Tijdens Viot 2014 in Leuven (conferentie over taalbeheersingsonderzoek) gaf ik deze lezing over een corpusanalyse (kwantitatief en kwalitatief) van recensies geschreven door professionele schrijvers versus amateurschrijvers. Een deel van deze studie wordt ook besproken in mijn proefschrift, te verschijnen in 2015: Intens krachtig. Stilistische intensiveerders in evaluatieve teksten.

1. T A A L I N T E N S I V E E R D E R S I N P R O F E S S I O N E L E
E N A M A T E U R R E C E N S I E S
V I O T 2 0 1 4
Een mager scenario, zoutloze
grappen en driedubbel en dwars
uitgemolken clichés
Christine Liebrecht, Lettica Hustinx, Margot van Mulken en Peter Jan Schellens
Universiteit van Amsterdam – Radboud Universiteit Nijmegen
1

2. Inleiding
2

3. Inleiding
3
Gooische vrouwen 2 is op vrijwel alle vlakken beter dan de
eerste film. Maar wat vooral opvalt is dat te midden van
de vet aangezette satire genoeg ruimte is gevonden voor
oprecht drama, met de menselijke aftakeling als
belangrijkste thema.
Dat komt vooral tot uiting in de raamvertelling waarin de
film is gegoten. Gooische vrouwen 2 opent en eindigt in de
nabije toekomst, waarin de vriendinnen oud, grijs en
voornamelijk op elkaar aangewezen zijn. Een bitterzoet
beeld dat de kijker misschien niet met de verwachte
glimlach de kou instuurt, maar dat de personages wel
recht doet.

4. Inleiding
4
Gisteravond was het dan eindelijk zover. Dé film (oké op
Fifty Shades of Grey na dan) waar we allemaal op hebben
gewacht. Wij vrouwen dan vooral! ”Gooische Vrouwen 2”
[…] Er zaten wederom weer hysterische momenten in, en
vooral Yari vond ik deze film erg sterk! En mijn all time
favourite, dokter Rossi, was ook weer van de partij. Al die
vrouwen speelden ook echt heel erg goed, qua
acteerprestaties heb ik helemaal niets aan te merken. Het
was over de top, het was Gooisch, het was hilarisch, het
was wel wat we verwachten van deze film.

5. Inleiding
5
 Op zoek naar een boek, film, theatervoorstelling,
game of concert …
Professionele schrijvers Amateurschrijvers

6. Inleiding
6
 De taal van de recensent is machtig
 Zijn oordeel heeft invloed op het gedrag van de
consument
(Basuroy, Chatterjee & Ravid, 2003; Eliashberg & Shugan, 1997)
 Hoe zijn dergelijke oordelen geformuleerd?

7. Theoretisch kader
7
 Taalintensiteit is ‘the quality of language which
indicates the degree to which the speaker’s attitude
toward a concept deviates from [evaluative; CL]
neutrality.’ (Bowers, 1963, p. 416)

8. Theoretisch kader
8
 Intensiverend element: ‘een element in een uiting is
een [intensiveerder; CL] wanneer het element kan
worden weggelaten of vervangen met als resultaat:
een grammaticaal correcte zin die in de context
relevant is én een minder krachtige evaluatie tot
uitdrukking brengt.’ (Van Mulken & Schellens, 2012, p. 29)

9. Theoretisch kader
9
 Effect: kan een overtuigend effect hebben op de
ontvanger (maar is niet altijd aangetoond) (Buller et al.,
2000; Hamilton, Hunter & Burgoon, 1990)
Niet-versterkte
evaluatie Versterkte evaluaties
Intensiveerders

10. Onderzoeksvraag
10
In hoeverre verschillen professionele
recensenten van amateurrecensenten in
de formulering van hun oordelen?

11. Onderzoeksvraag
11
In hoeverre verschillen professionele
recensenten van amateurrecensenten in
de formulering van hun oordelen?
=
Taalintensiverende elementen

12. Theoretisch kader
12
 Literatuur over schrijfonderzoek:
 ‘Zwakke schrijvers’ gaan sneller over tot tekstproductie dan
‘sterke schrijvers’ (Breetvelt et al., 1994; Braaksma, 2002)
 ‘Zwakke schrijvers’ plannen op een andere manier hun tekst
dan ‘sterke schrijvers’ (Bereiter & Scardamalia, 1987)

13. Methode
13
 Corpusanalyse
 2 codeurs (overeenstemming 52,12%, sterke positieve correlatie
tussen codeurs in relatieve intensiteit van de teksten (r = .88, p <
.001, eenzijdig getoetst)
 Identificeer het leesteken, woorddeel, woord, woordgroep of zin die
de evaluatie versterkt
 50 recensies over films, boeken, games, theater, muziek
 25 teksten van professionals en 25 van amateurschrijvers:
 Professional: werkt als schrijver, krijgt betaald, relevante opleiding,
publiceert op websites met (eind)redactie (zoals Nrc.nl en Nu.nl)
 Amateur: geen van deze, publiceert op eigen site, sociale media of
verzamelwebsite zoals Boekreviews.nl)
 Minimaal 200 woorden per tekst, maximaal 700 woorden
 Maximaal 2 teksten van dezelfde auteur, 39 verschillende websites

14. Methode
14
 Alleen door beide codeurs geïdentificeerde elementen
zijn meegenomen bij resultatenrapportage
 Categorisatie:
 Automatisch met wordtagger Frog: eenwoordige intensiveerders
(!!!, heel, erg)
 Handmatig door 1 codeur: meerwoordige intensiveerders (dolle
boel, niet bepaald)
 Kwantitatieve en kwalitatieve analyse

15. 1: Kwantitatieve analyse
15
 Hypothese 1: Amateurschrijvers gebruiken vanwege
hun spontane schrijfmethode meer
taalintensiveerders in recensies dan professionele
schrijvers.
 Hypothese 2: Amateurschrijvers en professionele
schrijvers gebruiken andere soorten
taalintensiveerders.

16. Resultaten
16
 Algemene resultaten: gebruik van taalintensiverende
elementen (n = 785) in recensies (n = 50)
Eenwoordige n Meerwoordige n
Adverbia (heel, erg) 299 (50,9%) Woordgroep (dolle boel) 95 (48,2%)
Adjectieven (fantastisch) 154 (26,2%) Stijlfiguur (een nicht als een deur) 74 (37,6%)
Nomina (blunder) 59 (10,0%) Zinsconstructie (zowel … als …) 27 (13,7%)
Verba (sodemieteren) 29 (4,9%) Overig 1 (0,51%)
Pronomina (alles) 22 (3,73)
Telwoord (miljoenen) 21 (3,57%)
Typografie (MOOI!!!) 3 (0,51%)
Overig 1 (0,17%)
Totaal 588 (100%) Totaal 197 (100%)
Kwantitatieve
analyse

17. Resultaten
17
 H1: Amateurschrijvers gebruiken vanwege hun
spontane schrijfmethode meer* taalintensiveerders
in recensies dan professionele schrijvers.
 Geen verschillen tussen de schrijvers in het gebruik van alle,
alle eenwoordige en alle meerwoordige intensiveerders.
* Gemiddeld aantal intensiveerders per 100 woorden per tekst.
Professional Amateur Toetsgegevens
n n/100w/tekst n n/100w/tekst
Alle intensiveerders 424 3,78 (1.60) 361 3,29 (1.31) t (48) = 1,20, p = .24
Eenwoordige 314 2,82 (1.24) 274 2,46 (1.03) t (48) = 1,09, p = .28
Meerwoordige 110 0,97 (.61) 87 0,83 (.56) t (48) = 0,87, p = .39
Kwantitatieve
analyse

18. Resultaten
18
 H2: Amateurschrijvers gebruiken andere soorten
taalintensiveerders in recensies dan professionele
schrijvers.
 Binnen de meerwoordige intensiveerders: geen verschillen
tussen de verschillende intensiveerderssoorten
Intenssoort Professional Amateur Toetsgegevens
n n/100w/tekst n n/100w/tekst
Woordgroep 51 0,45 (.39) 44 0,43 (.37) t (48) = 0,18, p = .86
Stijlfiguur 43 0,39 (.35) 31 0,27 (.30) t (48) = 1,28, p = .21
Zinsconstructie 16 0,14 (.15) 11 0,12 (.21) t (48) = 0,42, p = .68
Overig 0 0,00 (.00) 1 0,01 (.07) t (24,00) = 1,00, p = .33
Kwantitatieve
analyse

19. Resultaten
19
 H2: Amateurschrijvers gebruiken andere soorten
taalintensiveerders in recensies dan professionele
schrijvers.
 Binnen eenwoordige intensiveerderssoorten: amateurs
gebruiken minder intensiverende nomina en adjectieven dan
professionals
Intenssoort Professional Amateur Toetsgegevens
n n/100w/tekst n n/100w/tekst
Adverbia 141 1,26 (.62) 158 1,42 (.79) t (48) = 0,79, p = .43
Adjectieven 95 0,83 (.53)* 59 0,51 (.37) t (48) = 2,44, p < .05
Nomina 41 0,36 (.32)* 18 0,16 (.22) t (42,27) = 2,52, p < .05
Verba 15 0,15 (.26) 14 0,13 (.21) t (48) = 0,32, p = .75
Pronomina 12 0,12 (.24) 10 0,09 (.16) t (48) = 0,47, p = .64
Telwoorden 9 0,09 (.17) 12 0,12 (.17) t (48) = 0,56, p = .58
Typografie 1 0,01 (.05) 2 0,03 (.10) t (48) = 0,83, p = .41
Overig 0 0,00 (.00) 1 0,01 (.03) t (24,00) = 1,00, p = .33
Kwantitatieve
analyse

20. Conclusie kwantitatieve analyse
20
 Schrijverservaring speelt nauwelijks een rol in de
frequentie van het gebruik van taalintensiveerders.
 De schrijvers verschillen enigszins in het gebruik van
typen intensiveerders: professionals gebruiken vaker
intensiverende nomina en adjectieven dan amateurs.
 Verschillen de intensiveerders van profs en amateurs
wel kwalitatief van elkaar?

21. 2: Kwalitatieve analyse
21
 Zouden de taalintensiveerders van professionals en
amateurs dan inhoudelijk van elkaar verschillen?
 Taalintensiveerders kunnen beeldende beschrijvingen
bewerkstelligen. (Mos & Van Wijk, 2013)
 Sommige intensiveerders lijken nauwelijks eigen
betekenis te dragen en versterken de uiting zonder er
extra inhoud aan toe te voegen (heel, inderdaad).
 Andere intensiveerders lijken betekenisrijker en
voegen naast de informatie over de kracht van de
evaluatie ook betekenisvolle informatie aan de uiting
toe (doods-, tenenkrommend, dumpen, tsunami).

22. Voorbeelden
22
 Een uiterst succesvolle theatertournee
 Met zangeres Eva Kieboom als absolute blikvanger
 Een supermusical met prachtige muziek & decors!
 Voegen weinig concrete/emotionele informatie aan uiting toe
 Semantisch arme intensiveerders
Kwalitatieve
analyse

23. Voorbeelden
23
 Een mager scenario van Tijs van Marle, zoutloze
grappen en driedubbel en dwars uitgemolken
clichés
 Glansrollen zijn weggelegd voor Mariska van Kolck […]
en Hajo Bruins
 Tenenkrommend om zijn clichés
 Voegen veel concrete/emotionele informatie aan uiting toe
 Semantisch rijke intensiveerders
Kwalitatieve
analyse

24. 2: Kwalitatieve analyse
24
 Verschillen de taalintensiveerders van
amateurschrijvers en van professionele schrijvers in
semantische rijkheid?
 Professionele schrijvers laten mogelijk meer
stilistische hoogstandjes zien in de vorm van rijke
intensiveerders dan amateurschrijvers.
 Hypothese 3: Professionele schrijvers gebruiken
rijkere intensiveerders dan amateurschrijvers.

25. Methode & Resultaten
25
 Eenwoordige en meerwoordige intensiveerders
 Beoordeeld op mate van semantische rijkheid
 Professionele schrijvers lijken inderdaad vaker intensiveerders
in te zetten die concrete en/of emotionele informatie
toevoegen dan amateurs
 Amateurschrijvers gebruiken daarentegen vaker relatief arme
intensiveerders dan professionals
Kwalitatieve
analyse
Semantische
rijkheid
Aantal
intensiveerders
Professional
Aantal
intensiveerders
Amateur
Relatief arm 208 (49,06%) 221 (61,22%)
Relatief rijk 216 (50,94%) 140 (38,78%)
Totaal 424 (100%) 361 (100%)

26. Algehele conclusie
26
 In hoeverre verschillen professionele recensenten
van amateurrecensenten in de formulering van hun
oordelen?
 H1: onbevestigd  amateurschrijvers gebruiken niet meer
taalintensiveerders in recensies dan professionele schrijvers
 H2: deels bevestigd  amateurs gebruiken minder
intensiverende nomina en adjectieven dan professionals
 H3: bevestigd  professionele schrijvers gebruiken rijkere
intensiveerders dan amateurschrijvers

27. Algehele conclusie
27
 Amateurrecensenten en professionele recensenten
zijn helemaal niet zo verschillend in het versterken
van hun evaluaties als vooraf verwacht.
 Ze verschillen niet zozeer van elkaar in de kwantiteit,
maar meer in de kwaliteit van intensiverende
elementen!

28. Discussie
28
 Taalintensivering kan een overtuigend effect hebben,
maar dat is niet altijd aangetoond.
 In een vervolgstudie onderzoeken of de semantische
rijkheid van intensiveerders invloed heeft op de
overtuigingskracht van geïntensiveerd taalgebruik.

29. T A A L I N T E N S I V E E R D E R S I N P R O F E S S I O N E L E
E N A M A T E U R R E C E N S I E S
V I O T 2 0 1 4
Een mager scenario, zoutloze
grappen en driedubbel en dwars
uitgemolken clichés
Christine Liebrecht, Lettica Hustinx, Margot van Mulken en Peter Jan Schellens
Universiteit van Amsterdam – Radboud Universiteit Nijmegen
29