Osnovni informatički pojmovi

1. mjerne jedinice
ikone, prozori, diskovi
mape, datoteke
prečaci
Osnovni informatički pojmovi
Davor Budimir dipl. ing

2. 2
Mjerne jedinice u informatici
➢ Brzina (frekvencija) rada procesora: Hz (Herc)
– koriste se MHz (1.000.000 Hz)
GHz (1.000.000.000 Hz)
➢ Količina memorije: b (bit), B (bajt)
– 1 bajt = 8 bitova
➢ Brzina prijenosa podataka: bps (bitova u sekundi)
➢ T-com 4Mbit/sec download, 256 kbit/sec upload
➢ B.net 25Mbps / 1,5 Mbps

3. 3
Veličina datoteka
prečac (1kB)
kraći tekst u Wordu (30-50kB)
Fotografija .jpg (500kB-5MB)
MP3 pjesma od 2 do 20 minuta (3-15MB)
Nesažeta pjesma CD kvalitete od oko 5 minuta (30-50MB)
Nesažeti video od 5 minuta (100-200MB)

4. Ikone na radnoj površini
• Osnovne ikone operacijskog sustava Windows:
My Documents My Computer Recycle Bin
1. Ikone mapa
2. Ikone programa
3. Ikone dokumenata
4. Ikone prečica
1 2
43

5. Rad sa ikonama
• Označavanje ikona:
– klik
– Shift + klik (ikone u nizu)
– Ctrl + klik (ikone napreskokce)
• Premještanje ikona:
– Cut + Paste
– Mišem (“povuci i spusti”)
• Kopiranje ikona:
– Copy + Paste
– Mišem (Ctrl + ”povuci i spusti”)
• Brisanje ikona:
– Tipkom Delete (u Recycle Bin)
– Tipkama Shift + Delete (trajno)
Isti se postupci primjenjuju i u radu s mapama i datotekama!

6. Veličina i položaj prozora
• Pomicanje prozora mišem povlačenjem za naslovnu traku
• Promjena veličine prozora mišem povlačenjem prozora za rub ili
ugao
Kontrole za rad s prozorom

7. Organizacija podataka na diskovima
• diskovi – uređaji za pohranu podataka
• na diskovima podatke pohranjujemo u datotekama
• zbog preglednosti datoteke razvrstavamo po mapama
• svaki disk ima osnovnu ili korijensku mapu u kojoj se nalaze
sve ostale mape i datoteke
• mapa zauzima minimalan prostor na disku
• unutar jedne mape mogu se osim datoteka nalaziti i druge
mape (podmape)

8. Vrste i označavanje diskova
• Vrste diskova:
– tvrdi disk
– CD
– DVD
– memory stick
– disketa
– memorijske kartice
• Diskovi se označavaju velikim slovima engleske
abecede i dvotočkom:
A: - disketa
C: - tvrdi disk
D:, E:,… - ostali diskovi

10. Otvaranje mapa, dokumenata i datoteka,
pokretanje programa
• Dvostruki klik na ikonu na Desktopu
(ili klik + Enter)
• Klik na naziv programa u programskoj traci
• Dvostruki klik na ikonu u odgovarajućoj mapi
(ili klik + Enter)

11. • File → New Folder (Nova mapa)
• Treba paziti da bude otvorena mapa u kojoj
želimo stvoriti podmapu
• Klik na znak + (trokut Win 7) ili znak – širi ili
skuplja odgovarajuću granu mapa
Stvaranje mapa i podmapa

12. • File → Rename
• Klik na ikonu, klik na polje s imenom,
promjena imena
Preimenovanje mapa i podmapa

13. • Pojedinačno označavanje - klikom
• Označavanje neprekinutog niza – klikom na
prvu datoteku u nizu i klikom na zadnju uz
pritisnutu tipku Shift
• Označavanje napreskok – Ctrl + klik
Označavanje datoteka

14. • brisanje:
– Delete (Recycle Bin)
– Shift + Delete (trajno)
• premještanje i kopiranje:
– povlačenje mišem (uz pritisnutu tipku Ctrl za
kopiranje ili Shift za premještanje)
– Cut, Copy, Paste (Izreži, Kopiraj, Zalijepi)
• Cut i Paste za premještanje
• Copy i Paste za kopiranje
Brisanje, premještanje i kopiranje datoteka

15. Cut, Copy, Paste (Izreži, Kopiraj, Zalijepi)
Brisanje, premještanje i kopiranje datoteka

16. • Recycle Bin
– Delete – trajno brisanje označenih mapa i
datoteka
– Empty Recycle Bin – pražnjenje koša (mijenja se
izgled ikone!)
– Restore – vraća označene mape i datoteke na
izvornu lokaciju
Brisanje, premještanje i kopiranje datoteka

17. • Izabrati među pogledima (Views) detalje (Details)
• Klikom na naslov stupca sortirati datoteke silaznim redoslijedom (A-
Z, manje ka većem, starije ka novijem)
– Name (prema imenu)
– Size (prema veličini)
– Type (prema vrsti)
– Date modified (prema datumu zadnje promjene)
• Drugi klik na naslov stupca sortira datoteke uzlaznim redoslijedom
(Z-A, veće ka manjem, novije ka starijem)
• Windows 7 - umjesto A-Z Ascending, Descending
Sortiranje datoteka

18. • Svojstva se mogu pregledavati desnim klikom miša i odabirom
opcije Properties iz brzog izbornika
• Osnovna svojstva mapa:
– lokacija
– datum nastanka
– broj datoteka u mapi
– broj podmapa u mapi
– veličina sadržaja mape
• Osnovna svojstva datoteka:
– lokacija
– veličina
– datum stvaranja
– datum zadnje promjene
– datum zadnjeg pristupa
Svojstva (obilježja) mapa i datoteka

19. • Mape i datoteke koriste i neke atribute:
– Read-only (samo za čitanje)
– Hidden (skrivena)
• Atribut se mijenja postavljanjem ili brisanjem kvačice
u polju ispred naziva atributa
Svojstva (obilježja) mapa i datoteka

20. • Ekstenzije se uobičajeno sastoje od tri znaka i točkom su
odijeljene od osnovnog dijela imena datoteke.
• Ekstenzija određuje vrstu (tip) datoteke – programske,
tekstualne, grafičke, glazbene, itd.
• Ekstenziju je važno upisivati jer pomoću ekstenzije operacijski
sustav pridružuje datoteci odgovarajući program za njeno
pokretanje.
Vrste datoteka (ekstenzije)
• OPREZ!
– Neki programi sami dodjeljuju ekstenzije pa ih nije potrebno upisivati
(možemo dobiti “dvostruke” ekstenzije)
– U windowsima prikaz poznatih ekstenzija može biti isključen, pa tada
kod većine datoteka vidimo samo glavni dio imena.

21. Vrste datoteka (ekstenzije)
Ekstenzija Tip datoteke
EXE, COM program
HLP datoteka pomoći (help)
TXT obična tekst datoteka
DOC tekst u Wordu
XLS proračunska tablica u Excelu
PPT prezentacija u Powerpointu
MDB baza podataka u Accessu

22. Ekstenzija Tip datoteke
BMP, WMF,
TIF, GIF,
JPG (JPEG)
grafičke datoteke (fotografije, slike, crteži)
WAV, MID,
WMA, MP3 zvučne datoteke
AVI, MOV,
MPG (MPEG)
video datoteke
HTM (HTML) web stranica
ZIP, RAR komprimirane (sažete) datoteke
Vrste datoteka (ekstenzije)

23. • Ubrzavaju pokretanje nekog programa ili otvaranje
dokumenta
• Prečac pamti put do željene datoteke
• Brisanjem prečaca ne brišemo datoteku do koje
prečac vodi
• Prečac se stvara na jedan od sljedećih načina:
– File → New → Shortcut
– Desni klik, Create Shortcut
– Ikona prečaca ima strelicu u donjem lijevom uglu npr:
Prečaci

24. OS Windows 7/10
Tipkovnički prečaci

25. OS Windows – tipkovnički prečaci
CTRL+A
Označavanje svih objekata u oknu/prozoru
CTRL+C
Kopiranje
CTRL+V
Lijepljenje
CTRL+X
Izrezivanje
CTRL+Z
Poništavanje zadnje radnje

26. OS Windows – tipkovnički prečaci
ALT+F4
Zatvaranje trenutačnoga prozora
ALT+slovo
Prikaz odgovarajućeg izbornika (u nazivu ima podcrtano slovo)
ALT+TAB
Kružno premještanje na sljedeći otvoreni prozor
SHIFT+kursorska tipka
Redom skupno označavanje objekata
CTRL+kursorska tipka
Označavanje pojedinačnih objekata
SHIFT+DELETE
Trenutačno brisanje označenog objekta bez slanja u Koš za smeće

27. OS Windows – tipkovnički prečaci
 Otvaranje/zatvaranje izbornika Start
+M Minimiziranje trenutačno otvorenih prozora (ne vrijedi za dijaloške
okvire)
+D Minimiziranje svih prozora i prikaz radne površine
+E Windows Explorer
+F Search... (Traženje mapa i dokumenata)