Prekrsajno pravo

DragoljubVukšić
PREKRŠAJNO PRAVO

Deo prvi
PREKRŠAJNO PRAVO
U SISTEMU KAZNENOG PRAVA I PRAVNIH NAUKA
1. Pojam i predmet kaznenog prava
U savremenoj nauci postoji tendencija za dvostrukom orijentaci-
jom naučne misli. S jedne strane, osnovne naučne discipline shodno po-
trebama i složenosti materije disperzivno se u nekim delovima izdvajaju
u posebne naučne oblasti, a s druge, usled multidisciplinarnosti pojedinih
problema čine sintezu više monodisciplinarnih pravaca u jedinstvenu nau-
ku enciklopedijskog tipa.
Kazneno pravo pripada ovoj drugoj grupi naučne orijentacije, čiju
osnovu sačinjavaju naučne discipline: krivično materijalno pravo, krivično
procesno pravo, krivično izvršno, privrednoprestupno i prekršajno pravo.
Posmatrano iz tog aspekta ove discipline čine naučnu oblast kaznenog pra-
va. Međutim, kako je materija prekršajnog prava, kao deo kaznenog prava,
veoma raznovrsna u materijalnom smislu i po vrednostima koje štiti, ovo
pravo obuhvata specifičnu materiju pravne zaštite od ugroženosti javnog
poretka i delikte u toj oblasti.
S obzirom na to da je reč o složenoj materiji kao predmetu prou-
čavanja, prekršajno pravo čini jedinstvenu celinu strukturalnih elemenata,
koji se zbog prirode sadržaja, tzv. blanketne dispozicione osnove, direktno
oslanjaju na krivičnopravne i mnogobrojne druge pravne discipline.
2. Kazneno pravo u sistemu pravnih nauka
2.1. Uslovljenost i odnos naučnih disciplina unutar kaznenog prava
Enciklopedijska osnova kaznenog prava (krivičnog materijalnog,
krivičnog procesnog, privrednoprestupnog i prekršajnog prava) navodi na
zaključak da je reč o složenosti i uslovljenosti materije, komplementarnosti
sadržaja, upućenosti delova na celinu i obratno. Na to ukazuje nekoliko
osnovnih stavova nužne zasnovanosti jedinstva. Prvo, u pitanju je jedin-
stven cilj – obezbeđenje sigurnosti i efikasnosti sistema zaštite funkcionisa-
nja pravnog i javnog poretka, privrednog i finansijskog poslovanja i drugih
oblasti društvenog sistema. Drugo, u sistemu odgovornosti nijansiraju se
stepeni povreda u protivpravnosti ponašanja i društvene opasnosti u ovoj
oblasti na: krivična dela, privredne prestupe i prekršaje, i treće, sa postoja-
njem delikata ove vrste utvrđuje se odgovornost, a to znači da se sankcije
izriču u načelu shodno jedinstvenim osnovama krivičnog procesnog po-
stupka, te njihovoj analognoj primeni i sa izvesnim specifičnostima prekr-
šajnog prava.

14
Odnos kaznenog prava, krivičnog prava i prekršajnog prava može
se posmatrati kao odnos celine i njegovih delova. Naime, kao što je rečeno
kazneno pravo objedinjuje tri navedene grane naučnih disciplina, koje za-
jedno s krivičnim procesnim pravom čine celinu kaznenopravnog sistema
jedne države.
Naime, sve tri grane čine kaznene discipline, koje su u suštini prav-
ne prirode – sankcionišu protivpravno ponašanje, ali su različite po materi-
jalnom elementu – stepenu društvene opasnosti i štetnosti, uslovima odgo-
vornosti i naravno sankcijama koje izriču nadležni sudski, a u nekim (ret-
kim) slučajevima i upravni organi. U tom smislu, one su komplementarne
iako drugačije po predmetu izučavanja, jer je u krivičnom pravu predmet
krivično delo, krivica i krivična sankcija, kod privrednoprestupnog prava
privredni prestupi, prestupna odgovornost i sankcije, a kod prekršajnog
prava prekršaji, prekršajna odgovornost i prekršajne sankcije.
2.2. Odnos prekšajnog i krivičnog materijalnog prava
Krivično materijalno pravo je naučna disciplina i grana pozitivnog
prava. Kao naučna disciplina bavi se izučavanjem sistema krivičnopravnih
propisa utvrđujući njihove opšte pravne principe, pojmove i institute. Kao
grana pozitivnog prava čini skup pravnih instituta i pozitivnih pravnih
normi koje se odnose na konkretna krivična dela i krivične sankcije. Od
ostalih kaznenih disciplina razlikuje se po tome što je ono isključivo zakon-
sko pravo koje sankcioniše društvenoopasna dela po principu subjektivne
odgovornosti počinioca. Od bitnih područja predmeta izučavanja krivično
pravo se od prekršajnog prava razlikuje izučavanjem krivičnog dela. Os-
novna obeležja krivičnog dela jesu: da je to protivpravno, skrivljeno delo
propisano zakonom. Sankcije za krivična dela su kazne, mere upozorenja,
mere bezbednosti i posebne kazne i mere prema maloletnicima.
Prekršajno pravo je pravna disciplina sa elementima upravnog i
kaznenog prava koja razmatra pitanja posebnih oblika društvenog prestu-
pništva – prekršaje. To je oblast pravnih nauka koja se, pored bića delikta
prekršaja, bavi i pitanjima prekršajnog postupka i prekršajnih sankcija, tj.
pravnim institutima koji su veoma slični ili se analogno primenjuju iz kri-
vičnog materijalnog ili krivičnog procesnog prava.
Osnovni predmet izučavanja prekršajnog prava jesu prekršaji kao
kažnjive radnje, uslovi odgovornosti za njih i kaznene sankcije. Prekršaj je
zakonom ili drugim propisom utvrđena povreda javnog poretka za koju
su propisane prekršajna kazne i zaštitne mere. Iz toga sledi da su određe-
na dva bitna elementa prekršaja: postojanje protivpravne radnje, odnosno
povrede javnog poretka predviđene zakonom ili drugim propisom i predvi-
đenost prekršajne kazne i zaštitne mere utvrđene zakonom ili drugim pro-
pisom. Prekršaji su, za razliku od krivičnih dela, protivpravne radnje koje

15
su upravljene protiv društvenih interesa manjeg značaja. Najbitnija veza
između krivičnog materijalnog i prekršajnog prava je u analognoj primeni
pravnih instituta protivpravnosti i krivice (umišljaja i nehata) i elemena-
ta njihovog isključenja (nužne odbrane, krajnje nužde, neuračunjljivosti,
stvarne i pravne zablude).
Za sve oblasti kaznenog prava važi načelo legaliteta – za krivično
delo, privredni prestup i prekršaj se ne odgovara ako nisu bili propisani
pre nego što su učinjeni, niti se može izreći kazna koja nije zakonom ranije
propisana.
2.3. Prekršajno pravo i krivično procesno pravo
Odnos krivičnog i prekršajnog prava mora se posmatrati kroz pret-
hodni odnos krivičnog materijalnog i krivičnog procesnog prava. On je
specifičan i može se odrediti kao odnos suštine (materijalno pravo) i forme
(procesno pravo). Krivično procesno pravo čini sistem pravnih normi i na-
učnu disciplinu koja se bavi postupkom i procesnim subjektima utvrđiva-
nja postojanosti uslova da je određeno krivično delo izvršeno i izricanjem
krivičnih sankcija za počinjeni delikt. Naime, funkcija i cilj procesnog pra-
va u sve tri oblasti kaznenog prava jeste da se, na zakonom propisani način,
utvrdi postojanje protivpravnog dela: krivičnog dela, privrednog prestupa
ili prekršaja, ustanovi odgovornost počinioca, odnosno izrekne odgovara-
juća sankcija.
Krivični postupak uopšte predstavlja pravno regulisan redosled
određenih radnji procesnih subjekata s ciljem donošenja odluke suda o
krivičnom delu, odgovornosti učinioca i sankciji. U konkretnom slučaju
to znači primenu krivičnog procesnog prava u vezi s određenim krivičnim
delom i njegovim učiniocem.
Zadatak krivičnog procesnog prava, prema tome, jeste primena
pravila krivičnog postupka po kojima su dužni da postupaju sudovi, tužio-
ci, branioci i drugi učesnici i da se učiniocu izrekne sankcija pod uslovima
predviđenim zakonom. Time se krivično materijalno i krivično procesno
pravo u celini oslanjaju na međusobni odnos, u kome procesno pravo u
zakonitom postupku utvrđuje osnovanost uslova postojanja krivičnog dela,
utvrđivanja krivice i izricanja odgovarajuće sankcije.
Zadatak krivičnog procesnog postupka i prekršajnog postupka je
u najvećem delu istovetan, s tim što je umesto na krivično delo usmeren
ka prekršajima, a ne prema deliktima krivičnih dela. Shodno tome da su
obe vrste delikata po mnogim elementima slične (bitna razlika je samo u
kvalitetu povreda pravnih normi), odredbe krivičnog postupka čine osno-
vu i prekršajnog postupka, s izvesnim specifičnostima autentičnih, umesto
analognih normi.

16
Krivično procesno pravo i specifičnosti procesne prirode kod pre-
kršaja omogućavaju da se materijalni sadržaji pomenutih kaznenih disci-
plina primene analognim normama i da imaju smisao društvene reakcije.
2.4. Privrednoprestupno pravo i odnos s prekršajnim pravom
Privrednoprestupno pravo je grana kaznenog prava koja izučava
opšte pravne institute i pozitivne norme propisanih prestupa u privrednom
i finansijskom poslovanju, uslove odgovornosti pravnog i odgovornog lica
u pravnom licu i privrednoprestupne sankcije. To je naučna disciplina koja
se bavi povredom pravila u privrednom ili finansijskom poslovanju koje
učini pravno ili odgovorno lice u njemu, sa štetnim posledicama po pri-
vrednu organizaciju ili društvenu zajednicu. Sličnosti između krivičnog
prava i prava privrednih prestupa su veoma izražene. Krivična dela i pri-
vredni prestupi razlikuju se u sledećem: stepen društvene opasnosti pri-
vrednih prestupa manji je od krivičnih delikata; i kod privrednih prestupa
za odgovornost je dovoljna zakonska određenost prestupa.
Za razliku od krivičnog dela, privredni prestup zahteva kumulativ-
nu ispunjenost sledeća tri uslova: da je reč o društveno štetnom ponašanju
koje predstavlja povredu odredbi koje propisuje privredno ili finansijsko
poslovanje; da je prouzrokovana teža posledica ili je postojala mogućnost
njenog prouzrokovanja i da je takvo ponašanje propisano aktom nadlež-
nog organa kao privredni prestup. Dakle, u materijalnom smislu razlika
između krivičnog dela i privrednog prestupa jeste u tome što je krivično
delo društveno opasno delo, a privredni prestup društveno štetno delo, a u
formalnom smislu što krivično delo može biti propisano samo zakonom, a
privredni prestup i zakonom i uredbom kao podzakonskim aktom. Sankci-
je za privredne prestupe su novčana kazne, uslovna osuda i zaštitne mere.
Odnos privrednoprestupnog prava i prekršajnog prava ogleda se
u tome što su obe discipline materijalne prirode veoma bliske, jer obe u
opštim pravnim institutima koriste institute krivičnog materijalnog prava,
dok u posebnom delu ta veza je još tešnja. Naime, krivična dela, privredni
prestupi i prekršaji u oblasti privrednofinansijskog poslovanja su različiti
samo po kriterijumima štetnih posledica; krivična dela su delikti sa najte-
žim posledicama društvene opasnosti, privredni prestupi su delikti sa težim
posledicama društvene štetnosti, dok u prekršaje spadaju blaži oblici druš-
tvene štetnosti. U jednom delu pravnih sistema kaznenih zakonodavstava
privredni prestupi i prekršaji se u ovim oblastima propisuju kao jedinstvena
grana pozitivnog prava (zakonodavstva).
2.5. Odnos kaznenog izvršnog prava i prekršajnog prava
Kazneno izvršno pravo ili penologija je nauka o načinu i efikasno-
sti sistema izvršavanja kazni i drugih sankcija, iz aspekta njihove svrhe i

17
uticaja na resocijalizaciju ličnosti i suzbijanje kriminaliteta. Savremena pe-
nologija usmerena je ka izučavanju svih oblika društvenog reagovanja koji
su u vezi s krivičnim delima, privrednim prestupima, prekršajima i delin-
kventima. U tom smislu osnovna područja i pitanja kojima se bavi peno-
logija a koja su u vezi sa kaznenim izvršnim pravom jeste sistem izvršenja
krivičnih i prekršajnih sankcija.
2.6. Odnos prekršajnog prava i drugih grana prava
Izuzev disciplina kaznenog prava (krivično, privrednoprestupno),
prekršajno pravo ima tesnu vezu sa privrednim i finansijskim pravom, ali i
s drugim pravnim disciplinama.
Pravna priroda prekršajnog prava određena je sistemom kazne-
nog prava kome kao podsistem pripada, njegovom socijalnom funkcijom
kaznene politike i ciljem usmeravajuće funkcije prosocijalnog ponašanja i
prevencije prestupnosti. Ovakva funkcija, pored krivičnog, krivičnog pro-
cesnog i privrednoprestupnog prava, čini ga bliskim i usmerenim i prema
nekim drugim pravnim oblastima, a posebno prema ustavnom, upravnom
i građanskom pravu. Ustavnim pravom utvrđene su osnovne društvene
vrednosti i garantovana njihova zaštita.
Prekršajnim normama obezbeđuje se sankcionisanje prestupnič-
kog ponašanja koja povređuju opšte norme garancije ustavom ustanov-
ljenih vrednosti, a koje su propisane kao prekršaji. To se posebno odnosi
na sferu zaštite osnovnih prava i sloboda građana, ali i na zaštitu pravnog
sistema i javnog poretka u kome se ta prava i slobode ostvaruju.
Upravno pravo predstavlja skup pravnih normi kojima se regulišu
društveni odnosi u vezi s organizacijom i radom javne uprave. Njima su
regulisana pravila ponašanja u vidu opštih i posebnih zapovesti kojima su
građani dužni da se povinuju u ostvarivanju svojih prava, a uprava dužna
da po njima postupa. Prekršajno pravo ima neposrednu vezu naročito s
posebnim delom upravnog prava jer se njime uređuju odnosi u pojedinim
granama privrede ili društvenih službi. Naime, tim propisima su neposred-
no propisane i dispozicije prekršaja za povredu pojedinih odredbi uređe-
nog pravnog odnosa. Stoga se često smatra da je prekršajno pravo vezano
za povredu upravnopravnih normi, što je samo delom tačno, pošto je pre-
kršajno pravo, ipak, oblast kaznenog prava.
Privrednim pravom uređen je sistem pravnih odnosa u oblasti pro-
izvodnje, razmene i raspodele dobara. To podrazumeva raznovrstan skup
pravnih propisa koji se tiču proizvodnje, energetike, saobraćaja, usluga i
drugih delatnosti. Svaka od ovih oblasti i njihovih podsistema čine global-
ni deo privrednog sistema jedne zemlje uređen odgovarajućim propisima.
Kako sama regulacija nije dovoljna da se propisi od subjekata odnosa u
njima poštuju, privrednoprestupno i prekršajno pravo čini zaštitni prav-

18
ni mehanizam da putem tzv. blanketnih dispozicija i predviđenih sankcija
obezbeđuju njihovu pravnu regularnost.
Finansijsko pravo čini skup pravnih propisa kojima se reguliše po-
dručje prikupljanja, čuvanja i raspodele sredstava namenjenih za društve-
ne potrebe. Ono obuhvata mnogobrojne područne discipline, kao što su
monetarno pravo, bankarsko pravo, kreditno pravo, poresko pravo, pravo
finansijskih prihoda i rashoda, pravo osiguranja itd. Ova oblast je u tesnoj
vezi s privrednoprestupnim i prekršajnim pravom jer povreda propisa iz
ove oblasti čini jedno od osnovnih obeležja – radnju privrednog prestupa
ili prekršaja.
Prekršajno pravo ima i određene veze s građanskim pravom. Prven-
stveno što se prekršajnim pravom štite određena imovinska prava i dobra
građana, kao i što se imovinski zahtevi oštećenih prekršajem mogu ostvari-
vati i u prekršajnom postupku.
Na kraju, prekršajno pravo ima dodirne tačke i sa drugim pravnim
disciplinama, a najviše sa pozitivnopravnim granama prava. To znači da
sve te inkriminacije nisu ništa drugo do sankcionisano ponašanje za grube
povrede pravnih propisa iz te oblasti. U takve discipline spadaju radno i
socijalno pravo, saobraćajno pravo, finansijsko pravo, upravno pravo itd.

19
Deo drugi
PREKRŠAJNO PRAVO – OPŠTI DEO
Glava I
POJAM I PREDMET PREKRŠAJNOG PRAVA
1. Pojam prekršajnog prava
Status prekršajnog prava u pravnim sistemima nije jedinstven u
svetu ni u svim periodima u nacionalnom zakonodavstvu. Tri su pristupa
koji ga određuju istim, posebnim i delom nekih pravnih disciplina. U jed-
nim pravnim sistemima prekršajno pravo spada u oblast upravnog prava
i ono je to bilo i u nacionalnom zakonodavstvu Srbije sve do 2005. godi-
ne. Drugi sistem prekršajno pravo tretira u deliktnu oblast kaznenog pra-
va. Treći model, kome pripada i zakonodavstvo Republike Srbije, je da je
prekršajno pravo posebna naučna disciplina kao deo kaznenog – sudskog
prava. To je zakonodavna orijentacija novijih godina koja je značila pri-
lagođavanje, standardizaciju i uklapanje u savremeni sistem prvenstveno
evropske zakonodavne prakse.1
Kazneno pravo kao nauka predstavlja složen sistem pravnih normi
kojima se uređuje oblast prestupnosti odnosno sankcionisanja raznovrsnih
vidova protivpravnosti. Prekršaji, pored krivičnih dela i privrednih prestu-
pa čine jedan od delova tog složenog sistema socijalne zaštite i socijalne
kontrole. U odnosu na prva dva podsistema kaznenog prava prekršajno
pravo je specifično po nekoliko osnova. Prvo, ono obuhvata oblast prestu-
pnosti s najnižim stepenom društvene štetnosti i opasnosti. Drugo, pre-
kršaji predstavljaju najdinamičniju oblast promenljivosti normi, njihovog
uvođenja u sistem pozitivnopravne regulacije i deregulacije. Treće, prekr-
šajima je obuhvaćena najšira oblast pravne regulacije u oblasti kaznenog
prava. Četvrto, prekršajno pravo je pravo autonomnih ali i analognih normi
krivičnog i krivičnog procesnog prava jer se koristi nekim opštim pravnim
institutima krivičnog materijalnog i procesnog prava, s izvesnim posebno-
stima prekršajnopravne regulacije.
1
Suštinskepromenestatusaprekršajnogpravausistemunaukaidejamazakonodavca
obrazložene su razlozima da je ustanovljavanjem posebnih prekršajnih sudova i
prevođenjem sudija za prekršaje iz upravne sfere u pravosudni sistem Zakonom
o prekršajima („Službeni glasnik RS”, br. 101/05, 116/08 i 111/09) rešeno je
jedno od najvažnijih i najkontroverznijih pitanja našeg prekršajnog prava, čime
je udovoljeno ustavnopravnom i međunarodnopravnom zahtevu da o pravima i
dužnostima građana, posebno o njihovom kažnjavanju, može konačno da odlučuje
samo nezavisni sud.

20
Prekršajno pravo, prema tome, predstavlja deo kaznenog prava koji
se bavi posebnom oblašću prestupnosti – prekršajima. Po svojoj pravnoj
prirodi čini relativno autonomnu oblast kaznenog prava kao naučne dis-
cipline i pozitivnog zakonodavstva. U tom smislu prekršajno pravo može-
mo odrediti kao granu pravne nauke – podsistem kaznenog prava i granu
pozitivnog prava, kao skup pravnih propisa kojima se regulišu prekršaji,
uslovi prekršajne odgovornosti, prekršajne sankcije, prekršajni postupak i
izvršenje prekršajnih odluka.
Prekršajno pravo po svojoj pravnoj prirodi reguliše pitanja protivprav-
nog ponašanja u sferi ugrožavanja javnog poretka. Prema tome, prekršajno
pravo ima socijalno zaštitnu funkciju kaznene politike (prevencije i represije) u
suzbijanju i sprečavanju određene vrste pravnog prestupništva, prekršaja.
2. Predmet i sistem prekršajnog prava
Definicijom prekršajnog prava odrešen je indirektno i sam pred-
met preršajnog prava. U teorijskom smislu kao naučna disciplina kaznenog
prava proučava opšte pravne institute prekršaja, uslove za primenu prekr-
šajnih sankcija i postupak utvrđivanja postojanja prekršaja i odgovornosti
za njihovo činjenje. Kao deo pozitivnog prava čini skup pozitivnopravnih
normi u oblasti opštih uslova i pravnih prekršajnih instituta, te pojedinač-
nih prekršaja iz pojedinih oblasti.
Polazeći od pojma možemo da odredimo i sam predmet izučava-
nja prekršajnog prava, a to su: prekršaji, prekršajna odgovornost i prekršajne
sankcije. Zakonski predmet prekršajnog prava je nešto šire definicije, pod
kojim se podrazumeva pojam prekršaja, uslovi za prekršajnu odgovornost,
uslovi za propisivanje i primenu prekršajnih sankcija, sistem sankcija, prekr-
šajni postupak, izdavanje prekršajnog naloga, postupak izvršenja odluke, re-
gistar sankcija i registar neplaćenih novčanih kazni i drugih novčanih iznosa.
Predmet prekršajnog prava u određenom smislu određuje i siste-
matiku prekršajnog prava – na prekršajno materijalno, prekršajno proce-
sno i prekršajno izvršno pravo.
Prekršajno materijalno pravo obuhvata opšti i posebni deo. Opšti
deo proučava prekršaje kao oblike posebnih kaznenih delikata (biće prekr-
šaja, pravila prekršajne odgovornosti), prekršajne sankcije (sistem i vrste)
i uslove za njihovo izricanje i odmeravanje. Posebni deo prekršajnog prava
odnosi se na pojedinačne prekršaje u pojedinim oblastima javnog poretka,
privrednog života i društvenih oblasti. Na posebne prekršaje primenjuju
se odredbe opšteg dela. Prekršajno procesno pravo čini oblast zakonitog
postupka utvrđivanja uslova postojanja prekršaja i odgovornosti učinioca
prekršaja. Ono obuhvata oblast prekršajnog postupka, prekršajnoproce-
snih stranaka, procesne radnje, tokove i faze postupka i pravne lekove u
prekršajnom postupku.

21
3. Uloga i cilj prekršajnog prava
Uloga i cilj prekršajnog prava povezani su sa posebnim područjem
zaštite u oblasti javnog poretka u okviru kaznenog prava, tj. sa značajem
društvene reakcije na ovu oblast.
Društvena reakcija je način ostvarivanja zaštite društva od delin-
kventnog ponašanja pojedinaca i grupa. Ona funkcioniše kao sistem pre-
ventivnih i represivnih mera i aktivnosti u suzbijanju i sprečavanju raznih
oblika delinkvencije, među koje spadaju osim prekršaja krivična dela i pri-
vredni prestupi. Oblici društvene reakcije mogu biti formalni i neformalni.
Neformalni oblici ispoljavaju se u obliku običajne i moralne norme, od-
nosno u vidu društvene osude, prezira, izolacije i slično. Formalni oblici
svode se na kaznene mere ili represivne reakcije, mere preventivne i mere
prevaspitne aktivnosti. One su međuzavisne, a neke od njih se i istovreme-
no primenjuju.
Osnovna uloga i cilj prekršajnog prava, kao i drugih kaznenih dis-
ciplina, jeste sprečavanje i suzbijanje u najopštijem smislu protivpravnih
pojava delinkvencije (prekršaja) u oblasti zaštite javnog poretka. U tom
smislu se ogleda i njegova preventivna i represivna funkcija.
Prekršajno izvršno pravo predstavlja područje zakonitog uređenja
oblasti izvršenja prekršajnih sankcija. Svrha propisivanja, izricanja i prime-
ne prekršajnih sankcija je da građani poštuju pravni sistem i da se ubuduće
ne čine prekršaji.
Sprečavanje prekršajane delinkvencije je organizovan oblik društve-
ne prevencije i osnovna funkcija kriminalne politike. Sprovodi se normativ-
nim oblicima uticaja na etiološke (uzročne) faktore, suzbijanjem procesa i
pojava koji su u njenoj osnovi uzročnosti. Pretpostavlja poznavanje pojava,
uzroka i uslova koji do njih dovode, subjektivnih, ekonomskih, socijalnih i
društvenih. Odvija se kroz preventivnu delatnost državnih organa i društve-
nih institucija koju prate mere u domenu socijalne, ekonomske, pedagoške i
druge delatnosti usmerene ka otklanjanju faktora delinkventnih pojava.
Osnovno sredstvo prekršajnopravne zaštite u represivnoj funkciji
države, odnosno društvenoj funkciji suzbijanja navedenih dela jeste kazne-
na sankcija. To je zakonom utvrđena kazneno-pravna mera u vidu kazne,
mere bezbednosti ili vaspitne mere, koju izriče sud kao meru odgovornosti
učiniocu delikta. Izriče se srazmerno težini i društvenoj opasnosti učinjenog
prekršaja, stanju svesti učinioca i okolnostima pod kojima je delo učinjeno.
4. Izvori prekršajnog prava
Jedna od bitnih osobenosti prekršajnog prava u odnosu na krivič-
no i pravo privrednih prestupa jeste širina izvora. Naime, dok su kod kri-
vičnog prava jedini izvori zakoni, kod prava privrednih prestupa zakoni i
uredbe, dotle su u prekršajnom pravu izvori mnogobrojni, od ustava kao

22
opšteg izvora, zakona kao osnovnih izvora, do uredbi, odluka, pravilnika i
naredbi kao posebnih izvora. Izvori prekršajnog prava ograničeni su prin-
cipom zakonitosti, prema kome „Niko ne može biti kažnjen za prekršaj,
niti se prema njemu mogu primeniti druge prekršajne sankcije, ako to delo
pre nego što je bilo izvršeno nije bilo zakonom, ili na zakonu zasnovanom
propisu predviđeno kao prekršaj i za koje zakonom ili drugim na zakonu
zasnovanom propisu, nije propisano kojom vrstom i visinom sankcije uči-
nilac prekršaja može biti kažnjen.”
Zakon o prekršajima uslovljava da se prekršaji mogu propisivati
zakonom ili uredbom, odnosno odlukom skupštine autonomne pokrajine,
skupštine opštine, skupštine grada i skupštine grada Beograda. Propisiva-
nje sankcija ograničeno je s više uslova. Prvi je da organi ovlašćeni za do-
nošenje propisa o prekršajima mogu propisivati samo sankcije predviđene
osnovnim zakonom o prekršajima i u granicama koje određuje taj zakon.
Drugi uslov je da organi ovlašćeni za donošenje prekršajnih propisa mogu
propisivati prekršajne sankcije samo za povrede propisa koje oni donose u
okviru svoje nadležnosti. Treći osnov je da organ koji je ovlašćen da propi-
suje prekršajne sankcije ne može ovo pravo preneti na druge organe.
Izvori prekršajnog prava po svojoj prirodi mogu da budu nepo-
sredni i posredni – materijalni i formalni. Neposredni izvori direktno ure-
đuju neku prekršajnu pravnu materiju i odnos, dok posredni izvori čine
propisi koji proizlaze i nalaze osnov u neposrednom izvoru. Materijalni
izvori prava regulišu opšte institute prekršajnog prava i posebni deo. Izvori
za opšti deo mogu da budu samo zakonski, neposredno ili posredno. Tako
se opštim izvorima neposredno smatraju Zakon o prekršajima kao i zako-
ni organizacione prirode uređenja organa za prekršaje. Posredni izvori za
opšti deo prekršajnog prava su oni koji se odnose na analognu ili posrednu
primenu zakonskih propisa iz krivičnog prava, a koji se odnose na institute
odgovornosti za prekršaj, kao zakonskih propisa koji se tiču krivičnog pro-
cesnog postupka koji se primenjuju u prekršajnom postupku, kao i zakona o
izvršenju krivičnih sankcija na koji se odnose i odredbe iz prekršajnog prava
o sankcijama. Propisi iz krivičnog, krivičnog procesnog i krivičnog izvršnog
prava primenjuju se po izričito propisanom osnovu zakona o prekršajima.
Izvori posebnog dela prekršajnog prava odnose se na zakonske i
podzakonske propise (uredbi Vlade, odluka pravilnika i naredbi republič-
kih i odluka lokalnih organa samouprave u okviru njihovih nadležnosti).
Posredni izvori se, po pravilu, odnose na pravnu regulaciju neke
oblasti, čije se dispozitivne norme u takvim aktima (obično na kraju) obez-
beđuju i štitite kaznenim odredbama, među koje spadaju i prekršaji. U tom
smislu prekršajno pravo je zasnovano na tzv. blanketnim dispozicijama.
Ovde treba imati u vidu da je od strane međunarodne zajedni-
ce svojevremeno ocenjeno da su prekršaji oblast koja nije reformisana u

23
skladu sa standardima evropskog zakonodavstva, zbog čega se pristupilo
značajnim reformama koje prekršajno pravo čini važnim delom kaznenog
zakonodavstva i pravosudne funkcije.
U Republici Srbiji do 2009. godine kao osnovni izvori su bili Zakon
o prekršajima („Službeni glasnik SRS”, broj 44/89, „Službeni glasnik RS”, br.
21/90, 11/92, 6/93, 20/93, 53/93, 67/93, 28/94, 16/97, 37/97, 36/98, 44/98,
62/01, 65/01 i 55/04) i propisi doneti na osnovu njega. Skupština Srbije je u
skladu s primedbama evropskih institucija usvojila nov Zakon o prekršaji-
ma 14. novembra 2005. godine objavljen u „Službenom glasniku Republike
Srbije” („Sl. glasnik RS”, br. 101/2005 i 116/2008), a čija je primena trebala
da otpočne od 1. januara 2007. godine. Međutim, njegova primena je od-
ložena na neodređeno vreme odnosno do usaglašavanja ovog i ostalih re-
publičkih propisa sa ustavom Republike Srbije, tako da je definitvno stupio
na snagu 1. januara 2010. godine. Međutim, ni ovaj zakon nije zadovoljio
potrebe i ciljeve iako je njima otpočela reforma, što je nalagalo ili mnoštvo
izmena i dopuna postojećeg zakona ili donošenja novog. Prevagnulo je sta-
novište da je celishodnije doneti novi zakon. Namera zakonodavca izražena
je u novom zakonu o prekršajima donetom 2013. godine („Sl. glasnik RS”,
br. 65/2013) smatrajući da najvažniji razlog za nastavak započete reforme
prekršajnog prava leži u disfunkcionalnosti prekršajnog postupka koji ni
približno nije u stanju da ostvari ciljeve zbog kojih je ustanovljen. Prethod-
ni zakon koji je bilo nužo menjati osporavan je s aspekta efikasnosti i cilja
prekršajne kaznene politike jer taj postupak, organi koji ga vode sve teže
mogu da savladaju sve veći broj predmeta koji se pred njih iznose jer se iz
godine u godinu broj predmeta u radu povećavao.2

Opterećenost prekršajnih organa nije bio jedini razlog potrebe do-
nošenja novog zakona, već i drugi problemi koji su doprineli takvom stanju.
Pored navedenog, u praksi prekršajnih sudova najčešće su bile poteškoće u
vezi sa pozivanjem i obezbeđivanjem prisustva okrivljenog i drugih uče-
snika u postupku, suviše kratkim rokovima za postupanje, loša procesna
disciplina stranaka, neaktivnost ovlašćenih podnosilaca prekršajnih prijava
u postupku pred sudom i njihova nezaiteresovanost za uspešan ishod po-
stupka, problemi u procesuiranju stranih fizičkih i pravnih lica, itd.
2
Nekoliko desetina hiljada prekršajnih predmeta godišnje zastareva uglavnom
usled opstrukcije stranaka, koja je važećim zakonom široko omogućena. Prema
podacimaizgodišnjegizveštajaVrhovnogkasacionogsudaprekršajnisudovisuu2011.
primili602.761predmet,aukupnouradujebilo1.108.990predmeta.Rešenoje644.845
predmeta, a ostalo nerešeno 464.145 predmeta. Iz statistike se vidi da prekršajni sudovi
u svom radu imaju preko milion predmeta, od kojih je ostalo 48 % predmeta nerešeno.
Imajući u radu ovako veliki broj predmeta, uspešnost funcionisanja prekršajnih sudova
ima veliki uticaj na opštu percepciju građana o pravosuđu.

24
U cilju rešavanja problema u radu prekršajnih sudova bilo je po-
trebno izraditi novi zakon o prekršajima koji će regulisati rešavanje prekr-
šajnih predmeta na ekonomičan i efikasan način i u skladu sa Evropskom
konvencijom o ljudskim pravima, jurisprudencijom Suda za ljudska prava
i drugim važećim međunarodnim dokumentima. Svi navedeni problemi
nalagali su da je potreban savremeniji, svrsishodniji, efikasniji i ekonomič-
niji postupak koji mnogo uspešnije uspostavlja ravnotežu između opštih,
odnosno društvenih i individualnih interesa, što je rezultiralo donošenjem
Zakona o prekršajima 2013. godine („Sl. glasnik RS”, br. 65/2013).
Izvori prekršajnog prava dati su delom i Zakonom o izvršenju kri-
vičnih sankcija, odredbama o prekršajnim sudovima u Zakonu o sudijama
i Zakonu o uređenju sudova. Takođe posebnim zakonima ustanovljena je
nadležnost ovlašćenih organa i ovlašćenih lica za izdavanje prekršajnog na-
loga. Pored toga u smislu izvora određeni značaj ima sudska praksa, običaji
i pravna doktrina iako se formalno ne smatraju izvorima ove grane pozi-
tivnog prava. Što se tiče prekršajnog postupka, isti je regulisan Zakonom
o prekršajima i analognim odredbama Zaakonika o krivičnom postupku,
izuzev u situaciji kada prvostepeni prekršajni postupak vodi Republička
komisija za zaštitu prava u postupcima javnih nabavki kada se primarno
primenjuju odredbe Zakona o javnim nabavkama
5. Tumačenje prekršajnopravnih propisa
Tumačenje prekršajnih propisa podrazumeva utvrđivanje tačnog
značenja njihovih pravnih normi. Ono predstavlja utvrđivanje pravog smi-
sla, sadržaja i obima pravne zaštite koji se ostvaruju putem raznovrsnih
pravnih normi prekršajnopravne prirode.
Potreba tumačenja proizilazi iz činjenice nesavršenosti jezičkog iz-
ražavanja, da pravni termini nekada sasvim precizno određuju neki pojam,
ali u nekim slučajevima oni ne samo da su neprecizni već se mogu shvatiti na
različite načine, odnosno postoji njegovo uže i šire shvatanje. U prekršajnom
pravu zbog mnoštva, dinamike donošenja i izmena i raznovrsnosti propisa
ovaj problem je izraženiji nego što je to slučaj s krivičnopravnim propisima.
U nauci su poznati različiti oblici tumačenja, zavisno od kriterijuma
koji se uzima za osnov kategorizacije, a prema subjektu tumačenja razlikuju se:
autentično ili obavezno, sudsko i naučno, odnosno doktrinarno tumačenje.
Autentično tumačenje potiče od samog zakonodavca i obavezno je
za sve državne organe koji primenjuju zakon, kao i za građane. Ono pred-
stavlja tumačenje stvaraoca norme, zakonodavca – Narodne skupštine i
Vlade Republike Srbije, Skupština Vojvodine i Kosova i Metohije, skupština
gradova i opština.
Sudsko tumačenje je ono koje daju sudovi rešavanjem konkretnih
predmeta u prekršajnom postupku. Ono ne obavezuje van predmeta kon-

25
kretnog slučaja sudske rasprave. Sudsko tumačenje je moguće u dva vida.
Prvo, svaka sudska odluka je oblik tumačenja pravne norme na konkretni
slučaj, i drugo, predstavlja načelne stavove Vrhovnog kasacionog suda oko
neujednačenih odluka sudova. Bez obzira što ti stavovi i odluke ne oba-
vezuju niže sudove, one ipak imaju pravni značaj pošto su izraz pravnih
shvatanja povodom određenih pitanja u praksi.
Naučno ili doktrinarno tumačenje je teorijski ili stručni produkt
naučnih radnika da dovode u vezu zakonske norme u okvirima teorijskih
stavova. Ovu vrstu tumačenja daju naučne ustanove ili pojedinci svojim
naučnim radovima. Ni ovo tumačenje nema obavezujuću ulogu pošto se na
njima ne mogu zasnivati sudske odluke, ali su takva mišljenja i stavovi od
bitne važnosti u orijentaciji tih organa, u smislu pravilne primene zakona
ili u slučaju pravnih praznina.
Prema metodu (načinu) tumačenje može biti: jezičko (gramatič-
ko), logičko, sistematsko, komparativno, istorijsko.
Jezičko tumačenje se vrši utvrđivanjem pravnog smisla pravne nor-
me na osnovu gramatičkoleksičke metode, tj. pravila sintakse, odnosno
pravila o izražavanju misli na određenom jeziku.
Logičko tumačenje se primenjuje na osnovu pravila logike (zakoni
mišljenja i zaključivanja) kojima se određuje smisao krivičnopravne nor-
me. Ono se koristi obično na dva načina: primenom principa argumen-
tum a contrario (razlog suprotnosti) – na slučaj se primenjuje norma koja
je suprotna od postojeće predviđenih slučajeva; i principa argumentum a
fortiori – ko može više može i manje, i ukoliko je dovoljno manje, tim pre
postoji više.
Od mogućeg značaja je tzv. sistematsko tumačenje dovođenjem
problema u kontekst sistema pravnih normi, istorijsko tumačenje, upored-
no tumačenje i slično.
Tumačenje pravnih praznina u prekršajnom materijalnom pravu
korišćenjem analogije u osnovi nije dozvoljeno jer je suprotna principu i
osnovnom obeležju zakonitosti, ali je moguće korišćenjem krivičnopravnih
i privrednoprestupnih normi.
6. Važenje prekršajnog prava
Pod pojmom važenja prekršajnog prava podrazumevamo pitanja vre-
menskog, prostornog i personalnog važenja i osnovnih principa u vezi s tim.
Vremensko važenje principijelno je zasnovano na važenju krivič-
nog prava, odnosno da prekršajni propis stupa na snagu prema navodima
iz akta u kome je donet ili, ukoliko nije u aktu navedeno, osam dana po
objavljivanju u službenom glasilu. Propis prestaje da važi donošenjem no-
vog za istu oblast, kao što i posebni propis derogira opšti iz odnosne oblasti.

26
Ako je posle učinjenog prekršaja jednom ili više puta izmenjen propis, pri-
menjuje se propis koji je najblaži za učinioca.
Načelo legaliteta u prekršajnom pravu znači, između ostalog, i to
da doneti propis može imati retroaktivno dejstvo samo izuzetno, i to samo
u slučajevima blažeg propisa. To praktično znači da ukoliko je ranijim
propisom neka povreda norme bila propisana kao prekršaj, postupak će
se obustaviti ako je započet ili se neće pokrenuti ako je prekršaj otkriven i
podneta prijava. Ukoliko se ranije doneti propis i novi razlikuju u vrsti, du-
žini i visini kaznene sankcije, primeniće se propis koji je blaži u sankcijama
za učinioca prekršaja. Pomenuti princip vremenskog važenja o retroaktiv-
nosti ne važi za prekršajno procesno pravo jer se uvek primenjuje postupak
koji je na snazi.
Prostorno važenje prekršajnog prava zasnovano je na prvenstvu te-
ritorijalnog principa da se prekršajno pravo primenjuje na teritoriji organa
koji je nadležan za doneti propis. U izvesnim slučajevima ovaj princip se
produžava i na prekršaje počinjene na domaćem brodu ili vazduhoplovu i
kada je van teritorije domicilne države.
To znači da na teritoriji Republike Srbije prekršajne norme važe
kad su propisane zakonom ili uredbom, odnosno na teritoriji jedinica teri-
torijalne autonomije i jedinica lokalne samouprave kad su propisane odlu-
kom skupštine autonomne pokrajine, skupštine opštine, skupštine grada ili
skupštine grada Beograda.
Personalni princip je dopunski teritorijalnom. Ovaj princip je ve-
oma složen i uslovljen subjektom prekršajne odgovornosti koji može da
bude fizičko, pravno, odgovorno, službeno ili maloletno lice ili preduzet-
nik, što je regulisano svakim konkretnim propisom. U nekim slučajevima
za povredu pravnih propisa za prekršaj može da odgovara i stranac i strano
pravno lice, a za neke samo stranac i strano pravno lice ili samo domaći
državljanin i domaće pravno lice. Od ovog pravila u prekršajnom pravu
postoji izuzetak odgovornosti za lica koja imaju diplomatski imunitet. Nai-
me, prekršajni postupak neće se voditi niti će se izricati prekršajna sankcija
protiv lica koja uživaju diplomatski imunitet, u slučaju postojanja recipro-
citeta, tj. ako takvo pravo uživaju i naši diplomatski predstavnici u zemlji
čiji je diplomata u Srbiji počinio prekršaj. Takav status uživaju i domaći
državljani koji imaju imunitet funkcije, osim u slučajevima da su se pozvali
na imunitet ili da im nadležni organ nije skinuo imunitet.
U odnosu na prethodne principe postoji jedan zakonski izuzetak.
Naime, pod uslovom uzajamnosti, nadležni prekršajni sud može ustupiti
gonjenje za prekršaj stranoj državi u kojoj učinilac prekršaja koji je strani
državljanin ima prebivalište.

27
Glava II
PREKRŠAJNO MATERIJALNO PRAVO
1. Pojam prekršajnog materijalnog prava
Kao što je rečeno, u sistemu prekršajnog prava razlikujemo tri os-
novna dela: prekršajno materijalno pravo (opšti i posebni deo), prekršajno
procesno pravo i prekršajno izvršno pravo.
Prekršajno materijalno pravo – opšti deo bavi se izučavanjem op-
štih pravnih instituta prekršajnog prava, gde spadaju: prekršaj, prekršajna
odgovornost ili krivica i prekršajne sankcije. Smisao prekršajnog prava –
opšti deo jeste da se preko opštih pravnih instituta o kojima je reč pravno
uredi oblast uslova da se neki oblik prestupnosti – povrede pravne norme
smatra prekršajem; da se odrede kriterijumi uslovljenosti utvrđivanja pre-
kršajne odgovornosti učinioca prekršaja; kao i da se uredi sistem prekršaj-
nih sankcija i uslova za njihovo izricanje u prekršajnom postupku, prekršaj-
ni postupak i postupak i izvršenja odluke.
2. Prekršaj
2.1. Pojam prekršaja
Prekršaji čine posebnu vrstu kažnjivih dela. Prema nekim elemen-
tima su slična a po mnogo čemu i različita od ostalih vrsta prestupništva –
krivičnih dela i privrednih prestupa. U opštem smislu, prekršajni prestup ili
prekršajni delikt je povreda javnog poretka. Međutim, kako povrede javnog
poretka mogu da budu i krivični delikti, prekršaji se razlikuju po nekim
elementima bića samog delikta. Smisao i sadržaj pojma prekršaja možemo
da odredimo prema objektu napada samog prekršajnog delikta (povreda
javnog poretka) kao i njegovih sadržajnih osnova – obeležja bića prekršaja.
U najopštijem smislu, prekršaj se definiše kao društvena pojava i
vrsta ispoljavanja delinkvencije u blažim oblicima inkriminisanog ponaša-
nja i radnji, na izvesnom prostoru i u određenom vremenu protiv javnog
poretka. Primarno određenje pojma polazi od toga da su prekršaji društve-
na pojava vršenja prekršajnih dela od strane pojedinaca, čime se on tumači
kao pojedinačni akt i društveni fenomen.
Zakonska definicija prekršaja (prema Zakonu o prekršajima iz
1989. godine) je formalna i prekršaj definiše kao „povredu javnog poretka
koja je utvrđena propisom o prekršaju i za koju su propisane prekršajne
sankcije.” Kasniji Zakon o prekršajima donet 14. novembra 2005. godine,
prekršaj definiše kao „protivpravnu skrivljenu izvršenu radnju koja je pro-
pisom nadležnog organa određena kao prekršaj.” Na taj način u elemente

28
pojma zakonska definicija uvodi materijalni institut (radnju prekršaja) i
formalni uslov – protivpravnost i određenost propisom nadležnog organa.
Uz to uvodi i novi subjektivni element skrivljenost prekršaja – skrivljenost.
Važeći Zakon o prekršajima donet 2013. godine sadrži definiciju
prekršaja kao „protivpravnog dela koje je zakonom ili drugim propisom
nadležnog organa određeno kao prekršaj i za koje je propisana prekršajna
sankcija.” Ova definicija je pravdana idejom zaokonodavca radi usaglašava-
nja sa osobenom prirodom prekršaja koji najčešće iz nehata i propuštanjem
čine kako fizička tako i pravna lica, dok se ranija definicija odnosila isklju-
čivo na prekršaje fizičkih lica. Definicija koncepcijski odgovara rešenjima
prihvaćenim u drugim pravnim sistemima germanske varijante koji imaju
sličnosti sa kaznenim sistemom Republike Srbije (kao na primer u nemač-
kom i slovenačkom pravu). Ovim je iz ranije zakonske definicije isključe-
na „skrivljena radnja” radnja kao element pojma bića prekršaja. Kao bitni
elementi ove definicije istaknuti su radnja, protivpravnost, određenost u
propisu samog ponašanja i prekršajne sankcije. Ovakvo objašnjenje je dosta
sporno s obzirom na to da je iz odredbi zakona jasno postojanje razloga
koji isključuju krivicu, utiču na to da nema ni prekršaja. To znači da je
pojam prekršaja određen isključivo objektivno, dok su subjektivni elementi
predviđeni u okviru prekršajne odgovornosti.
Međutim, posmatrano s aspekta njenog razvoja zakonska defini-
cija je osobena u dva slučaja. Prvo, vraća se na pojam prekršaja iz 1989.
godine i drugo, isključuje skrivljenost kao bitno njegovo obeležje.
Teorijska definicija prekršaja polazi od formalnog i materijalnog
elementa prekršaja. U formalnom smislu prekršaj je definisan pravnim ak-
tom kojim je propisan i sankcijom koja je predviđena. Materijalni element
upotpunjuje formalni time što ga definiše društveno štetnim delom kojim
se ugrožava javni poredak. Time teorijska definicija ima šire shvatanje obe-
ležja od zakonske, i svodi se na sledeće opšte elemente sadržaja po kojima
prekršaj je:
a) delo fizičkog ili pravnog lica s posledicama konkretne ili apstrak-
tne opasnosti;
b) društveno štetno delo kojim se ugrožava javni poredak;
c) protivpravno delo;
d) delo propisano zakonom ili drugim propisom nadležnog organa;
e) skrivljeno delo.
Definisanjem opšteg pojma, donekle su određeni i sadržaji poseb-
nih elemenata prekršaja koji obuhvataju: objekt i subjekt prekršaja, radnju
učinioca prekršaja, posledicu prekršaja, mesto i vreme izvršenja prekršaja.

29
2.2. Opšti zaštitni objekt, grupni zaštitni objekt i objekt prekršaja
Objekt je, u najopštijem smislu, stvar, dobro ka kome je usmerena
neka ljudska aktivnost. To je vrednost, predmet, dobro, interes, živo biće ili
pravo prema kome subjekt radnje ima neki aktivni odnos, a koji su ugro-
ženi kriminalnim aktom. Opštim pojmom zaštitnog objekta u teorijskom
smislu podrazumeva se pravni a u zakonskom javni poredak.
Pojam javnog poretka je izvedeni element od opšteg pojma pravni
poredak. Pravni poredak čini skup pravnih normi po kojima se ljudi vlada-
ju, jedinstvo pravnih normi i ljudskog ponašanja po njima u konkretnom
društvu. On predstavlja deo društvenih normi regulisan pravom, a čini ga
sistem opštih pravnih pravila do konkretnih normi ljudskog ponašanja
koje su u koherentnom i dinamičnom jedinstvu i poretku. Pravni poredak
obezbeđuje funkcionisanje javnog poretka i pravnu sigurnost građana u
zaštiti njihovih osnovnih prava i sloboda preko nadležnih državnih organa.
Izveden iz pojma pravni poredak, javni poredak kao njegov podsi-
stem i element pojma predstavlja skup pravnih normi kojima su regulisana
osnovna prava i slobode građana, kao i interes zajednice na očuvanju i zašti-
ti osnovnih društvenih vrednosti koje su utvrđene najvišim pravnim aktom,
ustavom. To je sistem uspostavljenih odnosa, regulisan skupom propisa
(prohibitivnih i imperativnih normi) u kome se obezbeđuje društveni mir
i pravna sigurnost građana, kao i nacionalni interesi državne zajednice, od-
nosno poredak društvenih institucija i odnosa, prava i slobode građana,
njihovo funkcionisanje i ostvarivanje socijalne discipline.
Od opšteg zaštitnog objekta (javni poredak) razlikuje se grupni
zaštitni objekt, objekt prekršaja i objekt izvršenja prekršaja (konkretni, ne-
posredni) napada, odnosno konkretno ugroženo dobro pojedinačnim pre-
kršajem. U realnom smislu grupni zaštitni objekt čini skup njegovih eleme-
nata čijim povredama normi je ugroženo njegovo pravilno funkcionisanje
neke celine u sistemu javnog poretka. Takvim grupnim zaštitnim objek-
tom smatraju se svi oni elementi javnog i u širem smislu pravnog poretka,
kao što su npr. javni red i mir, bezbednost saobraćaja, unutrašnji poslovi,
trgovina i turizam, oblast zdravlja, oblast poljoprivrede, finansija i javnih
prihoda, rudarstva i energetike, javnog informisanja, urbanizma i građevi-
narstva i slično. Objekt prekršaja je neko posebno dobro u okviru grupnog
zaštitnog objekta (npr. u oblasti javnih prihoda – porezi). U pojedinačnom
slučaju objekt izvršenja je bilo koji od tih elemenata napada izvršenih rad-
njom prekršaja (čovek, stvar, bilo koje fizičko ili nematerijalno dobro).
2.3. Subjekt prekršaja
Subjekt, odnosno počinilac, prekršaja može da bude fizičko i prav-
no lice, odgovorno lice u pravnom licu i preduzetnik. Međutim, ovako

30
određen subjekt je samo opšti pojam učinioca prekršaja jer se pod fizičkim
i pravnim licem podrazumevaju i punoletna i maloletna lica, pravna lica,
odgovorna i službena lica u pravnom licu, preduzetnik i sve vrste drugih
subjekata određene ovim pojmom. Odgovornosti za prekršaje zakonom su
isključeni Republika Srbija, teritorijalne autonomije i jedinice lokalne sa-
mouprave (gradovi i opštine) i njihovi organi ne mogu biti odgovorni za
prekršaj, ali ako je zakonom propisano za prekršaj u njima može da odgo-
vara odgovorno lice u državnom organu, organu teritorijalne autonomije ili
organu jedinice lokalne samouprave.
Fizičko lice odgovara za prekršaj koji mu se može pripisati u krivicu
zato što je bilo uračunljivo i učinilo prekršaj sa umišljajem ili iz nehata, a
bilo je svesno ili je bilo dužno i moglo biti svesno da je takav postupak za-
branjen. To znači da se subjektom fizičkog lica može smatrati osoba odre-
šenog uzrasta (preko 14 godina) i da je uračunjljiva, pod uslovom da je
prekršaj skrivio. Ovim se nedvosmisleno ukazuje na nužnost potrebe da
subjektivni element – krivica bude element bića prekršaja.
Specifičnosti subjekta prekršaja se razlikuju od učinilaca krivičnih
dela i privrednih prestupa. Neke vrste prekršaja mogu da počine sva fizička
lica (npr. prekršaji javnog reda i mira, boravišta i prebivališta građana); neke
ograničeni broj fizičkih lica (npr. učesnici u saobraćaju kod prekršaja protiv
bezbednosti javnog saobraćaja, treće samo odgovorna lica (npr. prekršaji u
proizvodnji, prometa); četvrte samo službena lica (npr. oblast javnog infor-
misanja, zdravlja); pete odgovorna i službena lica (npr. oblast radnih odnosa
i socijalnog osiguranja, urbanizma i građevinarstva), a pojedine i fizička,
odgovorna i službena lica (npr. oblast trgovine i turizma, urbanizma i građe-
vinarstva, transporta). Ovim pojmom je definisan aktivni subjekt – učinilac
prekršaja. Za razliku od njega u prekršaju postoji i u postupku učestvuje i
pasivni subjekt, tj. fizičko ili pravno lice koje je oštećeno prekršajem.
Pojam fizičkog lica kao subjekta prekršaja nije ni u teoriji ni u za-
konodavstvu sporan, ali pojmovi službenog, pravnog i odgovornog lica i
preduzetnika su različiti u zakonodavstvima, pa često u nacionalnom zako-
nodavstvu sporni. U prekršajnom pravu ova nedovoljna određenost rešava
se analogijom iz krivičnog prava.
Prema krivičnopravnim odredbama značenja pojmova pod službe-
nim licem se smatra:
1. lice koje u državnom organu vrši službene dužnosti;
2. izabrano, imenovano ili postavljeno lice u državnom organu, orga-
nu lokalne samouprave ili lice koje stalno ili povremeno vrši služ-
bene dužnosti ili službene funkcije u tim organima;
3. lice u ustanovi, preduzeću ili drugom subjektu kojem je povereno
vršenje javnih ovlašćenja, koje odlučuje o pravima, obavezama ili
interesima fizičkih ili pravnih lica ili o javnom interesu;

31
4. službenim licem smatra se i lice kojem je faktički povereno vršenje
pojedinih službenih dužnosti ili poslova;
5. vojno lice izuzev kad su u pitanju odredbe Krivična dela protiv
službene dužnosti;
6. stranim službenim licem smatra se lice koje je član zakonodavnog,
izvršnog ili sudskog organa strane države, javni funkcioner ili služ-
benik međunarodne organizacije i njenih organa, sudija i drugi
funkcioner međunarodnog suda.
Subjekt prekršajne odgovornosti jeste i pravno lice. Pravna lica (do-
maća i strana, društvena i građanska) su prekršajno odgovorna po principu
objektivne odgovornosti, dok je kod fizičkih lica za prekršaj osnovni princip
subjektivna odgovornost. Odredbama Krivičnog zakonika pravno lice je do-
maći ili strani pravni subjekt koji se po pozitivnom pravu Republike Srbije
smatra pravnim licem. Subjektom privrednog poslovanja smatra se svako
preduzeće, drugo pravno lice koje obavlja privrednu delatnost i preduzetnik.
Pravno lice koje pored svoje osnovne delatnosti obavlja i privrednu delatnost
smatra se subjektom privrednog poslovanja samo kada vrši tu delatnost. Na
ovaj način subjekt privrednog poslovanja definiše i Krivični zakonik. Ostale
odredbe o odgovornosti pravnih lica za prekršaje u osnovi su usaglašene
sa odredbama o odgovornosti pravnih lica za krivična dela. Odgovornost
pravnih lica je specifična po uslovima za zasnivanje i sankcijama koje nisu
podobne u analognoj primeni (osim novčane kazne) kod fizičkih lica.
Međutim, u teoriji i zakonicima drugih država ova definicija je
mnogo šira i određenija, i prema istoj pravno lice je privredno društvo,
strano društvo i deo stranog društva, javno preduzeće, javna ustanova, do-
maća i strana nevladina organizacija, investicioni fond, drugi fond (osim
fonda koji isključivo vrši javna ovlašćenja), sportska organizacija, politička
partija, kao i drugo udruženje ili organizacija koje u okviru svog poslovanja
stalno ili povremeno ostvaruje ili pribavlja sredstva i njima raspolaže.
Posebnim subjektom prekršaja smatra se preduzetnik, koji je po
prirodi svoje funkcije između pravnog i fizičkog lica. Imajući u vidu da je
preduzetnik fizička osoba samostalne profesije, dovoljno je osnova da se
smatra posebnim subjektom različitim po statusu od fizičkih i pravnih lica.
Zavisno od složenosti preduzetnika u nekim slučajevima i odgovorno lice
kod preduzetnika može biti odgovorni subjekt. Konkretno preduzetnikom
se smatra svako fizičko lice koje na tržištu samostalno obavlja delatnost za
koju je registrovano, kao i svako drugo fizičko lice koje obavlja delatnost
slobodne profesije, zanatske delatnosti i domaće radinosti u vidu zanima-
nja i radi sticanja dohotka.
Odgovornim licem smatra se vlasnik preduzeća ili drugog subjekta
privrednog poslovanja ili lice u preduzeću, ustanovi ili drugom subjektu
kojem je, s obzirom na njegovu funkciju, uložena sredstva ili na osnovu

32
ovlašćenja, poveren određeni krug poslova u upravljanju imovinom, pro-
izvodnji ili drugoj delatnosti ili u vršenju nadzora nad njima ili mu je fak-
tički povereno obavljanje pojedinih poslova. Osim toga, odgovornim licem
smatra se i službeno lice kad su u pitanju krivična dela kod kojih je kao
izvršilac označeno odgovorno lice, a u ovom zakoniku nisu predviđena u
glavi o krivičnim delima protiv službene dužnosti, odnosno kao krivična
dela službenog lica.
Pored punoletnih, za prekršaje mogu da odgovaraju i maloletna
lica između 14 i 18 godina života, ali ne i deca uzrasta do 14 godina.
Jedini subjekt kao fizičko lice protiv koga se prekršajni postupak
neće voditi niti će se izricati kazna su ona lica koja uživaju diplomatski
imunitet. Takođe i jedino pravno lice protiv koga se ne može voditi pre-
kršajni postupak su Republika Srbija, teritorijalne autonomije i jedinice
lokalne samouprave i njihovi organi, odnosno ne mogu biti odgovorni za
prekršaj, ali postupku podleže odgovorno lice u državnom organu, organu
teritorijalne autonomije ili organu jedinice lokalne samouprave.
2.4. Društvena štetnost
Društvena štetnost predstavlja materijalni element bića prekršaja,
koji ga time odvaja i razlikuje od krivičnog dela. S obzirom na to da su
prekršaji blaži oblici pravne prestupnosti, i od krivičnih dela i privrednih
prestupa, društvena opasnost, odnosno društvena štetnost nije njihovo
bitno svojstvo zakonskog pojma. Ipak je njihov značaj veliki, samim tim
što su prekršajnim propisima i sankcijama zaštićene mnogobrojne oblasti
i vrednosti znatno šireg opsega nego što je to slučaj s krivičnim delima i
privrednim prestupima. Prekršaji svakako nisu društveno opasna dela, jer
bi pripadali krivičnopravnoj oblasti, ali nisu ni ponašanja na koja društvo
ima bilo koji vid tolerancije, pa ih u kaznenom smislu smatra prekršajima.
2.5. Protivpravnost i određenost propisom
Protivpravnost podrazumeva suprotnost s pravom, ona je opšte
obeležje i formalni element prekršaja. Prekršaji su protivpravni akti u for-
malnom i materijalnom smislu. U formalnom jer su kao takvi u suprotnosti
s pravnim poretkom zemlje, i samim tim sankcionisani i kažnjivi. U tom
smislu protivpravnost je suprotnost ma kojoj društvenoj normi prohibitiv-
ne (zabranjujuće) ili imperativne (naređujuće) prirode neke države kojom
se uređuje funkcionisanje javnog poretka. U materijalnom smislu protiv-
pravnost znači povredu pravnog dobra, štetnost nekog ponašanja, njegovu
opasnost za neko zaštićeno dobro jer predstavljaju društveno opasna dela
protivna opštim društvenim interesima koja su zaštićena pravom.

33
Nullum delictum nulla poena sine lege je osnovni princip prekršaj-
nog prava. Prema tome, legalitet u primeni prekršajnog prava čini osnovu
zaštite javnog poretka i primenu prekršajnopravne sankcije prema učinio-
cu prekršaja. S druge strane, prekršajne norme i sankcije u većini slučajeva
počivaju na povredi nekog propisa, tj. imaju blanketni karakter, u čemu se
ogleda protivpravnost kao obeležje bića prekršaja.
Zakon o prekršajima je izričit u ovom smislu da niko ne može biti
kažnjen za prekršaj, niti se prema njemu mogu primeniti druge prekršajne
sankcije ako to delo pre nego što je bilo izvršeno nije bilo zakonom, ili na
zakonu zasnovanom propisu, određeno kao prekršaj i za koje zakonom,
ili drugim na zakonu zasnovanom propisu, nije propisano kojom vrstom i
visinom sankcije učinilac prekršaja može biti kažnjen.
3. Radnja prekršaja
Prekršaj čine četiri obavezna, kumulativna i ravnopravna elementa
u opštem pojmu da bi se moglo zaključiti da je on učinjen. Prvi od njih je
ljudska radnja bez koje ostala tri elementa ne zadovoljavaju kriterijum ne-
ophodan da bi se neko ponašanje i posledica smatrali prekršajem. Radnja
prekršaja je, prema tome, prvi i temeljni element opšteg pojma prekršaja jer
je samo radnja supstantivni (osnovni, suštinski), dok su svi ostali elementi
atributivni, tj. određuju kakva radnja treba da bude da bi bila prekršaj.
Radnja je osnovni element u pojmu prekršaja, a manifestuje se kao
određeno fizičko ili verbalno ponašanje čoveka u vanjskom svetu.
Radnja prekršaja čini određeno ponašanje koje je propisano u za-
konu ili drugom propisu što predstavlja njegovo osnovno obeležje, a koje
se ispoljava kroz radnju izvršenja ili kroz saučesničku radnju. Radnja je,
naime, proizvod odluke ili namere da se izvrši neki prekršaj, bilo da je reč
o radnji samo jednog lica kao izvršioca prekršaja ili je reč o radnji pri kojoj
u prekršaju lice učestvuje u svojstvu saučesnika. Ona se kod većine autora
smatra prvim elementom obeležja i uslovom na koji se nadovezuju ostali
elementi njegovog bića. S radnjom se ulazi u kažnjivu zonu. U najširem
značenju, to podrazumeva da se radnjom prekršaja ostvaruju i ostala nje-
gova obeležja. Ukoliko nema radnje u vidu pripreme, pokušaja ili svršenog
akta, nema prekršaja.
Radnja prekršaja je u neposrednoj vezi s ostalim njegovim obe-
ležjima dela. Ona je, u tom smislu, veza za posledicu jer predstavlja voljno
preduzetu delatnost koja je proizvela posledicu (konkretna opasnost) ili je
mogla proizvesti posledicu (apstraktna opasnost) što je kod prekršaja češći
slučaj nego kod krivičnih dela. Može nastati činjenjem onoga što je zabra-
njeno ili nečinjenjem onoga što je dužnost. Ona je takođe i u vezi s kri-
vicom pošto nema radnje prekršaja u stanju gubitka svesti, nema je ni u
slučaju refleksnih pokreta koji su organska posledica spoljnih nadražaja.

34
Mogući modeli radnje prekršaja su raznovrsni. Ona može biti pre-
duzeta fizičim pokretom, pismenim putem ili verbalnim aktom, jednom ili
s više radnji (prostih ili složenih).
Kod nekih prekršaja (npr. kod blanketnih), radnja je propisana
tako da mora biti izvršena na određeni način, a u drugim slučajevima rad-
nja mora biti usmerena prema posebno propisanom objektu, odnosno pa-
sivnom subjektu. U nekim slučajevima, radnju je moguće preduzeti samo u
određeno vreme ili pod posebno propisanim okolnostima.
Po kriterijumu subjekta izvršenja, radnja može biti preduzeta po-
jedinačno – kad kod prekršaja učestvuje samo jedno lice, dok u slučaju da
delo čine dva ili više lica, ona može biti saučesnička radnja – saizvršilaštva,
podstrekavanja i pomaganja.
Od radnje prekršaja razlikuje se radnja izvršenja prekršaja. Ona
predstavlja postupak koji je neposredno proizveo posledicu delikta, a to
može biti jedna ili više radnji u ontološkom smislu. Reč je o aktu koji je
proizveo posledicu kod konkretnog slučaja – radnja kojom se prekršaj iz-
vršava, a koja je u opisu označena kao radnja izvršenja. Takva radnja u pre-
kršajnom propisu može biti određena na različite načine: kada je radnja
određena odvojeno od posledice – tzv. delatnosne radnje; kada su radnja i
posledica zajedno obuhvaćene – tzv. posledične radnje.
Kod pojedinih prekršaja radnja izvršenja se sastoji od dve delatno-
sti, od kojih se prva pojavljuje kao sredstvo za izvršenje druge, a kod drugih
dela za postojanje prekršaja je nebitan broj preduzetih radnji.
U opisu pojedinih prekršaja radnje izvršenja mogu biti alternativ-
no i kumulativno propisane.
Kod alternativno propisanih radnji za postojanje prekršaja, dovolj-
no je da je izvršena samo jedna (bilo koja) od više alternativno propisanih
radnji izvršenja, ali je moguće i sa više njih. U tom slučaju, ako je prekršaj
izvršen sa više alternativno određenih radnji, reč je o jednom prekršaju, a
ne sticaju prekršaja.
Kumulativno određena radnja izvršenja, što je u prekršajnom za-
konodavstvu ređi slučaj, postoji u slučajevima kada zakon propisuje dve
ili više odvojenih radnji koje zajedno moraju biti izvršene da bi postojao
prekršaj.
Posledične radnje su one radnje izvršenja koje su određene ili de-
finisane posledicom, na način da u takvim slučajevima radnju izvršenja
predstavlja svaka radnja kojom je moguće ostvariti (prouzrokovati) zabra-
njenu posledicu. U propisivanju prekršaja, kod nekih posledična radnja
nije u zakonu uopšte navedena, dok su kod drugih navedene samo neke
najznačajnije (kod tzv. materijalnih prekršaja). Propisani su i neki prekršaji
za koje je, osim opisanih (alternativnih) radnji, određena generalna klauzula,
čime se radnja izvršenja proširuje i tako dobija karakter posledične radnje. U

35
neke radnje izvršenja prekršaja ubrajaju se i sredstva i način izvršenja.
U konkretnom značenju radnja je određena posebno za svaki pre-
kršaj. Prema tome, one mogu biti veoma raznovrsne. Neki prekršaji pro-
pisani su sa alternativnim radnjama, neke kao aktivne, a neke kao pasivne
radnje – propuštanja dužnosti. Neki prekršaji nemaju ili nije sasvim propi-
sana radnja činjenja, već njihovo određenje podleže oceni prekršajnog suda
– da li to konkretno faktičko ponašanje čini radnju izvršenja. Osim toga,
radnja izvršenja kod nekih konkretnih prekršaja može da bude samo jedna,
ali može da bude i niz međusobno povezanih u celinu, kada predstavljaju
prirodno jedinstvo radnje. Takve radnje ne moraju nužno da budu izvršene
u isto vreme, niti na istom mestu.
Najosnovnija podela radnji usvojena je prema načinu izvršenja, u
zavisnosti od toga da li je radnja prekršaja aktivan akt ili propuštanje duž-
nosti. To znači da i prekršaji po prirodi svojih normi (prohibitivnih – za-
branjujućih i imperativnih – naređujućih) određuju i moguće oblike radnje
izvršenja prekršaja. Veliki broj broj prekršaja može biti učinjen jednako
radnjom činjenja i nečinjenja.
Prema tome, u bićima pojedinih prekršaja radnja izvršenja u ne-
kim slučajevima određena je isključivo kao činjenje, a u drugim slučaje-
vima isključivo kao nečinjenje, dok kod nekih mogu biti propisana i oba
oblika kao obeležje radnje. Radnja činjenja (delicta commissiva) predstav-
lja aktivni i voljni telesni pokret ili preduzetu aktivnost s ciljem izazivanja
posledice. Radnja nečinjenja (delicta ommissiva) kod omisivnih prekršaja
podrazumeva voljno propuštanje radnje ili dužnosti koje proizvodi pro-
tivpravnu posledicu. Kada je reč o radnjama nečinjenja, osnovno pitanje
je kada postoji dužnost na činjenje, tako da se propuštanjem izvršenja te
dužnosti može izvršiti prekršaj. Nečinjenje, odnosno propuštanje je bitno
nepreduzimanje radnje koja je označena u biću prekršaja. Uslov da bi po-
stojala radnja nečinjenja, potrebno je da je za izvršioca propisana dužnost
činjenja, kao i koji su osnovi te dužnosti, što u suštini čine prekršaj s blan-
ketnom dispozicijom.
Zakonom je konkretnije definisan omisivni prekršaj odnosno rad-
nja propuštanja, na taj način što je propisuju kao radnju koju je učinilac
propustio da učini, a bio je dužan, tj. voljno propuštanje dužne radnje. Pro-
puštanjem radnje koja je imperativna u određenom propisu učinilac dovo-
di u apstraktnu ili konkretnu opasnost neko dobro javnog poretka. Ovde
treba imati u vidu da postoje razlike između propuštanja dužne radnje od
propuštanja radnje dužnog nadzora, jer radnju dužnog nadzora mogu kao
radnju prekršaja da učine samo pravna ili odgovorna lica ali ne i fizička lica,
dok propuštanjem dužne radnje prekršaj mogu da izvrše ne samo fizička
nego i pravna i odgovorna lica. Propuštanjem dužne radnje moguće su dve
vrste radnje: prava i neprava nečinjenja. U prvom slučaju propisom je su-

36
bjekt (po pravilu odgovorno, službeno ili drugo lice) obavezan na određeno
činjenje pre nego što nastane posledica, a u drugom na dužosti otklanjanja
određene posledice bilo da je počinjena krivičnim delom, prekršajem ili
nesavesnošću nečijom u radu.
Na kraju treba istaći da se radnja prekršaja može ostvariti i kroz sve
oblike saučesništva (saizvršilaštvo, pomaganje i podstrekavanje).
Saučinilaštvo (ili saizvršilaštvo) je oblik saučesništva, svesni i voljni
preršajni delikt koji učini grupa od dva ili više lica. Pretpostavlja zajedničku
volju o izvršenju prekršaja – umišljaj (prema nekim shvatanjima i nehat)
i postojanje zajedničke radnje izvršenja. Zajednička volja znači svesni do-
govor o zajedničkom delovanju, u fazi pripreme ili samog izvršenja dela, a
zajednička radnja učešće svakog učesnika u radnji izvršenja ili nekoj drugoj
radnji kojom se neposredno ostvaruje prekršaj.
Radnja podstrekavanja može biti svaka umišljajna radnja usmenim
putem, pisanim izjavama i konkludentnim radnjama, kojima se utiče na
svest i volju izvršioca da on donese ili učvrsti odluku o izvršenju prekršaja.
To je oblik saučesništva koji se može učiniti na više načina: nagovaranjem,
stavljanjem u izgled koristi, davanjem ili obećanjima poklona ili neke druge
imovinske koristi, zloupotrebom položaja zavisnosti, dovođenjem u zablu-
du i na druge načine.
Pomaganjeje,uopštemsmislu,ličnidoprinosnekomedaobaviposao,
učini delo i ostvari cilj. Radnja pomaganja predstavlja umišljajni akt kojim se
podupire, olakšava ili unapređuje izvršiočeva namera, u bilo kojoj meri i inten-
zitetu. Ona može biti preduzeta radnjom činjenja ili propuštanja (nečinjenja),
fizičkim ili psihičkim doprinosom izvršiocu u izvršenju prekršaja.
U prekršajnom pravu to je akt saučesništva u ostvarenju bića pre-
kršaja u vidu davanja saveta, stavljanja na raspolaganje sredstava za izvr-
šenje dela, uklanjanja prepreka za izvršenje prekršaja. Prema tome, radnja
pomaganja može biti preduzeta samo pre ili istovremeno sa radnjom izvr-
šenja, i ne može postojati nakon što je prekršaj izvršen. Pomagač, dakle, za
razliku od saučinioca i podstrekača ne doprinosi izvršenju prekršaja, već je
na učiniocu da odluku ostvari. Kao i podstrekavanje, pomaganje se mora
odnositi na konkretnog učinioca i na konkretno delo.3
4. Posledica prekršaja
Posledica u opštem smislu je ono što sledi uzroku. Prekršaj kao
individualna i društvena pojava ispoljava se u posledicama bitnog indivi-
dualnog obeležja u pravnom smislu, i kolektivnog (društvenog) fenomena
u sociološkom. Prouzrokovana prekršajna posledica podrazumeva da je
3
O ovim pitanjima biće kasnije još reči u poglavlju o odgovornosti saučesnika za
počinjene prekršaje.

37
ostvareno biće prekršaja. Ona se ispoljava u neposrednim ili posrednim
posledicama ugrožavanja opštih, posebnih i pojedinačnih dobara i vrednosti.
Svaka vrsta prekršaja prouzrokuje specifične posledice. Neki se manifestuju u
privrednim ili ekonomskim štetama, drugi su sa posledicama delikata nasilja,
ugrožavanja i povreda ljudskih života, materijalna dobara i slično.
Kako su prekršaji, u osnovi, povrede skupa normi koje čine javni
poredak, samim tim i posledice se odražavaju na ona dobra poretka koja su
tim propisima uređena. Tako se posledice mogu ispoljavati na zaštićenom
dobru u vidu njegove povrede ili, što je još češće, njihovog ugrožavanja.
Zbog pretežne pravne prirode prekršajnih normi koje su imperativnog ka-
raktera, apstraktna opasnost je dovoljna posledica za postojanje prekršaja i
prekršajne odgovornosti. Međutim, neki prekršaji kao što je slučaj s prekr-
šajima protiv javnog reda i mira i prekršajima ugrožavanja javnog saobra-
ćaja mogu po posledicama da budu takvi da imaju i elemente ugrožavanja
i elemente povrede dobra koje čini konstitutivni deo javnog poretka. Kod
nekih prestupnih delikata u vidu konkretne opasnosti, posledica je granica
između krivičnih dela i prekršaja, posebno ako je reč o fizičkoj povredi čo-
veka ili materijalnoj šteti na nekom dobru.4
Posledica prekršaja i prekršaj kao takav ne moraju kao kod većine
dela biti, odnosno ne moraju se dokazivati da su u vezi s nekim uzrokom,
tj. uzročnom vezom. Ona se pretpostavlja jer je za postojanje prekršaja do-
voljna radnja i najčešće apstraktna opasnost.
Za veliki broj prekršaja nije uopšte propisana posledica, posebno
ne u vidu povrede dobra, već je dovoljno da je postojala apstraktna opa-
snost od njegovog ugrožavanja. Reč je o tzv. formalnim prekršajima nekih
prekršaja iz sfere blanketnih dela.
Nasuprot tome, za jedan broj prekršaja ne samo da se traži da je
nastupila posledica već da je ona povezana s nekim uzrokom tj. da postoji
uzročna veza između preduzete radnje i posledice (kod tzv. materijalnih
prekršaja). Svakako da je ovde pre svega reč o prekršajima radnjom činjenja
jer je takav prekršaj radnjom nečinjenja i hipotetički teško moguć.
5. Vreme izvršenja prekršaja
Osnovno pravilo je da je vreme izvršenja prekršaja ono vreme kada
je učinilac preduzeo radnju prekršaja ili propustio dužnu radnju čime je
prekršaj nastao. Kod prekršaja je prihvaćena teorija delatnosti, tj. irelevan-
tno je kada je nastupila posledica prekršaja (teorija posledice), odnosno
4
Npr. delikti nasilja (tuča, nasilničko ponašanje, porodično nasilje) razgraničeni
su između prekršaja i krivičnih dela po posledicama fizičkih povreda, a delikti iz
saobraćaja po posledicama fizičkih povreda i materijalne štete, dok su prekršaji iz
finanskog poslovanja razgraničeni od krivičnih dela po kriterijumu težine prestupa.

38
izvršenje ili propuštanje radnje kod prekršaja je jedino vrednosno merilo
vremena izvršenja.
Važnost vremena izvršenja prekršaja je značajna iz nekoliko razlo-
ga. Od vremena zavisi primena propisa, odnosno da li je prekršaj lakši ili
teži i da li je neki akt uopšte prekršaj s obzirom na element propisanosti.
Pored toga, vreme je važno i za računanje rokova zastarelosti prekršaja, kao
i utvrđivanja uračunljivosti učinioca prekršaja. Treći razlog značaja vreme-
na izvršenja prekršaja odnosi se na samog izvršioca, odnosno da li je on u
vreme izvršenja imao status deteta, maloletnika ili punoletnog lica.
6. Mesto izvršenja prekršaja
Mestom izvršenja prekršaja smatra se mesto na kome je učinilac
preduzeo radnju izvršenja prekršaja ili propuštanja dužnosti (teorija de-
latnosti) tako i u mestu gde je posledica nastupila. Naime, osnovno pravilo
je da je mesto izvršenja gde je učinilac preduzeo radnju ili propustio dužnu
radnju, ali u pojedinim slučajevima moguće je da se mestom izvršenja prekr-
šaja predviđa i mesto gde je posledica nastupila, bez obzira na to što je radnja
preduzeta u nekom drugom mestu, pa i u inostranstvu (teorija posledice).
Najčešće posledica nastupa na mestu gde je i preduzeta radnja izvr-
šenja prekršaja. Međutim, mogući su i slučajevi tzv. distancionih prekršaja,
kod kojih je radnja preduzeta na jednom mestu, a posledica je nastupila na
drugom mestu. Tada se postavlja pitanje koje je mesto izvršenja prekršaja,
pa se stoga u našoj i krivičnopravnoj i prekršajnopravnoj praksi prihvata
teorija ubikviteta, kako je to i zakonom o prekršajima propisano.
Kao mesto izvršenja i kod produženih prekršaja, smatra se svako
mesto u kome je mesto svakog pojedinog dela – teorija ubikviteta (i predu-
zeta radnja i nastupila posledica).
Mesto izvršenja prekršaja značajno je zbog mesne nadležnosti
organa za vođenje prekršajnog postupka, kao i različitih propisa kojim je
prekršaj uređen. Nekada je mesto određeno i bićem samog prekršaja, na
primer neki prekršaj može biti izvršen samo na „javnom mestu”. Reč je o
većini prekršaja učinjenih protiv javnog reda i mira, kao saobraćajni pre-
kršaji koji mogu biti počinjeni jedino na javnom putu.
U nekim slučajevima mesto prekršaja određuje i stvarnu nadlež-
nost (na primer izricanje kazne prekršajnim nalogom).
7. Pokušaj prekršaja, sticaj prekršaja i produženi prekršaj
U vezi s pokušajem prekršaja osnovno pravilo je da je učinilac od-
govoran za prekršaj, odnosno pokušaj prekršaja postoji samo ukoliko je
to zakonom posebno propisano. To znači da je u odnosu na propisivanje
prekršaja pokušaj prekršaja restriktivnije (strože) uređen jer ga je moguće
propisati samo zakonom a ne i nekim podzakonskim aktom. Imajući u vidu

39
mnogobrojne moguće teže prekršaje, pokušaji su veoma česti, naročito u
carinskim i deviznim propisima.
Pokušaj prekršaja je umišljajem započeto, a nedovršeno delo, ili je
radnja izvršenja dovršena, ali nije nastupila zabranjena posledica. Reč je o
deliktu koji je nastao u međufazi planiranja, pripremanja i dovršenja kri-
minalnog akta. Planiranje pripremne radnje i odustajanje od izvršenja su
stadijumi u ostvarenju prekršaja, ali za razliku od krivičnih delikata prekr-
šajno nisu kažnjivi. Tek kod pokušaja preduzimanjem radnje izvršenja ona
ulazi u obeležje, ali ne svakog oblika prekršaja, već samo onih propisanih
zakonom.
Bitno svojstvo kod pokušaja prekršaja je prvo, da je ono počinje-
no samo umišljajno, da je radnja izvršenja dela (nedovršena ili dovršena)
ugrozila zaštićene vrednosti – pravna dobra, ali da zabranjena posledica
nije nastala nezavisno od namere izvršioca. Obično se pod pokušajem sma-
tra slučaj kada je učinilac preduzeo ozbiljnu radnju (znatan korak) ka izvr-
šenju dela, a posledica nije nastala, bilo što radnja izvršenja nije dovršena,
ili što je posledica izostala iz drugih razloga.
Sticaj prekršaja i vrste istovetni su kao i kod krivičnih dela. U pre-
kršajnom pravu, slučaj kada jedan izvršilac učini više prekršaja za koja mu
se istovremeno sudi. Sticaj prekršajnih dela može biti realan i idealan, ho-
mogen i heterogen, zavisno od toga da li je jednom ili u više radnji izvršeno
krivično delo i da li su dela istorodna ili raznovrsna. Kod realnog sticaja
izvršenje prekršaja može biti i vremenski i prostorno odvojeno.
Za postojanje produženog prekršaja uzimaju se u obzir istovetno-
sti prekršaja i oštećenog, vremenski kontinuitet, sličnosti načina izvršenja,
zajednička posledica i istovetnost prostora na kome su prekršaji vršeni. Za
produženi prekršaj procenu vrši sud na osnovu okolnosti.
Posebna vrsta prekršaja je tzv. kolektivni prekršaj, koji može da
bude u vidu zanata, zanimanja i navike.
Kolektivni prekršaj u vidu zanata postoji kada učiniocu, u objek-
tivnom smislu, vršenje tih dela služi kao izvor prihoda, i kada je po subjek-
tivnom osnovu iskazao spremnost da mu takva dela čine izvor stalnih ili
povremenih prihoda.
Kolektivni prekršaj u vidu zanimanja postoji, u subjektivnom smislu,
u vidu spremnosti učinioca da ponavlja izvršenje prekršaja, ali mu za razliku
od prekršaja u vidu zanata nije namera da mu to bude izvor prihoda, ili ne
bar u osnovi, jer je kod nekih slučajeva moguće ostvarivanje i koristi.
Kolektivni prekršaj iz navike postoji kod učinilaca koji u subjektiv-
nom smislu pokazuju sklonost za vršenje određenih ili sličnih prekršaja.
Ovaj oblik spada u jedno od spornih teorijskih pitanja, koja se odnose na
to da li je za njegovo postojanje dovoljno jednokratno izvršenje takvih dela
ili je nužno da se delo ponavlja više puta.

40
Produženi prekršaj postoji u slučaju kad više prekršaja zbog me-
đusobne povezanosti čine samo jedno delo. U teorijskom smislu spor-
na su shvatanja o uslovima za postojanje produženog prekršaja. Po
objektivnom shvatanju, uslovi su kumulativne prirode: istovrsnost
prekršaja, vremenski kontinuitet, istovetnost oštećenog. Objektivno-
-subjektivna teorija pored pomenutih uslova postavlja i uslov jedinstvenog
umišljaja kod učinioca u odnosu na svako pojedinačno delo koje ulazi u
konstrukciju. Odredbama Zakona o prekršajima prekršaj u produženom
trajanju postoji ako učinilac sa jedinstvenim umišljajem učini više istih,
vremenski povezanih prekršaja koji čine jednu celinu zbog najmanje dve
od sledećih okolnosti: istovetnosti oštećenog, istovrsnosti predmeta pre-
kršaja, korišćenja iste situacije ili trajnog odnosa, jedinstva mesta ili prostora
izvršenja prekršaja. Prekršaj kojim se nanosi šteta nematerijalnim pravnim
dobrima fizičkog ili pravnog lica može biti učinjen u produženom trajanju
samo ako je učinjen protiv istog lica. Prekršaj koji nije obuhvaćen prekršajem
u produženom trajanju u pravnosnažnoj sudskoj odluci, predstavlja poseban
prekršaj, odnosno ulazi u sastav posebnog prekršaja u produženom trajanju.
8. Odnos prekršaja i drugih oblika prestupnosti
Osnovna razlika između krivičnog dela, privrednog prestupa i
prekršaja je u kvalitativnom smislu. Ono je na izvestan način vezano za
procesno pravilo ne bis in idem. Zakonom o prekršajima precizirano je na-
čelo zabrane suđenja dva puta u istoj stvari kako bi se izbegle mogućnosti
višestrukog vođenja kaznenih postupaka za prekršaje, krivična dela ili pri-
vredne prestupe sa sličnim obeležjima. Nikome se ne može ponovo suditi
niti mu može ponovo biti izrečena prekršajna sankcija za prekršaj o kome je
pravnosnažno odlučeno u skladu sa zakonom. U nekim slučajevima (npr.
zahteva za ponavljanje postupka) moguće je ponavljanje prekršajnog po-
stupka u skladu sa zakonom.
Naime, ovde postoji pravilo ne bis in idem i princip sukcesivne
odgovornosti, saobrazno značaju (težini) prestupa. Po pravilu ne bis in
idem nikome se ne može ponovo suditi niti mu može ponovo biti izrečena
prekršajna sankcija za prekršaj o kome je pravnosnažno odlučeno u skla-
du sa zakonom. Po principu sukcesivne odgovornosti ukoliko je neki oblik
protivpravnog ponašanja kvalifikovan kao krivično delo, za isto delo, ako
je postupak pokrenut, ne može se odgovarati ni za privredni prestup ni za
prekršaj iako ima sva njihova obeležja. Isti je slučaj i ukoliko neki oblik
protivpravnosti predstavlja privredni prestup, odgovorni subjekt ne može
da odgovara i za prekršaj iako se u radnji stiču sva bitna obeležja prekršaja.
To u zakonskom smislu znači da se protiv učinioca prekršaja koji je
u krivičnom postupku pravnosnažno oglašen krivim za krivično delo koje

41
obuhvata i obeležja prekršaja ne može za taj prekršaj pokrenuti postupak, a
ako je pokrenut ili je u toku, ne može se nastaviti i dovršiti.
Identičan je i slučaj da se protiv učinioca prekršaja koji je u po-
stupku po privrednom prestupu pravnosnažno oglašen odgovornim za pri-
vredni prestup koji obuhvata i obeležja prekršaja ne može za taj prekršaj
pokrenuti postupak, a ako je pokrenut ili je u toku, ne može se nastaviti i
dovršiti.
Obrnut je slučaj ukoliko je neko delo tretirano prekršajem gde
subjekt može da bude odgovoran i za prestup i za krivično delo, ukoliko
se opisom radnje i ostalim elementima bića dela stiču svojstva privrednog
prestupa, odnosno krivičnog dela a prekršaj je presuđen, ta okolnost ne
isključuje da se postupak za privredni prestup ili krivično delo ne vodi, ali
se kazna uračunava u odgovornosti i izrečenoj sankciji za krivično delo.5
Druga bitna razlika je u zaštitnom objektu, kako opštem tako i
grupnom, jer su kod krivičnih dela zaštitni objekt osnovne i univerzalne
društvene vrednosti, a kod prekršaja samo javni poredak i elementi sistema
socijalne discipline i kontrole.
5
Tako npr. ako je neko osuđen za prekršaj učestvovanja u tuči, kazna zatvora koju
je izdržao uračunaće se u kaznu koja je izrečena za istovrsno krivično delo.

43
Glava III
PREKRŠAJNA ODGOVORNOST
1. Osnovne pretpostavke prekršajne odgovornosti
Da bi postojala prekršajna odgovornost, bitna pretpostavka je
objektivne prirode – postojanje prekršaja (materijalni uslov) i ispunjenost
uslova subjektivne odgovornosti učinioca prekršaja (formalni uslov).
Već je rečeno ko sve može da bude subjekt prekršaja, tj. pravno i
fizičko lice, u nekim slučajevima i preduzetnik i odgovorno lice u pravnom
licu. Pitanje u vezi s tim je u kojim slučajevima postoji prekršajna odgovor-
nost pomenutih subjekata, odnosno pod kojim uslovima im se može sta-
viti na teret krivica za prekršaj. Samim tim pod prekršajnom odgovornošću
podrazumevamo skup uslova da se neki prekršaj određenom subjektu može
staviti u krivicu i za njega izreći odgovarajuća prekršajna sankcija.
Osnovni i najčešći subjekt prekršaja je fizičo lice. Prema zakonskoj
definiciji fizičko lice odgovara za prekršaj koji mu se može pripisati u krivi-
cu zato što je bilo uračunljivo i učinilo prekršaj sa umišljajem ili iz nehata,
a bilo je svesno ili je bilo dužno i moglo biti svesno da je takav postupak
zabranjen. Ovaj uslov se analogno odnosi i primenjuje i na preduzetnika,
odgovorna lica u pravnom licu, državnom organu, organu teritorijalne au-
tonomije i jedinice lokalne samouprave ili kod preduzetnika.
2. Uračunljivost i oblici krivice
Osnovni uslov odgovornosti je uračunljivost subjekta prekršaja,
odnosno da kod učinioca osim prisustva svesti i volje ne bude prisutan u
radnji neki od elemenata koji isključuje protivpravnost i krivicu. Uračun-
ljivost označava razumnost, odgovornost, sposobnost čoveka da rasuđuje
– shvati značaj svog ponašanja i da je u stanju da upravlja svojim postupci-
ma. Predstavlja osnov za postojanje krivice i subjektivni element prekršajne
odgovornosti. Definiše se kao psihička sposobnost čoveka (svesti i volje) da
procenjuje i reguliše svoje ponašanje – sposobnost rasuđivanja i odlučiva-
nja u smislu važećih društvenih standarda, pravnih i običajnih obrazaca i
sposobnost u odnosu na vreme izvođenja neke radnje, koja može biti uslov-
ljena i nekim trajnim ili privremenim stanjem duševnog zdravlja ili svesti.
Uračunljivost se procenjuje negativnim kriterijumom – neuračunljivošću.
Svest predstavlja intelektualno svojstvo rasuđivanja o ponašanju, o
društvenoj štetnosti nekog činjenja ili nečinjenja i mogućih posledica ta-
kvih postupaka. Volju čine elementi upravljanja sopstvenim postupcima i
htenja sa nastupanjem posledice o kojoj postoji svest kao mogućoj i izve-
snoj. Volja se ispoljava u oblicima umišljaja i nehata.

44
U odnosu na krivičnu i prestupnopravnu odgovornost kod su-
bjekata prekršaja postoje izvesne specifičnosti. Pre svega, kod fizičkih lica
osnovna pretpostavka odgovornosti jeste njihova uračunljivost u vreme
izvršenja prekršaja, koja se zakonski propisuje negativnim određenjem, de-
finisanjem neuračunljivosti koja je ista kao i kod krivične odgovornosti,
tj. biološko-psihološkom metodom. Pored toga, kako je kod krivične od-
govornosti bitan uslov subjektivna odgovornost učinioca, kod prekršajne
odgovornosti kod određenih subjekata (pravna lica) moguće je primeniti i
princip objektivne odgovornosti.
Na taj način je prekršajna odgovornost fizičkih lica propisana kao
psihičko stanje mogućnosti shvatanja prirode i značaja svojih postupaka,
kao mogućnost rasuđivanja i odlučivanja. Time su od prekršajne odgovor-
nosti, zbog neuračunljivosti, isključena lica koja su prekršaj učinila u stanju
trajnog ili privremenog duševnog oboljenja, ili privremene duševne pore-
mećenosti, ili zaostalog duševnog razvoja ili druge teže duševne poreme-
ćenosti, zbog čega učinilac nije bio svestan svoje radnje i postupanja i nije
mogao da upravlja svojim postupcima.
Moguće je da učiniolac prekršaja u vreme činjenja prekršaja bude
u stanju između neuračunjljivosti i uračunjljivosti, odnosno da njegova
sposobnost da shvati značaj svog dela ili sposobnost da upravlja svojim po-
stupcima bude bitno smanjena usled nekog stanja (bitno smanjena uračun-
ljivost), u tom slučaju mu se može ublažiti kazna.
2.1. Umišljajni oblici prekršaja
Umišljaj je, u opštem smislu, unapred smišljeno delo. U prekršaj-
nom pravu to je oblik vinosti, psihički odnos izvršioca prema delu, izražen
u svesti (teorija predstave) ili volji (teorija volje). Svesnost je odnos u kome
izvršilac ima objektivnu predstavu o posledicama svojih postupaka. Volja je
odnos kada je izvršilac hteo i pristao na posledicu. Svest i volja se kod umi-
šljaja prepliću, pa se prekršajem iz umišljaja smatra delo kada je učinilac
bio svestan svog dela i hteo njegovo izvršenje ili kada je bio svestan da usled
njegovog činjenja ili nečinjenja može nastupiti zabranjena posledica, pa je
na nju pristao. Kada je izvršilac bio svestan svog dela i hteo njegovo izvr-
šenje, reč je o direktnom umišljaju, a kada je izvršilac bio svestan da može
učiniti delo pa je na to pristao, reč je o eventualnom umišljaju. Intelektualni
element umišljaja je svest o stvarnim obeležjima krivičnog dela, koji konkre-
tizuje radnju izvršenja, svest o posledici – uzročnoj vezi radnje i posledice.
Prema tome, definicija umišljaja glasi: delo izvršeno s umišljajem
postoji ako je učinilac bio svestan svog dela i hteo njegovo izvršenje (direktni
umišljaj) ili kada je bio svestan da može počiniti delo, da usled činjenja ili
nečinjenja može nastupiti zabranjena posledica pa je pristao na njeno nasta-
janje (eventualni umišljaj).

45
Valja istaći da u prekršajnom pravu značaj umišljaja, a pogotovu
njegovi oblici nije toliko bitan kao u krivičnom pravu, ali nije apsolutno
isključen u oceni stepena prekršajne odgovornosti.
2.2. Nehatni oblici prekršaja
Nehat je u opštem smislu, nemar, lakomislenost, nepažnja. U pre-
kršajnom pravu to je blaži oblik krivice od umišljaja, a predstavlja psihički
odnos izvršioca prema prekršaju koji je, suprotno umišljaju, lišen voljnog
elementa. Teorija i zakonske norme poznaju svesni i nesvesni nehat. U
prvom slučaju učinilac predviđa mogućnost da njegovom radnjom može
nastati opasna posledica, ali olako drži da će je otkloniti ili da do nje neće
doći, a u drugom nije svestan mogućnosti posledice, ali je prema okolnosti-
ma i svojim ličnim svojstvima mogao da bude svestan te mogućnosti.
Specifičnosti prekršajnih subjekata nameću potrebu razlikovanja
prekršajne odgovornosti punoletnih od maloletnih lica, prekršajne odgo-
vornosti pravnih i odgovornih lica.
Druga specifičnost ogleda se u oblicima krivice za prekršaj koja je
različita od krivice za krivično delo. Kao i kod krivičnih dela i za prekršaj
se odgovara ukoliko je učinjen iz umišljaja ili iz nehata, ali s izvesnim razli-
kama. Naime, pravilo kod krivičnih dela je da se za nehat odgovara samo u
slučajevima kada je to za krivično delo predviđeno u zakonu, kod prekršaja
je obrnut slučaj i ima značaj samo kod odmeravanja prekršajne sankcije. Za
prekršaj iz nehata odgovara se uvek a za umišljajnu radnju samo ako je to
zakonom propisano, što je veoma retko. U još ređim slučajevima za prekr-
šaj se propisuje kao uslov i neka namera, što pretpostavlja direktni umišljaj.
3. Prekršajna odgovornost punoletnih lica
Punoletno fizičko lice je odgovorno za prekršaj pod uslovom da
je ispunjen materijalni osnov, odnosno da je prekršaj postojao i da postoje
uslovi za krivicu, tj. da se fizičko lice može učiniti odgovornim, što po-
drazumeva da je uračunljiv i da je prekršaj učinio iz nehata ili umišljajno.
Dakle, pored objektivnog uslova postojanja svih elemenata bića prekršaja
potrebno je da se steknu i subjektivni uslovi da fizičko lice poseduje psihič-
ka svojstva odnosa prema prekršaju i sposobnost da rasuđuje i odlučuje o
svojim postupcima. Za odgovornost učinioca dovoljan je i nehat, a umišljaj
samo ukoliko je to zakonom izričito naglašeno. U tom slučaju, obično se
isključuje nehatni oblik prekršaja pošto se po pravilu traži i određena na-
mera izazivanja posledice. Kako nehat tako i umišljaj kod prekršaja treba
tumačiti onako kako je to regulisano Krivičnim zakonikom.
U vezi s ovim pitanjem treba imati u vidu da postoje određeni za-
konski uslovi isključenja prekršajne odgovornosti, koji se ne tiču isključenja

46
krivice, odnosno da se prekršajni postupak ne vodi niti izriču prekršajne
sankcije protiv lica koja uživaju diplomatski imunitet, u slučaju postojanja
reciprociteta.
4. Prekršajna odgovornost maloletnih lica
Maloletno lice je osoba koja nije navršila 18 godina starosti. U kri-
vičnopravnom smislu obuhvata uzrast deteta (starost do 14 godina) i malo-
letnika (uzrast 14–18 godina starosti). Deca su po osnovama krivice izuzeta
od prekršajne odgovornosti, dok je odgovornost maloletnika po mnogim
elementima, posebno u pogledu postupka i krivičnih sankcija, nešto druga-
čija od odgovornosti punoletnih lica. Obe populacione kategorije su važne
s viktimološkog stanovišta, kao žrtve krivičnih dela.
Maloletnici su lica posebne uzrasne kategorije i biopsihičkih oso-
bina, koje se razlikuje od dece i odraslih po stepenu socijalne, emocionalne
i intelektualne zrelosti i svesnosti postupaka i odgovornosti. Obično se dele
na mlađe maloletnike (osobe između 14. i 16. godine) i starije maloletnike
(osobe između 16. i 18. godine). Oni pripadaju starosnoj populaciji inten-
zivnih bioloških, emocionalnih, fizičkih i seksualnih promena koje su uslov
socijalnog sazrevanja. U tom periodu manifestuju se promenljivi oblici ras-
položenja, maloletnik postepeno intelektualno i socijalno sazreva, usvaja
neke principe ponašanja i vrednosti koji odstupaju od shvatanja odraslih.
Usklađivanjem Zakona o prekršajima sa Zakonom o maloletnim
učiniocima krivičnih dela i zaštiti maloletnih lica sa Zakonikom o krivič-
nom postupku uvođenjem termina „prema maloletniku” umesto „protiv
maloletnika” otklonjena je zakonska terminološka nedoslednost i na taj
način primereno se odražava suštinski odnos države i društva prema malo-
letnicima.
Kod maloletnika uslov za prekršajnu odgovornost, pored uslova
koji postoje za punoletna lica (postojanje prekršaja, uračunljivosti i krivice),
potreban uslov je i odgovarajući stepen duševne razvijenosti. Ovaj uslov je
razumljiv kada se ima u vidu različit intenzitet mogućeg duševnog razvoja
kod maloletnika koji je individualan i od koga zavisi shvatanje značaja po-
stupaka maloletnika da upravlja svojim postupcima i mogućih posledica.
U izvesnom smislu, i maloletnik mlađi od 16 godina pošteđen je odgovor-
nosti ali od kaznenih sankcija, jer se postupak protiv takvog lica obustavlja
i izriče mu se mera opomene, ali ne kao vrsta težih sankcije, već samo kao
vaspitna mera. Prekršajna odgovornost starijih maloletnika je takođe ogra-
ničena u odnosu na punoletna lica jer organ nadležan za prekršajni postu-
pak može postupak da obustavi imajući u vidu prirodu prekršaja, okolnosti
izvršenja i lične osobine maloletnika. Kod težih prekršaja vremenska kazna
zatvora je ograničena i može se izreći samo izuzetno. Prednost se dakle kod
maloletnika umesto kaznama daje vaspitnim i disciplinskim merama.

47
5. Odgovornost roditelja, usvojitelja, staratelja ili hranitelja deteta
i maloletnika
Poseban slučaj prekršajne odgovornosti postoji za roditelje odno-
sno staratelje maloletnika ukoliko su propustili dužnost staranja o malo-
letniku, ukoliko maloletnik počini neki prekršaj. Obično je reč o nekom
prekršaju protiv javnog reda i mira. U tim slučajevima radnja roditelja, od-
nosno staratelja sastoji se u propuštanju dužne radnje staranja o maloletni-
ku.6
Osnovno pravilo je da se prema maloletnom licu koje u vreme
kada je učinilo prekršaj nije navršilo četrnaest godina (dete) ne može voditi
prekršajni postupak. U tom slučaju dgovornost za prekršaj preneta je na
druga lica koja vrše dužni nadzor nad detetom.
Kada je dete učinilo prekršaj zbog propuštanja dužnog nadzora ro-
ditelja, usvojitelja, staratelja, odnosno hranitelja, a ova lica su bila u moguć-
nosti da takav nadzor vrše, roditelji, usvojitelj, staratelj odnosno hranitelj
deteta kazniće se za prekršaj kao da su ga sami učinili.
Osim roditelja, usvojitelja, staratelja ili hranitelja zakonom se može
propisati da će za prekršaj maloletnika odgovarati i druga lica za koja je
propisana obaveza vršenja nadzora nad maloletnikom koji je učinio pre-
kršaj. To je slučaj u hraniteljskim porodicama i domovima za decu bez
roditelja gde nadzor nad maloletnicima vrše hranitelji, odnosno vaspitači,
tokom boravka dece u predškolskim i školskim ustanovama, na ekskurzija-
ma vaspitači, odnosno nastavnici, kada roditelj, staratelj ili usvojitelj nisu u
fizičkoj mogućnosti da vrše stalni nadzor nad detetom, kada odgovornost
prelazi nad subjektima nadzora.
Zakonodavac se odlučio na ovakvo rešenje jer većina prekršaja
koje čine deca su situacionog karaktera, a ne posledica vaspitne zapušteno-
sti kada odgovornost za njihovo protivpravno ponašanje treba da snosi lice
koje nadzire njihovo ponašanje. Predškolske i školske ustanove nisu samo
obrazovne već i vaspitne ustanove. Zakon o osnovama sistema obrazovanja
i vaspitanja propisuje obaveze učenika, ali i odgovornost učenika koji vrši
povredu pravila ponašanja kada škola ima obavezu da u takvim situacija-
ma, uz učešće roditelja, odnosno staratelja ili usvojitelja učenika, pojača
vaspitni rad sa maloletnikom određenim aktivnostima iz koje obaveze pro-
izilazi i odgovornost u slučaju nepreduzimanja ovih mera.
6
O prekršajnim sankcijam za maloletnike biće posebno reči u predstojećem
poglavlju pod naslovom Prekršajne sankcije.

48
6. Prekršajna odgovornost pravnih lica
6.1. Status pravnih lica u prekršajnom pravu
Odgovornost pravnog lica proizlazi iz odgovornosti odgovornog
lica jer je on osoba koja poseduje svest i volju i preduzima radnju ili pro-
pušta dužnost. Tako odgovornost pravnog lica proističe iz postupka od-
govornog lica a u vezi s njegovim pravnim statusom u pravnom licu, time
nastaje kompleksna odgovornost u smislu vezane odgovornosti pravnog i
odgovornog lica.
Strana pravna lica odgovaraju za prekršaj kada je počinjen na te-
ritoriji Republike Srbije, odnosno ukoliko strano pravno lice na domaćoj
teritoriji ima svoje predstavništvo. Odgovornost za njih postoji pod istim
uslovima kao i za domaća pravna lica i ukoliko na teritoriji Republike Srbije
učini prekršaj svojim saobraćajnim sredstvom.
Državni organi i organi lokalne samouprave ne odgovaraju za pre-
kršaj, ali su zato odgovorna odgovorna lica ukoliko su u tom organu poči-
nila prekršaj.
Prekršajna odgovornost pravnih lica uvedena je kao osnov u slu-
čajevima gde je to zakonom propisano. Ona postoji ukoliko je radnjom ili
propuštanjem dužnog nadzora ili dužne radnje organa upravljanja ili odgo-
vornog lica u pravnom licu koje je bilo ovlašćeno da postupa u ime pravnog
lica.
Pravno lice je odgovorno preko skrivljenog postupka – radnje ili
propuštanjem dužnog nadzora organa upravljanja ili odgovornog lica u
njemu, i skrivljene radnje drugog lica koje je bilo ovlašćeno da postupa
u ime pravnog lica. Pravno lice može da bude kažnjeno samo novčanom
kaznom. Osim opšteg osnova pravno lice je prekršajno odgovorno i u dru-
gim posebnim slučajevima. Zakon propisuje da je pravno lice odgovorno
za prekršaj i kada: organ upravljanja donese protivpravnu odluku ili nalog
kojim je omogućeno izvršenje prekršaja ili odgovorno lice naredi licu da iz-
vrši prekršaj; kada fizičko lice izvrši prekršaj usled propuštanja odgovornog
lica da nad njim vrši nadzor ili kontrolu.
6.2. Odgovornost za prekršaj pravnog lica
bez istovremene odgovornosti odgovornog lica
Pod određenim uslovima pravno lice može da odgovara za prekršaj
i kada se odgovorno lice ne može goniti. To je moguće u dva slučaja:
1) ako je protiv odgovornog lica prekršajni postupak obustavljen ili je
to lice oslobođeno od odgovornosti tj. ako delo za koje se tereti po
propisu nije prekršaj; ako ima okolnosti koje isključuju prekršajnu

49
odgovornost okrivljenog; ako nije dokazano da je okrivljeni učinio
prekršaj za koji je protiv njega podnet zahtev za pokretanje prekr-
šajnog postupka;
2) ako postoje pravne ili stvarne smetnje za utvrđivanje odgovornosti
odgovornog lica u pravnom licu ili se ne može odrediti ko je od-
govorno lice.
U obrnutom slučaju odgovornost fizičkog ili odgovornog lica u pravnom
licu za učinjeni prekršaj ne isključuje odgovornost pravnog lica za prekršaj.
6.3. Odgovornost pravnog sledbenika i u slučaju stečaja pravnog lica
Stečaj je pravno stanje i posledica nelikvidnosti pravnog lica; situ-
acija kada privredni subjekt nije u mogućnosti da odgovori finansijskim i
drugim materijalnim obavezama prema poveriocima i društvenoj zajedni-
ci, zbog nemogućnosti uspešnog poslovanja i raspolaganja imovinom (radi
namirenja poverilaca).
Pravno lice koje se nalazi u stečaju može da odgovara za prekršaj
učinjen pre otvaranja ili u toku stečajnog postupka, ali mu se ne može izreći
kazna, nego samo zaštitna mera oduzimanja predmeta i oduzimanje imo-
vinske koristi.
Prestankom postojanja pravnog lica u toku prekršajnog postupka
prestaje njegova odgovornost za prekršaj, osim u slučaju postojanja prav-
nog sledbenika kada za prekršaj odgovara pravni sledbenik. Zakon o prekr-
šajima predviđa mogućnost kažnjavanja pravnog sledbenika pravnog lica u
cilju sprečavanja izbegavanja odgovornosti za prekršaj namernim gašenjem
pravnog lica tako što će se izrečena sankcija izvršiti prema pravnom sled-
beniku. Pored toga, ako neko pravno lice promeni svoj identitet – naziv, a
zadrži istu pravnu delatnost, isti je osnivač ili organi upravljanja, njegove
obaveze prema dužnostima i dužnicima time ne prestaju.
7. Prekršajna odgovornost odgovornih lica
Odgovornim licem smatra se lice kome su u pravnom licu povereni
određeni poslovi koji se odnose na upravljanje, poslovanje ili proces rada,
kao i lice koje u državnom organu, organu teritorijalne autonomije i jedini-
ce lokalne samouprave vrši određene dužnosti. Ko je konkretno odgovorno
lice, više reči je bilo u delu o subjektu prekršaja.7
To su, u stvari, fizička lica kojima su u pravnom licu povereni odre-
đeni poslovi upravljanja imovinom ili vršenje nadzora u proizvodnji ili dru-
7
Ko se sve smatra odgovornim licem, bilo je napred reči u delu o subjektu preršaja,
te se u ovom delu nećemo na taj deo ponavljanjem osvrtati.

50
gim delatnostima, kao i lica koja u organima vrše određene dužnosti. Njima
je dato u nadležnost obavljanje određenih poslova s izvesnim ovlašćenjima
i samostalnošću u odlučivanju u procesu proizvodnje, rada, upravljanja u
pravnom licu, državnom organu ili organu lokalne samouprave.
Odgovorno lice je prekršajno odgovorno ukoliko je njegovom
radnjom ili propuštanjem dužne radnje izvršen prekršaj. Kod odgovornog
lica odgovornost postoji i u slučajevima kada je prestala njegova funkcija
u pravnom licu, državnom organu ili organu jedinice lokalne samoupra-
ve, kao i slučajevima kada je prestalo svojstvo pravnog lica. Odgovornost
odgovornog lica je isključena ako je prekršaj učinjen naredbom drugog
odgovornog lica ili organa upravljanja, pod uslovom da je odgovorno lice
prethodno preduzelo sve potrebne radnje da do prekršaja ne dođe.
Strano odgovorno lice odgovara za prekršaje jednako kao i domaće
odgovorno lice. Strano pravno lice i odgovorno lice kazniće se za prekršaj
učinjen na teritoriji Republike Srbije ako strano pravno lice ima poslovnu
jedinicu ili predstavništvo u Republici Srbiji ili je prekršaj učinjen njegovim
prevoznim sredstvom ako propisom kojim je prekršaj regulisan nije nešto
drugo predviđeno.
8. Prekršajna odgovornost preduzetnika
Poseban slučaj prekršajne odgovornosti predstavlja odgovornost
preduzetnika. Preduzetnik odgovara za prekršaj koji učini pri vršenju svo-
je delatnosti. Na preduzetnike se u pravnom smislu odgovornost izvodi
analogijom iz odgovornosti pravnih lica, čija je pravna priroda bliža nego
odgovornost fizičkih i odgovornih lica, jer se radi o licu koje obavlja pri-
vrednu delatnost. U tom smislu za njih su predviđene i primerene sankcije
koje se primenjuju za pravna lica. Sam pojam preduzetnika treba izvesti iz
osnovnog pojma krivičnog zakonika, ali i zakona koji tretiraju pojedine
oblasti privredne i finansijske delatnosti.
9. Odgovornost za saučesništvo u prekršaju
Osnovna pravila odgovornosti za prekršaje učinjene u nekom obli-
ku saučesništva su: a) saizvršilaštvo postoji ako više lica učestvovanjem u
radnji izvršenja prekršaja zajednički učine prekršaj ili ostvarujući zajednič-
ku odluku drugom radnjom bitno doprinesu izvršenju prekršaja, svako od
njih kazniće se kaznom propisanom za taj prekršaj; b) podstrekavanje i po-
maganje na vršenje preršaja se tretira kao kao da ga je sam učinio u granica-
ma svog umišljaja, a saizvršilac je odgovoran za prekršaj u granicama svog
umišljaja ili nehata; c) s obzirom na prirodu prekršaja, način i okolnosti
pod kojima je pomaganje izvršeno, pomagač se može blaže kazniti.8
8
O ovom pitanju je bilo više reči napred u delu sadžaja o Radnji prekršaja.

Prekrsajno pravo

Recommended

Recommended

More Related Content

More from univerzitet u beogradu

More from univerzitet u beogradu (8)

Prekrsajno pravo