2. Ang Asya ang pinakamalaki na kontinente at sumasaklaw sa humigit-kumulang
na ikatlong bahagi ng mundo. May sukat itong 49,694,700 milya kuwadrado
(mi2). Ito ay nahihiwalay sa Europa sa pamamagitan ng isang makinaryang
libu-libong linya ang dumadaan buhat sa Bundok Ural patungong Dagat
Caspian, Bulubundukin ng Caucasus at sa Dagat Itim (Black Sea). Ang
hangganang naghahati sa Africa at Asya ay ang Suez Canal at ang hangganan sa
pagitan ng Hilagang Amerika At Asya ay ang Bering Strait. Sa hilaga ng Asya ay
ang Karagatang Artiko at sa timog nito, ang Karagatang Indian. Ang Karagatang
Pasipiko ang nasa silangan ng Asya at sa kanluran nito matatagpuan ang
Bundok Ural, Dagat Caspian, Dagat Itim at Dagat Egeo.
Ang kontinenteng ito ay ang pinakamalaking lupalop sa buong mundo at
tinaguriang isa sa pinagsibulan ng mga dakilang Kabihasnan na nagpabago at
humubog sa kaisipan at paniniwala ng mga tao sa daigdig nating ito.Ilan sa mga
kilalang kabihasnan na nagmula dito sa Asya ay ang kabihasnang
Tsina, India, Mesopotamia, Persia at kabihasnang Armaiko na may dalawang
sangay-ang Israel at arabo. Sa Asya rin matatagpuan ang Karagatang
Indian, Dagat Timog Tsina (ang pinakamalaking dagat sa mundo), Karagatang
Pasipiko at Karagatang Artiko. Ang Europa ang kadikit nitong continente na
pinaghiwalay lang ng mga hangganan ng kabundukan ng URAL, Dagat ng
caspian,Itim na dagat at ng kabundukan ng Cawkasus. Ang Suez Canal naman
ang siyang hangganan nito bago dumating sa bansang Ehipto ng
kontinenteng Aprika. Sa dami ng mga pangkat ng lahi ng mga tao, ang Asya pa
rin ang nangunguna at patuloy na yumayabong sa paglabas nito patungo sa iba
pang mga bansa at pagdagsa din dito ng mga ibang lahi ng tao mula sa
kontinente ng Europa, Amerika at Afrika.
3.
4. unang ginamit ng mga GREEK ang
unang gumamit ng salitang ito
upang kilalanin ang mallit na
rehiyon na malapit sa Europa. (Asia
Minor o Anatolia) at ang malawak
na kalupaan lampas dito o ang Asia
Major.• Ginamit upang tukuyin ang
isa sa tatlong pagkakahati ng
kinagisnan nilang daigdig – Europa,
Asya at Africa (Libya Noon).
ASU na nangangahulugang “lugar
na sinisikatan ng araw” o “ bukang
liwayway”(Silangan)• Europa –
EREB na nangangahulagang “lugar
na nilulubugan ng
araw”(Kanluran)Europa = kanluran
at Asya = silangan
5.
Ang Asya ang pinakamalaki na kontinente at sumasaklaw sa humigit-kumulang na ikatlong bahagi
ng mundo. May sukat itong 49,694,700 milya kuwadrado (mi2). Ito ay nahihiwalay sa Europa sa
pamamagitan ng isang makinaryang libu-libong linya ang dumadaan buhat sa Bundok Ural
patungong Dagat Caspian, Bulubundukin ng Caucasus at sa Dagat Itim (Black Sea). Ang hangganang
naghahati sa Africa at Asya ay ang Suez Canal at ang hangganan sa pagitan ng Hilagang Amerika At
Asya ay ang Bering Strait. Sa hilaga ng Asya ay ang Karagatang Artiko at sa timog nito,
ang Karagatang Indian. Ang Karagatang Pasipiko ang nasa silangan ng Asya at sa kanluran nito
matatagpuan ang Bundok Ural, Dagat Caspian, Dagat Itim at Dagat Egeo.
Ang kontinenteng ito ay ang pinakamalaking lupalop sa buong mundo at tinaguriang isa sa
pinagsibulan ng mga dakilang Kabihasnan na nagpabago at humubog sa kaisipan at paniniwala ng
mga tao sa daigdig nating ito.Ilan sa mga kilalang kabihasnan na nagmula dito sa Asya ay
ang kabihasnang Tsina, India, Mesopotamia, Persia at kabihasnang Armaiko na may dalawang
sangay-ang Israel at arabo. Sa Asya rin matatagpuan ang Karagatang Indian, Dagat Timog Tsina (ang
pinakamalaking dagat sa mundo), Karagatang Pasipiko at Karagatang Artiko. Ang Europa ang kadikit
nitong continente na pinaghiwalay lang ng mga hangganan ng kabundukan ng URAL, Dagat ng
caspian,Itim na dagat at ng kabundukan ng Cawkasus. Ang Suez Canal naman ang siyang hangganan
nito bago dumating sa bansang Ehipto ng kontinenteng Aprika. Sa dami ng mga pangkat ng lahi ng
mga tao, ang Asya pa rin ang nangunguna at patuloy na yumayabong sa paglabas nito patungo sa iba
pang mga bansa at pagdagsa din dito ng mga ibang lahi ng tao mula sa kontinente ng Europa,
Amerika at Afrika.
6. Mahigit apat napu ang
mga bansa sa asya at
ito ay binubuo ng 5
rehiyon.
Maraming bansang
Asyano ang nagpalit
ng pangalan dahil sa
pagbabago ng
pamahalaan, pagbago
ng pinuno o kalayaan
mula sa ibang bansa.
7. mga bansa sa hilagang asya at ang
kabisera nito:
ARMENIA-yerevan
AZERBAIJAN-baku
GEORGIA-T'bilisi
KAZAKHSTAN-astana
KYRGYZSTAN-bishkek
MONGOLIA-ulaanbaatar(ulanbator)
TAJIKISTAN-dushanbe
TURKMENISTAN-ashgabat
UZBEKISTAN-tashkent
mga bansa sa timog kanlurang asya at mga
kabisera nito
BAHRAIN-manama
CYPRUS-lefkosia(nicosia)
IRAN-tehran
IRAQ-baghdad
ISRAEL-jerusalem
JORDAN-amman
KUWAIT-kuwait city
LEBANON-beirut
OMAN-muscat
QATAR-doha
SAUDI ARABIA-riyadh
SYRIA-damascus
TURKEY-ankara
UNITED ARAB EMIRATES-abu dhabi
YEMEN-sana
mga bansa sa timog asya at mga kabisera
nito:
AFGHANISTAN-kabul
BANGLADESH-dhaka
BHUTAN-thimphu
INDIA-new delhi
MALDIVES-male
NEPAL-kathmandu
PAKISTAN-islamabad
SRI LANKA-colombo
mga bansa sa timog silangang asya at mga
kabisera nito
BRUNEI DARUSSALAM-bandar seri begawan
CAMBODIA-phnom penh
EAST TIMOR-dili
INDONESIA-jakarta
LAOS-vientiane
MALAYSIA-kuala lumpur
MYANMAR-yangon(rangoon)
PHILIPPINES-manila
SINGAPORE-singapore city
THAILAND-bangkok
VIETNAM-hanoi
mga bansa sa silangang asya at mga
kabisera nito:
CHINA-beijing
JAPAN-tokyo
NORTH KOREA-pyongyang
SOUTH KOREA-seoul
TAIWAN-taipei
8. • Eurocentric – pananaw na ang kabihasnan at paraan
ng pamumuhay ng ASYA ay bunga o resulta lamang ng
sibilisasyong EUROPEO• Maliit na na tradisyon
(ASYA)na tagatanggap lamang ng impluwensya mula
sa dakilang tradisyon (EUROPEO).• Asian-centric –
bigyang halaga ang papel ng mga Asyano sa paghubog
ng kanilang kasaysayan at kultura.
9. Matagal na kompetisyon sa pagitan ng Asya at
Europa.Europa iniuugnay sa armas, instrumentong
siyentipiko at mga simbolong Kristiyano• Asya naman
ay inuuugnay sa mabusising kasuotan, kamelyo at
maging sa unngoy• Orientalism o oryentalismo •
Pamamaraang mapapalitaw ang pagiging superyor ng
Europa.
Europa ang basehan ng larangang materyal sa
modernong paraan, samantalang Asya naman ang
basehan sa larangang ispiritwal mula pa sa simula.•
Ang Asya ay isa.• “Unity in Diversity” – pagkakaisa sa
kabila ng pagkakaiba.
10. Ang asya ay may tiyak na hangganan at ito ay binubuo ng limang
rehiyon sa kasalukuyan: Ang Hilaga,Kanluran,Timog,Timog
Silangan at Silangang Asya.Bawat rehiyon ay may heo-kultural
na sona at ang paghahati ay batay sa heograpiya at pag-unlad na
historikal.
Mahalagang pag arlan ang kasaysayan ng asya upang makita
natin ang mahalagang naiambag ng mga asyano sa kasaysayan at
kultura.
Mas mahalagang isaalang alang ang pananaw ng mga asyano
mismo sa asya kaysa mapanghusgang pananaw rito ng mga
Europeo; ang mga asyanong Tenshin,Tagore,Chao Ju
Kua,ViveKananda at sukarno ay nagkakaisa sa pagsasabing may
pagkakapareho ang mga kultura sa asya at sa kabilang isang
kabuuan.
11.
12. Katuturan ng Heograpiya-pag-aaral sa pisikal na anyo ng daigdig.Griyego "geos" at
"graphia" (deskripsyon ng mundo)
Mga Tinatalakay sa Heograpiya
Anyong lupa
Anyong tubig
likas at pampulitikang pagkakahati ng mga lupain
klima
produkto/ yamang likas
interaksyon ng tao
Tuon/ Tema
lokasyon
kalagayang pisikal
ugnayang tao-kapaligiran
paggalaw ng tao
rehiyon ng daigdig
13.
ANG KONTINENTE NG ASYA Ang Asya ay isa sa
pitong kontinente ng daigdig. Kontinente ang
tawag sa pinakamalaking dibisyon ng lupain sa
daigdig. Isa sa mga paraan ng pagkuha ng
lokasyon ng isang kontinente at bansa ay sa
pamamagitan ng pagtukoy ng 20 latitude
(distansyang angular na natutukoy sa hilaga o
timog ng equator) at longitude (mga distansyang
angular na natutukoy sa silangan at kanluran ng
Prime Meridian) nito. Ang Equator ay ang zerodegree latitude at humahati sa globo sa hilaga at
timog na hemisphere nito, at ang Prime Meridian
naman ay ang zero-degree longitude. Nasasakop
ng Asya ang mula 10° Timog hanggang 90°
Hilagang latitude at mula 11° hanggang 175°
Silangang longitude . Kontinente Kabuuang
Sukat (kilometro kwadrado) 1. Asya 44,486,104 2.
Africa 30, 269,817 3. North America 24,210,000 4.
South America 17,820,852 5. Antarctcia 13,209,060
6. Europe 10,530,789 7. Australia 7,862,336
Kabuuan 143,389,336 MGA URI NG ANYONG
LUPA a. Bulubundukin o hanay ng mga bundok.
Pinakatanyag dito ay ang Himalayas na may
habang umaabot sa 2,415 kilometro.
14.
Ang pagkakaroon ng malawak na damuhan. Ito ay kaiba sa mga
kagubatan sapagkat kakaunti lamang ang mga puno sa mga
lupaing ito. Tinatayang ang sangkapat ng kalupaan ng mundo ay
ganitong uri.
Ang Grassland ay nahahati sa tatlong uri: ang steppe, prairie, at
savanna.
Ang steppe ay isang malawak na lupaing nagtataglay ng
damuhang mayroon lamang ugat na mabababaw. Maliit lamang
ang mga damuhang matatagpuan sa ganitong lupain. Ito ay dahil
nasa pagitan lang ng 10-30 pulgada ng ulan ang tinatanggap ng
mga disyerto at gubat.
Ang praire naman ay matatagpuan sa hilagang bahagi ng mga
steppe ng Russia at maging sa Manchuria. Ang lupaing ito ay may
mga damuhang mataas na malalalim ang ugat.
Savanna ay lupaing pinagsamang damuhan at kagubatan. Ang
ganitong uri ng lupain ay matatagpuan sa Timog Silangang Asya
at Kontinente ng Africa.
15.
Matutunghayan sa Kanlurang Asya ay ang Northern Tier, Arabian
Peninsula, at Fertile Crescent. Saklaw ng Northern Tier ang mga
lupain ng Turkey at Iran na Rehiyon ng Kabundukan at talampas.
Sa kanlurang bahagi nito ay ang Anatolian Plateau na may
matabang lupang maaaring tamnan.
Ang Arabian Peninsula naman ay isang malawak na tangway na
pinalibutan ng iba’t ibang anyong tubig. Kabilang sa mga ito ay ang
Red Sea, Arabian Sea, at Peninsula Gulf. Kahit malawak ang lupaing
ito, ang Arabian Peninsula ay nagtataglay lamang ng maliit
populasyon. Ito ay sa kadahilanang salat sa tubig ang lupaing
ito sapagkat ang malaking bahagi nito ay disyerto. Ang mga tao rito
ay naninirahan malapit sa mga oasis. Ito ay isang lugar sa
disyertong nagtataglay ng matabang lupa at tubig na maaaring
makabuhay ng mga halaman at hayop.
Isa pang bahagi ng kanlurang Asya ay ang tinatawag na Fertile
Crescent. Ang lupaing ito ay nagsisimula sa silangang bahagi ng
Medeterranean patungo sa Tigris-Euprates Rivers hanggang sa
Persian Gulf. Ang lugar na ito ay nagtataglay ng matabang lupa at
saganang supply ng tubig. Dahil ditto, ang lugar na ito ay pinaguusbungan ng kauna-unahang kabihasnan sa daigdig, ang
Mesopotamia.
16.
Ang Timog Asya ay isang malaking tangway na tila hugis
tatsulok. Sa hilaga ng rehiyonng ito matatagpuan ang
mga kabundukan ng Hindu Kusk at Himalayas. Ang
katimugang bahagi ng rehiyong ito ay pinalilibutan ng
tubig: ang Arabian Sea sa kanluran ang Indian Ocean sa
katimugan, at Bay of Bengal sa silangan. Ang nabanggit
na anyong tubig ay patuloy na nagsisilbing ruta ng
transportasyon magpahanggang ngayon.
Sa Timog Asya makikita ang mga nagtataasang
kabundukan sa buong mundo. Pinatanyag ditto ang
Himalayas. Ito ay may habang umaabot sa 1,500 milya
(2,414 km), ang mga tuktok nito ay nababalutan ng yelo.
Ang mga natutunaw na yelong ito ay siyang
pinagmumulan ng tubig ng mga ilog na dumadaloy sa
Timog Asya. Tinatayang 50 sa mga matataas na bundok,
ang mga ito ay may taas na aabot sa limang milya
(8km).
Ang Mount Everest ay pinakamataas na bundok sa
buong mundo. Ito ay may taas na umaabot sa halos
8,850 metro. Nagsilbing hamon para sa marami ang
pagpanhik sa Mt. Everest. Noong 2006, Heracleo “Leo”
Oracion ang kauna-unahang Pilipinong umakyat sa
tuktok ng Mt. Everest.
17.
Kahit na napakalawak ng lupain ng China, ang
malaking bahagdan ng populasyon nito ay
naninirahan at nagsisiksikan sa silangang bahagi
ng bansa. Ito ay sa kadahilanang ang kanlurang
bahagi nito ay mga kabundukan at talampas.
Katunayan, ang 80% ng kabuuang lupain ng
China ay may ganitong uri ng anyong lupa. Dahil
ang ganitong mga lupain ay hindi kaaya ayang
pagtamnan, kalat-kalat ang mga pamayanan
ditto. Gayundin naman, karamihan sa mga tao
rito ay mga nomadikong nagpapastol. Sa
kabilang banda, 20% ng China ay patag na
lupain, kabilang na ang mga kapatagan sa
baybayin at mga lambak. Ang tatlong
pinakamahalagang ilog sa pamumuhay ng Tsino
ay ang Huang Ho, Yangtze, at Xi Jiang.
Sa kabilang dako, ang Japan ay nahihiwalay sa
lupain ng Silangang Asya sa pamamagitan ng
Korean Strait at Sea of japan (East Sea naman
ang tawag ditto sa Korea). Ang Japan ay binubuo
ng apat na malalaking isla..
at mahigit 3,000 pang maliliit na pulo. Ang apat
na islang ito ay ang Kyushu, Shikoku, Honshu, at
Hokkaido. Katulad ng China ang malalaking
bahagi ng populasyon ng Japan ay matatagpuan
lamang sa maliliit na bahagi ng kanilang bansa.
18.
Ang mainland Southeast Asia ay isang
tangway na nasa pagitan ng South China Sea
at Indian Ocean. Ang malalaking bahagi ng
lupaing ito ay kabundukan at manakanakang mga nagtataasang talampas mula sa
Himalayas hanggang katimugang bahagi ng
China. Ang kabundukan at talampas na ito
ay siyang naghihiwalay sa bahaging ito ng
Timog Silangang Asya sa iba pang rehiyon.
Ang lupaing ito ay dinadaluyan ng mga ilog
ng Irrawaddy, Salween, Chao Phraya,
Mekong, at Red River.
Sa kabilang dako, ang insular South East
Asya ay binubuo rin ng mga kapuluang
nakakalat sa karagatan. Kabilang ditto ang
mga isla ng Pilipinas, Indonesia, at East
timor. Ang ilan sa mga kapuluang ito
(kasama ang Japan) ay kabilang sa rehiyong
tinatawag na Ring of Fire na matatagpuan sa
Pacific Ocean. Ang Ring of Fire
ay isang malawak na sona kung saan
madalas na nagaganap ang mga paggalaw
ng lupa at pagputok ng mga bulkan. Hitik sa
bulkan ang mga lugar na ito at maaaring
magdulot ng paglindol dulot ng kanilang
pagsabog.
19.
20.
Ang klima ay tumutukoy sa karaniwang panahong (average weather) nararanasan sa isang lugar sa
loob ng mahagang panahong. Ayon sa World Meteorological Association, ang panahong nasasaklaw
ay karaniwang nagtatagal ng 30 taon. Kabilang sa mga elementong napapaloob sa klima ay ang
temperaturang nakapaloob sa klima ay ang temperature ng isang lugar, ulan (precipitation), at
hangin.
Ang klima ng isnag lugar ay naapektuhan din ng iba’t ibang salik. Pangunahin sa mga ito ay ang
lokasyon ng isang lugar sa mundo. Nariyan din ang impluwensiya ng topograpiya (tulad ng
pagkakaroon ng kabundukan), ang uri o dami ng mga halaman(tulad ng pagkakaroon kagubatan o
damuhan), at maging ang lapit o layo ng isang lugar sa mga anyo ng tubig.
Ang malaking bahagi ng Asya ay nakararanas ng klimang continental. Katangian nito ang malaking
pagbabago at agwat ng temperatura taun-taon. Ang hanging nakararating sa Asya na nagmumula sa
Atlantic Ocean matapos dumaan sa Europa at Africa ay nagiging hanging continental.
Ang hanging nagmumula sa Pacific Ocean ay nararanasan lamang sa silangang bahagi ng Asya. Ito ay
dahil narin sa epekto ng mga kabundukan na nagsisilbing harang sa daloy ng ihip ng hangin. Mula
naman sa hilaga, ang hanging nagmumula sa Arctic ay malayang nakapapasok sa kontinente. Sa
katimugan, ang mga hanging tropical at equatorial ang siyang nararanasan. Gayunpaman, ang
pagpasok ng mga ito sa gitnang bahagi ng Asya ay nalilimitahan ng matataas ng mataas na bahagi
21.
Ang salitang monsoon ay hango sa salitang Arabong mausin na
nangangahulugang season. Ito ay hanging nagtataglay ng ulan.
Ito rin ay nangangahulugang “salitan at magkakasalungat na
hangin” o alternating opposing winds o seasonal winds.
Sa Timog Silangang Asya, tunutukoy nito ang pagbabago ng
direksiyon ng hangin mula sa kontinente patungo sa karagatan
o northeast monsoon na mula Nobyembre hanggang Pebrero, at
mula sa karagatan patungo sa kontinente o southwest monsoon
na mula Mayo hanggang Setyembre. Ang northeast monsoon,
na tinatawag sa Pilipinas na hanging amihan, ay nagmumula sa
Siberia. Ito ay nagdudulot ng mababang temperature subalit
walang dalang masyadong pag-ulan. Sa kabilang dako, ang
southwest monsoon o hanging habagat sa atin, ay nagdadala ng
matinding ulan sa silangang baybayin ng Timog Silangang Asya.
Samantala, may kahinaan ang hangin sa panahon ng
intermonsoon season o ang mag buwan ng Oktubre at Abril na
pagitan ng dalawang monsoon.
Ang pagsasalit-salit ng mga hanging ito ay lubhang
napakahalaga sa mga paglalayag na nagaganap sa rehiyong ito
ng Asya. Dahil ditto, nagkaroon ng ugnayan ang mga lugar ng
Aden sa Arabia at baybayin ng Bombay sa India, baybayin ng
Coromandel sa India at Myanmar, sa pagitan ng Malaya at
katimugan ng China, at sa pagitan ng Japan at hilagang bahagi
ng China.
22.
Mahalagang pag-aralan ang heograpiya ng Asya upang lalong maunawaan ang mga kaganapan sa
kasaysayan at pagbabagong kultural ng mga Asyano.
Ang klima sa iba't ibang panig ng Asya ay may malalaking implikasyon sa pamumuhay ng mga
Asyano.Ang hangganan ng Asya sa iba pang mga lupain ay maaaring nasa anyong lupa o anyong tubig.
Ang Asya ay tahanan ng iba't ibang uri ng anyong lupa: tangway, kapuluan, bundok, kapatagan,
talampas, disyerto, at kabundukan.Ang Asya ay dinadaluyan ng mga ilog na lubhang napakahalaga sa
buhay at kalinangan.
Taglay ng Asya ang napakaraming uri ng kapaligiran batay sa mga tumutubong halamanan: steppe,
prairie, savanna, tundra, taiga, at rainforest. Malaking salik ang klima sa paghubog sa kapaligiran ng
Asya.
Ang bawa't rehiyon ng Asya ay may kanya-kanyang pisikal na katangiang namumukod sa iba pang
bahagi ng Asya at mundo.
Sa Hilagang Asya matatagpuan ang mga grassland tulad ng mga steppe at prairie. Nasa bahagi naman
ng Siberia ang mga Tundra at taiga. Samantala, ang malaking bahagi ng Kanlurang Asya ay disyerto.
Pangunahing katangian ng Timog Asya ay ang nagtataasang kabundukan nito. Nasa bahaging ito ng
Asya ang matatayog na sistema ng kabundukan tulad ng Himalayas at Hindu Kush.
Ang Silangang Asya ay tahanan din ng kabundukan at disyerto.Ang Huang Ho at Yangtze River ay ilan
sa mga anyong tubig na matatagpuan sa China.
Ang Timog Silangang Asya ay binubuo ng bahaging nasa kontenente ng Asya o mainland at bahaging nasa
karagatan o insular. Ang klima sa rehiyong ito ay apektado ng mga monsoon, ang mga hanging habagat at
amihan.
23.
24. Sa Timog Asya, India lamang ang biniyayaan
ng humigit kumulang na 54% ng lupa na maaring bungkalin.
Kaya’t lupa ang itinuturing na na pinakamalagang likas na
yaman nito. Ang kapatagan ng ganges ay isa sa mga
pinakamatabang rehiyon sa India dahil sa alluvial soil. Ang
alluvial soil ay mataba at pinong lupa na diniposito o tinambak
sa lambak at bukana ng ilog matapos ang pagbaha o pag-apaw
ng ilog. Samantalang maliit lamang ang matabang lupa sa
Afghanistan, Bangladesh, Maldives, Nepal, Pakistan, at Sri Lanka
na tanging 30% lamang ng pangkalahatang lupa ang
binubungkal.
Sa matatabang lupa nagtatanim ng barley, mais, palay,
trigo, oilseed, jute, kape, patatas, kamote, bulak, kasuy, at ibang
sangkap na pampalasa tulad ng chili, cinnamon, pepper, at
cloves. Samantala, tanyag ang Afghanistan sa pagtatanim ng
opyo bagamat ipinagbabawal ng pamahalaan. Ang alagang
hayop ng Afghanistan ay tupang karakul at sa Bangladesh ay
baka. Nahuhuli mula sa Indian Ocean ang palos , tuna, dilis, at
hipon. Ang mga dagat ay nagtataglay ng iba’t ibang uri ng
shellfish at isda tulad ng mackerel at salmon.
25. Ang yamang lupa ng Silangang Asya ay matatagpuan sa mga
talampas, kapatagan, bundok, lupaing praire sa Mongolia, mga
lambak tulad ng daluyan ng Yangtze River, Mongolian steppe, at iba
pang mga lupang binubungkal. Sakop ng China ang 7% ng lupa sa
buong mundo na maaaring bungkalin. Ang pinakamahalagang
pananim nito ay palay. Nangunguna ang China sa buong daigdig sa
produksyon ng palay. Ang mga ibang pananim ay trigo, mais, oats,
at kaoliang, isang uri ng sorghum at millet. Ang kaoliang ay
ginagamit sa pagkain ng mga alagang hayop at ginagawang alak.
Ilan sa mga pananim ng ibang bansa sa Silangang Asya ay sugar,
beets, patatas, repolyo, mais, soybean, bawang, red beans, at prutas
tulad ng ubas, peras, at peach. Ang mga hayop na katulong sa
hanapbuhay ay, kalabaw, kamelyo, kabayo, buriko, at yak. Ang
dagat China ay mayaman sa pagkaing dagat tulad ng flounder, cod,
tuna, cuttlefish, sea crab, at prawn. Ang mga ilog ay hitik sa carp,
sturgeon, at hito.
26. Malawak ang deposito ng petrolyo at natural gas na matatagpuan
sa timog-kanluran at sa paligid ng Persian Gulf. Ang natural gas
ng Iran ang pangalawang pinakamalaking reserba sa buong
daigdig. Tinatayang ang Iran ay may 10% na reserba ng petrolyo
sa buong daigdig. Pinakamalaking tagapagluwas ng petrolyo ay
Saudi Arabia.
Ilan sa mga pananim sa rehiyon ay dates, kamatis, sibuyas,
melon, trigo, barley, tabako, ubas, tsaa, mais, hazel nut, at mga
prutas. Sa bundok ng Lebanon ang pinakatanyag na puno sa
bansa, ang cedar. Sa Saudi Arabia, ang pinakamalaking lupang
binubungkal ay sa oasis sa silangan kung saan ang itinatanim ay
dates. Ang ibang lupain ay ginagamit na pastulan ng tupa, baka,
at kambing.
27. Malaking bahagi ng Myanmar at Brunei ay kagubatan. Sa 84% na
kagubatan ng Brunei naninirahan ang iba’t ibang uri ng unggoy, ibon,
at reptile. Matatagpuan sa kagubatan ng Myanmar ang
pinakamaraming puno ng teak sa buong mundo. Iba pang mahalagang
puno ang goma, cinchona, acacia, niyog, at bunga. Sa kagubatan ng
Pilipinas makikita ang pinkamaraming uri ng palm at matigas na
kahoy tulad ng apitong, yakal, lauan, kamagong, ipil, pulang narra,
mayapis, at iba pa.
May iba’t ibang pananim ang rehiyon tulad ng palm oil, sesame, bulak,
trigo, mani, soybean, niyog, cacao, kape, abaka, at mga prutas. Ang
Pilipinas ay nangunguna sa daigdig sa produksyon ng langis ng niyog at
kopra. Matatagpuan sa Puilipinas ang tamaraw, sagana rin ang bansa sa
iba’t ibang uri ng reptilya. Malaki ang mga depositing natural gas sa
Indonesia, karamihan ay nasa silangang baybayin dagat ng Sumatra at
sa Kalimantan. Ang mahigit sa 80% ng langis mula sa Timog Silangang
Asya ay nanggagaling sa Indonesia, ditto rin nanggagaling ang mahigit
sa 35% ng liquefied gas buong daigdig. Ito rin ang pangunahing
mineral ng Malaysia habang tanso naman sa Pilipinas.
28. Sa mga lambak-ilog at mga mababang burol ng mga
bundok nagtatanim ang mga Taga-hilagang Asya ng palay,
trigo, bulak, gulay, tabako, sugar beets, sibuyas, ubas, at
mansanas. Ang Uzbekistan ay isa sa pinakamalaking
tagaluwas ng cotton seed sa buong daigdig. Ang
produksyon ng pagkaing butyl ay nakatuon sa pagtatanim
ng trigo, palay, ay barley. Ang mga hayop tulad ng baka at
tupa ay inaalagaan at pinararami.
29.
30. Hindi maitatatwa na ang pangunahing ugat
ng iba't ibang suliraning pangkapaligiran sa
mundo ay ang
patuloy na paglaki ng populasyon. Hindi
naiiba ang karanasan sa Asya. Habang
patuloy na tumataas and bilang ng mga tao,
lalong nagiging mataas ang
pangangailangan para sa likas na yaman.
Higit ding tumitindi ang presyur sa lupa.
31. Kadalasang nakaasa sa kapakinabangan o
productivityng lupain ang mga produktong
agrikultural na tumutustos sa kabuhayan ng
mga mamamayan. Gayunpaman, bunga
narin ng labis na presyur at pag-abuso sa
lupa, nagbubunsod ito ng malalang
suliranin gaya halimbawa ng salinization at
alkalinization. Nagaganap ang dalawang
proseso na ito kapag mali ang isinasagawang
proseso ng irigasyon at nakaaapekto sa lupa.
32. Dahil sa mabilis na urbanisasyon
sa Asya, labis ng naapektuhan ang
kapaligiran nito. Ayon sa
pananaliksik ng mga eksperto,
tinatayang 40% ng populasyon ng
rehiyong Asia-Pacific ang
namumuhay sa mga lungsod. Sa
katunayan, 13 sa 25 na
pinakamalalang lungsod sa buong
daigdig ay nasa Asia-Pacific. Kung
magpapatuloy pa ang kalakaran o
trend sa kasalukuyan, marahil 903
milyong tao sa Asya ang
tinatayang nakatakdang mamuhay
sa mga lungsod kapag sumapit ang
taong 2025.
33. Ang pagtatapon ng solid waste
o basura ay isang malaking
suliranin sa halos lahat ng
buong bansa sa daigdig. May
dalawang uri ng basurabasurang galing sa kabahayan
at basurang galing sa
industriyal na mula sa mga
ospital, pabrika, at industriya.
Kapag sinusunog ang basura,
dumudumi ang hangin. Kapag
itinambak lamang sa isang
lugar, maaaring manuot sa lupa
ang ilang maasido at
organikong materyal na
magiging sanhi ng
kontaminasyon ng tubig na
iniinom at ng tubig na
dumadaloy sa irigasyon.
34. Ang kontinente ng Asya ang
itinuturing na isa sa mga
rehiyon na may
pinakamayamang biodiversity
sa buong mundo. Ang China,
India, Thailand, Indonesia, at
Malaysia at katatagpuan ng
maraming species ng mga
isda, amphibian, reptile, ibon,
at mammal. Nangunguna ang
Indonesia at China sa dami ng
bilang ng amphibian, ibon, at
mammal. Nakalulungkot
isipin na ang Asya rin mismo
ang nagtala ng pinamabilis na
pagkawala ng iba't
ibang faunal species.
35. Isa sa pinakamalalang
problema ng polusyon sa
kapaligiran ng mga bansang
Asyano ay ang polusyon sa
hangin. Ito ay dahil sa
malawakang paggamit ng
petrolyo na nagreresulta sa
sulfur dioxide. Nakadaragadag
din ang trapiko sa lumalalang
problema sa kontaminasyon ng
hangin. Hindi maikakaila na
malala ang problemang ito lalo
na sa mga pangunahing
lungsod gaya ng Beijing sa
China, Tokyo sa Japan, Seoul sa
South Korea, Taipei sa Taiwan,
Jakarta sa Indonesia, at
Bangkok sa Thailand.
36. Ang tubig sa karagatan na
nakapaligid sa Asya ay
nagdaranas din ng matinding
kontaminasyon. Ang mag
basura at maruming tubig na
galing sa mga industriya ay
diretsong naitatapon sa dagat.
Ayon sa World Commission on
Water, ang malalaking ilog sa
Asya gaya ng Huang Ho sa
China, Ganges sa India, at Amu
Darya at Syr Darya sa Hilagang
Asya ang mga nangunguna sa
talaan ng mga ilog sa buong
mundo na dumaranas ng
matinding kontaminasyon. Ito
ay dulot ng masalimuot na
suliranin sa Urbanisasyon.
37. Isang napakakritikal na
problemang
pangkapaligiran ay ang
deforestation o tahasang
pagkawasak ng kagubatan.
Ang pagkuha ng
panggatong na kahoy ay
masasabi ring nakaambag sa
pagkasira ng kagubatan.
Ang mataas ng
pangangailangan sa
panggatong ay nagtutulak sa
tao upang ilegal na pumutol
ng mga puno sa kagubatan.
38.
39. Tumutukoy ito sa pangkat ngmga tao sa isang bansa
namay magkakapareho nakultura at paniniwala.
Ang isang bansa aykadalasang binubuo ng ibatibang
pangkat etnolinggwistiko
40. Wika
Kultura o sistema ngpamumuhay
Relihiyon (gawi, tradisyon atritwal)
Dalawang uri ng wika
Tonal (Wikang tsino,Niponggo, Tibetiians,Burmese,
Vietnamese, atbp)
Stress o non-tonal language(Cham at Khmer
saCambodia, Tagalog atJavanese)
41. > Mahalagang maunawaan na sa kasalukuyan ay malaki ang
papel na ginagampanan ng pamahalaan sa pagtataguyod
ng wika na siyang pinaniniwalaang susi sa pagkakaisa ng
iba't ibang grupo sa isang bansa.
Kung tutunghayan ang kasaysayan at kinahinatnan ng mga
wika sa Asya, mapapansing may mga wikang namayani at
mayroon ding nawala. Halimbawa, ang wikang Sumerian
ay nawala nang tuluyang bumagsak ang nasabing
kabihasnan bandang 2800 B.C.E.
Sumasalamin sa isang lahi
Susi ng pagkakaisa
Kaakibat ng kultura
43. Mga Pagkakakilanlan
Katutubo ng India
Gumagamit ng wikang
Dravidian
Matatagpuan sa Tamil
nadu,Kerala, karnataka at
Andhra Pradesh
44. Magagarbong mga templo
Bharata natyam
o babaingmananayaw sa
templo
Kathakali ( lalaking
mananayawsa templo
Pagkain ng kanin at
maanghangna curry
Pag-inom ng palm wine ng
mga kalalakihan
Sumisisid ng perlas at
nagingisda
Mahuhusay na mangangala
kal
45. Pinamumunuan ng mga
lalaki
Gumagamit ng consensus
sapagbuo ng mga desisyon
Respeto sa mga
nakakatanda
Matatagpuan sa Java,Indon
esia
46. Orihinal at
pinakamatandang grupo sa
Japan.
Mga balbon, may balbas at
makapal ang buhok.
Mula sa lahing caucasian.
Nabubuhay pa rin sa
pangangaso, pangingisda
atpagsasaka
Animismo ang relihiyon.
Ang araw-araw
napamumuhay ay
nakasentro sa Diyos.
47.
48.
49. 2.8 Bilyong Tao sa buong mundo ang lugmok sa
kahirapan, halos kalhati na ito ng bilang ng
populasyon ng buong daigdig.Tinatayang 1.2 hanggang
1.3 Bilyong katao ang namumuhay sa matinding
kahirapan o ang ‘Extreme Poverty’, lalo na sa Asya at
Africa.
Mga Sanhi ng Kahirapan
Hindi makapag-aral
Gutom
Maraming nagkakasakitAt marami pang iba.
50.
51. Isa sa pinagbabatayan ng antas ng pamumuhay ng
mga Asyano.
Kapakanan ng mga mamamayan sa isang bansa.
Sitwasyon ng pamumuha
Tatlong Batayan ng Human Development Index
Life expectancy at Human development birth
Adult Literacy Rate
Gross Domestic Product (GDP) per capita
52.
53. Naglalayong alamin ang katamtamang katuparan sa
sektor ng kababaihan.
Tatlong batayan:
◦ Ekonomikal
◦ Pulitikal
◦ Pambansang desisyon
54. Ang ekonomiya ng isang bansa ay hindi ang
pangunahing batayan ng antas ng kaunlaran o
kahirapan ng isang bansa.World Development Report
= US $1/araw – mahirap
Maaaring maging batayan ang mga sumusunod:
Pananamit
Malinisna tubig na maiinom
Pabahay
Kalusugan
Edukasyon
Diskriminasyon
Gender-inequality
55. Kakulangan o kasalatan ng mga bansang umuunlad sa
tatlong larangan:Life Expectancy, Literacy Rate at GDP
per capital.
56.
57. Pinakamahalagang yaman ng isang bansa Kalahati ng
buong sangkatauhan sa buong mundo ay nakatira sa
Asya Mahigit anim na bilyong tao sa buong daigdig.
58. >5 bansang may pinakamaraming tao sa buong Asya
1.China (1.3 B)
2.India (1.1 B)
3.Indonesia (237M)
4.Pakistan (167 M)
5.Bangladesh (153 M).
>5 bansang may pinaka konting tao sa asya
1.Maldives (379 K)
2.Brunei (381 K)
3.Bahrain (718 K)
4.Qatar (928 K)
5.Bhutan (2.3 M)
59. Napakahalagang salik sa kaunlaran ng isang bansa ang kanyang mamamayan. Ang
paglaki ng populasyon ay may matinding implikasyon sa aspetong pangkabuhayan ng
isang lugar.
Ang mabilis na paglaki ng populasyon ng daigdig ay isa sa pinakamatinding krisis na
kinahaharap ng kasalukuyang panahon. Tinatayang 250,000 katao ang dumaragdag sa
populasyon ng daigdig bawat araw. Sumakatwid, umaabot sa karagdagang mahigit na 90
milyong katao ang kinakailangang pakainin bawat taon. Nasa kontinente ng Asya ang
tatlong bansang may pinakamalaking populasyon sa daigdig- ang China, India, at
Indonesia. Sa kasalukuyan, ang Pilipinas ay pampito sa mga bansang may
pinakamalaking populasyon sa buong Asya. Ang populasyon nito ay umaabot sa 98
milyong katao sa kasalukuyan.
Dapat nating malaman na ang mabilis na pagdami ng tao ay nangangahulugang
karagdagang presyur sa likas na yaman ng mundo. Ang hamon ng lumalaking
populasyon ay nararapat tugunan ng mga pamahalaan ng mga bansang Asyano bago
maging huli ang lahat.
Kung ating susuriin, ang paglaki ng populasyon at kaunlaran ng isang bansa ay malaking
ugnayan. Hindi ba't maari nating sabihing ang likas na yaman ay may hangganan,
samantalang ang pangangailangan ng sangkatauhan ay tila walang katapusan? Sa
kasalukuyang panahon, ang mabilis na pagdami ng tao ay nakapagpapalala sa matinding
suliranin ng kahirapan at gutom na nararanasan ng mga bansa sa Asya, at maging sa
pagkasira ng kapaligiran.
60.
61. Mahalagang mabatid ang birth rate (bilang ng buhay ng
sanggol na ipinapanganak sa bawat 1,ooo populasyon sa
loob ng isang taon).Ang mataas na birth rate ay
nangangahulugang mas malaki ang potensiyal sa paglaki
ng populasyon ng isang bansa.
Death rate (Bahagdan ng kabuuang bilang ng namatay sa
kabuuang populasyon sa isang partikular na lugar sa loob
ng isang taon).Ang mataas na Death Rate ay
nangangahulugang may kasalatan sa aspektong medikal ng
lipunan.
Life Expectcy (inaasahang haba ng buhay) ng mga tao sa
asya
Maaring gamitin ito na pamantayan ng pamahalaan upang
bumuo ng mga kalagayan ng kanilang mamamayan
62. Sa asya, ang mga bansang nagtataglay ng pinakamataas na
life expectacy ay japan at singapore.Pinakamababa naman
sa asya ay ang Afghanistan,Pakistan,India,Myanmar,at
Cambodia.
Ang Mga Pilipino ay Tinatayang mabubuhay hanggang sa
edad na 71 sa mga babae at para sa mga kalalakihan ay 65 .
Sa Pangkalahatang pagsusuri mapapansing mataas ang Life
Expectacy ng mga bansang matatagpuan sa Silangang Asya.
Sa kabila ng pagbaba nsa bilang ng pinapanganak na buhay
(Live Birth) na sanggol sa bawat 1,000 kababaihan na nasa
reproduktibong edad na 15 hangang 44 taong gulang o
Fertility Rate.Dahil Dito Maaring Tumuntong ang
populasyon ng daigdih hanggang sampung bilyong katao sa
panahong 2005
63. Bansa
Bilang ng
ipinapanganak sa
bawat 1,000
populasyon
Bansa
Bilang ng
ipinapanganak sa
bawat 1,000
populasyon
Afghanistan
42
Kazakhstan
21
Tajikistan
28
Azarbaijan
20
Pakistan
26
Bhutan
20
Pilipinas
25
Bangladesh
20
Kyrgyzstan
24
Brunei
18
Nepal
23
Indonesia
17
Mongolia
23
Maldives
17
Laos
22
Sri Lanka
17
Uzbekistan
21
Armenia
15
Turmekistan
21
China
12
India
21
South Korea
10
64. Bansa
Bilang ng
namamatay sa
bawat 1,000
populasyon
Bansa
Bilang ng
namamatay sa
bawat 1,000
populasyon
Afghanistan
15
Kazakhstan
10
Tajikistan
06
Azarbaijan
08
Pakistan
07
Bhutan
07
Pilipinas
06
Bangladesh
06
Kyrgyzstan
07
Brunei
03
Nepal
06
Indonesia
07
Mongolia
06
Maldives
04
Sri Lanka
07
Laos
Uzbekistan
07
Armenia
09
Turmekistann
08
China
08
Cambodia
08
South Korea
06
65. MIGRASYON
Ang migrasyon o pandarayuhan
ay isang proseso ng paglipat ng
tirahan mula sa isang rehiyon
patungo sa isa pang rehiyon o
lungsod . Maaari din itong
paglipat mula sa isang bansa
patungo sa isa pang bansa .
Pangunahing katangian ng
migrasyon ang pagiging isang
permanenteng paglilipat ng tao .
Ito ay bunsid ng iba't ibang salik
na nagpapaalis ssa kanila sa dati
nilang tirahan o nag aakit sa
kanila sa panibagong tirahan.
Tinawag itong mga PUSH-PULL
FACTOR sa migrasyon .
66. May mabuti at masamang epekto ang migrasyon. Ang
masamang epekto ay maaaring magkahiwalay ang mga
pamilya. Lumalaki ang mga anak na walang magulang
. At may anak ding napapabayaan at walang sapat na
patnubay ng magulang. MAY MGA ANAk DING
napapabayaan ang kanilang pag-aaral at nalulung sa
masamang bisyu.
kung sa isang kumunidad ay nag karoon ng
migrasyon ay lumiliit ang populasyon ng iniwanang
lugar .samantalang lumalaki naman ang nilipatang
lugar.
67. Ang urbanisasyon ay
ang pisikal na paglaki ng
mga pook na
urbano dahil sa mga
pagbabago sa mundo.
Ayon din sa mga
Bansang Nagkakaisa,
tumutukoy din ang
urbanisasyon sa daloy
ng tao mula sa
mga pook na rural tungo
sa mga pook urbano.
68. ang mabuting epekto ng paglaki ng populasyon ay
maraming mga tao na magtutulungan upang magawa ang
isang proyekto o gawain sa takdang oras. magkakaroon ng
mga bagong kaibigan na pagkakatiwalaan ang mga tao
dahil masaya mamuhay kung malaki ang iyong pamilya.
ang masamang epekto ng paglaki ng populasyon ay
kakulangan sa pagkain dahil mahirap na maghanap ng
trabaho ngayon at kawalan ng tirahan dahil maraming
kailangang gawin o bilhin na importanteng bagay ng maganak. kailangan nating magsikap sa pag-aaral upang
matupad ang ating mga pangarap at hindi tayo maghirap.
69. Leader: Arnulf James Bernardino
Members
Marlon Cristobal
Gerwin Aquino
Jason Cnja
Michael Bataller
Jeffrey Bicalan
Brixter Del Castillo
Emmanuel Atienza
Bastian Klein Aguas
Jeric Advincula
John Michael Balacuit
Juan Carlo Caparanga
