տևում է 4-6, գիբոններինը` 7, մարդանմաններինը` 9
ամիս: Կյանքի տևողությունը 20-25 տարի է, խոշորներինը` 40 և
ավելի, մարդանման կապիկներինը` 50-60 տարի: Շատ
կապիկներ որսի օբյեկտ են (օգտագործում են միսը և մաշկը):
Որսում են նաև տանը, կենդանաբանական այգիներում և
լաբարատորյաներում պահելու համար: Քանակը խիստ
կրճատվել է, և այժմ կապիկները առնված են պաշտպանության
տակ:
7.
8. Ծագումը
Ենթադրվում է, որ լայնաքիթ կապիկները, որոնց
նախնիները Հյուսիսային Ամերիկայից
ներթափանցել են Հարավային Ամերիկա, զարգացել
են նեղքիթկապիկներից անկախ: Միոցենում և
պլիոցենում կապիկները լայնորեն տարածված են
եղել Եվրոպայում, Ասիայում, Աֆրիկայում: Մարդու
ծագման հարցերի ուսումնասիրության համար մեծ
հետաքրքրություն է ներկայացնում միոցենի
դրիոպիտեկները` որպես մարդու և ժամանակակից
մարդանման կապիկի ընդհանուր նախնիներ:
Նախնադարյան մարդկանց հնարավոր նախնիները
եղել են աֆրիկյան ավստրալոպիտեկին
մորֆոլոգիապես մոտ ցամաքային, երկոտանի
բարձրակարգ կապիկները, որոնք որպես գործիք
օգտագործել են բնական առարկաներ:
