NISHTHA Module - 5th Health and Hygiene (Telugu)

1. పాఠశాలలో ఆరోగ్యం మరియు శ్రే యస్సు

2. ఆరోగ్యం మరియు శ్రే యస్సు
• ఆరోగ్యం అంటే భౌతిక, సామాజిక, ఉద్వేగ, మానసిక శ్రే యస్సు అన్నీ ఇమిడి
ఉంటాయి. కేవలం వ్యాధుల బారిన పడకండా ఉండడం మాత్రమ ే కాదు.
• శారీరక ఆరోగ్యం: ఇది జబ్బులనండి గాయాలనండి దూరంంగా ఉండే సిి తి. శారీరంక
ఆరోగాాన్నీ అవగాహన చేసకొనటక శారీరంక అభివృదిి , ద్వహదారుఢ్ాం, ఆరోగాం,
శుభ్ర మై న ఆహారంపు అలవ్యట్లు మొదలగునవి అవసరంం.
• సామాజిక ఆరోగ్యం: ఇత్రరం వాకు లతో కలుపుగోలు సామరంి ాం, ఒక జట్లు నందు
పన్నచేయుట, సంత్రృప్తి కరంమై న వాక్తు గత్ర సంబంధాలన నెలకొలుుట మొదలై నవి
దంట్లు ఇమిడి ఉంటాయి.
• ఉద్వేగ్పరమై న ఆరోగ్యం: ఒక వాక్తు త్రన ఉద్వేగాలన అదుపులో ఉంచుకొన్న,
ఉద్వేగాలన సరిగా న్నయస్ంతిమ ంచుకొన్న, త్రన భావనలన విజయస్వంత్రంగా
వాకు పరంచగలగడే ఉద్వేగపరంమై న ఆరోగాం.

3. ఆరోగ్యం మరియు శ్రే యస్సు
• మానసిక ఆరోగ్యం మరియు శ్రే యస్సు : "వాకు లు త్రమ వాక్తు గత్ర సామర్థ్ి ాలన
గురిు ంచుట, జీవిత్రంలోన్న సాధారంణ ఒతిి డిన్న త్రట్లు కొన శక్తు , పన్న ఉత్పుదకత్ర,
సాఫలాత్ర మరియు త్రన సమాజాన్నక్త ేలు చేయస్గలగడం" - WHO
• ఒత్తి డి: దన్నలో భ్యస్ం, అపర్థ్ధం, బాధ, సిగుు , న్నసుహాయస్త్ర, స్వేయస్ అపనమమకం,
గందరంగోళం, ఒంటరిత్రనం, విచారంం, కోపం ఇమిడి ఉంటాయి. ఈ సిి తి వాక్తు గత్రంగా
సవ్యళళన ఎదుర్కొనటలో లేదా సమసాలక పరిష్కొరంం కనగొనట యస్ందు
సానకూల దృకుథంన కలిగి ఉండుట లేదా సహాయస్ం పందు సిి తి.
• ఒక వాక్తు పాఠ్ాంశ విషయాలలో సరై న పర తిభ్ కనపరంచకపోవడం, అత్యాత్పుహంగా
ఉండడం, కోపం, అనచిత్ర పర వరంు న మొ|| దాేర్థ్ అత్రన ఒతిి డిలో ఉనీట్లు
గమన్నంచవచుు.

4. శారీరక ఆరోగ్యం మరియు అభివృద్ధి
జీవితంలోని వివిధ దశలలోని మార్పులు
శై శవం బాలాం కౌమారంం యస్వేనం వయోజనం

5. భారతద్వశంలోని పిలల ల ఆరోగ్యం
54%
బాలికలు
రంకు హీనత్ర
కలిగి
ఉన్నీరు
Source: WHO 2008; WHO 2009; WHO 2011, NFHS4, NCRB 2015, GATS 2016,
14 %
మానసిక
అన్నరోగాంతో
బాధపడుత్యనీ
వ్యరు
పర తిగంటక
ఒక విదాారిి
ఆత్రమహత్రా
చేసకంట్ల
న్నీరు
రంకు హీనత్ర
Perpetuates
intergenerati
onal cycle of
anemia
పగాక విన్నయోగం
వలు 30% NCDs
27 %
బాలికలు 18 సం|| లు
వయస్సక మంద్వ
వివ్యహం
చేసకంట్లన్నీరు
8%
యుకు వయస్సలో
గరంభదారంణ వలు
రుగమత్రలక
గురంవుత్యన్నీరు
12 %
హంసక
లోనవుత్యన్నీరు
24% బాలికలు త్రమ
జీవిత్రభాగసాేమితో
హంసక
గురంవుత్యన్నీరు
8-12%
పగాక విన్నయోగం &
ఆలొహాల్ సేవనం

6. పిలల లపై మదుపు ఎందుకు చేయాలి?
మూడింతల
పర యోజనం
• ప్తలు ల ఆరోగాం యొకొ
మరుగుదల
• భ్విషాత్ యువత్ర యొకొ
మరుగై న ఆరోగా పథాలన
ఏరంురంచడం
• మరుగై న భ్విషాత్ త్రర్థ్ల
యొకొ ఆరోగాం
సంవత్రుర్థ్న్నక్త పర తి ప్తలు వ్యన్నపై
USD 5.2
పట్లు బడి పట్టు నటు యిే
పదింత్రల సామాజిక, ఆరిి క
పర యోజన్నలు సిదిి సాి యి
సెకండరీ స్కొల్ విదాపై
చేసిన పట్లు బడిక్త 12
రట్లు ఆరిి క పర యోజన్నలు
కలుగుత్పయి
Source: Lancet, 2017

7. Themes

8. కేస్
సు డీస్

9. కేస్ స్ట డీ 1: వృద్ధి , పర్పగుదలలో తేడాలు
ర్థ్కేష్, మరియు మిహర్ పాఠశాల నండి కలిసి ఇంట్టక్త నడుసి న్నీరు.
అమామయి గొంత్యతో మాటాు డుత్యన్నీవన్న చెప్తు ర్థ్కేష్ మిహర్ న
వెక్తొరించడం పార రంంభించాడు. మిహర్ క మీసపుకట్లు ర్థ్లేదన్న ర్థ్కేష్
నవ్యేడు. "ననీ చూడు, నేన న్నజమై న మగాడిన్న న్న గొంత్య బలంగా ఉంది
మరియు న్న మఖం మగత్రనంతో ఉంది. న్నక మఖం పై జుట్లు చాలా ఉంది.
మా న్ననీ ననీ షేర్ అన్న ప్తలుసాి డు." అన్న ర్థ్కేష్ అనీ మాటలు
న్నజంగానే మిహర్ న ఇబుంది పటాు యి. త్రనత్రలిు ఇపుట్టకీ త్రనన "స్వేట్
బాయ్" అన్న ప్తలుసి ందన్న అత్రన గురుు చేసకన్నీడు. అత్రన ఇంట్టక్త వెళ్లు
త్రన త్రలిు తో "త్రన ఎందుక భినీంగా కన్నప్తసి న్నీన. త్రనలో ఏమై న్న ేడా
ఉందా?" అన్న అడగాలనకన్నీడు.

10. కేస్ స్ట డీ 2: స్మవయస్క బృందాల అనుకూల, పర త్తకూల పర భాలలు
ర్థ్జు పాఠశాలలో మరియు ఇంట్టవది కూడా ఎపుుడూ చదువుతూ
ఉండేవ్యడు. అత్రన ఎపుుడూ మంచి మారుొలు సాధంచేవ్యడు. అత్రన్నక్త
ఏవిధమై న పర ేాక అలవ్యట్లు , ఆసకు లు లేవు. అత్రన 9 వ త్రరంగతి కొత్రి
పాఠశాలలో చేరినపుడు జహీర్, మోతిలు మంచి మిత్యమ లు అయిన్నరు.
ఇరువురు మంచి క్తే కెట్ ఆటగాళ్లు .. ర్థ్జు వ్యరితో కలిసి ఆడటం మొదలుపట్టు
త్రనలో మంచి సిున్ బౌలర్ ఉన్నీడన్న గురిు ంచాడు. కాన్న పర సి త్రం త్రన
త్రలిు దండుర లు, ర్థ్జు ఎకొవ సమయస్ం ఆట సి లమలో గడుపుత్యన్నీడన్న,
దాన్నవలు చదువు పాడవుత్యందన్న ఆలోచిసి న్నీరు.

11. కేస్ స్ట డీ 3: మూస్పదద త్త - శరీర చితర ం
7 వ త్రరంగతి చదువుత్యనీ ష్కలిన్న మరియు ఆమ సేీహత్యలు పాఠశాల వ్యరిి కోత్రువ
కారంాకే మాన్నక్త సిది మవుత్యన్నీరు. వ్యరంందరూ చాలా ఉత్పుహంగా ఉన్నీరు. ష్కలిన్న
శాస్వి ీయస్ నృత్రాంలో, త్రన కాు స్ ేటు్ అన్నత్ర, ఫర్థ్ న్నటకంలో పాల్ు ంట్లన్నీరు. ఒకరోజు
అన్నత్ర మిగత్ప వ్యరిన్న ఎగత్పళ్ల చేస్కి " మీరు చాలా నలు గా ఉన్నీరు, మిమమలిీ సేు జిపై
చూడడాన్నక్త అదనపు లై ట్టంగ్ అవసరంమవుత్యంది" అనీది. ష్కలిన్న సమాధానం చెపులేదు.
ఫర్థ్ బాధపడుతూ ష్కలిన్నతో "నవుే బాగా డాను్ చేశావు, కాన్న నవుే ఫెయిర్ నెస్ కీే ం
వ్యడవెందుక ? వ్యడిే న్నక మంచి ఛాయస్ వసి ంది కదా! న్నక కొంత్ర లేత్ర రంంగు
ఉనీటు యిే సేు జిపై ఎంత్ర అందంగా కన్నప్తంచేదాన్నవో!" అన్న అనీది.
ష్కలిన్న చిరునవుే నవిే ఫర్థ్ న్న అభినందనక కృత్రజఞ త్రలు కాన్న న్న శరీరం ఛాయస్క నేన
సంతోషంగా ఉన్నీన. న్న టీచర్, నేన నృత్రా అభాాసం కోసం బాగా కషు పడుత్యన్నీం..
నేన
దృఢ్ చిత్రి ంతో ఉన్నీన. మా పర యస్త్రీం మీ శుభాశీసుల వలు నేన మంచి పర దరంశనన
ఇవేగలన" అన్న చెప్తుంది.

12. కేస్ స్ట డీ 4: స్నేహం - బెద్ధరింపు
సజిత్ మరియు మనోజ్ పాఠశాల గేట్ బయస్ట ఉనీ ష్కప్ నందు ఒక మ్యాజిక్
CDన్న కొంట్లన్నీరు. షర్థ్ద్ అన వాక్తు ఇంట్టక్త వెళ్తి ఉండడం గమన్నంచి, అత్రన్నన్న
CD కొనడాన్నక్త డబ్బుకోసం బెదిరిసాి రు. షర్థ్ద్ త్రనన త్రరుచుగా ఇలా చేస్కి
ఉండడం వలు డబ్బు ఇవేటాన్నక్త న్నర్థ్కరిసాి డు. దాదాపు సంవత్రురంకాలంగా ఇలా
బెదిరించి డబ్బు తీసకంట్లన్నీరు. కాన్న ఇది రు ఏన్నడూ డబ్బు తిరిగి ఇవేలేదు.
షర్థ్ద్ తిరంసొరించినపుడు ఈ ఇది రు అత్రన్నన్న పడవేసి అత్రన్న వది ఉనీ
డబ్బులాకొొన్న పరిగతిి న్నరు. షర్థ్ద్ త్రరంగతి ఉపాధాాయుడు ఇంట్టక్త వెళ్తి షర్థ్ద్
పడి ఉండడాన్నీ చూసి పై క్త లేపాడు. త్రర్థ్ేతి రోజు షర్థ్ద్ మిత్యమ డు ఆబిద్ (మొత్రి ం
సంఘటనక సాక్తి ) జరిగినదంత్ప ఉపాధాాయున్నక్త చెపుమన్న అన్నీడు. కాన్న షర్థ్ద్
ఉపాధాాయున్నక్త చెపుడాన్నక్త సంకోచించాడు కాన్న, త్రనక తోడుగా ఆబిద్ వసాి నన్న
చెపుడంతో ఉపాధాాయున్న గదిక్త ర్థ్వడాన్నక్త అంగీకరించాడు.

13. మూల్యంకనం / పర త్తస్ుందనలకు పర శేలు
 మన శరీరంంలో వచేు మారుులన్నీ సహజమై నవేన్న ? సాధారంణేన్న ?
ఆరోగాకరంమై నవేన్న ?
 ప్తలు లలో పర తివ్యరిలో శారీరంక మారుులు ఒకేసారి వసాి యా?
 మనలో జరిగే కొన్నీ మారుులన మనం పర భావిత్రం చేయస్గలమ,
కొన్నీసారుు మనలో జరిగే మారుులు మనచేత్యల్ు ఉండవు.
 త్రమ సమ వయస్సొలతో భినీంగా కన్నప్తంచినపుడు కొన్నీ సారుు ప్తలు లు
ఒతిి డిక్త లోనవుత్పరు.
 పరుగుదల గురించిన పక్షపాత్రధోరంణలన, మ్యసధోరంణలన గురించి
చరిుంచాలి.
 ఈ పక్షపాత్రం, పట్టు ంచుకోకండా ఉండే ధోరంణుల వలు కొన్నీసారుు
శారీరంకవృదిి న్న వేగవంత్రం చేసే హామీలు ఇచేు హాన్నకరం,
న్నషుీయోజనకరంమై న వ్యణిజా ఉత్రుత్యి ల వ్యట్ట పటు ఆకరిి త్యలవుత్పరు.

14.  ప్తలు లు పది వ్యరిన్న చూసి నేరుుకంటారు కావున భావవాకీు కరంణలో పది వ్యరు
ఆరోగాకరంంగా, న్నజాయితీపరంంగా, తెలివిపరంంగా, ఆదరంశవంత్రమై న మార్థ్ు లలో
వాకు పరంచడం చాలా మఖాం.
 శారీరంక సందరంాం, రూపం గురించిన ఆందోళనలన, ఆత్రమన్యానత్రలన గురించి
ప్తలు లతో చరిుంచి దృఢ్చిత్రి ంతో ఉండేటట్లు చేయాలి.
 ప్తలు లు త్రమ ఆలోచనలు, సుషు మై న భావవాకీు కరంణ, న్నజాయితీన్న, గౌరంవ
భావనలన త్రకొవ చేసకోకండా లేదా ఇత్రరంలన త్రకొవ చూడకండా
ఉండునట్లు చూడాలి.
 సమ వయస్సొల సంబంధాలు సానకూల మరియు పర తికూల పర భావ్యలు కలిగి
ఉంటాయి.
 సానకూల సంబంధాలన కొనసాగించడాన్నక్త ఆత్రమవిశాేసం, దృఢ్త్రేం
మఖామై నవి.
 ప్తలు లు, త్రలిు దండుర లు మరియు ఉపాధాాయులు పరంసురంం ఎకొవగా కలుస్కి ,
ప్తలు ల సమసాలు చరిుస్కి ఒకరినొకరు సకే మంగా అరంి ం చేసకోవ్యలి.

15. శారీరక దృఢతేం

16. శారీరక దృఢతేం
• శారీరంక దృఢ్త్రేం అనేది దై నందిన శే మన అలసట లేకండా
చేయస్గలిగే సామరంి ాంగా కూడా పరిగణించవచుు.
• ఆరోగాంగా ఉండడాన్నక్త పర తివ్యరిక్త శారీరంక కృత్పాలు ఉండాలి.
 ఆటలు, కీే డలు ఆడడం
 యోగా
 ఆరోగాకరంమై న శుభ్ర మై న ఆహారంపు అలవ్యట్లు అవసరంం

17. శారీరక దృఢతేంనందు ఇమిడి ఉనే అంశాలు
 బలం : ఇది పర తిఘటనన అధగమించటాన్నక్త లేదా పర తిఘటనక వాతికంకంగా పన్న చేసే కండర్థ్ల
సామరంి ాంగా న్నరంేచించవచుు. పుష్ - అప్ లు, సాు ండింగ్, బార డ్ - జంప్ లు బలాన్నీ అభివృదిి
చేయస్డంలో దోహదపడత్పయి.
• వేగ్ం : దన్నన్న కదలికల కంట్ల దాేర్థ్ కొలుసాి రు. వేగం అంటే ప్తలు లు సాధామై నంత్ర త్రకొవ
సమయస్ంలో ఒక్ న్నరిి షు దూర్థ్న్నీ పరిగేి సామరంి ాం. ఉదాహరంణక సాధారంణ ఉపరిత్రలం పై 20-50
మీటరుు పరిగత్రి డాన్నక్త ఎంత్ర సమయస్ం పడుత్యంది.
• ఓర్పు : బాగా అలసటగా ఉనీ సమయస్ంలో ఎకొవ కాలం కదలికలు చేయస్గల సామరంి ాం అన్న
న్నరంేచించారు.
• స్రళతేం / వశయత : ఇది ఎకొవ వ్యాప్తి తో కదలికన పర దరిశంచే సామరంి ాంగా న్నరంేచించారు..
మరో మాటలో చెపాులంటే ఇది ఒక న్నరిి షు అవయస్వం చుట్టు సాధామయ్యా కదలికల శ్రేణిగా
న్నరంేచించారు. ఇది శరీరంం మొత్పి న్నక్త కూడా వరిు సి ంది. కూర్కునట, చేరుకొనట అనే పరీక్ష ఈ
సరంళత్రేం అభివృదిి చేయస్డాన్నక్త తోడుడుత్యంది.
• చుర్పకుదనం: దన్నన్న ఎకొవ వ్యాప్తి తో కదలికన పర దరిశంచే సామరంి ాంగా న్నరంేచించారు.
విదాారుి ల చురుకదన్నన్నీ త్రన్నఖీచేయస్డాన్నక్త 4×10 మీటరంు షట్టల్ రంన్ పరీక్షన
న్నరంేహంచవచుు.

18. శారీరంక దృఢ్త్రేం - కృత్పాలు

19. తరగ్త్త అంతరగ త కృత్యయలు:
బలు ల క్తంద పాకటం
ఒక వసి వు సహాయస్ంతో 'సమత్యలాం అభ్ాసించుట'
ఎగికం ఆట ( జంప్తంగ్ జాకు్ )
నృత్రాం
యోగా
-----------------
-----------------
తరగ్త్త వెలుపలి కృత్యయలు:
న్నచెున ఎకొట
ఒక పర ద్వశం నండి మర్కక పర ద్వశాన్నక్త నడుచుట, ఎగురుట, పార కట
అడడ ంకల మధాలో జిగ్-జాగ్ పరుగు
వివిధ రంకాల వసి వుల మీదగా దూకట

20. స్రియై న భంగిమను అభివృద్ధి చేయుట
• కూర్కున భ్ంగిమ: పాదాలు నేలపై సమంగా ఉండాలి మధా దూరంం
సకరంాంగా ఉండాలి. మధా దూరంం సకరంాంగా ఉండాలి. కరీు వెనక
భాగమనక జరిగి ఈ చిత్రమ ంలో చూప్తన విధంగా కూరోువ్యలి.

21. నిల్చొనే భంగిమ

22. ఆటలు మరియు క్రే డలు

23. స్ంపూరణ ఆరోగ్యయనికి యోగ్య

24. యోగా
• యస్మ, న్నయస్మ, ఆసన, పార ణాయామ, పర త్రాహరం, క్తే యస్, మదర ,
బంధ, ధారంణ, ధాాన మొదలగు అన్నీరంకాల అభాాసాలు కలిసి
యోగా గా పరిగణించబడుత్యంది.
• యమలోన్న 5 స్కత్పమ లు: అహంస, సత్రాం, అసేి యస్ం, బర హమచరంాం,
అపరిగే హం.
• నియమ లోన్న స్కత్పమ లు : శౌచం (శుభ్ర త్ర); సంతోషం; త్రపసు;
సాేధాాయస్ం, ఈశేరం పర ణిదానం
• కిే య -నేతి, ధౌతి , బసిి , త్పమ టక, నౌలి మరియు కపాలభాతి .

25. యోగమదార సన
ధనర్థ్సన
భుజంగాసన
అరంి హలాసన

26. యోగ్యభయస్నాలు
• పార ణాయామ: అనలోమ వినలోమ ,
• కిే య : కపాలభాతి మరియు త్రమ టక్

27. యోగ్యభాయస్నానికి సాధారణ సూచనలు
• ఎకొవ వరంక ఆసన్నలు, పార ణాయామం, క్తే యస్లు, ఖాళీ లేదా త్రకొవ
ఆహారంం తీసకనీ కడుపుతో చేయాలి.
• యోగాభాాసాన్నన్నక్త పార త్రః కాల సమయస్ం సరి అయినది. కాన్న
భోజన్ననంత్రరంం ౩ గం|| త్రర్థ్ేత్ర సాయస్ంత్రమ వేళలోు కూడా చేయస్వచుు.
• యోగాన తందరంలో ఉనీపుడు, అలసటగా ఉనీపుడు చేయస్కూడదు.
• చకొట్ట గాలి, వెలుత్యరు, శుభ్ర త్ర మరియు పర శాంత్రంగా ఉనీ పర ద్వశాన్నీ
యోగాభ్ాసం కోసం ఎంప్తక చేసకోవ్యలి.
• యోగాన మాాట్ పై గాన్న, తివ్యచీ పై గాన్న చేయాలి.
• యోగాభాాసన్నన్నక్త మందు సాీనం చేయస్డం ఉత్రి మం.

28. ఆరోగ్యకరమై న ఆహారపు అలలట్లల - శుభర త

29. ఆరోగ్యకరమై న ఆహారపు అలలట్లల - శుభర త
• న్నదానంగా తినటం, సరిగా నమలటం
• తినే సమయస్ంలో దూరందరిశన్న చూడడం లేదా చదవడం చేయస్ర్థ్దు.
• అన్నీరంకాలై న ఆహారంపు విలువలతో సరియై న పోషక విలువల న్నషుతిి తో
కూడిన సమత్యలా ఆహారంం తీసకోవడం మంచిది.
• ఆహార్థ్న్నీ మిత్రమై న న్నషుతిి లో మరియు కే మమై న వావధులోు
తీసకోవ్యలి.
• ఎపుుడూ కూడా ఆహారంం తినడం మాన్నవేయస్కూడదు. లేదా అతిగా
తినకూడదు.
• పర తిరోజు సరిపడినట్లవంట్ట న్నట్టన్న (రోజుక 8 నండి 10 గాు సలు)
తీసకోవ్యలి.

30. ఆరోగ్యకరమై న అలలట్లల
• టాయిలట్ క వెళ్లు వచిున వెంటనే చేత్యలన సబ్బుతో మరియు న్నట్టతో
శుభ్ర ం చేసకోవడం.
• దంత్పలన రోజుక రండుసారుు శుభ్ర పరంచుకోవడం.
• పర తిరోజు సాీనం చేయస్డం.
• చేత్యలక, కాళు క ఉనీ గోళు న కతిి రించుకోవడం.
• మఖం కడిగేటపుుడు కళ్లు శుభ్ర ం చేసకోవడం.
• దగేు టపుడు నోట్టక్త ఏదై న్న అడుడ పట్లు కోవడం.
• త్యేమటపుడు త్రలపకొక తిపుుట లేదా నోట్టక్త ఏదై న్న అడుడ
పట్లు కోవడం.
• శుభ్ర మై న దుసి లు ధరించడం.
• భోజనం చేసిన త్రర్థ్ేత్ర నోట్టన్న శుభ్ర ంగా కడుకోొవడం.
• టాయిలట్ ఉపయోగించిన త్రర్థ్ేత్ర న్నరు వదులుట / కొట్లు ట.
• గోళ్లు కొరంకకండా ఉండడం.
• మకొలో వేళ్లు పట్లు కోకపోవడం.
• పర తిరోజు త్రల దువుేకోవడం.
• పరిసర్థ్లన పరిశుభ్ర ంగా ఉంచుకోవడం.

32. భావోద్వేగ్ శ్రే యస్సు - మానసిక ఆరోగ్యం
భావోద్వేగ్ములు
స్ంతోషం సిగుు ఆశురంాపోవు భ్యస్ం
కోపం ఆనందం ఆందోళన క్తు షు మై న
స్ం బాధ కంగారు ఆశాజనకమై న
ప్రర మ అస్కయస్ ఒతిి డి అపర్థ్ధం
ఆత్రర త విచారంం చికాగు వెరిే
నిరాశ గరంేం విసగు కలత్రచెందు

33. భావోద్వేగ్యలు
• భ్యస్ం – మనక వేడిగా అన్నప్తంచుట, చెమటపటు టం,
త్రలనొప్తు ర్థ్వటంతో మొదలవుత్యంది.
• సంతోషం – మనక శక్తు న్నచిునట్లు గా ఉంట్లంది. మన శరీరంం
ేలిక పడడ ట్లు గా ఉంట్లంది.
• విచారంం - మనం న్నరంస పడినట్లు గా ఉంట్లంది
• ఆత్యమ త్ర - మన హృదయస్ం వేగంగా కొట్లు కోవచుు.
• భ్యస్ం – మనక చెమట పటు వచుు. చరంమంపై రోమాలు
న్నకొబొడుచుకనీట్లు గా అన్నప్తంచవచుు.

34. నా సంత బల్లు – ‘నేను కలిగి ఉనాేను, నేను
ఉనాేను, నేను చేయగ్లను ’

35. కృతయం : వివిధ రకాల పరిసిి త్రలోల ఒక వయకిి
పర వరిి ంచే విధం గురించి రోల్ ప్రల
 న్న తోట్ట మిత్యమ డు న్న గురించి మీ త్రరంగతి ఉపాధాాయుడిక్త త్రపుుడు
ఫిర్థ్ాదు చేసాి డు.
 ఇంట్టవది ఒక సమసా ఉనీపుడు న్న ఆతీమయస్ సేీహత్యడు న్ననీ
కలవడాన్నక్త వచాుడు.
 పాఠశాలలో ఒక విషయస్ం నందు మీరు సరిగా ర్థ్ణించలేదు.
 ఏ కారంణం లేకండా మీ త్రండిర న్ననీ తిటాు డు.
• మీ జట్లు అంత్రరం పాఠశాలల కీే డా పోటీలలో విజయస్ం సాధంచింది.

36. వివిధ రకాల పరిసిి త్రలోల ఒక వయకిి పర వరిి ంచే విధం
 మనం వివిధరంకాల పరిసిి త్యలలో అనకూల ఉద్వేగాల నండి పర తికూల ఉద్వేగాలన
అనభ్వించడం జరుగుత్యంది. ఉదా: సంతోషం, సంత్రృప్తి , విచారంం, కోపం, న్నర్థ్శ,
ఒతిి డి.
• ఇవి మన చుట్టు ఉనీ వాకు ల వలు మరింత్ర బలోపేత్రమవుత్పయి.
• ఈ ఉద్వేగాలన వాకు పరంచటం చాలా అవసరంం.
• ఒతిి డి మరియు కోపం అన భావోద్వేగాలన అదుపు చేయస్వచుు, త్రగిు ంచవచుు,
న్నయస్ంతిమ ంచుకోవచుు అన విషయాన్నీ గురిు ంచటం చాలా మఖాం.
• త్రనన త్పన ఇత్రరులతో పోలుుకొనట కంటే మనం మన సేంత్ర విషయాలతో పోటీ
పడడం దాేర్థ్ మన సేంత్ర పన్నతీరు / పర వరంు నన కే మంగా మారుుకోవచుు.
• ఆరోగాకరంమై న పర తిచరంాలపై చరంున పార రంంభించడం.

37. పర తికూల భావోద్వేగాలన ఎదుర్కొనేందుక :
• ఒతిి డిగా ఉనీపుడు దరంఘ శాేస తీసకోవడం.
• ఏదై న్న కీే డన ఆడడం, మట్లు ఎకొట, దిగటం, వీట్టన్న కోపంగా ఉనీపుుడు చేయస్వచుు.
• ధాానం లేదా దరంఘ శాేస తీసకోవడం.
• ఆ సన్నీవేశాన్నీ వదిలివేయస్డం.
• మీ భావనలన మీరు నమిమనవ్యరితో ఆ సంఘటనతో పర త్రాక్షంగా పాల్ు నన్నవ్యరితో మాటాు డడం.
• మీక ఇషు మై న సంగీత్పన్నీ వినడం.
• వ్యాయామం లేదా ఏదో ఒక శారీరంక పన్నచేయస్డం.
• మీరు కోపంగా ఉనీ వాక్తు క్త ఒక లేఖ ర్థ్సి దాన్నన్న చించివేయస్డం.
• ఒక త్రమాష్క చిత్పమ న్నీ చూడడం.
• మీక ఇషు మై న పన్న / అలవ్యట్లతో సమయాన్నీ వెచిుంచడం.
• ఏదై న్న సృజన్నత్రమకంగా చేయస్డం
• ఇత్రరులక సహాయస్పడడం

38. పాఠశాలలోల భదర త మరియు రక్షణ

39. రోడ్దద భదర తకోస్ం, పర త్త విదాయరిథి ...
 రంహదారి స్కచికల గురించి అవగాహన
 ఆగండి, చూడండి త్రర్థ్ేత్ర దాటండి అనే స్కచనలన పాట్టంచడం.
 దృష్టు కేందర కరించడం - వినడం.
 రంహదారులపై పరిగత్రి కండుట
 పాదచారుల బాటలపై అవగాహన కలిగిఉండుట.
 పాదచారుల మరియు కూడలి రోడుు దాట్లటపై అవగాహన.
 వ్యహనం నండి చేత్యలు బయస్టపటు కండడం
 రోడుడ వంపుల వది రోడ్ న దాటకండడం

41. హంస్ మరియు వేధంపు

42. హంస్ మరియు వేధంపు
• వేధంపు అనేది శారీరంక, మానసిక, ఆరిి క మరియు లై ంగిక రూపంలో
ఉండవచుు.
• కలం, సామాజిక ఆరిి క సాి యి, విదాాసాి యి, పటు ణ - గాే మీణ
మొదలయిన వ్యట్టతో సంబంధం లేకండా అన్నీ రంకాల పర జలు
హంస మరియు వేధంపులక గురంవుత్యన్నీరు.
• బాలురు మరియు బాలికలు ఇది రూ కూడా లై ంగిక వేధంపులక
గురికావచుు.

43. పిలల లపై వేధంపుల నివేద్ధక, MoWCD 2007
 ఈ మధాకాలంలో భారంత్ర ద్వశ జాతీయస్సాి యిలో జరిప్తన సకంేలో 13
ర్థ్ష్కు ీలక చెందిన 12,447 విదాారుి లు పాల్ు న్నీరు.
• 50% ప్తలు లు ఏదో ఒక రూపంలో లై ంగిక వేధంపునక గురంవుత్యన్నీరు.
• 53 % బాధత్యలు బాలుకం.
• చాలా సందర్థ్భలలో నేరంసి డు బాధత్యలయొకొ దగు రి బంధువులు,
కట్లంబసేీహత్యడు, అధకారి కావడం వలు బాధత్యడు త్రనక జరిగిన
అన్నాయాన్నీ కాన్న నేరంసి న్న గురించి ఇత్రరులక చెపులేకపోత్యన్నీడు.
అందువలు చాలా సందర్థ్భలలో లై ంగిక వేధంపులు, హంస అనేది
న్నవేదించబడదు.

44. Protection of children from Sexual
Offences
(POCSO) Act 2012

45. హంస్ మరియు వేధంపు
• పర తి ఒకొరు హంస క గురి అయినపుడు సహాయస్ం కోసం న్నవేదించాలి.
మౌనంగా ఉండడం అనేది పరిసిి త్యలన ఇంకా అధాేనీం చేసాి యి.
• మనక ఇలాంట్ట సందర్థ్భలలో సహాయస్ం చేయస్డాన్నక్త చాలమంది, వివిధ
రంకాల్ సేవలు మరియు సంసి లు ఉన్నీయి. అందరూ కలిసి కట్లు గా ఇలాంట్ట
పరిసిి త్యలన ఎదురోొవ్యలి.
• ఒక విషయాన్నీ 'కాదు' అనీది సుషు ంగా చెపాులి. మీరు "లేదు, కాదు" అన్న
గట్టు గా చెపుటం ఇబుందిగా అన్నప్తసేి “No” – start thinking “No,
Thinking NO” –
• చుట్లు పకొల ఎకొవ మంది ఉనీ సరంక్తి త్రమై న పర ద్వశాన్నక్త వెళు డం. ఆన్ లై న్
లో బెదిరింపులక గురంవుత్యంటే ఆఫ్ లై న్ లోక్త వెళు డం.

46. కృతయం : కిేజ్ హంస్కు స్ంబంధంచినదయితే Y - లేకోతతే N
త్రండిర త్రన కమారున్నక్త చదువులో సహాయస్ం చేసాి డు
ర్థ్మన్ ఇంట్టపన్నలో త్రపుు చేసినటు యిే త్రన ఉపాధాాయుడు 'వెధవ' అన్న
తిడత్పరు.
ఆడుత్యనీపుడు ఒక పది ప్తలు వ్యడు చినీ ప్తలు వ్యన్నీ తోయస్డం.
త్రరంగతిలోన్న బాలికలు కోమల్ న్న పట్టు గా ఉనీదన్న ఎగత్పళ్ల చేసాి రు.
త్రలిు త్రన కూత్యరు త్రయారంవేడంలో సహాయస్ం చేసి ంది.
బాలికలన చూడగానే బాలురు ఈల వేయస్డం పార రంంభించారు.
సోన త్రన పుసి కం చింపుకందన్న వ్యళు అమమ కొట్టు ంది.
బాలుడు / బాలిక క త్రన పక్తొంట్ట వ్యరు త్రనన మట్లు కనే విధానం నచులేదు.
అలీ బాలికలన కామంట్ చేయస్డం లేదన్న రోహన్ ఎగత్పళ్ల చేశాడు.
ఒక వయోజన వాక్తు అసభ్ాకరంమై న చిత్పమ లన ప్తలు లక చూపటు డం.
ఇంట్ట పనలలో సహాయస్ం చేసి న్నీడన్న రూపేష్ న పరుగువ్యరు ఎగత్పళ్ల చేసాి రు.
జేము్ న్న ట్టాటర్ అసహజంగా త్పకత్పడు.
ర్థ్బరంు ్ మరియు మీన్న కలిసి ఖో - ఖో ఆడత్పరు.

48. ఇంటర్నేట్, గ్యడ్జె ట్ మరియు మీడియా స్సరకిి త
ఉపయోగ్ం

49. స్మ
యం
కృతయం ఈ స్మయంలో
ఉపయోగించే
మీడియా / గ్యడ్జె ట్
ఈ మీడియా / గ్యడ్జె ట్ పై
ఉనే స్మయం
a.m
6.00 - 7.00 న్నదర నంచి లేవడం
వ్యర్థ్ు పతిమ క
7.00 - 7.30
a.m

50. Core Life Skills
స్వేయస్ అవగాహన
స్వేయస్ అవగాయస్న అనగా స్వేయస్ గురిు ంపు, త్రనయొకొ సేభావం,బలాలు మరియు అభివృదిి
సంబంధ అంశాలు, పార ధానాత్రలు, నమమకాలు మరియు విలువలు.
సమసాా పరిష్కొరంం
సమసాలన / సవ్యళు న ఎదుర్కొనే పరిషొరించే సామరంి ాం, ఒకవేళ పరిషొరించలేకపోే అది
ఒతిి డిక్త దారి తీయస్వచుు.
న్నరంణ యస్ం తీసకోవడం
ఇపుట్టకే ఉనీ ఎంప్తకలన అంచన్న వేయస్గల సామరంి ాం, న్నర్థ్మణాత్రమక న్నరంణ యాలక
చేరుకోవడం మరియు త్రగిన చరంాలు తీసకోవడం.
క్తు షు మై న న్నరంణ యస్ం
బహుళ కోణాల నండి వచిున సమాచారంం మరియు అనభ్వ్యలన విశ్రుష్టంచే
సామరంి ాం మరియు న్నష్కుక్తి కంగా మ్యలాాంకనం చేయస్డం
సృజన్నత్రమక ఆలోచన
పట్టమ, వశాత్ర, వ్యసి వికత్ర మరియు విసి రంణతో కూడిన కొత్రి మారంు ంలో పనలన చూడడం
మరియు పనలన చేయస్డం
ఒక వాక్తు ఉనీ పరిసిి త్యలు తెలియస్నపుట్టకీ, ఒక వాక్తు క్త జీవిత్రం అంటే ఏమిట్ల అరంి ం చేసకోగల
సామరంి ాంసానభూతి
ఒకరి సేంత్ర భావోద్వేగాలన, అలాగే ఇత్రరుల భావ్యలన మరియు పర వరంు నపై వ్యరి
పర భావ్యన్నీ గురిు ంచే సామరంి ాం. ఒకరి భావోద్వేగాలన పరంావేక్తి ంచడాన్నక్త మరియు
న్నరంేహంచడాన్నక్త / న్నయస్ంతిమ ంచడాన్నక్త అంత్రరంు త్ర న్నయస్ంత్రమ ణ సామర్థ్ి ాన్నీ కూడా కలిగి
ఉంట్లంది.
వాకు ల మధా
పర భావంత్రమై న సమాచారం
నెై పుణాం
చుట్లు పకొల వాకు లతో సానకూల సంబంధం కలిగి ఉండటాన్నక్త నెై పుణాాలు. విభినీ
పరిసిి త్యలలో సాంసొృతికంగా త్రగిన మార్థ్ు లోు మాటలతో మరియు మాటలు
లేకండా వాకీు కరించే సామరంి ాం.
భావోద్వేగాల న్నయస్ంత్రమ ణ

51. జీవన నై పుణాయలు
విదాయర్పథి లు
ఉపాధాయయులు

52. ACTIVITIES
1. పర శీల పట్టు
2. న్నటకం
3.
5. చరంు
6. కేస్ సు డీస్
7. క్తేజ్ పోటీలు
బృంద చరంులు

54. ధనావ్యదమలు