1. UNIWERYTET GDAŃSKI
Finansowe aspekty edukacji w trzech wybranych państwach:
Finlandii, Polsce i na Ukrainie
Magdalena Walińska
Katarzyna Papież
Joanna Wiśniewska
Karolina Wolak
Gdańsk 2012

2. Wstęp
Szkoła i pozyskiwanie wiedzy a zarazem wykształcenia jest istotnym i niezwykle
ważnym etapem w życiu człowieka. Chęć rozwoju osobistego wiąże się z edukacją, a dostęp
do niej zapewnia nam państwo, w którym mieszkamy. Realia edukacji wyglądają odmiennie
w różnych państwach lecz nie sposób je wszystkie opisać.
Chcąc odnieś się do tych realiów porównane zostały trzy państwa (Finlandia, Ukraina,
Polska) różniące się wieloma istotnymi kryteriami. Głównym kryterium jest gospodarka i
sytuacja finansowa. To pozwoli spojrzeć w różny sposób na szansę rozwoju edukacyjnego nie
tylko uczniów, ale także i placówek oświatowych. W wybranych państwach zdobycie
wykształcenia w głównej mierze zależne jest od statusu finansowego kraju. Jest to typowy
przykład ukazania, że pieniądze warunkują poziom kształcenia i, co za tym idzie,
doprowadzają do niesprawiedliwego podziału oświatowego.
Brakiem problemu finansowego może poszczycić się Finlandia, która jest bogatym
krajem, co pozwala obywatelom na szerokie kształcenie się, na różnego rodzaju rozwój
swoich umiejętności poza obowiązkowym programem nauczania. Natomiast Polska, a
następnie po niej Ukraina mają mniejsze możliwości edukacyjne.
Dzięki dyscyplinie naukowej jaką jest pedagogika porównawcza uzyskuje się wykazy
statystyczne, efekty rozwoju oświaty w różnych państwach, a także problemy jakie trzeba
rozwiązać, by usprawnić i ujednolicić edukację w Europie.
W kolejnej części tej pracy przedstawiona zostanie charakterystyka tych trzech
państw. W pierwszej kolejności scharakteryzujemy kraj, który cieszy się powodzeniem
materialnym, czyli Finlandia. Jako drugie państwo przedstawimy Polskę, która nie jest
najbiedniejsza, ale też nie dorównuje jeszcze państwom skandynawskim. I na koniec
uwieńczymy naszą analizę porównawczą Ukrainą, która w rankingu analizy wyszła najsłabiej.
Chciałyśmy w pracy zaprezentować diametralne różnice pod względem finansowym
jakie występują i w jakim stopniu aspekty te oddziałują na system edukacyjny.

3. FINLANDIA

4. WIADOMOŚCI OGÓLNE- FINLANDIA
Finlandia, Republika Finlandii– to państwo w Europie Północnej, powstałe po odłączeniu
od Rosji w 1917. Członek Unii Europejskiej. Graniczy od zachodu ze Szwecją, od północy z
Norwegią i od wschodu z Rosją. Od zachodu ma ponadto dostęp do Morza Bałtyckiego.
Finlandia powstała w 1917, po upadku władzy carskiej. Finlandia nie miała wówczas tradycji
państwowych, gdyż od podboju w średniowieczu ludów fińskich była pod obcym –
szwedzkim panowaniem, a następnie ponad 100 lat pod panowaniem rosyjskim.
Konstytucja: Konstytucja Finlandii Stolica: Helsinki
Ustrój polityczny: republika semiprezydencka Typ państwa: demokracja
Głowa państwa: prezydent Sauli Niinistö Szef rządu premier: Jyrki Katainen
Powierzchnia: 66 na świecie Liczba ludności: 112 na świecie
• całkowita 338 145 km² • całkowita 5 313 026▲
• wody śródlądowe 33 672 km² (9,96%) • gęstość zaludnienia 15,71 osób/km²

5. PKB (2008): Jednostka monetarna :
• całkowite 193 mld USD[3]
▲ 1 euro = 100 eurocentów (EUR, €)
• na osobę 35 300 USD▲
Język urzędowy: fiński, szwedzki Język używany: fiński, szwedzki
Niepodległość: Secesja (1939): Fińska Republika
- ogłoszona: 6 grudnia 1917 Demokratyczna
- uznana: od Rosji 4 stycznia 1918
Religia dominująca: luteranizm
PRACA W FINLANDII
Finlandia, to państwo, które lubi myśleć za obywatela. Zabiera mu dużą część
dochodów jednocześnie oferując niezliczone zasiłki i dodatki, mające stymulować
gospodarkę i ułatwiać wychowywanie dzieci. Efekt nie jest najgorszy – standard życia w
Finlandii należy do najwyższych na świecie.
byś cudze dzieci uczył– w Finlandii ta klątwa brzmi jak błogosławieństwo. Nie
policjant, nie prezenter telewizyjny, nie modny jeszcze niedawno lekarz, ale nauczyciel jest
wymarzonym zawodem nastolatków. Dorośli tworzą hierarchię pożądanych zawodów w taki
sposób: 1. lekarz, 2. nauczyciel, 3. duchowny. Co roku tysiące kandydatów oblegają wydziały
pedagogiczne uniwersytetów (8 osób na jedno miejsce). O wyborze najlepszych decydują nie
tylko egzaminy, ale również testy psychologiczne. Dostanie się na studia pedagogiczne jest
poważnym powodem do dumy.
PODATKI
Pracownicy płacą podatki zarówno na rzecz swojej gminy (średnio 19 %), jak i
państwa. Szczegółowe stawki ustalane są indywidualnie przez fiński fiskus i precyzowane w
tzw. karcie podatkowej, wydawanej każdemu pracownikowi. Z pensji pobiera się również
daniny na kościół luterański (dla zainteresowanych) oraz różnego rodzaju składki i
ubezpieczenia.

6. ZAROBKI I KOSZTY ŻYCIA
O płacy minimalnej decydują pracodawcy i związki zawodowe, negocjując branżowe
umowy zbiorowe. Przeciętne wynagrodzenia należą jednak do najwyższych w Europie. W
2011 r. w sektorze przedsiębiorstw sięgały według Eurostatu 40 tysięcy euro rocznie brutto
(miesięcznie 3119 euro). Najwięcej zarabiają bankowcy, specjaliści od telekomunikacji i
informatyki oraz inżynierowie.
Ceny w fińskich sklepach – w przeliczeniu na złote – są wysokie, a Helsinski są w
światowej czołówce miast o najwyższych kosztach życia. W sumie na życie potrzeba
minimum 650 euro miesięcznie – pod warunkiem, że zadowolimy się wynajęciem pokoju, a
nie 50-metrowego mieszkania w centrum dużego miasta. Ten ostatni luksus może kosztować
nawet 700 - 800 euro miesięcznie.
EDUKACJA RZĄDOWA
Finlandia, podobnie jak inne kraje skandynawskie chlubi się swoim powszechnym
systemem edukacji. Wszystkie szkoły, włącznie z uniwersytetami, podlegają kontroli
rządowej. Fińscy studenci nie uiszczają żadnych opłat za naukę. Wręcz przeciwnie, otrzymują
oni nie tylko ponad 400 euro miesięcznie, które pomagają im w uzyskaniu wymarzonego
dyplomu. Studenci mogą również liczyć na studenckie pożyczki z wysoką dopłatą rządową,
posiłki i inne, podobne przywileje.
Bezpłatne szkolnictwo wyższe postrzegane jest jako prawo, a więc jest powszechne.
Głównie z tej przyczyny Finlandia posiada 20 uniwersytetów i 27 politechnik. Jest to kraj, w
którym mieszka 5,3 mln ludzi, z czego 1 mln w obszarze stolicy, a jedynie pięć innych miast
ma populację przekraczającą 100 tyś. osób.
Prawie wszystkie szkoły w Finlandii to szkoły państwowe, a za szkoły niepaństwowe
nie płaci się, gdyż finansuje je państwo. Wszystkie uniwersytety to również szkoły
państwowe. Kilka z istniejących obecnie uniwersytetów to upaństwowione uniwersytety,
które kiedyś znajdowały się w rękach prywatnych.
FINLANDIA, A RANKING PISA
PISA to Program Międzynarodowej Oceny Umiejętności Uczniów (Programme for
International Student Assessment), oraz, test który jest organizowany co trzy lata przez
OECD – Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju. Jego głównym zadaniem jest
sprawdzenie wiedzy i postępów w nauce. Nie chodzi o wiedzę, na przykład, czy uczeń na

7. pewno zna ogólną definicję, ale o weryfikację umiejętności: rachunkowych w matematyce,
rozumowania w naukach przyrodniczych i czytania ze zrozumieniem.
W Europie najlepiej wypadają Finowie. Niektórzy tak rewelacyjnych wyników
upatrują choćby w logicznej regularności języka fińskiego, pozbawionego m.in. trudnych do
zapamiętania wyjątków. W badaniach umiejętności dyskutowania, oceny i krytycznego
argumentowania Finowie nie mają tak dobrych ocen.
Skuteczności Finlandii zazdrości cały świat, bo wysokie wyniki osiągane są przez
wszystkie regiony kraju są niezależnie od pozycji społecznej rodziców ucznia. Wbrew
pozorom, patentu na testy PISA nie ma reszta Skandynawii. Polscy uczniowie wypadają
w kolejnych badaniach coraz lepiej. To efekt reformy z 1999 r. i utworzenia gimnazjów.
ANALFABETYZM
W Finlandii analfabetyzm właściwie nie istnieje, a liczba wydawanych gazet i książek
w przeliczeniu na jednego mieszkańca należy do najwyższych w świecie. Uczniowie w
Finlandii są jedynymi na świecie, którzy osiągają świetne wyniki w nauce, ale również lubią
chodzić do szkoły. Szczególnym zjawiskiem jest niespotykany gdzie indziej pęd czytelniczy.
Wysokie są również nakłady na edukację, stanowiące 7% dochodu krajowego brutto.
ABSENCJA
W fińskiej szkole nikt nie oszukuje, nie uchyla się od pracy, a absencja na zajęciach to
zjawisko bardzo rzadkie i marginalne. Młodzież zachowuje się w zgodnie z ogólnymi
normami społecznymi, dlatego w szkołach nie są potrzebni woźni, a o zachowanie czystości i
pilnowanie porządku dbają sami uczniowie. Dane fińskiego Ministerstwa Sprawiedliwości
pokazują, że wśród nastolatków przestępczość czy nawet lżejsze wykroczenia zdarzają się

8. bardzo rzadko. Z roku na rok ich wskaźniki spadają, np. w latach 1995-2000 ilość
przypadków negatywnych zachowań w różnych kategoriach zmniejszyła się o 20-50%.
SYSTEM OCENIANIA
W fińskich szkołach nie stawia się ocen lecz stosuje się w ogólnej ewaluacji stopnie
(od 4 do 10). Określają one stopień zaawansowania w danym przedmiocie i nie rzutują
negatywnie na karierę edukacyjną dziecka, dając mu jedynie orientację we własnych
kompetencjach i stanowiąc wskazówki do dalszej nauki. Natomiast rodzice raz, dwa razy do
roku otrzymują ze szkoły raport o postępach w nauce. Przez pierwsze 3 lata podstawówki, nie
można zostawić dziecka na drugi rok w tej samej klasie (w podstawówce, jeżeli rodzice się
nie zgadzają), istnieje zakaz dyskryminacji z jakiegokolwiek powodu: pochodzenia, stanu
majątkowego rodziców itd.
KOREPETYCJE
Ciekawą innowacją w fińskiej oświacie jest system korepetycji wewnątrzszkolnych.
Płatne korepetycje są w ogóle zakazane, ponieważ edukacja ma być bezpłatna. Wiadomo
jednak, że niemal wszyscy uczniowie nie radzą sobie z jakimiś wyzwaniami szkolnymi.
Finowie zatrudniają w każdej szkole kilku korepetytorów, którzy interweniują natychmiast,
gdy nauczyciel zauważa, że uczeń ma jakiś problem. Korepetytor pomaga uczniowi w trakcie
lekcji w klasie lub w odrębnym pomieszczeniu, dopóki trud rozumienia nie zostanie
pokonany. W klasach VII-IX każdy uczeń ma prawo do korepetycyjnego wsparcia 1-2 razy w
tygodniu.
SZKOŁA PODSTAWOWA (PERUS-KOULU)
Szkoła Podstawowa w Finlandii jest 9-letnia. Istnieje podział na klasy niższe (od
pierwszej do szóstej) i wyższe (od siódmej do dziewiątej). Fiński system szkolnictwa jest
jednym z najbardziej sprawiedliwych na świecie. Poza tym nauka, książki, posiłki i dojazdy
do szkoły dla dzieci mieszkających dalej niż 5 km od szkoły - są bezpłatne. Rok szkolny
zaczyna się w połowie sierpnia i trwa do końca maja, a liczy 190 dni.
Nauka w liceum w Finlandii trwa 3 lata. Liceum jest ogólnokształcące i ma na celu
przygotowanie młodzieży do podjęcia nauki na szczeblach szkolnictwa wyższego. W szkole
średniej nie ma obowiązkowego programu zajęć i wymiaru godzin lecz obowiązuje system
kursów. Każdy uczeń wybiera i samodzielnie układa swój plan zajęć z szerokiego zestawu

9. kursów tematycznych. Ważne jest, żeby w ciągu 3 lat nauki ukończyć z góry określoną przez
daną szkołę ilość kursów. W przypadku każdego z nich jest podana ilość zajęć, na których
należy być obecnym, by dany kurs zaliczyć. Z reguły są to kursy 38-godzinne. Na koniec
danego przedmiotu należy zaliczyć sprawdzian końcowy.
Liceum kończy państwowy egzamin dojrzałości- matura składająca się z 4
przedmiotów obowiązkowych i jednego dowolnego. Uczniowie mogą podchodzić do tego
egzaminu 3 razy, wtedy kiedy sami zdecydują, że są już na to gotowi. Nie musi to wcale
nastąpić po 3 latach. Może to być równie dobrze na początku nauki. Jednak tylko co trzeci
maturzysta dostaje się na studia. I choć celem liceów jest przygotowanie młodzieży do nauki
w szkołach wyższych, tylko 10-15% uczniów znajduje miejsce na wyższej uczelni. Niekiedy
maturzyści na szansę podjęcia studiów czekają nawet kilka lat.
Szkolnictwo średnie to również 2 lub 3-letnie szkoły zawodowe, które przygotowują
wykwalifikowanych robotników i techników. Podjęcie nauki w części z nich wymaga matury,
w innych nie jest ona konieczna (wówczas program nauczania skierowany jest na
przygotowanie uczniów do egzaminu dojrzałości). Niektórzy uczniowie kończą szkołę
zawodową jedynie w celu zdobycia dodatkowych punktów niezbędnych do rozpoczęcia
studiów.
SZKOLNICTWO WYŻSZE
Szkolnictwo wyższe w Finlandii dzieli się na dwa sektory - uniwersytety i
politechniki. Nauka na poziomie wyższym również jest bezpłatna. Jednak konkurencja na
egzaminach, bardzo silna. O przyjęciu na studia decyduje wynik egzaminu dojrzałości.
Jednak kolejny etap to decyzja uczelnianej komisji egzaminacyjnej. Uniwersytety w Finlandii
znajdują się w Helsinkach, Turku, Tampere, Kuopio, Oulu, Jyväskylä, Joensuu, Rovaniemi i
Vasaa. Pierwszy uniwersytet w Finlandii założono w 1640 roku w Turku, a w 1828 roku
przeniesiono go do Helsinek.
W Finlandii funkcjonuje również szeroko rozwinięty system kształcenia dorosłych,
aktywnych zawodowo i uczących się wieczorami. Jest to działalność bardzo popularna.
Corocznie w kursach dla dorosłych uczestniczy 1,4 miliona z pięciu milionów Finów.
EDUKACJA, FINANSE, RÓŻNORODNOŚĆ NAUCZANIA
Na edukację i wychowanie dzieci wydaje się fortunę. Władze trzydziestu rozwiniętych krajów
należących do OECD wydają na ten cel przeciętnie aż 125 tysięcy dolarów na jedno dziecko.

10. Niezależnie od wysokości tej sumy, można spotkać się z różnymi jej efektami: np.
amerykański rząd przeznacza na edukację dzieci trzykrotnie więcej niż Polska, jednak to w
naszym kraju poziom nauki w szkołach jest wyższy.
Jeśli jednak należałoby się na kimś wzorować, to na Skandynawach, a przede
wszystkim Finach. To właśnie tam dzieci mają zapewniony najwyższy poziom nauczania- nie
chodzi tylko o pieniądze. Fińskie władze przeznaczają w formie ulg podatkowych, subwencji
do szkół, czy dodatków rodzinnych aż 140 tys. dolarów na wychowanie każdego dziecka w
czasie całego okresu jego dorastania– jednak dokładnie tyle samo na ten cel odkładają władze
Wielkiej Brytanii, Stanów Zjednoczonych i Niemiec, a jeszcze więcej Francji czy Belgii, a
efekt jest zupełnie inny- znacznie gorszy.
Cały sukces edukacyjny i wychowawczy zależy od modelu edukacji. Fiński zakłada
przede wszystkim, że szkoły publiczne powinny być na mniej więcej równym, możliwie jak
najwyższym, poziomie. To ogromny kontrast m.in. z rozwiązaniami w USA, gdzie rodzice
najbogatszych dzieci posyłają swoje pociechy do ekskluzywnych szkół prywatnych,
pozostawiając na marginesie wiele szkół publicznych, szczególnie w gorszych dzielnicach.
Helsinki w ostatnich kilkunastu latach zerwały także z tradycyjnymi metodami
nauczania, stawiając na zupełnie innowacyjne koncepcje. Jedna z nich zakłada, że do 10 roku
życia akcent położony jest na rozwój osobowościowy dzieci, a nie wtłaczanie im do głowy
encyklopedycznej wiedzy. Celem ma być przede wszystkim uformowanie ufnego człowieka,
a także znalezienie jego najsilniejszych stron.
Innym rozwiązaniem jest koncentracja szkoły na wybranych przedmiotach przez wiele
tygodni nauczania- to przynosi piorunujący efekt. Do tego stopnia, że wiele krajów, które do
tej pory były bardzo dumne ze swoich systemów edukacji, jak np. Niemcy, teraz zaczyna
wysyłać ekspertów do Helsinek, aby podpatrzyć tamtejsze wzorce. Na razie jednak kontrast w
poziomie edukacji pozostaje ogromny.
Zdaniem paryskiej organizacji wśród bogatych krajów świata na szarym końcu
pozostają Meksyk, Turcja, Grecja, Włochy, Portugalia, Hiszpania i USA. Natomiast – poza
Finlandią z wysokiego poziomu nauczania dumni mogą być także Koreańczycy,
Kanadyjczycy, Nowozelandczycy i Australijczycy. Polska mieści się dokładnie w środku
peletonu. To nie lada osiągnięcie, bo pomijając Meksyk i Turcję, władze naszego kraju
wydają na edukację najmniej ze wszystkich krajów OECD: 43,7 tys. dolarów na dziecko. To
aż czterokrotnie mniej niż Szwedzi, Duńczycy czy Austriacy. Brak państwowych subwencji
przekłada się jednak na fatalne warunki życia młodych Polaków, przynajmniej w porównaniu
z najbogatszymi krajami świata. Okazuje się bowiem, że aż 3/4 nie ma odpowiednich

11. warunków do nauki ani w szkole, ani w domu. W Holandii czy Belgii na taką dolegliwość
skarży się tylko co dziesiąty uczeń.

12. POLSKA

13. WIADOMOŚCI OGÓLNE
Polska, Rzeczpospolita Polska to państwo położone w Europie Środkowej, między
Bałtykiem na północy, a Karpatami i Sudetami na południu. Powierzchnia administracyjna
Polski wynosi 312 679 km², co daje jej 70. miejsce na świecie i dziewiąte w Europie.
Zamieszkana przez ponad 38 milionów ludzi, zajmuje pod względem liczby ludności 34.
miejsce na świecie, a szóste w Unii Europejskiej.
Od zachodu graniczy z Niemcami, od południa z Czechami i Słowacją, od wschodu z
Ukrainą i Białorusią, od północnego wschodu z Litwą oraz od północy z Rosją poprzez
jednostkę administracyjną o nazwie obwód kaliningradzki. Ponadto większość północnej
granicy Polski wyznacza wybrzeże Morza Bałtyckiego. Polska wyłączna strefa ekonomiczna
na Bałtyku graniczy ze strefami Danii i Szwecji. III Rzeczpospolita jest szybko rozwijającym
się państwem, członkiem wielu organizacji międzynarodowych. Polska należy do Unii
Europejskiej, NATO, ONZ, Światowej Organizacji Handlu, Organizacji Współpracy
Gospodarczej i Rozwoju, Europejskiego Obszaru Gospodarczego, Międzynarodowej Agencji
Energetycznej, Rady Europy, Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie,
Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej oraz G6.
Konstytucja: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej
Język urzędowy: polski Język używany: polski
Stolica: Warszawa Ustrój polityczny: demokracja parlamentarna
Typ państwa: republika unitarna Głowa państwa prezydent RP: Bronisław
Komorowski
Szef rządu: Prezes Rady Ministrów Donald Tusk
PKB(2011): - całkowite ▲531,8 mld USD - na jedną osobę ▲13 997 USD

14. Jednostka monetarna: złoty (PLN, zł)
Religia dominująca: rzymski katolicyzm
PRACA W POLSCE
Struktura zatrudnienia w polskiej gospodarce odbiega od europejskich standardów,
ponieważ 13% ludności pracuje w rolnictwie, gdzie średnia UE to 5%. minimalne
wynagrodzenie brutto w 2012 roku wyniosło 1500 złotych.
Jakie wybrać studia? To pytanie zadaje sobie każdego roku szereg uczniów szkół
średnich. Młodzi ludzie myślą nie tylko o tym, co ich interesuje, ale także o tym, jaki
kierunek studiów umożliwi im lepszy start w świat pracy zawodowej. A co mówią statystyki?
"Rzeczpospolita" podaje: najbardziej obleganym kierunkiem w zeszłym roku była
pedagogika. Wynik jest zaskakujący, gdyż zapotrzebowanie na pedagogów z roku na rok
maleje w związku z postępującym niżem demograficznym. Bardzo popularne są także studia
informatyczne. To, czy łatwo, czy trudno się na nią dostać, zależy przede wszystkim od
uczelni oraz specjalności, którą wybierzemy. Czasem musimy pokonać aż 15 kandydatów,
czasem o jedno miejsce stara się jedna osoba. Zdecydowanie najmniejszym zainteresowaniem
cieszy się fizyka i chemia. Dlatego też to właśnie na te kierunki organizuje się najczęściej
drugi nabór - wtedy zainteresowanie wyraźnie się zwiększa. W Stanach 13-latek dostaje
informację, że za dziesięć lat, jeśli zostanie informatykiem, będzie zarabiał 50 tys. dolarów
rocznie. U nas na taką informację gimnazjalista na pewno nie może liczyć.
PODATKI
W Polsce podatki uiszczane są do skarbu państwa, województwa, powiatu bądź
gminy. Z podatków podejmowanych jest szereg inwestycji w skali państwowej i lokalnej,
m.in. rozwój oświaty czy wojska. Obowiązujące rozwiązania podatkowe nie są jeszcze w
pełni zadowalające ale trzeba przyznać, że widać pozytywny kierunek zmian. Krokiem
milowym w jego ulepszaniu jest dostosowanie polskiego prawa podatkowego do prawa
obowiązującego w krajach Unii Europejskiej. Nadal jednak cechy polskiego systemu
podatkowego sprawiają, że przedsiębiorcy niechętnie zatrudniają nowych pracowników a
nasza gospodarka nie rozwija się dostatecznie szybko. Winą za taki stan rzeczy należałoby
obarczyć przede wszystkim zbyt duży fiskalizm i biurokratyzację polskiego prawa
podatkowego.

15. ZAROBKI I KOSZTY ŻYCIA
Poziom minimalnego wynagrodzenia za pracę ustala się u nas z udziałem Trójstronnej
Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych, która posiłkując się szeregiem przygotowanych
przez Rząd informacji formułuje swoje postulaty, dbając głównie o to, aby poziom płacy
minimalnej był z każdym rokiem nominalnie wyższy i aby stanowił odpowiednią relację do
średniej płacy w gospodarce narodowej. Komisję tworzą przedstawiciele pracodawców,
pracowników i Rządu. Decyzje zapadają demokratycznie, większością głosów.
Średnie wynagrodzenie wynosi 1500zł. A w Polsce, nie ma co ukrywać koszty życia
są wysokie. „Ubrania, kosmetyki, buty znanych marek, jak Prada czy Hugo Boss, kosztują w
Polsce nawet dwa razy więcej niż na najdroższych ulicach Europy. Siłę złotego Polacy czują
więc tylko, robiąc zakupy za granicą. Pazerni są zwłaszcza importerzy kosmetyków. Rok
temu zniesienia akcyzy na towary z tej branży, teraz nie reagują na mocnego złotego –
informuje "Rzeczpospolita". Efekt? Buteleczka luksusowej wody toaletowej jest w Polsce o
100-150zł droższa niż w Londynie czy Paryżu". Wyżej wymienione przykłady dotyczą
produktów wyższej lub średniej półki. Można powiedzieć, że to problem tylko bogatych lub
klasy średniej. Niestety mniej zamożnych też problem dotyka, wystarczy ceny porównać w
sklepach położonych przy granicy Polski w odległości zaledwie kilkudziesięciu kilometrów
(produkty tych samych marek), np. czekolada Milka w Polsce kosztuje 3,09 zł zaś w
Niemczech w przeliczeniu 2,70 zł.
EDUKACJA
Edukacja w Polsce obejmuje: przedszkola, szkoły podstawowe, gimnazja, szkoły
ponadgimnazjalne, policealne, artystyczne i inne. W Konstytucji RP zapisane jest, że każdy
ma prawo do nauki, która jest bezpłatna. Nauka od 5 do 18 roku życia jest obowiązkowa, a
sposób wykonywania obowiązku szkolnego określa ustawa. Status instytucji obowiązkowych
ma tylko szkoła podstawowa i gimnazjum.
System szkolnictwa w dzisiejszych czasach jest dość rozbudowany. Przygotowanie do
nauki rozpoczyna się już w przedszkolu. Przedszkole to instytucja opiekuńczo-
wychowawcza dla dzieci w wieku od 3 lat do rozpoczęcia obowiązku szkolnego. Jego
zadaniem jest zapewnić dzieciom odpowiednich warunków rozwoju fizycznego,
umysłowego, emocjonalnego i społecznego, by wyrównać ewentualne braki czy opóźnienia w
tych zakresach. Ma też przygotować dziecko do nauki w szkole i pomóc pracującym
rodzicom w zapewnieniu opieki wychowawczej.

16. Szkoła podstawowa to pierwszy etap formalnej edukacji i jest obowiązkowa. Istnieje
możliwość realizowania obowiązku szkolnego poza szkołą tzw. nauczanie domowe – jest to
rodzaj kształcenia i wychowania indywidualnego, w którym dziecko nie uczęszcza do
placówki oświatowej, a odpowiedzialność za edukację przejmują rodzice. To do nich należy
tworzenie programu nauczania oraz wybór metod nauczania. W Polsce takie nauczanie jest
możliwe, za zgodą dyrektora szkoły, od 23.01.2009 roku niekoniecznie z rejonowej placówki.
Osoba która ukończyła szkołę podstawową, uzyskuje wykształcenie podstawowe. Czas nauki
jest podzielony na dwa etapy. Pierwszy etap edukacji to klasy I–III który potocznie nazywany
jest nauczaniem początkowym lub kształceniem zintegrowanym. Zajęcia prowadzone są
przez jednego nauczyciela-wychowawcę. Nie ma podziału na przedmioty oraz na jednostki
lekcyjne, nauczyciel sam decyduje kiedy jest przerwa na odpoczynek i ile trwają
poszczególne zajęcia. Naukę języka obcego, edukacji muzycznej, plastycznej, wychowania
fizycznego czy zajęcia komputerowe można, i z reguły tak się dzieje, powierzyć innemu
nauczycielowi-specjaliście w tej dziedzinie. Drugi etap to klasy IV-VI, gdzie zajęcia są
prowadzone przez nauczycieli danych przedmiotów. Zajęcia edukacyjne na tym etapie to:
język polski, język obcy nowożytny, matematyka, historia i społeczeństwo, przyroda,
technika, plastyka, muzyka, informatyka, wychowanie fizyczne, religia (za zgodą rodziców
lub opiekunów prawnych) lub etyka, wychowanie do życia w rodzinie (za zgodą rodziców lub
opiekunów prawnych).
Dyrektor szkoły może zdecydować o dodatkowych zajęciach edukacyjnych dla klas I-III i IV-
VI, dla których nie ustalono podstawy programowej. Możliwe jest wprowadzenie dla uczniów
klas IV-VI dodatkowego języka obcego nowożytnego z zastrzeżeniem zagwarantowania
wymiaru godzin umożliwiających realizację podstawy programowej.
Uczniowie klas szóstych obowiązkowo przystępują do ogólnopolskiego zewnętrznego
sprawdzianu organizowanego przez CKE. Uczniowie o specjalnych potrzebach edukacyjnych
otrzymują dostosowane arkusze. Sprawdzian ten nie ma wpływu na ukończenie szkoły
podstawowej i dostanie się do gimnazjum.
Prócz zwykłych szkół podstawowych istnieją też specyficzne ich rodzaje: specjalne,
integracyjne, szkoły podstawowe z oddziałami integracyjnymi i sportowymi, szkoły
podstawowe sportowe oraz szkoły mistrzostwa sportowego.
Gimnazjum to drugi etap formalnej edukacji w Polsce. Trwa 3 lata. Przeznaczony jest
dla młodzieży w wieku 13-16 lat (od nowego roku szkolnego zostanie przesunięty o rok
niżej). Kształcenie na tym etapie ma charakter ogólny. Zajęcia edukacyjne to: język polski,
dwa języki obce nowożytne, muzyka, plastyka, historia, WOS, geografia, biologia, chemia,

17. fizyka, matematyka, informatyka, wychowanie fizyczne, edukacja dla bezpieczeństwa, zajęcia
artystyczne i techniczne, zajęcia z wychowawcą, religia lub etyka (za zgodą rodziców lub
opiekunów prawnych), zajęcia z języka mniejszości narodowej lub etnicznej.
W Polsce możemy wyróżnić: gimnazjum (ogólnodostępne), gimnazjum prywatne,
integracyjne, specjalne, akademickie, dwujęzyczne, zawodowe, dla dorosłych. Po ukończeniu
gimnazjum uczeń otrzymuje wykształcenie podstawowe, choć coraz częściej mówi się o
wykształceniu gimnazjalnym jednak ciągle jest to nauczanie podstawowe, obowiązkowe dla
każdego.
Naukę w gimnazjum kończy się egzaminem gimnazjalnym, który odbywa się w kwietniu i
przystępują do niego wszyscy uczniowie klas trzecich. Składa się on z trzech części:
humanistycznej, matematyczno-przyrodniczej oraz językowej. Przystąpienie do egzaminu jest
warunkiem ukończenia tego etapu nauki. Nie ma określonego minimalnego wyniku dla
zdającego, jednakowoż wynik jest jednym z kryteriów branych pod uwagę przy rekrutacji do
szkoły ponadgimnazjalnej.
Kolejnym etapem edukacji są szkoły ponadgimnazjalne. W Polsce jest kilka
rodzajów takich szkół:
− trzyletnie liceum ogólnokształcące, którego ukończenie umożliwia uzyskanie
świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego
− trzyletnie liceum profilowane, które kształci w profilu kształcenia
ogólnozawodowego, a ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa dojrzałości po
zdaniu egzaminu maturalnego
− czteroletnie technikum, którego ukończenie pozwala na zdobycie dyplomu
potwierdzającego kwalifikacje zawodowe po zdaniu egzaminu oraz uzyskanie
świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego
− zasadnicza szkoła zawodowa, która trwa nie mniej niż 2 lata i nie więcej niż 3 lata,
której ukończenie umożliwia uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje
zawodowe po zdaniu egzaminu i dalsze kształcenie w:
- dwuletnim uzupełniającymi liceum ogólnokształcącym dla absolwentów ZSZ, ukończenie
umożliwia uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego
- trzyletnim technikum uzupełniającym dla absolwentów ZSZ, które po ukończeniu
umożliwia uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe po zdaniu egzaminu
oraz umożliwia uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego

18. − szkoła policealna, która trwa nie dłużej niż 2,5 roku, pozwala osobom ze średnim
wykształceniem na uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe po
zdaniu egzaminu
− trzyletnia szkoła specjalna przysposabiająca do pracy uczniów z upośledzeniem
umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym i dla uczniów z
niepełnosprawnościami sprzężonymi, których ukończenie umożliwia zyskanie
świadectwo potwierdzające przysposobienie do pracy.
Od roku szkolnego 2012/2013 MEN likwiduje licea profilowane, uzupełniające licea
ogólnokształcące oraz technika uzupełniające, które mają być zastąpione przez LO dla
dorosłych. Absolwenci szkół ponadgimnazjalnych, którzy zdali egzamin maturalny mogą
starać się o przyjęcie do szkoły wyższej.
Szkoła wyższa to jednostka organizacyjna państwowa, samorządowa lub prywatna.
Kształci ona absolwentów liceów i techników, którzy zdali egzamin maturalny. Są dwa
stopnie: studia I stopnia które kończą się nadaniem tytułu zawodowego licencjata lub
inżyniera oraz studia II stopnia które kończą się nadaniem tytułu magistra lub magistra
inżyniera. Niektóre kierunki mają formę jednolitych studiów magisterskich, kończą się
uzyskaniem tytułu magistra lub lekarza. Ukończenie studiów II stopnia lub jednolitych
studiów magisterskich pozwala kontynuować naukę na studiach doktoranckich.
POLSKA, A RANKING PISA
Polska bierze udział w badaniach PISA, które są regularnie realizowane co trzy lata.
W 2009 roku z czytania i interpretacji Polska zajęła 15 miejsce zyskując 500 punktów, z
matematyki zajęła miejsce 5 z 495 punktami, a z rozumowania w naukach przyrodniczych 19
miejsce z 508 punktami. PISA 2009 badało uczniów z 64 krajów. Poprzez wyniki programu
PISA 2009 w dziedzinie czytania, matematyki i nauk przyrodniczych, Polska została
zaliczona do nielicznego grona krajów na świecie, w których wyraźnie poprawiła się w
ostatniej dekadzie wiedza i umiejętności młodzieży kończącej obowiązkową edukację w
szkole. We wszystkich dziedzinach badań PISA Polska zajmuje obecnie miejsce w pierwszej
dziesiątce lub blisko tej dziesiątki krajów UE (5 miejsce w czytaniu, 6 miejsce w naukach
przyrodniczych, 11 miejsce w matematyce). Program prowadzony od 2000 roku jest obecnie
uważany za jedno z najważniejszych badań dotyczących rozwoju edukacji na świecie. Istotą
tych badań jest ich stabilności i długofalowość. Co pozwala porównywać wyniki oraz
rozwiązania wprowadzone w poszczególnych krajowych systemach edukacji.

19. ANALFABETYZM
W Polsce odradza się analfabetyzm. Ludzie, którzy od wielu lat nie zdobyli pracy,
uwsteczniają się w rozwoju, a ich dzieci dziedziczą nieuctwo. Zdaniem pedagogów i
socjologów w Polsce gwałtownie rośnie liczba osób, które nie rozumieją tekstów pisanych.
Co gorsze, problem dotyczy zarówno uczniów szkół powszechnych, jak i ludzi dorosłych.
Jedni mogą stwierdzić, że winę za to wszystko ponosi polskie, źle funkcjonujące szkolnictwo.
Można nawet przyznać temu stwierdzeniu rację, ale tylko w pewnym stopniu. Owszem,
polski system edukacji lekko kuleje, pozostając w tyle za naszymi unijnymi towarzyszami.
Metody nauczania (zwłaszcza w szkołach podstawowych), są przestarzałe i jak widać mało
owocne. Potencjał umysłowy dzieci i młodzieży nie jest w pełni wykorzystywany, brakuje
miejsca dla osób myślących inaczej niż inni. Sztywne ramy programu w szkołach, nie
zachęcają uczniów do poszerzania swojej wiedzy, nie stawiają przed nimi pytań
wymagających myślenia alternatywnego. Odpowiedzialnością za istnienie analfabetyzmu
funkcjonalnego w Polsce, nie możemy obarczać jedynie naszego szkolnictwa. Winę należy
zauważyć również w postępującej biurokratyzacji naszego życia. Poczynając od coraz
większej ilości dokumentów, formularzy, załączników, aż po rodzenie się coraz to nowszych
instytucji, o których właściwościach i rolach nie mamy pojęcia. Ludzie się po prostu w tym
wszystkim gubią. Kolejnego winowajcy rozprzestrzeniania się analfabetyzmu wtórnego,
można dopatrywać w słabnącej popularności książek i „uwspółcześnianiu” języka polskiego.
Książek czytamy zdecydowanie za mało (średnio na jednego dorosłego Polaka przypada 0,5
książki rocznie). Rządowe akcje w stylu „Poczytaj mi mamo” działają, ale nie w takiej skali
jakby sobie można było tego życzyć. Plusem jest pojawienie się darmowych gazet na ulicach
większych miast, przynajmniej przez kilkanaście minut dziennie ludzie mają styk ze słowem
pisanym. Rozwój języka polskiego, to oczywiście proces naturalny, powstają nowe słowa,
nowe związki frazeologiczne. Jest i druga strona medalu, mianowicie dzięki

20. rozpowszechnieniu Internetu, zaczął funkcjonować swoisty slang, który ludzie uparcie
przenoszą również poza sieć. Używanie skrótów, spolszczanie angielskich wyrazów- tak
mówi polska ulica. Ludzie coraz częściej popełniają błędy językowe, które stają się po
pewnym czasie obowiązującą i poprawną formą (np. poszłem zamiast poszedłem). Z tym rząd
nie walczy, brakuje akcji „Mów poprawnie” albo „Szanuj swój język”. Dla osoby oczytanej
rozmowa, zwłaszcza z młodymi ludźmi, staje się trudna. Ludzie zamiast poprawiać cudze
błędy, chłoną je i przyjmują jako obowiązującą formę.
ABSENCJA
Istotnym problemem współczesnej polskiej szkoły jest nasilająca się wciąż absencja
uczniów na zajęciach lekcyjnych. Jedną z przyczyn nieobecności uczniów w szkole są
wagary. Szkoły nie mają pomysłu jak zachęcić uczniów do uczęszczania na lekcje więc
przymykają oko i nie wyciągają większych konsekwencji z licznych nieobecności ucznia poza
obniżeniem oceny ze sprawowania. W większości przypadków rodzice wiedzą o nie
chodzeniu na zajęcia i sami wypisują usprawiedliwienia dzieciom. Tzw. wagary często wiążą
się z kradzieżami wśród młodocianych, piciem alkoholu, paleniem papierosów czy braniem
narkotyków.
SYSTEM OCENIANIA
Szkolna skala ocen służy ocenianiu osiągnięć ucznia. Szkoła ma prawo ustalić inną
skalę ocen dla oceniania bieżącego oraz klasyfikacji śródrocznej. Skala i formy oceniania są
określane w wewnątrzszkolnym systemie oceniania, który jest częścią statutu szkoły. W
praktyce jednak w większości polskich szkół stosuje się również w ocenianiu bieżącym oceny
w skali 1-6, jednak dopuszcza także oceny z plusem lub minusem. Od roku 1999 szkoły mają
obowiązek stosowania skali ocen 1-6 do klasyfikacji rocznej i końcowej (na zakończenie
danej szkoły) oraz wpisywania na świadectwach promocyjnych i ukończenia szkoły.
Powyższa skala nie jest stosowana jedynie w klasyfikacji rocznej oraz śródrocznej w klasach
I-III szkoły podstawowej. Uczniowie tych klas otrzymują oceny opisowe. Aby uczeń
otrzymał promocję do następnej klasy, musi uzyskać ocenę dopuszczającą - 2. W przypadku
uzyskania oceny niedostatecznej – 1 - uczeń ma prawo zdawać egzamin poprawkowy lub
uzyskać prawo do warunkowej promocji.
Wyróżnia się też skalę ocen z zachowania, które nie powinny być utożsamiane z
liczbami 1-6 charakteryzującymi poziom osiągnięć edukacyjnych. Oceny z zachowania (od

21. najlepszej do najgorszej): wzorowe, bardzo dobre, dobre, poprawne, nieodpowiednie,
naganne.
KOREPETYCJE
32 tysiące Polaków i Polek udziela korepetycji. W Polsce kwitnie rynek korepetycji,
można się z niego nawet utrzymać jeśli się jest specjalistą w danej dziedzinie i ma się
ciekawy pomysł na prowadzenie zajęć – nie powinny one przypominać nudnych lekcji ze
szkoły. Warto zaznaczyć, że często są to nielegalnie opłacane korepetycje – nigdzie nie
rejestrowane. W Polsce dopiero od niedawna zaczęły powstawać placówki oferujące legalne
korepetycje. Główną zaletą szkół takich, są zajęcia prowadzone w małych grupach lub
indywidualnie. Dzieci mogą w nich uczestniczyć, w zależności od potrzeby, nawet kilka razy
w tygodniu. Korepetytorzy dokumentują pracę uczniów i zdają relację rodzicom z postępów
ich pociech. W takich warunkach dzieci mniej się stresują, są lepiej zmotywowane i
otrzymują niezbędną pomoc. Dzięki temu łatwiej przyswajają materiał, mogą szybciej
nadrobić zaległości i poprawić wyniki w nauce.
KOŚCIÓŁ
Bardzo ważną rolę, na całym świecie, w rozwoju szkolnictwa odegrał i nadal odgrywa
Kościół. Od wieków w wielu krajach, także w Polsce to właśnie duchowni byli głównymi
założycielami szkół. Większość szkół prowadzonych przez Kościół należała i należy do szkół
bardzo elitarnych. Duchowni od zawsze byli ludźmi wykształconymi w wielu dziedzinach i
przekazywali tą wiedzę swoim uczniom. MEN wpisał religię w szkolny plan nauczania,
finansowany przez samorządy i to one od września mogą decydować o tym, czy religia
pozostanie w szkole, czy też nie.
FINANSOWANIE SZKÓŁ, UCZNIÓW
Szkoły finansowane są ze środków JST (Jednostek Systemu Terytorialnego – gmina,
powiat, województwo) z przychodów własnych oraz z dotacji budżetowej. Zadaniem gminy
jest zakładanie: przedszkoli, placówek specjalnych, szkół podstawowych oraz gimnazjów. Do
obowiązków powiatu należą: szkoły podstawowe specjalne, gimnazja specjalne, szkoły
ponadgimnazjalne, szkoły sportowe, placówki kształcenia ustawicznego, poradnie
psychologiczno-pedagogiczne, placówki opiekuńczo wychowawcze, ośrodki adopcyjno-
wychowawcze. Zaś województwo odpowiedzialne jest za: ośrodki kształcenia nauczycieli,

22. placówki doskonalenia nauczycieli, biblioteki pedagogiczne oraz szkoły i placówki o
znaczeniu regionalnym. Dotacja ta równa jest wydatkom bieżącym przewidzianym na
jednego ucznia w szkołach tego samego typu oraz rodzaju. Dziś za ucznia państwo płaci
samorządom 4,7 tys. zł rocznie. Na ucznia przeznaczana jest kwota stosowna do jego wieku,
poziomu szkoły, miejscowości, roztaczanej nad nim opieki. Państwo opłacając edukację
zapewnia wynagrodzenie dla nauczycieli oraz utrzymanie szkół tj. wykonywanie remontów,
zapewnienie bezpieczeństwa oraz higienę pracy, wyposażanie szkół w pomoce dydaktyczne i
sprzęt niezbędny do realizacji programów nauczania.
W polskiej edukacji funkcjonuje takie coś jak pomoc materialna dla uczniów. Ma ona
charakter socjalny i motywacyjny. Socjalny czyli uczeń dostaje zasiłek lub stypendium
szkolne. Motywacyjny: stypendium za wyniki w nauce, stypendium sportowe, stypendium
Prezesa rady Ministrów oraz stypendium Ministra Oświaty i Wychowania. Wysokość
każdego ze stypendiów jest każdego roku zmieniana, zależy od dyspozycji środków danej
przyznającej jednostki.
PRYWATNE SZKOŁY
Zgodnie z obowiązującą ustawą o systemie oświaty wszystkie szkoły podstawowe,
gimnazja i szkoły ponadgimnazjalne mogą być zarówno publiczne jak i niepubliczne. Na
przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych powstała spora liczba prawie
nieznanych u nas szkół niepublicznych, zakładanych przez stowarzyszenia i osoby prywatne
(wcześniej istniały jedynie nieliczne tego typu szkoły prowadzone przez Zakony i
stowarzyszenie PAX). Szkoły niepubliczne są zakładane i prowadzone przez osoby prawne
lub fizyczne. Szkoła niepubliczna może uzyskać uprawnienia szkoły publicznej, jeżeli:
realizuje programy nauczania uwzględniające podstawy programowe obowiązujące w szkole
publicznej, stosuje zasady oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów oraz
przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów, z wyjątkiem egzaminów wstępnych, prowadzi
dokumentację przebiegu nauczania ustaloną dla szkół publicznych, w przypadku szkoły
zawodowej – kształci w zawodach określonych w klasyfikacji zawodów szkolnictwa
zawodowego albo w innych zawodach za zgodą Ministra Edukacji Narodowej, zatrudnia
nauczycieli przedmiotów obowiązkowych posiadających kwalifikacje określone dla
nauczycieli szkół publicznych. Szkoły niepubliczne są dostępne dla każdego kogo tylko stać
opłacać comiesięczne czesne oraz kto przejdzie egzaminy wstępne ustalane indywidualnie
przez daną placówkę. Wysokość czesnego ustala stowarzyszenie prowadzące szkołę. Kierunki

23. wydatkowania przychodów określają rodzice. Towarzystwo nie czerpie zysków, a wszystkie
zarobione pieniądze wydawane są na realizację celów statutowych szkoły.

24. Ukraina

25. Państwo owiane tajemnicą i usiane stereotypami. Dla nas Polaków jest to obszar z
reguły biedny i pozbawiony walorów estetycznych architektonicznie, a także ubogi w swej
kulturze. Nic więc dziwnego, że gdy mowa o edukacji pojawiają się przed naszymi
ojczystymi oczami obrazy brudnych dzieci z poplamionymi uniformami biegnących przez
wiejskie dróżki do drewnianej budki zwanej okolicznościowo szkołą.
INFORMACJE OGÓLNE
Ukraina jest krajem położonym w Europie Wschodniej. Otoczona jest państwami
mniej lub bardziej zaprzyjaźnionymi. Od strony północnej graniczy z Białorusią, od zachodu
z Polską, Słowacją i Węgrami, od południa natomiast z Rumunią i Mołdawią. Styka się
również z brzegami Morza Czarnego i Azowskiego. Ukraina jest członkiem-założycielem
ONZ, członkiem Światowej Organizacji Handlu, Rady Europy, Międzynarodowej Agencji
Energii Atomowej, oraz organizacji regionalnych i subregionalnych. Od 1991 roku Ukraina
jest suwerennym państwem.
Krajobraz Ukrainy składa się głównie ze stepów i wyżyn. Na zachodzie kraju
rozciągają się Karpaty, a na Krymie malownicze Góry Krymskie. Stolicą Ukrainy jest od
1934 r. Kijów. Łączna długość granic wynosi 7340 km.

26. ETYMOLOGIA
Ze słowotwórczego i etymologicznego punktu widzenia nazwa „Ukraina” zawiera w
sobie rdzeń kraj, który oznacza „coś ukrojonego”, a także: „kawał ziemi lub koniec”.
Niektórzy łączą tę podstawę słowotwórczą z wyrażeniem ukraj, z brzegu, na skraju. Forma
wyrażeniowa sama w sobie jest dość mało reprezentatywna, stąd też nieustannie budujące się
awersje wobec tego kraju.
DEMOGRAFIA
Ze spisu powszechnego, który przeprowadzono pod koniec 2001 roku wynika, że
liczba ludności Ukrainy od 1989 r. spadła drastycznie o 3 miliony. Tendencja spadkowa
dotyczy również ludności ukraińskiej, zamieszkującej w krajach sąsiednich, czyli na Słowacji,
gdzie w 2001 narodowość ukraińską zadeklarowało 11 tys. osób, oraz Rumunii, w której na
rok 2003 przypadało 61 tys. Ukraińców. W tym przypadku jest to nie tyle efektem procesów
demograficznych, ile posuniętej asymilacji.
JĘZYK
Językiem ukraińskim włada zachodnia części kraju, jednak na Ukrainie środkowej
oraz w stołecznym Kijowie mieszkańcy posługują się nim równolegle wraz z rosyjskim. Z
kolei wśród ludności Ukrainy wschodniej, południowej oraz Krymu dominuje sam język
rosyjski. Na całym obszarze współczesnego państwa aż prawie 30% obywateli Ukrainy
posługuje się językiem rosyjskim, jako swoim ojczystym, co jest wynikiem kulturowego
rozwoju ludności, a także długiego okresu braku suwerenności i, co za tym idzie, burzliwej
historii kraju.
RELIGIA
Prawie połowa mieszkańców Ukrainy deklaruje się jako osoby wierzące. W państwie
w głównej mierze dominuje religia prawosławna, a jej reprezentantem jest Ukraiński Kościół
Prawosławny Patriarchatu Kijowskiego. Trochę mniejszy jest Kościół Patriarchatu
Moskiewskiego. Występują też grekokatolicy, a także znaleźć można w niewielkiej ilości
przedstawicieli Kościoła Rzymskokatolickiego, który na Ukrainie jest tradycyjnie
utożsamiany z polskością.

27. USTRÓJ POLITYCZNY
Od 24 sierpnia 1991 roku Ukraina jest republiką parlamentarną. 8 grudnia 1991 roku
wraz z Federacją Rosyjską i Białorusią podpisała porozumienie o utworzeniu Wspólnoty
Niepodległych Państw. Zgodnie z konstytucją uchwaloną w czerwcu 1996 roku przez Radę
Najwyższą głową państwa został prezydent, który od tego czasu jest wybierany w głosowaniu
powszechnym na 5-letnią kadencję. Najwyższym organem władzy państwowej jest
jednoizbowy parlament zwany Radą Najwyższą Ukrainy, do której należy 450 deputowanych
wybieranych w wyborach powszechnych na 5 lat. Organem władzy wykonawczej jest
Gabinet Ministrów, na którego czele stoi premier powoływany przez Radę Najwyższą na
wniosek prezydenta. Na mocy konstytucji rząd jest podporządkowany bezpośrednio
prezydentowi. Jednak od 1 stycznia 2006 roku nabrała mocy prawnej nowa redakcja
Konstytucji Ukrainy, która część uprawnień prezydenta przeniosła na rząd, zbliżając tym
samym system władzy do polskiego, jednak nadal z mocniejszą pozycją głowy państwa.
Spore niedomówienia i nieporządek w mechanizmie ustrojowym doprowadził w następnych
latach do sporów kompetencyjnych, a w rezultacie niemal do paraliżu ukraińskich instytucji
państwowych. 1 października 2010 roku Trybunał Konstytucyjny orzekł, że zmiany w
konstytucji z 2004 roku naruszały obwiązujący porządek prawny i tym samym przywrócił
Konstytucję z 1996 roku.
ORGANIZACJA PAŃSTWA
Głową państwa jak już wcześniej w niniejszej pracy wspomniano jest Prezydent
Ukrainy. Władzę Wykonawczą na Ukrainie sprawuje Rząd Ukrainy z premierem na czele,
natomiast Władzę Ustawodawczą parlament Ukrainy z przewodniczącym Rady.
SAMORZĄD
Ukraina, przeciwnie do Polski, panuje w dość mało demokratycznym ustroju. W
mniejszych rejonach kraju ludność nie ma wpływu na decyzje odgórne, a tym bardziej na
przydział finansowy oferowany od państwa dla rozwoju regionu. Jak podają źródła
internetowe „samorządy ukraińskie są jednostkami fasadowymi i niesamodzielnymi. Zadania
przydzielone ukraińskim samorządom są obszerne, ale ich kompetencje i budżety bardzo
ograniczone. Panuje pełna centralizacja i nawet bieżące potrzeby mieszkańców załatwiane są
dzięki subwencjom i dotacjom z budżetu centralnego. Kompetencje samorządów często
wykorzystywane są do załatwiania prywatnych interesów, takich jak np. prywatyzacja ziemi

28. czy wynajem lokali komunalnych”. Decyzje władz samorządowych podejmowane są w
tajemnicy za zamkniętymi drzwiami. Sesje samorządu, oczywiście, mogą być tajne, jeżeli tak
zadecydują radni. Regulamin sesji jest nagminnie łamany i mieszkańcy, którzy powinni brać
w nich udział powiadamiani są czasem zbyt późno o terminie odbytej sesji albo wcale.
Sytuacja jest dość napięta, gdyż reforma samorządu ukraińskiego jest planowana od 10 lat, ale
do marca 2010 roku nie przyjęto żadnych ustaw dotyczących reformy.
GOSPODARKA
Gospodarka Ukrainy ma najgorszy w Europie Wskaźnik Wolności i, co za tym idzie,
jeden z najgorszych na świecie. Według danych MFW nominalne PKB Ukrainy w 2011 roku
wynosiło 162.850 miliardów dolarów, co w przeliczeniu na przeciętnego mieszkańca wynosi
ok. 3575 dolarów rocznie, jest to jeden z najniższych wskaźników w Europie, porównywalny
z takimi krajami na świecie jak Irak, Tonga czy Kongo.
Ukraina była najważniejszą republiką Związku Radzieckiego. Wartość produkcji
Ukrainy w tamtym czasie była jedną z najwyższych. Żyzne ukraińskie czarnoziemy dawały
ponad 25% rolniczej produkcji dla Związku Radzieckiego. Stąd pochodziły też znaczące
ilości mięsa, mleka, zboża i warzyw przeznaczone dla innych republik. Przemysł ciężki
Ukrainy dostarczał również wyposażenie i surowce do ośrodków przemysłowych i
wydobywczych. Aktualnie Ukraina zależna jest od importu energii, zwłaszcza gazu
ziemnego.
Liczne kryzysy finansowe i słabo ukształtowana waluta, doprowadziły do ogromnych
strat i zaległości w wypłatach pensji oraz rent i emerytur.
Ukraińska gospodarka jest słaba z kilku powodów. Do pierwszych i najważniejszych
należy wolne tempo prywatyzacji i wiele reform rynkowych, które destabilizują gospodarkę
państwa. Występuje brak stabilności i przejrzystości w powstających ustawach. Mieszkańcy
Ukrainy cierpią również z powodu wysokiego oprocentowania kredytów, które i tak nie są
udzielane ze względu na brak zdolności kredytowej wynikającej z niskich dochodów. Jest to
kraj również bardzo zamknięty na inwestycje zagraniczne.
Gospodarka ukraińska opiera się głównie na przemyśle metalurgicznym (ok. 23%
produkcji przemysłowej), spożywczym (18%), maszynowym (ok. 12%) i wydobywczym (ok.
11%). Wpływy z eksportu surowców i nisko przetworzonych wyrobów metalowych
dostarczają ok. 70% wpływów do budżetu.

29. Ukraina, mimo wszystko, jest największym po Rosji krajem europejskim.
Powierzchnia wynosi aż 604 tys. km², dlatego blisko 46 milionów mieszkańców powoduje, iż
jest to rynek o dużym potencjale. Od 2000 r. Ukraina jest w fazie dynamicznego wzrostu
gospodarczego.
ZAROBKI I KOSZTY ŻYCIA
Z zarobkami na Ukrainie podobnie jak w Polsce. Dostrzega się duży kontrast w
większych miastach rozwiniętych gospodarczo, a w pozostałych miejscowościach to
rozłożenie finansowe jest równomiernie niskie. Do miast cieszących się dobrobytem na
Ukrainie należy między innymi stolica państwa- Kijów.
Raport z dnia 30.11.2011 roku wykazuje, iż minimalna zapłata wynosi 985 UAH - a
dla tych którzy rozpoczną pracę w kolejnych dniach już 1004 UAH. Statystyczna średnia
zapłata na Ukrainie wynosi około 2800 UAH. W przypadku konkretnego zawodu, który owe
studentki prezentujące dane interesuje najbardziej, jest zawód nauczyciela. Na Ukrainie
nauczyciel zarabia średnio około 1000 – 2000 UAH, czyli w przeliczeniu na polską walutę
nauczyciel na wschodzie zarabia 425 – 851 zł.
PODATKI
Zasady funkcjonowania systemu podatkowego reguluje Ordynacja podatkowa, która
została uchwalona dnia 25 czerwca 1991 r. z późniejszymi zmianami i uzupełnieniami oraz
Dekret Gabinetu Ministrów Ukrainy o “Lokalnych podatkach i opłatach” z 20 maja 1993r.
wraz ze zmianami i uzupełnieniami.
Podatki i obowiązujące składki, które są pobierane na Ukrainie dzielą się na dwie
grupy:
– ogólnokrajowe,
– lokalne
Do ogólnokrajowych podatków należą między innymi: opłata rolna, akcyza, opłata
skarbowa. Do lokalnych podatków zalicza się: opłatę wypoczynkową, podatek od posiadania
psów lub opłatę targową.

30. Rada gmin ustalając lokalne podatki i opłaty pobiera od mieszkańców z danego
regionu w ramach obowiązującej skali stawek, które określone są w ustawie.
SYSTEM EDUKACJI
Ministrem Oświaty i Nauki na Ukrainie od 2010 roku jest Dmytro Tabacznyk. Szkoły
państwowe są bezpłatne i ogólnodostępne. Zarówno przedszkola jak i szkoły średnie,
zawodowe czy szkoły wyższe. Szkolnictwo jest powszechne i obowiązkowe. Podstawowa
edukacja trwa 12 lat, a rozpoczynają ją siedmiolatki. Jeśli rodzice uznają, że ich dziecko jest
gotowe do podjęcia nauki, i mają również zgodę z poradni psychologicznej, dziecko może iść
do szkoły w wieku 6 lat. Każdy mieszkaniec Ukrainy musi poddać się trójstopniowej edukacji
państwowej. Pierwszym etapem jest szkoła pierwszego stopnia, czyli szkoła początkowa.
Gwarantuje początkowe wykształcenie. Szkoła średnia drugiego stopnia stanowi drugi stopień
edukacji i jej absolwent otrzymuje niepełne wykształcenie średnie. Ostatnim obowiązkowym
stopniem jest szkoła starsza, która gwarantuje pełne wykształcenie średnie.
Nie istnieją żadne egzaminy sprawdzające kompetencje absolwentów danych szczebli
naukowych. Przejście z klasy do klasy odbywa się automatycznie. Jedynie szkoła starsza
kończy się maturą, którą muszą napisać wszyscy uczniowie szkół. Egzamin maturalny
obowiązuje z języka ukraińskiego, historii, a także z trzech egzaminów związanych z
przedmiotami specjalistycznymi, które dany uczeń wybrał w ramach swojego profilu
kształcenia.
Uczniowie szkół podstawowych jak i studenci otrzymują ulgi na komunikację miejską
i nie tylko.
W szkołach ukraińskich zajęcia odbywają się w języku danej społeczności na mocy
uchwalonej konstytucji. Z racji licznych mniejszości narodowych obywatele mają prawo do
nauki w szkołach publicznych z uwzględnieniem języka ojczystego.
Zgodnie z Przewodniczącym Rady Najwyższej kwota finansowania budżetu na
potrzeby edukacyjne osiągnęła około 6%. Szkoły otrzymują 50% ich finansowania z budżetu
miasta i 50% z krajowego budżetu rządowego. Od stycznia 2010 roku Gabinet Ministrów
Ukrainy dał możliwość szkołom na samodzielne zarządzanie środkami finansowymi, które są
przydzielane z budżetu państwa.
Pomimo słabych warunków materialnych szkół i niskich pensji pracowników owych
placówek, dostrzega się duże zaangażowanie w proces rozwoju uczniów. Nauczyciele dzięki

31. swej społecznej pracy starają się wydostać z kryzysu. Pozyskują stare komputery dla
bibliotek, odkupują podręczniki, by każdy uczeń posiadał swój egzemplarz. Robią to
praktycznie za darmo. Pensje nauczycielskie są o wiele niższe, niż polskie. Władze Ukrainy
wciąż są winne pedagogom dziesiątki milionów hrywien. W niektórych rejonach państwa
dzięki strajkom zawodowym udało się odzyskać utracone pensje dla nauczycieli dzięki
dekretowi prezydenta.
Na Ukrainie dobrze wiedzie się jednak przedszkolom. Są doskonale wyposażone.
Posiadają oddzielne sale do każdego rodzaju zajęć. Placówki zatrudniają specjalnych
animatorów, instruktorów do zajęć rozwojowych, artystów do zajęć plastycznych, czy też
muzyków do warsztatów muzycznych. Są także spotkania z aktorami, którzy prowadzą
ciekawe warsztaty teatralne. W każdym przedszkolu zatrudniony jest psycholog, który czuwa
nad rozwojem emocjonalnym małych dzieci. Wprowadza również program kształcenia dla
dzieci zdolnych.
Bardzo prężnie, to trzeba oświacie ukraińskiej przyznać, działają systemy zajęć
pozaszkolnych. Dzięki temu w małych miasteczkach lub wsiach jest mniej problemu z
narkotykami, różnego rodzaju używkami, czy też ze stanami emocjonalnymi młodych
nastolatków. Wszystkie zajęcia dodatkowe, kółka zainteresowań działają poza strukturami
oświaty.
SZKOŁA OBOWIĄZKOWA
Szkoły podstawowe i średnie podzielone są na „Middle” i „Senior”. Szkoła „Middle”
obejmuje klasy 1 – 4, natomiast klasy 5 – 9 określane są już jako gimnazjum. Natomiast klasy
10 – 11 należą do kategorii szkół „Senior”, czyli „starsza szkoła”. Uczniowie jednak pomimo
tak szczegółowego podziału klas uczą się przez wszystkie te lata w jednym budynku. Tylko
niektóre odrestaurowane większe miasta posiadają oddzielne budynki szkolne. Celem klasy
młodszej jest zagwarantowanie wiedzy z zakresu sztuki, muzyki i nauki o otaczającym
świecie. Plusem kształcenia tej szkoły jest przede wszystkim przeniesienie wiedzy
teoretycznej na praktyczną, czego polskiemu szkolnictwu brakuje. W starszych klasach
uczniowie zdobywają wiadomości z zakresu literatury ukraińskiej, literatury światowej,
historii, chemii, biologii, geometrii, geografii, algebry i wychowania fizycznego. W
niektórych szkołach wprowadzono zajęcia ze środowiska i wychowania obywatelskiego.
Uczniowie uczęszczają do szkoły tylko raz lub dwa razy w tygodniu. Dużo czasu uczniom
zajmują zajęcia pozalekcyjne, które odbywają się praktycznie codziennie.

32. SZKOLNICTWO WYŻSZE
Absolwenci, którzy skończyli szkołę obowiązkową mogą starać się o przyjęcia na
uczelnie wyższe. Elementem będącym przepustka na drogę uczelnianą jest pozytywnie zdany
egzamin maturalny.
Ukraina prowadzi studia w systemie bolońskim, w którym od niedawna uczestniczy.
Studia uniwersyteckie trwają 5 lat i kończą się obroną dyplomową. Natomiast studia
czteroletnie są studiami licencjackimi. Co ciekawe, na obydwóch poziomach kształcenia
można utrzymać tytuł magistra lub specjalisty.
Istnieją także dwuletnie studia maturalne kończą się z tytułem młodszego specjalisty.
Takie same prawa można otrzymać po ukończeniu czteroletniej szkoły technicznej, do której
można wstąpić po ukończeniu szkoły starszej.
Do ważniejszych uczelni na Ukrainie zalicza się m.in. Politechnikę Lwowską,
Narodowy Uniwersytet Ekonomiczny, Narodowy Uniwersytet Akademii Kijowsko –
Mohylańskiej, Uniwersytet im. Tarasa Szewczenki w Kijowie, Narodowy Uniwersytet
Medyczny, a także Dniepropietrowski Narodowy Uniwersytet. Państwo posiada w swym
akademickim dorobku dwie szkoły międzynarodowe: Meridian International School w
Kijowie i Kyiv International School założoną w 1992 roku.
Po ukończeniu studiów i uzyskaniu tytułu magistra lub specjalisty, student może
podjąć się kształcenia podyplomowego. Kandydaci ubiegający się o przyjęcie w Państwowej
Akademii Nauk muszą zdać trzy egzaminy kwalifikacyjne w zakresie swojej specjalności, a
także z filozofii. Muszą również opublikować trzy artykuły naukowe przy jednoczesnym
napisaniu pracy doktorskiej i jej obrony. Kolejnym etapem na otrzymanie tytułu doktora
kandydat podejmuje się nauczaniu studentów na wybranym uniwersytecie i w tym samym
czasie publikuje swoją pracę doktorską na łamach prasy naukowej, co daje dużą popularność
wśród naukowców. Na Ukrainie otrzymuje się tytuł Lekarza Nauk, Kandidat Nauk i Doktor
Nauk. Ukraińskie Ministerstwo Edukacji i Nauki planuje zmianę tych tytułów na bardziej
popularne: doktor i doktor habilitowany, aby ujednolicić katedrę naukową w państwie
europejskim.
Ukraina cieszy się największą ilością absolwentów wyższych uczelni w Europie. Są to
absolwenci uczelni państwowych, jak również i uczelni płatnych. Z każdym rokiem wzrasta

33. liczba abiturientów przyjętych do szkół płatnych. W roku szkolnym 1995/96 odpłatnie uczyło
się 18 % studentów, a w 2000/01 r. -aż 56 %.
W szkolnictwie wyższym przydzielane są państwowe roczne stypendia
Wyszehradzkie dla studentów z Ukrainy, które obejmują łącznie 60 semestrów na uczelniach
państwowych i prywatnych w Polsce, Czechach, na Węgrach i Słowacji. Stypendia są częścią
programu między państwami Grupy Wyszehradzkiej (do której należą: Polska, Czechy,
Słowacja, Węgry) oraz krajami współpracującymi. Ukraińscy studenci otrzymują dotacje w
wysokości 2300 euro na semestr. Mają również szansę na otrzymanie dofinansowania na
podróż. Studenci na koszt państwa otrzymują podstawowe stypendium, jeżeli średnia ich ocen
wynosi co najmniej 4. Jeśli student otrzymał za semestr ocenę 5, wówczas jego stypendium
zwiększa się o 25%. Dla większości studentów stypendium, które otrzymane jest z dotacji
rządowej nie jest wystarczające, aby pokryć koszty utrzymania.
UKRAINA A RANKING PISA
Ukraina nigdy nie brała udziału w badaniu PISA.
SYSTEM OCENIANIA
W szkole używa się tradycyjnej 5 – stopniowej skali:
• 5 oznacza doskonałe
• 4 oznacza dobry
• 3 oznacza dopuszczalny
• 2 oznacza niedopuszczalne
• 1 oznacza niedostateczne
W szkołach średnich używa się również wyżej wymienioną skalę 5 – stopniową
jednak od 2000 roku nauczyciele mogą się również posługiwać skalą 12 – stopniową. Jest ona
rozwinięciem skali 5 – stopniowej i przedstawia się w następujący sposób:
• 12 oznacza 5 +
• 11 oznacza 5

34. • 10 oznacza 5 -
• 9 oznacza 4 +
• 8 oznacza 4
• 7 oznacza 4 -
• 6 oznacza 3 +
• 5 oznacza 3
• 4 oznacza 3 -
• 3 oznacza 2 +
• 2 oznacza 2
• 1 oznacza 2 -
Znaki + i - oznaczają lepsze lub gorsze wersje oceny, na przykład, 4 - oznacza trochę
gorzej niż ocena 4.
Na uczelniach wyższych wprowadzono oprócz tego nowa skalę ocen od 0 do 100.
Można jednak punkty te również przełożyć na 5 – stopniową skalę i wychodzi to mniej więcej
tak: (system ten może różnić się nieco w zależności od rodzaju uczelni, władz tam
panujących):
• od 91 do 100 oznacza 5
• od 71 do 90 oznacza 4
• od 51 do 70 oznacza 3
• od 0 do 50 środków 2
ABSENCJA
Czym się może jeszcze oświata poszczycić? Brakiem problemu jeśli chodzi o
frekwencję na lekcjach. W każdej ukraińskiej szkole nauczyciel czuwa nad obecnością dzieci
na zajęciach. To on kontaktuje się z rodzicami, kiedy dziecko nie pojawi się w szkole i
doszukuje się powodów jego absencji.
EDUKACJA EUROPEJSKA NA UKRAINIE
Ukraina po przystąpieniu do Unii Europejskiej stara się w dużej mierze integrować z
krajami członkowskimi. W sferze edukacji również nie odbiega od norm i dzięki aktywności

35. społecznej buduje świadomość jedności w sferze szkolnictwa. Wprowadzono liczne zajęcia
edukacyjne związane z tematyką europejską. Ministerstwo Finansów Ukrainy przyznało
dotację na stworzenie projektu: „Europejski wybór Ukrainy”, który został wprowadzony do
większych szkół w miastach. Jednak z niewiadomych przyczyn Ministerstwo Edukacji
odbiegło od tego tematu i nie dało swej akredytacji. Jedynym projektem jaki się ostał w
szkołach podstawowych i średnich jest projekt „Studia europejskie” prowadzony przez
międzynarodowa fundację „Odrodzenie”. Jednym z celów tego projektu jest skonstruowanie
bazy metodycznej i pomocy dydaktycznych w szkołach ukraińskich. Do owocnych praktyk
można zaliczyć sprowadzenie podręczników szkolnych do szkół podstawowych. Jest to wielki
sukces, gdyż do tej pory takich pomocy metodycznych nie wprowadzono. Projekt cieszy się
dużym zainteresowaniem i jest realizowany obecnie w 53 szkołach ukraińskich.
Na początku lat 90 szkolnictwo wyższe na Ukrainie zostało objęte programem
europejskim TEMPUS, który starał się unowocześniać system oświaty. TEMPUS był
finansową pomocą dla krajów Środkowo – Wschodnich. Rozwiązał wiele problemów w
ukraińskim szkolnictwie wyższym.
W 1997 roku dzięki temu programowi swoje pierwsze granty finansowe otrzymał
Państwowy Uniwersytet im. Tarasa Szewczenki w Kijowie. Otrzymał on dofinansowanie na
realizację projektu „Przygotowanie specjalistów w dziedzinie edukacji europejskiej”. Rok
później wsparcie otrzymał Uniwersytet w Odessie, a także Międzynarodowy Naukowo –
Techniczny Uniwersytet w Kijowie.
RÓŻNORODNOŚĆ NAUCZANIA
Polska ściśle współpracuje ze szkolnictwem Ukrainie. Powstaje wiele szkół polskich i
ukraińskich na terenie obu państw. Liczne wymiany naukowe, projekty wspólnie tworzone
świadczą o dobrych relacjach i możliwości rozwoju międzykulturowego.
Szkoły wyższe współpracują także z Japonią. Celem integracji jest zamiar wzrostu
liczby studentów zagranicznych na uczelniach Japonii i Ukrainy. Pomysł ten cieszy się dużym
zainteresowaniem. Ministerstwo Edukacji Japonii ma zamiar wprowadzić japońskich
profesorów na sale wykładowe uniwersytetów ukraińskich.
W 2011 roku Ukraina dołączyła do dziesięciu wiodących krajów w międzynarodowej
edukacji. W ostatnich latach odnotowano wzrost liczby studentów z innych państw, którzy
otrzymują wyższe wykształcenie na Ukrainie. Dziś Ukraina ma około 55 tysięcy
cudzoziemców studiujących, od 137 krajach na całym świecie. Zwrócenie swojej oferty

36. edukacyjnej na studentów zagranicznych pozwoliły uczelniom ukraińskim w ciągu ostatnich
trzech latach akademickich zarobić 280 mln USD zapewniając pracę dla pięciu tysięcy
wykładowców i profesorów. Rozwój współpracy z systemami oświaty państw europejskich
pozwala na ujednolicenie także poziomu nauczania studentów. W 2011 r. Ukraina podpisała
również międzyrządowe porozumienia w sprawie wspólnej edukacji z Argentyną,
Wietnamem, Czarnogórą, Turkmenistanem i Mongolią.
EDUKACJA INDYWIDUALNA
Na Ukrainie edukacja domowa jest legalna, chociaż władze lokalne nadużywają
swojej władzy i straszą rodziny utratą praw rodzicielskich.

37. Zakończenie
Podsumowując należy porównać trzy opisane państwa i odnieść się do ich realiów.
Najwięcej możliwości daje Finlandia ponieważ są tam jedne z najwyższych
standardów życia w Europie. Można zauważyć ogromną przepaść między możliwościami
finansowymi Finlandii a Polską i Ukrainą. Ważne jest, że od czasu wejścia do Unii
Europejskiej Polska i Ukraina lepiej prosperują jednakże daleko im do Finlandii.
W rankingu PISA Finlandia zajmuje najwyższe miejsce, natomiast polska w 2009
roku zajęła 15 miejsce, a Ukraina nie brała udziału w badaniu- to również obrazuje przewagę
Finlandii co do tych dwóch państw.
Państwo fińskie przeznacza ogromne sumy pieniędzy na ucznia- finansuje dojazdy,
podręczniki, przybory itp. Dodatkowo organizuje bezpłatne korepetycje. Uczniowie
uczęszczający zarówno do publicznej jak i niepublicznej szkoły- za nic nie płacą. Natomiast
w Polsce płaci się za korepetycje, oraz za kształcenie w szkole niepublicznej. Na Ukrainie
nauczyciele maja problem z dofinansowaniem uczniów i samodzielnie szukają sponsorów.
We wszystkich państwach za państwowe placówki oświatowe i naukę w nich nie pobiera się
opłat.
System oceniania w trzech analizowanych krajach jest zbliżony, gdyż składa się z
kilkustopniowej skali, która ma na celu pokierowanie ucznia jakie kompetencje i umiejętności
nabył.
Kształcenie w opisanych państwach składa się ze szkolnictwa podstawowego,
średniego i średniego wyższego. Każde państwo kieruje się własnymi prawami
funkcjonowania szkół. Finlandia ma 9-letnia szkołę podstawową, liceum ogólnokształcące
bądź liceum zawodowe, natomiast szkoły wyższe posiadają szkolnictwo w formie
uniwersytetów i politechnik. Polska natomiast prezentuje 6-letnia szkołę podstawową, 3-
letnie gimnazjum, 3-letnie liceum, bądź 4letnie technikum, oraz szkołę wyższą- uniwersytet
lub politechnikę w systemie bolońskim. Ukraina natomiast sektor edukacji dzieli na 3 etapy
od klasy 1-4 to najmłodsza klasa, tzw środkowa to klasy 5-9 i starsza szkołą 10-11, a
następnie szkoła wyższa na uniwersytecie- 5-letnie magisterskie.
W Finlandii jak i Polsce i Ukrainie obowiązuje egzamin maturalny. Dodatkowo polska
przeprowadza egzaminy po szkole podstawowej w klasie 6 oraz po szkole gimnazjalnej w
klasie 3.

38. Obowiązek uczęszczania do szkoły we wszystkich państwach jest na poziomie
podstawowym- po szkole podstawowej, w Polsce po gimnazjum wygasa obowiązek szkolny.
Uczniowe uczęszczają na codzienne zajęcia, natomiast na Ukrainie zajęcia SA 2-3 razy w
tygodniu a resztę czasu poświęcają na zajęcia pozalekcyjne- zajęcia praktyczne. W Finlandii
jest możliwość rozwijania własnych zainteresowań- państwo finansuje je.
W momencie wstąpienia Polski i Ukrainy do Unii Europejskiej standardy polepszyły
się i widać znaczną poprawę w dziedzinie edukacji. Unia dostarcza wielu dotacji, finansuje
projekty naukowe i stara się wspierać placówki oświatowe. Powoli dościgamy potężne kraje,
ale jeszcze wiele Nam brakuje. Nam i Naszemu sąsiadowi- Ukrainie. Być może wynika to z
Naszej mentalności?
My wierzymy, że gdy zaczniemy naukę w Naszym zawodzie, nie będzie Nam
doskwierać niemoc w tworzeniu czegoś, co będzie wymagać pokładów finansowych. Mamy
nadzieję, że Nasze projekty naukowe przesiąknięte nadzieją, będą realizowane i nie
odczujemy braku pieniędzy w danej placówce. Realizacja marzeń powinna sięgać ponad
wszystkie potrzeby materialne nie tylko nauczycieli, ale także uczniów.

39. Bibliografia
1. Dziewulak D., Systemy szkolne w Unii Europejskiej, wyd. Żak, Warszawa 1997
2. Sokołowski M., System oświatowy w Finlandii [w:]Gazeta Szkolna Nr 38/39/2006
3. Harding P., Brewer J., Przewodnik Pascala. Finlandia, Wyd. Pascal, Bielsko-Biała
2004.
4. Gazeta Szkolna nr 24/25,
http://portalwiedzy.onet.pl/4870,12800,1341090,2,czasopisma.html
5. Zieniewicz Marcin, Edukacja europejska na Ukrainie, Warszawa 2005
6. http://www.wykop.pl/ramka/88918/porownanie-cen-w-polsce-i-w-innych-krajach/
7. http://www.stachurska.eu/?p=5162
8. http://www.studentpolski.pl/po_dyplomie.php?id=6
9. http://www.lus.com.pl/polski-system-podatkowy/
10. http://radtrap.wordpress.com/2011/07/12/analfabetyzm-wtorny-kula-u-nogi-polskiego-
spoleczenstwa/
11. http://pl.wikipedia.org/wiki/Szkolna_skala_ocen
12. http://www.wiadomosci24.pl/artykul/korepetycje_w_polsce_staja_sie_coraz_popularn
iejsze_129710.html
13. http://pl.wikipedia.org/wiki/Polska
14. http://www.men.gov.pl/index.phpoption=com_content&view=article&id=1789%3Adz
i-oecd-ogosia-wyniki-bada-pisa-2009&catid=25%3Awydarzenia-z-udziaem-
ministrow&Itemid=34
15. http://wiadomosci.onet.pl/kraj/samorzady-beda-finansowac-religie-w-
szkolach,1,5050573,wiadomosc.html
16. http://www.polityka.pl/kraj/analizy/1519452,1,kto-powinien-placic-za-edukacje-
naszych-dzieci.read
17. http://zspbogdanczowice.pl/index.php
18. http://www.ukraina.net.pl/index.php?art=podatky
19. http://www.ukraine-poland.com/dosvid/molod.php?
id=System+edukacji+w+Ukrainie.txt
20. http://www.csr.co.ua/pdf/projekt_oswiata_poski_ukrainy_pl.pdf
21. http://www.carpathianhouse.org/main/strona43.html
22. http://www.batory.org.pl/upload/files/pdf/edukacja.pdf

40. 23. http://www.stadionkultury.eu/art,pl,stypendia-i-staze,97399.html
24. http://en.wikipedia.org/wiki/Education_in_Ukraine
25. http://www.eid.edu.pl/archiwum/2009,261/luty,274/klucz_do_oswiaty,279/edukacja_d
omowa_wlasnych_dzieci,2150.html
26. http://www.mon.gov.ua/index.php/en/activities
27. http://www.handel-wschod.com/node/64
28. http://archiwalna.glos.pl/arch.php?idg=129&id=102739
29. Edukacja w Europie – The information network on education in Europe,
www.eurydice.org
30. Education system in Finland, http://www.edu.fi/english/SubPage.asp?path=500,4699
http://pl.wikipedia.org/wiki/Finlandia
31. www.24polska.pl
32. http://finlandia.2taj.net/Edukacja