2. Հապալասենի մրտենական, գիտական անվանումն է` Vaccinium
myrtillus։Հապալասազգիների ընտանիքին պատկանող թուփ է` 15-40
սմ բարձրությամբֈ Կոճղարմատը ճյուղավորված է բազմաթիվ
արմատներովֈ Կարող է զբաղեցնել ընդարձակ տարածքներֈ
Հայաստանում աճում է ենթալպիական եւ ալպիական գոտիներում`
Լոռու, Գեղարքունիքի մարզերի, Իջեւանի` սոճու եւ եղեւնու
անտառներում, հարթ, կիսաստվերոտ տեղերումֈ Ծաղկակոթունը կարճ
է, ծաղիկները` սպիտակ վարդագույն, միայնակ, մանր, կանոնավոր,
գնդաձեւֈ Ծաղկում է մայիս-հունիսին, լավ մեղրատու է` 1 հա
հապալասի թփուտների մեղվատվությունը հասնում է 100 կգ-իֈ Մեղրը
բաց կարմիր է, բուրումնավետ, նրբահամֈ Մեղրը խորհուրդ է տրվում
ստամոքսի խանգարման, կատարակտի, գլաուկոմայի դեպքումֈ
4. Հատապտուղը սեւ է, թխակապույտ երանգով, փայլուն, պտղամիսը`
մուգ կարմիր, հյութալի, բազմաթիվ սերմերովֈ Ունի ներկող
հատկություն, սակայն հեշտությամբ է մաքրվումֈ Հապալաս սեւը
հազվադեպ է մշակվումֈ Ունի մեծ հողապաշտպան նշանակությունֈ
Հապալաս սեւը հարուստ է օգտակար նյութերով, պտուղը
պարունակում է դելֆինիդինի եւ մալվիդինի գլիկոզիդներ, մինչեւ 7
տոկոս շաքարներ, 0,6 տոկոս պեկտինային նյութեր, 12 տոկոս
դաբաղանյութ, ինոզիտ, երկաթ, պղինձ, մարգանեց, ցինկ, ծծումբ,
կալցիում, ֆոսֆոր, մագնիում, կալիումֈ Վիտամիններ B1, B2, PP,
կարոտին, մինչեւ 40 մգ (100 գ հումքի մեջ) վիտամին C, 600 մգ ռուտինֈ
Պտուղը հարուստ է օրգանական թթուներով` կիտրոնի, խնձորի, կաթի,
թրթնջուկի, սաթի, այլֈ Պտղի մեջ պարունակվող գլիկոզիդները այլ կերպ
անվանում են «միրտիլին»։
5.
6. Տերեւի մեջ պարունակվում է գլիկոզիդ «նեո միրտիլին»։Այս նյութը
նպաստում է շաքարի մակարդակի իջեցմանը արյան եւ մեզի մեջֈ
Գլիկոզիդների քանակությունը հասնում է 7 տոկոսիֈ Կա նաեւ մինչեւ 20
տոկոս կատեխինային խմբի դաբաղանյութ, արբուտին, որի տրոհման
ժամանակ առաջանում է հիդրոքինոն, կվերցետին, եթերային յուղ,
կարոտինային նյութեր, ասկորբինաթթու, օրգանական նյութեր,
ալկալոիդներ, այլֈ Ժամանակակից հետազոտությունները ապացուցում են
դարերի ընթացքում կուտակված պատկերացումն այն մասին, որ հապալաս
սեւի պտուղը դանդաղեցնում է ծերացման ընթացքըֈ Պտուղն օգտագործում
են թարմ, խաշած, չորացրած վիճակումֈ Ունի հականեխիչ, կապող,
հակաբորբոքային, մարսողությունը, նյութերի փոխանակումը լավացնող
ազդեցություն, կանխում է ջղակծկումներըֈ Նույն նպատակով խորհուրդ է
տրվում անուշապուրը (1 ճ/գ պտուղը, 100 մլ ջուր, 1 թ/գ կարտոֆիլի օսլա,
շաքարավազ)։
7.
8. Ստամոքսաբորբ, փորկապություն. Կերեք 100-200-ական գ պտուղ օրը 2-3
անգամֈ
Ոգեթուրմ- Հապալաս սեւի պտուղը թրմեք օղու մեջ (1։1),ժամկետը չի
սահմանափակվումֈ
Լուծ. Խմեք 1 ճ/գ 50 մլ ջրի հետ, կրկնեք 8 ժամ հետոֈ
Դիզենտերիա. Խառնեք քացախաջրի հետ (մեկական թ/գ ոգեթուրմ եւ
խնձորի քացախ, 200 մլ ջուր), դրեք թրջոցֈ
Ցիստիտ, պրոստատ. Խմեք հապալաս սեւի 100-200-ական մլ թարմ հյութ
օրը 3-4 անգամ` սնվելուց առաջֈ
Ստամոքսի խոց. Նույն չափաբաժնով խմեք` ավելացնելով 1 ճ/գ մեղրֈ
