SlideShare a Scribd company logo

“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman

•
•
A
arifcan

Bu kitap, Prof. Dr. Nurhan Avman ile ilgili hatırlayabildiklerimiz ve bulabildiklerimizi kapsıyor. http://www.nihategemen.com/norosirurji/norosirurjiye-adanmis-bir-yasam

Spiritual
1 of 236
Download to read offline
Nurhan Avman “Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” Editörler: Prof. Dr. Sait Naderi, Prof. Dr. Nihat Egemen Kitap Tasarım: Yeşim Demir Tasarım Uygulama: Didem Uraler www.demirtasarim.com Redaksiyon: Evren, Mehmet Egrik Renk Ayrımı ve Baskı: Ofset Yapımevi Sertifika No: 12326 Birinci Baskı, 2013 ISBN 978-605-125-643-6 Bu yayının tüm hakları saklıdır; tamamı ya da bir bölümü yayımcının yazılı izni olmaksızın aynen veya işlenerek yeniden basılamaz, fotokopi dahil elektronik veya mekanik herhangi bir yolla çoğaltılamaz, kaydedilemez, yayılamaz, herhangi bir ortamda yayınlanamaz, iletilemez veya diğer kullanımlara konu edilemez. Görsel malzeme ve metinlerden alıntı yapılabilmesi, ancak tanıtım amacıyla ve kuralına uygun olarak normal ölçüler kapsamında ve kaynak gösterilmesi sureti ile olanaklıdır.
“ Doğanın en gelişmiş yaratığı insanın anlamlı, mutlu ve uzun yaşamı için bilimin bütün imkânlarını kullanmak bence tıp mesleğinin özüdür. Bunu yaparken, hekim her çözdüğü sorunun yeni ufukları getirdiğini görür ve ona koşmalıdır. Netice daha güzel, daha iyi insan olacaktır. ” Nurhan Avman 1928-1988
İçindekiler 6 Sunuş Dr. Nihat Egemen 8 Sunuş Dr. Sait Naderi 9 Teşekkürler 11 Başlarken 13 Bölüm 1 İlk Yıllar: Bizim Çocuk 17 Bölüm 2 Tıp Fakültesi Yılları 21 Bölüm 3 Askerlik: Hazır Kıta 25 26 28 31 36 Bölüm 4 ABD Yılları: Av The American Hospital of Chicago The Lahey Clinic Department of Neurosurgery Mary Hitchcock Memorial Hospital ve Veterans Administration Hospital The Harvard Neurosurgical Service At the Children’s Hospital Boston and Brigham & Women’s Hospital 45 46 47 48 49 50 51 51 54 55 58 58 Bölüm 5 Hacettepe Yılları: İlk Durak 1960 Yılında Ankara 1960’ların Başında Hacettepe Hacettepe Nöroşirürji Kurulurken Hacettepe Nöroşirürjide Hekim Kadrosu Çalışma Düzeni Yapılan Ameliyatlar Cloward’ın Hacettepe’yi Ziyareti Ortadoğu Nöroşirürji Kongresi’nin Düzenlenmesi Doçentlik Sınavı Doçentlik Tezi Hacettepe Futbol Takımı Hacettepe’den Ayrılış Bölüm 9 135 19 Şubat 1988: Nerede trak orada bırak... 63 66 69 74 76 80 Bölüm 6 Ankara Üniversitesi’ne Geçiş Dönemi, Eski Klinik Resmi Yazışmalar İlk Kalp Krizi Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroşirürji Kürsüsü’nün Kuruluşu 1966’ya Girerken Yeniden Kalp Krizi 230 Kaynakça 83 85 87 89 90 93 99 99 100 106 107 109 111 111 114 Bölüm 7 Yeni Klinik: 1967-1985 1967 Nöropsikiyatri Kongresi ve Türk Nöroşirürji Cemiyetinin Kurulması 1970’lere Girerken 1969 Nöroşirürjide Uzmanlık Tüzüğü Krizi Profesörlük Ataması Mikrocerrahi: Yeni Çağa Adaptasyon Paşa Çocuğu Paşaya Karşı Yeni Muayenehane: 1973-1988 Editör Paul C. Bucy’ye Ders Cerrahide Öncülük ve Seksiyonlaşma Araştırma Laboratuvarı Nurhan Avman’ın Bilim Felsefesi Ve 12 Eylül: Malpraktis Davası Dr. İsmet Karacan ve Nurhan Bey 119 120 122 126 128 130 Bölüm 8 İbni Sina Dönemi Nöroşirürji Derneği Kuruluşu Kliniğin Kuruluşunun 20. Yılı Nurhan Bey’in Özel Yaşamı 60. Yaş Yıldönümü 1988 Yılbaşı Partisi: Mavi Gözlerin Vedası Bölüm 10 139 Veda: “Benim imparatorluğum benimle başlar benimle biter” Bölüm 11 141 “Her ölüm erken ölümdür..” 147 Hatıralardan... 215 Prof. Dr. Nurhan Avman'ın Bibliyografyası
SUNUŞ Dr. Nihat Egemen Bu kitabın hazırlanma fikri, kısa süre önce İstanbul’da Hayal Kahvesi’nde bir araya gelen birkaç beyin cerrahının toplanmasından sonra ortaya çıkmıştır. Ilık bir ilkbahar akşamında, İstanbul’da çalışan Ankara Tıp’lı dokuz nöroşirürjiyen aslında biraz sohbet etmek ve özlem gidermek için bir araya gelmiştik. Doğal olarak hepimizin ortak paydası olan nöroşirürji ve bizi bu yolda eğiten hocamız Nurhan Bey’i anmamak olmazdı. Gece boyu geçmişin engebeli yollarında gezintiye çıkıp, patronun aforizmalarını hatırlayıp durduk. Acı ama, Nurhan Bey’i tamı tamına 24 sene önce kaybetmiştik. Nurhan Bey’siz geçen 24 yıl! Gerçekten de herkesin hayatında önemli kişiler vardır. Anne, baba, kardeşler, eş ve çocuklar gibi. Ama bizim hayatımızda bir de Nurhan Bey vardı. Yani Ankara Tıp Fakültesi Nöroşirürji Anabilim Dalı’nda yetişmiş hepimizin ailesinin kıymetli ve saygıdeğer bir ferdiydi Nurhan Bey. Yıllarını vermişti kliniğe, nöroşirürjiye ve bizlere... Bu nedenledir ki 24 yıldır Nurhan Avman Konferansları kesintisiz olarak sürdürülüyor. Bu konferanslar Nurhan Bey’den sonra anabilim dalımıza başkanlık yapan öğretim üyelerimizin kurucusuna olan saygısının bir ifadesidir. Nurhan Bey’in 1988’deki ölümünden sonra her sene Şubat ayında geleneksel olarak İbni Sina Hastanesi’nde düzenlenen “Nurhan Avman Konferansı”, son yıllarda Türk Nöroşirürji Derneği Ulusal Kongresi’nde başlatılan “Nurhan Avman İsimlendirilmiş Konferansı” ve son olarak 2012’de başlatılan “Nurhan Avman Nörovasküler Cerrahi Araştırma Ödülü” ile Nurhan Bey’in adı yaşatılmaktadır. Hayal Kahvesi’nden dönüşte, yol boyu Sait Naderi ile Nurhan Bey’i konuştuk. 2013 yılı Nurhan Bey’in ölümünün 25. yılı olacaktı. Biz de çok değer verdiğimiz hocamızın hatırasını ebedileştirmek adına bir kitap hazırlamaya karar verdik. Böylece gelecek nesillere Nurhan Bey’in mirasını ve üstlendiği misyonu aktarabilirdik. NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam 6
Ölümünün 25. yılında onu ebedileştirmek adına bir kitap oluşturmak fikri de duyduğumuz minnetin bir parçasıydı. Kitap çalışmaları sırasında birçok kaynaktan yararlandık. Nurhan Bey’in kendi yazdığı tercüme-i hâl, yayınları ve Nurhan Bey’le çalışanların anıları başlıca kaynaklarımız oldu. Dr. Sait Naderi ile beraber çok çaba sarf ederek oluşturduğumuz bu kitap, Prof. Dr. Nurhan Avman ile ilgili hatırlayabildiklerimiz ve bulabildiklerimizi kapsıyor. Bu kitap metni Dr. Sait Naderi tarafından oluşturuldu. Son derece akıcı bir üslupla yazılan bu metni oluşturabilmek için çok sayıda kişi ile bizzat görüştü Sait. Kliniğimizin kıdemli öğretim üyeleri, başka yerlerde çalışmış veya çalışmakta olan öğretim üyeleri ve uzman ağabeyler, aile yakınları, arkadaşları ve sevenleri ile konuştu. Asistanlığının kıdemlilik sürecinde Nurhan Bey’i tanımış ve etkilenmişti; bu etkiyle çok önemli bir görevi üstlenmişti. Bu görevi yerine getirirken hazırlama ve basımın tüm aşamalarında heyecanını yitirmeksizin, bitmez tükenmez bir çabayla yardımlarını esirgemeyen Sayın Handan Bozbağ’a teşekkürü borç bilirim. Onun katkıları ile eser daha da zenginleşti ve son halini aldı. Umarım eksik bıraktıklarımız kayda değer değildir. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroşirürji Anabilim Dalı’nda Nurhan Bey’in ölümünden sonra da beyin ve sinir cerrahları yetişmektedir. Bu arkadaşlarım ismini duydukları ama tanımak şans ve mutluluğuna ulaşamadıkları Nurhan Bey’i artık bizim kadar iyi tanıyacaklar bu kitapla. Bu kitap aynı zamanda, Türk nöroşirürjisi ve Türk Nöroşirürji Derneği’nin tarihinde de önemli bir belge olacaktır. Genç nesiller ülkede modern nöroşirürjinin kurucusu olan Nurhan Avman’ı tanıyacaklar ve Türk nöroşirürjisinin bugünkü noktaya ulaşmasındaki önemli rolünü kavrayacaklardır. NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam 7
ÖNSÖZ Dr. Sait Naderi Ne kadar şöhretli olursa olsun, cerrahların mesleki ünü genellikle ameliyat ettikleri hastalar ve onların çocuklarının ömrü ile sınırlıdır. Bu kural, bilim insanı kişiliği ön planda olan çoğu cerrah için de geçerlidir. Toplumsal hafızanın 2-3 gün ile sınırlı olduğu dünyamızda bu durum çok da şaşırtıcı değildir. Bu acımasız gerçeklere karşın, bazı insanları diğerlerinden farklılaştıran öğeler vardır. Diğer bir deyişle özgün yetenekleri, liderlik vasıfları, entellektüel ve yaratıcı özellikleri ile diğerlerinden farklılaşan kişilikler vardır. Nurhan Avman bu özellikleri ile sadece onunla çalışan kuşağı değil, bir sonraki kuşağı da derinden etkilemiş, ülkemizde modern nörolojik cerrahi ve mikroşirürjinin kurumsallaşmasına önemli katkılarda bulunmuştur. Bu etkilenme onunla çalışma fırsatı bulan herkesin vizyon ve perspektifini değiştirmiştir. Öyle ki, Nurhan Bey ile yollarını ayıranlar bile, farkında olmadan yıllarca kendilerini ona beğendirebilme çabasını göstermişlerdir. Bu eserde ismi geçen birçok hekimin Nurhan Bey ile birçok hatıraları vardır. Herkesin ortak paydası, Nurhan Bey’in önlerine açtığı yoldur. Yaşanılanlar sadece usta çırak ilişkisi çerçevesinde öğrenilen nörolojik cerrahi teknikleri ile sınırlı değildir; bilimsel ve etik sınırları aşmaksızın, iyi bir klinisiyen olarak, hastaya en az zarar ile en etkin şekilde iyileştirme öğretisidir. Bu, aynı zamanda Nurhan Bey’den, onunla çalışma ayrıcalığını yaşayan bizlere kalan en temel mirastır. Bu eser Nurhan Bey’i tanımayanlara, onu ve çalıştığı dönemi anlatmak üzere kaleme alınmıştır. Aslında bu eser ülkemizde modern nöroşirürjinin kurumsallaşma tarihidir. Ve bu eser, Nurhan Bey’le çalışan, feyiz alanların, ölümünün 25. yılında kendisine olan vefa borcudur. NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam 8
TEŞEKKÜRLER Bu eserin oluşmasında Nurhan Bey’i yakından tanıyan birçok kişi ile görüşülmüş ve eserde anılarına yer verilmiştir. Başta, kariyeri boyunca Nurhan Bey ile çalışan Prof. Dr. Ertekin Arasıl ve Sayın Handan Bozbağ olmak üzere, anılarını ve ellerindeki fotoğraf ve belgeleri ulaştırarak kitabı zenginleştiren herkese katkılarından dolayı teşekkürü borç biliriz. Ayrıca, kitabın tasarım aşamasındaki özenli çalışmaları ile kitaba son halini veren Sayın Yeşim Demir ve Didem Uraler’e de teşekkür ederiz. Dr. Ahmet Acıduman Dr. Nur Altınörs Dr. Nejat Akar Dr. Cumhur Akpınar Dr. Özdemir Aral Dr. Ertekin Arasıl Dr. Nuri Arda Dr. Sevim Balcı Dr. Konuralp Başol Dr. Adil Baykan Funda Benli Dr. Kadir Birler Handan Bozbağ Dr. Melih Bozkurt Dr. Zeki Buharalı Dr. Şükrü Çağlar Dr. Nusret Çınar Dr. Emel Çobanoğlu Dr. Haluk Deda Dr. Turgut Derinkök Dr. Gülten Dinç Dr. Cumhur Dinçer Dr. Gülay Dinçer Dr. Osman Durmuş Dr. Aykut Erbengi Dr. Kazım Ergin Dr. Şahap Erkoç Or. Canan Erzen Dr. Şeref Etker NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam Dr. Charles Fager Dr. Hamit Ziya Gökalp Dr. Bekir Gökben Dr. Halit İsmailoğlu Dr. Yusuf İzci Emel Kantemir Dr. Gökmen Kahiloğulları Dr. Yücel Kanpolat Dr. Aşkın Karadayı Hakim Akar Karasu Dr. Nezih Oktar Dr. M. Reşit Önen Dr. Nurcan Özdamar Dr. Aslı Özer Dr. Hadi Özer Dr. Selçuk Palaoğlu Dr. Mete Saveren Ülkü Saveren Dr. Vacit Tanyeri Dr. Ali Oğuz Taşçıoğlu Dr. Nimet Ünay Gündoğan Dr Hikmet Uluğ Ali Can Usta İlhan Uşar Mine Vargı Dr. Mahmut Gazi Yaşargil Adalet Yüzübenli Dr. Nurullah Yüceer Mukaddes Yücel 9
BAŞLARKEN Nurhan Avman, sadece Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi’ndeki birçok asistan ve hocanın hocası olmayıp, farklı kurumlardaki nöroşirürjiyenlere de yol göstericilik yapmış olduğundan, bu alandaki hocaların hocası mertebesinde olan bir hocadır. Buna rağmen, kendisine hoca olarak hitap edilmesini asla kabul etmez; kendisine “Nurhan Bey” diye hitap edilmesini isterdi. Bu nedenle bu eserde, çocuk ve genç Nurhan döneminden sonraki dönemden söz ederken, saygımızdan dolayı “Nurhan Bey” hitap şeklini benimsedik. Bu eser her ne kadar Nurhan Bey ile ilgili ise de, bir yerde Hacettepe Nöroşirürji’nin 1960-1965 dönemi ile Ankara Tıp Nöroşirürji’nin tarihini de gün ışığına çıkarmayı amaçlamıştır. Öte yandan, birçok olayı tarihlendirirken, olabildiğince resmi evraklar veya Nurhan Bey’in kişisel arşivinden yararlandık. Buna rağmen, bazı olayların değerlendirilmesinde sözlü tarih çalışması doğrultusunda, söyleşiler yaparak, insanların hafıza süzgecinden bilgileri çıkarmak durumunda kaldık. Bu durum birçok olayı aydınlığa kavuşturduysa da, sözlü tarih çalışmalarının doğasında olduğu gibi, bazen öznel ve farklı görüşlerle de karşılaştık. Çalışmada, böylesi durumlarda olabildiğince geniş pencereden bakarak, görüşleri aktarmaya çalıştık. Kitaptaki bilgiler ve anıları okurken, bu durum göz ardı edilmemelidir. NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam 11
BÖLÜM 1 İlk Yıllar: Bizim Çocuk Nurhan Avman 24.9.1928’de Tekirdağ’da dünyaya geldi (Belge I-1). Babası, Abdülaziz Avman (Resim I-1), annesi ise asistanların “paşa teyze” diye hitap ettikleri Nadire Hanım’dır (Resim I-2). Babası Aziz Bey 1901 doğumlu olup, 1916 yılından Harp Okulu’ndan mezun olmuş, Büyük Taarruz ve Sakarya Meydan Muharebesi’ne katılmıştır. Aziz Bey, avcılığa meraklıydı. Bu nedenle olsa gerek, 1933’te soyadı kanunu gereğince Avman soyadını alır. Aziz Avman Atatürk’ün naaşının 1953 yılında Etnografya Müzesi’nden Anıtkabir’e taşınmasında, naaşa eşlik eden 12 generalden biridir. Aziz Avman 1959 yılında Askeri Yargıtay üyesi iken, general rütbesi ile emekli olur. Emeklilik sonrası, 27 Mayıs askeri idaresince 1960-1961 yıllarında Mersin Valisi olarak görevlendirilir. Aziz Avman 1966 yılında, Nadire Avman ise 1982 yılında vefat eder. Çocuk Nurhan, dünyaya geldiğinde babası binbaşı ve Tekirdağ’da görevliydi. 24 Eylül 1928’de dünyaya gelmesine rağmen, nüfusa kaydı 10 Aralık 1928’de Edirne Nüfus Müdürlüğü’ne yapılmıştır.1 Resim I-1 Aziz Paşa Resim 1-2 Nadire Hanım (Paşa Teyze) 1 Nuran Bey doğum gününü her zaman 24 Eylül günü kutlardı. NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 1 Belge I-1 Genç Nurhan Avman’ın nufüs cüzdanı örneği 13
Paşa babası oldukça disiplinliydi. Bu disiplin ileride genç Nurhan’ın tüm davranışları ve yaşamına da yansıyacaktı. Annesiyse sonraki yıllarda Nurhan Bey’in annesi olmakla beraber, tüm kliniğin Paşa Teyze’si olacaktı. Nurhan, evin tek çocuğu idi (Resim I-3). Bu durum aslında hayatının şekillenme sürecinde rol oynayacak; Nurhan Bey kardeşi olmadığı için daima hayıflanacaktı. Çocuk Nurhan, zaman zaman, annesine ve babasına sitem eder “ekmeğiniz mi eksikti, suyunuz mu eksikti; neden benim kardeşim yok? Neden koca dünyada tek başınayım?” diyecekti (21). Bu nedenle olsa gerek, annesi, paşa teyze, bayramlarda ziyaretine gelen asistanlara mutlaka “ikinci çocuk” yapmaları nasihatinde bulunurdu. Paşa teyze, belki kendiliğinden, belki de Atatürk’ün “çocuk” diye hitabetmesinden esinlendiğinden, Nurhan Bey’den söz ederken “bizim çocuk” diye hitap ederdi. Bu, ilkokulda da böyleydi, Nurhan Bey profesörken de! Resim 1-3 Nurhan Avman okul öncesinde Nurhan Avman’ın çocukluk dönemi, Tekirdağ, Elazığ, Seferihisar, İzmir ve Samsun’da geçer (Resim I-4). Nurhan Avman babasının değişik görevleri nedeniyle ilkokula Elazığ’da başlar; daha sonra sırasıyla Seferihisar Zafer İlkokulu2, İzmir Karataş Ortaokulu ve Samsun Ortaokulu’nda okur, Samsun Lisesi’ni bitirir. Genç Nurhan, 01.07.1946 tarihinde Samsun Lisesi Fen Bölümü 4E şubesinden mezun olup, İstanbul Tıp Fakültesi’ne girer (Belge I-2). Resim 1-4 Nurhan Bey 1940 yılında ortaokuldayken 2 07.10.1926’da Zafer-i Milli adıyla kurulan Zafer İlkokulu, 1937 yılında Zafer İlkokulu adını almıştır. 1967 yılında şu anda ana bina olarak kullanılan dokuz derslikli binaya taşınmış 1990-1991 eğitim-öğretim yılında, Zafer İlköğretim Okulu olarak faaliyet göstermiştir. Van  ili Gevaş ilçesi Koçak Köyü’ndeki görevi sırasında, 23 Ekim 1993 tarihinde PKK terör örgütü tarafından şehit edilen Mehmet İzdal  anısına, 24 Kasım 1993’te okulun adı, Şehit Öğretmen Mehmet İzdal İlköğretim Okulu şeklinde değiştirilmiştir. NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 1 14
Belge I-2 Genç Nurhan’ın lise diploması NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 1 15
BÖLÜM 2 Tıp Fakültesi Yılları Genç Nurhan Avman 1946-47 eğitim döneminde İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi’ne girer (Resim II-1, Belge II-1). Bu durum her ne kadar genç Nurhan’ın evden ayrılmasına yol açsa da, ailesini daima yanında hissetmiştir (Resim II-2). Bu yıllar Türkiye’nin çokpartili seçime girdiği, Varlık Vergisi yıllarıdır. Genç Nurhan’ın neden tıp fakültesini seçtiği belli değildir. Genç Nurhan 15.7.1952 tarihinde İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden mezun oldu (Belge II-2). Nurhan Avman’ın Tıp Fakültesi’ndeki öğrencilik yıllarına ait pekçok bilgi sahibi değiliz. Öğrencilik yıllarında, başlangıçta Dr. Kazım Türker ile birlikte Kadırga Talebe Yurdu’nda, son yılında ise Kadıköy’de kaldığı tespit edilmiştir. Genç Nurhan’ın ders notlarının genelde iyi olduğu görülmektedir. Bu dönemdeki ilginç olaylardan biri, genç Nurhan’ın en son (Temmuz 1952) nöroloji stajı görmesidir. Bu dönemde Nöroloji hocası Dr. Necmettin Polvan’ın bıyıklı öğrencileri sevmemesi nedeniyle sınava giren herkesin bıyığını kesmesi âdettendir. Genç Nurhan bu nedenle stajın sınavına en son girer. Bıyığını kesmez, ancak nöroloji dersini de güç bela “orta” notu ile geçer (2). Resim II-1 Nurhan Bey tıp fakültesi 3. sınıftayken Belge II-1 Nurhan Bey’in İstanbul Üniversitesi öğrenci kimlik kartı NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 2 17
Genç Nurhan tıp fakültesini Kazım Türker, Hadi Özer, Selçuk Bilgin ve İsmet Çağlar gibi birçok tanınmış hekim adayı ile birlikte okur. Onlar, genç Cumhuriyet’in 5. yılında dünyaya adım atmış, “10 yılda her yaştan yaratılan 15 milyon gençler”dendi. Hayalleri ve ülküleri vardı; bu uğurda dünyanın öbür ucuna gitseler de dönüp bu ülkeyi ayağa kaldıracaklardı. Dr. Kazım Türker’e göre, “Nurhan, daha öğrencilik yıllarında merkezi sinir sisteminin anatomi ve fonksiyonlarına son derece önem verir ve bu sistemle ilgili bilgilerini, yerli ve yabancı yayınları izleyerek derinleştirirdi. Daha bu yıllarda, ilerde bu sistemin uzmanı ve özellikle cerrahı olmayı aklına koymuştu. Rahmetli hocalarımız Prof. Frank ve Winterstein’in ders ve konferanslarını hiç kaçırmazdı” (40). Nurhan Avman’ın diğer bir sınıf arkadaşı ve yakın dostu Dr. Hadi Özer’e göre, “Nurhan sınıfta son derece çalışkan biriydi. Askerlikten sonra, ABD’ye gideceği konuşuluyordu” (30). Resim II-2 Nurhan Bey tıp fakültesine girdiği yıllarda anne Nadire Hanım (paşa teyze) ve babası Aziz Bey ile birlikte NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 2 18
Belge II-2 Nurhan Bey'in tıp fakültesi diploması NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 2 19
BÖLÜM 3 Askerlik: Hazır Kıta Genç Nurhan yedek subaylığının dört ay süren ilk eğitimini Ankara Yedek Subay Okulu Sıhhiye Bölüğü’nde yaptıktan sonra (Belge III-1), Halıcıoğlu’nda bulunan 66. Tümen İstanbul İstihkâm Okulu Tabipliği’nde tabip asteğmen olarak görev yaptı. Asker Nurhan’ın görev süresi 1953 senesinin Aralık ayında sona erdi. Sınıf arkadaşı Dr. Kazım Türker’e göre, genç Nurhan askerlik döneminde de son derece bilimsel ve görev azmiyle çalışmıştır. Dr. Türker, durumu “Hastalarına olan düşkünlüğü, özellikle daha ayrıntılı incelemeye alınması gerekli erlere olan ilgisini çok canlı örnekleriyle görürdüm. Günün koşullarını dikkate alarak pek çok hastasını, olanakları daha ileri düzeyde olan üniversite kliniklerinde tetkik ve tedavi ettiğini izlemişimdir.” şeklinde bildirir (40). Asker Nurhan, bir taraftan yedek subay tabipliğini sürdürürken, bir yandan da ABD için yazışmalara başlar. Nurhan Avman daha öğrenciyken nöroşirürjiyen olmayı kafaya koymuştur. Fakat bu dönemde Türkiye’de bir uzmanlık talimatnamesi olmadığının da farkında olduğundan Amerika’da ihtisas yapmaya karar verir. Öncelikle bu ihtisasın ilk ayağı olan genel cerrahi için yazışmalarını sürdürür. Belge III-1 Genç Nurhan Avman’ın yedek subaylık diploması NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 3 21
1953’ün ortalarında genç Nurhan, arkadaşı İsmet Karacan ile birlikte Beyoğlu’ndaki Amerikan Kültür Merkezi’ne gider ve Amerika’daki hastanelerde boşta bulunan cerrahi intörnlük ve cerrahi asistanlık listelerine bakar. Listeden birkaç merkezin iletişim bilgilerini alıp mektuplar yazarak, cevapları beklemeye koyulur. Nurhan Avman, 1953 yılında Thorek’in kliniğinden kabul alır. Kısa süre sonra, 1954 senesinin başında, ABD’nin yolunu tutacak ve kariyerinin temellerini atmaya başlayacaktır. Ekim 1954 tarihinde Chicago’daki merkez, daha diplomasını almamış olan Nurhan Avman’ın eğitim durumu ile ilgili belgeler ister (Belge III-2). Nurhan Avman hem transkript, hem de başarı ile mezun olduğuna dair belgeyi alarak merkeze teslim eder (Belge III-3). Belge III-2 Genç Nurhan Avman’ın Amerika için verdiği dilekçesi NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 3 22
Belge III-3 Genç Nurhan Avman’ın tıp fakültesi transkript örneği NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 3 23
BÖLÜM 4 ABD Yılları: Av İkinci Dünya Savaşı’nı izleyen yıllarda ABD büyük bir tıbbi atılım başlatmış, bunun sonucunda da, personel noksanlığı nedeniyle kapılarını yabancı doktorlara açmıştır. Bu nedenle, savaş sonrası ABD’ye doktor akını olmuştur. Nurhan Avman, bu akının ilk yıllarında başvurusunu yaparak, ABD’ye gitmiştir. Bu arada nöroşirürji yapmak için mutlaka bir yıl cerrahi intörnlüğü yapması gerektiğinden, öncelikle iyi bir merkezde bu görevi yerine getirmiştir. Bu merkez, dünya çapında bir genel cerrah olan Dr. Thorek’in çalıştığı The American Hospital of Chicago’daki merkezdir. Avman Chicago’daki bu merkezi özenli bir araştırma sonucu tespit etmiştir. Dr. Nurhan Avman, 1954-1960 yılları arasında ABD’de eğitim görmüştür. Bu eğitime tıp fakültesinden Dr. İsmet Karacan’la (1928-2009) başlamıştır. Dr. Karacan kısa sürede cerrahiden ayrılarak psikiyatriye yönelmiş, ABD’de psikiyatri ihtisası yapmış, uyku laboratuvarlarının kurulmasına öncülük etmiştir. İkilinin ilişkisi Nurhan Bey vefat edene dek devam etmiştir. Bu şartlar altında Dr. Avman Amerika’ya gitmiş, öncelikle The American Hospital of Chicago, Illinois’te bir sene cerrahi intörnlüğü, bir sene de genel cerrahi asistanlığı yapmıştır. Daha sonra sırasıyla, The Lahey Clinic Nöroşirürji Kliniği, Mary Hitchcock Memorial Hospital ve Veterans Administration Hospital’da çalışmış, Harvard Tıp Merkezi’ne bağlı the Children’s Hospital Boston and Brigham & Women’s Hospital’da ise “assistant professor” ve “research fellow” olarak görev yapmıştır (18, 19, 37, 38). NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 4 25
The American Hospital of Chicago The American Hospital of Chicago, 1911 yılında Max Thorek ve eşi Fannie tarafından kurulur. Öncelikle 25 yataklı bir hastane olarak kurulmuşsa da, yıllar içinde büyür. Özellikle oğul Thorek (Dr. Philip Thorek) zamanında oldukça gelişir (Resim IV-1). İyi bir cerrah olan Dr. Thorek, yayınladığı birçok kitap ve film sayesinde bu dönemde oldukça tanınan bir cerrahtır. Bu hastane bugün Thorek Memorial Hospital adı altında hizmet vermektedir (Resim IV-2). Nurhan Avman, 1 Şubat 1954-1 Ocak 1955 tarihleri arasında, Dr. Thorek’in kliniğinde, The American Hospital of Chicago, Illinois’te cerrahi intörnlüğünü başarıyla yapmıştır (Belge IV-1). Resim IV-1 Dr. Thorek Genç Nurhan intörnlüğü sırasında, yaz ayında ameliyat izlemek üzere Boston’da Lahey Clinic’e gider ve Poppen’i izler. Kendi deyimiyle Poppen ve nöroşirürjinin büyüsü onu sarar. Zaten baştan beri nöroşirürjiyi isteyen genç Nurhan, bu durumu klinik şefi Dr. Thorek’e bildirir. Dr. Thorek onu anlayışla karşılar. Bizzat Dr. Poppen ile konuşarak Lahey Clinic’e alınması konusunda yardımcı olur. Dr. Thorek’in referansı ile Poppen kabul eder, ama o yıl eğitim kadrosu dolu olduğundan, ancak 1956 yılında genç Nurhan’ın başlayabileceğini söyler. Dr. Thorek, Nurhan Bey bir yıl boşta kalmasın diye, cerrahi asistanı olarak orada çalışmasına olanak sağlar (36). Böylece 1 Ocak 1955 - 1 Ocak 1956 tarihlerinde aynı merkezde genel cerrahi asistanlığı yapmıştır (Belge IV-2). Resim IV-2 Günümüzde ismi “Thorek Memorial Hospital” olarak değişen “American Hospital of Chicago” isimli hastane O zamanın en önemli cerrahi hocalarından Dr. Thorek ile ameliyata giren Dr. Avman’ın, damar yerine hocasının parmağını klemp ile kıstırması ve bunun günlerce konuşulması ise oldukça ilginç bir hadisedir. Ancak bu olay şevkini kırmamış ve gerekli referansları alarak, yazışmalar sonucunda nöroşirürji kariyerine başlamıştır. Bu dönemin diğer ilginç bir ayrıntısı da, başlangıçta, esas yabancı dili Almanca olan genç Nurhan’ın İngilizce sıkıntısı çekmesidir. Nöbet listelerinde, adaptasyon sürecinde İsmet Karacan ve genç Nurhan Avman birliktedirler. Hatta bir sorun olduğunda tek tek aranmak yerine “İsmet Nurhan” diye seslenilerek çağrılmışlardır. Bu dönemin başlangıcında, nöbette konsültasyon olduğunda telefonda sadece “Which floor?” diyebildikleri aktarılır (36). Bu döneme ilişkin ilginç anekdotlardan bir diğeri ise klinik hemşiresi ile kavgalarıdır. Genç Nurhan, Dr. Thorek ile ilk vizite çıktığında, hemşirelerin pansuman ve diğer işler için Thorek’e yardımcı olduklarını görür. Bunun rutin olduğunu düşünerek, ertesi sabah vizite çıktığında hemşireyi çağırır. Hemşirenin gelmemesi nedeniyle sorun yaşayıp, hemşire ile beraber soluğu Dr. Thorek’in ofisinde almışlardır. Meşhur Thorek yeni gelen asistanın neden geldiğini merak eder ve sorar. Önce hemşire söz alıp olayı anlatır. NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 4 26
Belge IV-1 Nurhan Bey’in American Hospital of Chicago’daki cerrahi intörnlüğü belgesi Belge IV-2 Nurhan Bey’in American Hospital of Chicago’daki cerrahi asistanlığı belgesi NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 4 27
Sonra, genç Nurhan’a durumu sorar. Genç Nurhan “She doesn’t know how to speak English” şeklinde cevap verince, Thorek kendini tutamayarak kahkahayı basar. Bu olaydan sonra bir süreliğine genç Nurhan’a özel bir hemşire verilmiştir (36). Tüm bu yaşananlar dolayısıyla Nurhan Bey, Dr. Thorek’e daima minnettarlık duymuştur. Bu dönemin en önemli olaylarından bir başkası da, Nurhan Bey cerrahi intörnü olarak çalışırken, İstanbul Üniversitesi 1951 mezunu ve fakülteden onun ağabeyi sayılan Dr. Mehmet Tekdoğan’in Thorek’in yanında genel cerrahi asistanlığı yapmasıdır (28, 29). Bu dönemde ilerleyen arkadaşlıkları yıllarca sürecek, Nurhan Bey’in yıllar sonra Hacettepe’ye gitmesine vesile olacaktır. Resim IV-3 The Lahey Clinic The Lahey Clinic Department of Neurosurgery The Lahey Clinic 1922 yılında bir cerrah olan Dr. Lahey tarafından Boston-Massachusetts’te kurulmuştur (Resim IV-3). Bu klinik öncelikle poliklinik olarak kurulmuş, zamanla ciddi bir tıp merkezi haline gelmiştir. The Lahey Clinic 1980 yılında bugünkü yerine, yani eski hastaneden 18 km uzaktaki Burlington’a taşınmıştır. The Lahey Clinic hekimlerinin çoğunun Harvard’da eğitmenlik görevi bulunmaktadır. Nöroşirürji Kliniği, 1932 yılında, Cushing’in en önemli yardımcısı Dr. Horrax’ın buraya transferi ile kurulmuştur. 1957 yılında Horrax’ın vefat etmesi üzerine Poppen bölüm başkanı olmuştur (Resim IV-4). Poppen hem kısa bir süre Dandy ile, hem de Cushing’in ekolünden gelen Horrax ile çalışmış, dönemin en önemli nöroşirürjiyenlerindendir. Bu dönemde Lahey Clinic Nöroşirürji Kliniği alanın Kâbe’si olmuş, dünyadan herkesin eğitim için geldiği bir adrese dönüşmüştür. Poppen’in kitabı, An Atlas of Neurosurgical Techniques ise; bu alanın en önemli eseri haline gelmiştir. Resim IV-4 Dr. Poppen Avman’ın bu şartlarda kliniğe kabul edilmesi, o ana kadarki parlak performansının sonucudur. Bu klinik tecrübesi, ileriki yıllarda kariyerinin şekillenmesinde de büyük bir rol oynamıştır. Nurhan Bey, 4 Ocak 1956-31 Aralık 1956 tarihleri arasında The Lahey Clinic’te nöroşirürji fellow’u olarak çalışarak, bu süreyi başarı ile tamamlar (Belge IV3). Genç Avman’ın çalıştığı dönemde, Horrax’ın beyin tümörü nedeniyle sağlığının bozulduğu, klinikte aktif olmadığı, Poppen’in aktif olduğu dönemdir. Avman’ın başasistanı olan Charles Fager, Poppen’den sonra bölüm başkanlığına atanmıştır. Gerek Poppen, gerekse Fager, sonraki yıllarda Avman’ın en yakın dostları olmuşlardır. Genç Nurhan’ın bu merkezde daha uzun süre kalmamasının nedeni, ABNS uzmanlık tüzüğünün, özel bir merkezde sadece bir yıl çalışmaya olanak tanımasıdır (36). NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 4 28
Belge IV-3 Nurhan Bey’in The Lahey Clinic’teki nöroşirürji fellowship belgesi Belge IV-4 Nurhan Bey’in Dartmund Medical School’a bağlı Mary Hitchcock Memorial Hospital ve Veterans Administration Hospital’daki ve nöroşirürji asistanlığı belgesi NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 4 29
Resim IV-5 Nurhan Bey’in Dr. Poppen ile birlikte yayınladığı “Aneurysm of the great vein of Galen” başlıklı makalesinin ilk sayfası NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 4 30
Avman bu dönemde Dr. Poppen ile birlikte “Aneurysm of the great vein of Galen” başlıklı bir olguyu 1960 yılında Journal of Neurosurgery’de yayınlamıştır (Resim IV-5). Mary Hitchcock Memorial Hospital ve Veterans Administration Hospital Mary Hitchcock Memorial Hospital’ın öyküsü, Bishop & Cutting of Worcester şirketinin çalışanlarının 1889’da New Hamshire eyaletinin Hanover şehrinin kuzeyinde hastane inşa etmek üzere bir vakıf kurmasıyla başlar. Kısa sürede başlayan yapım sürecinin ardından, hastane inşaatı 1893’te tamamlanır. Bu sırada hastaneyi, Hiram Hitchcock, iki sene önce vefat eden eşi, Mary Hitchcock adına satın alır. 1913’ten sonra hastaneye ek binalar yapılır ve kurum gitgide büyür (Resim IV-6). Çok geçmeden hastane, ABD’nin en eski 4. tıp fakültesi olan Darthmouth Medical School’a bağlanır. Bu merkezde nöroşirürji asistan eğitim programı, 1947 yılında, 1965-1975 yıları arasında Journal of Neurosurgery’nin editörü olacak Dr. Henry Heyl tarafından başlatılmıştır. Program daha sonra Robert G. Fisher tarafından yürütülmüştür. Dr. Fisher, 1946-1949 yıllarında Mayo Foundation’de nöroşirürji fellow’u olarak çalıştıktan sonra, 1949-1951 arası Johns Hopkins Hospital’de nöroşirürji asistanı ve uzmanı olarak çalışmış, 1951-1967 arasında Hitchcock Nörolojik Cerrahi’nin bölüm başkanlığını sürdürmüştür. Dr. Avman, 1 Ocak 1957 - 31 Mayıs 1959 tarihleri arasında Hannover New Hampshire’de Darthmouth Medical School’a bağlı Mary Hitchcock Memorial Hospital ve Veterans Administration Hospital’da nörolojik cerrahi asistanlığını başarıyla tamamlar (Belge IV-4). Burada, 1957, 1958 ve 1959 yıllarında Clinical Neurosurgery’nin editörlüğünü yapan Dr. Fisher ile çalışır. Dr. Fisher ve Ernie (Dr. Ernest Sachs Jr.) (Resim IV-7) ile yıllarca süren dostluklarının temeli işte burada atılır. Dr. Fisher, Ernie ve Av (Avman) arasındaki dostluk yıllar geçtikçe derinleşecektir. Resim IV-6 Mary Hitchcock Hospital’ın görünümü Resim IV-7 Dr. Ernest Sachs Jr. Dr. Avman bu merkezde çalışırken Dr. Fisher ve Sachs Jr. ile birlikte gerçekleştirdiği “Menengiomas of pineal region and posterior part of the 3rd ventricle” başlıklı çalışması 1962 yılında Journal of Neurosurgery dergisinde (Resim IV-8), Dr. Fisher ile birlikte “Exposure of middle cerebral aneurysm after the use of urea” adlı çalışması ise 1960 yılında Surgery dergisinde yayınlanır (Resim IV-9). Avman, 1959 yılının Mayıs’ında Amerikan nöroşirürji yeterlik (board) sınavına girmiştir. İhtisas süresini tamamlayan Dr. Avman’ın bu sınava özel olarak hazırlanması gerekmiştir. NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 4 31
Resim IV-8 Nurhan Bey’in Dr. Sachs ile birlikte yayınladığı “Meningiomas of pineal region and posterior part of 3rd ventricle” başlıklı makalesinin ilk sayfası NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 4 32
Resim IV-9 Nurhan Bey’in Dr. Fisher ile birlikte yayınladığı “Exposure of middle cerebral aneurysm after the use of urea” başlıklı makalesinin ilk sayfası NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 4 33
Genç Nurhan sınava yakın dönemde, işin önemi nedeniyle klinikten iki ay ders çalışma izni almıştır. Aslında zorunlu olarak bu izin verilmiştir. Zira Nurhan Avman’dan önce aynı kurumdan iki kişi board sınavına girmiş ve başarısız olmuştur. Üçüncü kişinin de başarısız olması durumunda kliniğin ABNS nezdindeki uzmanlık verme yetkisi iptal olacaktır. Genç Nurhan evde ders çalışmakla kalmamış, hocasının girişimi ile her sabah nöropatolog Dr. Eisenhardt’ın ofisine giderek, onun hazırladığı preparatlara bakıp, çalışıp, akşam kontrol etmek üzere oraya gitmiştir.1 Bu ortamda sınava giren genç Nurhan başarılı olur ve 1959'un Mayıs'ında ABNS diplomasını alır (Belge IV-5). Sınavda başarılı olan ve hocasının özel olarak tebrik ettiği Dr. Avman’ı büyük heyecan ve kutlamalar beklemektedir. Avman, board sınavıyla birlikte ABD’de çalışma hakkı da kazanır. Uzmanlığını hakedince, geleneklere uygun olarak, fotoğrafı, departmanın koridorundaki panoya, buradan uzmanlığını almış diğer asistanların yanına asılır.2 Avman bu klinikten ihtisas alan 9. asistandır. Sonraki dönemde Dr. Zinnur Rollas ve Dr. Aykut Erbengi de aynı merkezde asistanlık yapmışlardır. Ernie 1985’te emekli olduktan sonra baştan 1985’e kadarki asistanlarının listesini hazırlar ve asistanları için Limeric3 yazarak onlara gönderir. The residents It is hard to respond to this tribute But I just couldn’t sit and be mute So I’ll try not to cry (Tears come quick to my eye) And here come some facts absolute 1957-1959 P’ump Avman came here from Turkee. He had already trained some at Lahee His lugh and his humor Soon led to the rumor That this bachelor chased a divorce. 1 Önceden Cushing’in sekreteri olan, daha sonra da onun teşvikiyle tıp ve patoloji okuyan Dr. Louise Eisenhardt, kısa sürede dönemin en tanınan nöropatologu, Cushing’in sağ kolu olmuştur. Eisenhardt 1938-1939 döneminde AANS başkanlığı yapmış, 1944-1965 döneminde Journal of Neurosurgery’deki editörlük görevini başarıyla sürdürmüştür. 2 Avman bu durumdan esinlenerek, yıllar sonra İbni Sina Hastanesi Nöroşirürji D blok duvarına Ankara Tıp Nöroşirürji’den uzmanlığını almış tüm asistanların resimlerini astıracak ve bununla gurur duyacaktı. Ne var ki vefatından sonra, bu resimler yer darlığı nedeniyle kaldırıldı. 3 Amerikan edebiyatında beş mısralık mizahi manzume. NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 4 34
1963-1965 The Erbengis both were physicians He could operate like a magician She was a pathologist And he was a neurologist But the type who was best as a surgeon. Belge IV-5 Nurhan Bey’in “The American Board of Neurological Surgery”den aldığı yeterlik belgesi NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 4 35
The Harvard Neurosurgical Service At the Children’s Hospital Boston and Brigham & Women’s Hospital Harvard Medical School dekanının davetiyle, 1912’de Cushing’in cerrahinin başına geçmesi ile burada nöroşirürji kurulur. 1932’de Cushing emekliye ayrılır. 1929-1949 yılları arasında Early Ingraham bu kurumda pediyatrik nöroşirürjiyi kurar. 1949-1971 yılları arasında ise, Neurosurgery of Infancy and Childhood adlı eserin de sahibi olan meşhur Dr. Donald Matson bu kurumda çalışır. Diğer kurumlarda çalışan ve uzmanlığını alan Avman, yurda dönmeden önce araştırmacı yönünü güçlendirmek üzere Harvard’a gelir; Cushing’in ve Matson’ın Harvard’ı... En önemlisi Harvard Tıp Okulu’nun teklifi üzerine, “assistant professor” olarak göreve başlamasıdır. Burada sadece araştırmalara katılmayacak, aynı zamanda öğrenci derslerine de girecektir. Avman, 1 Temmuz 1959-30 Haziran 1960 tarihleri arasında Boston’daki Harvard Medical School’un afiliye hastanelerinden olan The Children’s Hospital Medical Center’da research fellow olarak (Belge IV-6), 10 Ağustos 1959 ile 31 Temmuz 1960 tarihleri arasında da The Peter Bent Brigham Hospital’da çalışmıştır (Belge IV-7). Burada çalışmalarını Dr. Edgar A. Bering, Jr. yönetimdeki “Neurosurgical Research Laboratory”de gerçekleştirmiştir. Belge IV-7 Nurhan Bey’in “The Peter Bent Brigham Hospital”daki belgesi Belge IV-6 Nurhan Bey’in “The Children’s Hospital Medical Center”daki research fellowship’i başarı ile bitirdiğini gösteren belge NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 4 36
İlk çalışması, plastik ile yapılan bir anevrizma modellemesi ve ligasyonun anevrizma boyutuna etkisi üzerinedir (Resim IV-10). Bu çalışmanın sonucu Dr. Bering Jr. ile birlikte “A plastic model for the study of pressure changes in the circle of Willis and major cerebral arteries following arterial occlusion” başlığıyla 1960 yılında Journal of Neurosurgery’de yayınlanmıştır. Avman’ın diğer çalışması hipertonik solüsyonlar üzerinde olup, bu çalışmanın sonuçları da yine Bering ile birlikte “The use of hypertonic urea solutions in hypothermia. An experimental study” başlığı ile 1961 yılında aynı dergide yer almıştır (Resim IV-11). Avman ilk çalışmasının devamının sonuçlarını “Special article: The importance of arterial ligations for the treatment of intracranial aneyrysms” başlığıyla 1961 yılında The Turkish Journal of Pediatrics’de yayınlar. Avman burada çalışırken Dr. Matson ile yakın temasını sürdürdü; 1964’te Dr. Matson, Nurhan Bey’in daveti ile Ankara’ya geldi. Uzunca bir süredir gurbette olan Nurhan Bey, paşa babası ve annesini özler; artık bavulları toplamanın vakti gelmiştir. Sınıf arkadaşı ve yıllarca beraberce çalıştığı, Ankara Tıp’ta farmakoloji profesörü olan Dr. Kazım Türker bu durumu sonraki yıllarda şöyle dile getirir: “Nurhan, ülkesini ve insanlarımızı seven, onlara hizmet etmenin bir görev olduğunu hiçbir zaman unutmayan gerçek bir ulusçuydu. ABD’deki eğitimi sonucu bu ülkede uzman hekim olarak çalışmak yetkisi kendisine resmen tanınmıştı. Çok daha elverişli yaşam koşulları ile bu ülkeye davet edildiği, bu davetin çeşitli tıp merkezlerinden geldiğini, çok iyi biliyorum. Ancak bunların hepsini reddetmiş ve kendi ülkemize hizmetin, hizmetlerin en yücesi olduğunu ve bu ülkeyi bize emanet eden Atatürk’ün bir buyruğu olduğunu söyleyerek, gerçek Atatürkçülüğün en anlamlı örneğini vermiş ve davranışları ile bunu öğrencilerine anlatmaya çalışmıştır” (40). Harvard’da çalışırken, Türkiye’den telefonla aranır. Chicago’da beraber çalıştığı Dr. Mehmet Tekdoğan, Dr. Doğramacı’nın çocuk hastanesinde nöroşirürji kliniği kurmaya çalıştığını, Dr. Doğramacı’ya Nurhan Bey'in adını verdiğini bildirir. Gerçekten de bir süre sonra, 1959’un sonlarında Dr. Doğramacı, Nurhan Bey’i telefonla arar ve Boston’da olduğunu söyleyerek görüşmek istediğini belirtir. Bu aslında şaşırtıcı bir durum değildir. Çünkü Dr. Doğramacı yıllar önce Boston’da çocuk hastanesinde çalışmıştır; her sene bir iki kez Boston’a gelir, işlerini halleder, hatta eski ev sahibini ziyaret ederek hediyeler verir. NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 4 37
Resim IV-10 Nurhan Bey’in Dr. Bering ile birlikte yayınladığı “A plastic model for the study of pressure changes in the circle of Willis and major cerebral arteries following arterial occlusion” başlıklı makalenin ilk sayfası NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 4 38
Resim IV-11 Nurhan Bey’in Dr. Bering ile birlikte yayınladığı “The use of hypertonic urea solutions in hypothermia” başlıklı makalesinin ilk sayfası NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 4 39
Buradaki görüşmede Dr. Doğramacı hedeflerinden söz eder; büyük bir çocuk hastanesi kurduğunu, bunu daha da büyüteceğini, nöroşirürjinin de bu projenin önemli bir parçası olduğunu anlatır. Hatta alınması gereken cerrahi aletlerin durumunu bile tartışırlar. Özetle, İstanbul’da tıp eğitimini yapmış olan Avman’a, Cumhuriyet’in başkentinden, yeni kurulan bir merkezden teklif gelmiştir. Bu teklifi yapan, sonradan birçok ilke imza atacak olan Prof. Dr. Doğramacı’dan başkası değildir. Bu teklifin en önemli yanı, Nurhan Bey’in, doğrudan nöroşirürjiyi kurmak üzere davet edilmiş olmasıdır. Cerrahpaşa’da yıllarca genel cerrahi, Çapa’da ise nöroloji çatısı altında çalışan nöroşirürji birimi gibi değil, farklı bir modeldir bu... nöroşirürjinin müstakil bir dal olarak yeşerme ve büyüme fırsatı. Avman teklifi düşünmeden kabul eder. Nurhan Bey’in, Dr. Doğramacı’nın teklifini kabul ettiği Dr. Mehmet Tekdoğan’ın 22.12.1959 tarihli mektubundan da takip edilebilir (Belge IV-8). Bu süreçten sonra Nurhan Bey, 7.1.1960 tarihinde Dr. Doğramacı ve 6.1.1960 tarihinde Dr. Erbengi’den alınacak aletler ile ilgili mektuplar da alır (Belge IV-9, IV 10). Avman yurda döner ve kaderine, kariyerinin başlayacağı ilk durağa doğru yola çıkar. NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 4 40
Belge IV-8 Dr. Mehmet Tekdoğan’ın Nurhan Bey’e yazdığı mektup Belge IV-9 Dr. İhsan Doğramacı’nın Nurhan Bey’e yazdığı 7.1.1960 tarihli mektubu NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 4 41
Belge IV-10 Dr. Aykut Erbengi’nin Nurhan Bey’e yazdığı 6.1.1960 tarihli mektubu NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 4 42
Belge IV-10 Dr. Aykut Erbengi’nin Nurhan Bey’e yazdığı 6.1.1960 tarihli mektubun devamı NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 4 43
BÖLÜM 5 Hacettepe Yılları: İlk Durak 1960 Yılında Ankara 1960’ların başı Türkiye tam bir karmaşa içindedir. Bir taraftan Menderes, bir taraftan ordu. 27 Mayıs ülkeyi tam olarak sarsmış, askerler her yere el atmış, yeni bir atama furyası yaşanmakta; İstanbul Üniversitesi’nde birçok hoca görevlerinden alınmıştır. Ankara’da da durum bundan farksızdır. Ülkede durum bu minvaldeyken, genç Nurhan’ın anne ve babası emekli olmuş ve Ankara’ya yerleşmişlerdir. 1959’da babası 27 Mayıs yönetimi tarafından Mersin Valisi olarak atanır.1 Resim V-1 Hacettepe’nin ilk yılları Genç Nurhan bu atmosferde, Ağustos ayında Ankara’ya gelir. Sıkıyönetim nedeniyle her yer askerle dolu; tüm geçişler askeri kontrol altındadır. Daha önce Ankara’da yedek subaylık yapmış olan genç Nurhan, Ankara’yı az çok bilmesine rağmen, o dönemde bir gecekondu semti olan Hacettepe’yi, ancak sora sora bulur (Resim V-1). Nurhan Bey, iki katlı bir bina olan Hacettepe’de Dr. Doğramacı’nın yanına gider; kendini tanıtır. Çocuk hastanesinin ve yeni binanın nerede olduğunu sorar. Birlikte odadan çıkarlar. Az ötede, tek bir amele kazma ile bir yerleri kazmaktadır. Dr. Doğramacı ameleye yönelerek sorar, “burada ne yapıyorsun?” adam, “hocam hastane yapıyoruz” diye cevap verir. Nurhan Bey manzara karşısında şoke olmuştur. Eve dönünce babasına durumu anlatır. Aziz Paşa duruma şaşırmadığını söyler. Nurhan Bey her şeye rağmen işe başlamak için işlemlere girişir (30). 1 Hacettepe’ye başladıktan sonra, klinik işleri ile yoğun olarak uğraşan Dr. Avman, vakit buldukça, 1960-1961 yıllarında Mersin Valisi olarak atanan babası Aziz Avman’ı ziyaret için Mersin’e gider. Bu ziyaretlerden birinde ciddi bir kaza olur; Nurhan Avman’ın arabası takla atar. Nurhan Bey bir şey olmamış gibi kısa sürede işinin başına döner. NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 5 45
1960’ların Başında Hacettepe 2 Şubat 1954 tarihinde Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi kapsamında ikinci bir çocuk sağlığı birimi olarak kurulan kürsü, iki katlı bir binada Çocuk Sağlığı Enstitüsü ve Hastanesi olarak 1957 yılında Hacettepe semtinde, 8 Temmuz 1958’de ise eğitim, öğretim ve araştırma çalışmalarının yanı sıra kamu hizmetine başlamıştır. Bu kurum aynı zamanda, Hacettepe Üniversitesi’nin kuruluşunun başlangıcı olmuştur. İlk etapta Ankara Üniversitesi’ne bağlı olan kurum, giderek büyümüş ve diğer kurumların eklenmesiyle birlikte 8 Temmuz 1967’de kurulan Hacettepe Üniversitesi çatısı altına alınmıştır. Geride kalan 10 yıllık süreç, iki katlı bir binanın koca bir üniversiteye dönüşme sürecidir. Bu sürecin de başmimarı, herkesin “hoca bey” diye hitap ettiği Prof. Dr. İhsan Doğramacı’dır (Resim V-2). Hacettepe başlangıçta iki katlı bir bina iken, 1961’de bir yangın geçirir; sonrasında ise ciddi bir miktarda maddi destek toplayarak kendini büyütür. Bu dönemde başlangıçta, iki katlı binadaki Kadri Raşit Anday Bölümü’nde; çocuk cerrahisi, pediyatrik kalp cerrahisi, pediyatrik ortopedi ve pediyatrik nöroşirürji hastalarının yattığı özel cerrahi servisi ile genel cerrahi servisi, ayrıca steril depo ve ameliyathane yer alırdı. Ameliyatlar, burada bulunan üç ameliyathanede yapılırdı. Hacettepe’de öncelikle çocuk hastaların nöroşirürji ameliyatları yapılırken, 1961 yılı Ağustos ayından itibaren pediyatrik vakaların yanı sıra, kısıtlı sayıda olsa da erişkin vaka opere edilmeye başlandı. 1963 yılından itibaren ise, Şaban Şifai binasının yapılması ile, pediyatrik ve erişkin, her türlü vakanın operasyonları yapılacaktı. Hacettepe, 1964’te Hacettepe Tıp ve Sağlık Bilimleri Fakültesi’nin kurulmasını izleyerek, Ankara Üniversitesi’ne bağlı ikinci tıp fakültesi haline geldi. 1967’de ise Hacettepe Üniversitesi’nin resmen kurulması ile bu üniversitenin çatısı altına girecek ve Ankara Üniversitesi ile bir bağı kalmayacaktı. NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 5 Resim V-2 Dr. İhsan Doğramacı 46
Hacettepe Nöroşirürji Kurulurken Çocuk hastanesi kuruluş döneminde Dr. Doğramacı, bir yandan yurtdışı eğitimi olan kalburüstü doktorları toplamaya gayret ederken, diğer yandan, gelecek vaadettiğini düşündüğü gençleri tespit edip, yurtdışına göndererek kaliteli bir kurum oluşturmayı hedeflemiştir. Bunu yaparken, ekonomik olarak iyi şartlar sağlamıştır. Mehmet Doğan’ın ifadesine göre; “İlk yıllarda Hacettepe’de çalışan hiçbir hekimin muayenehanesi yoktu. Bugünkü gibi döner sermaye ücretleri de yüksek değildi. Gerçi Doğramacı özel örtülü ödeneğinden uzman hekim, öğretim görevlisi ve öğretim üyelerine maaşları kadar ekstra bir ödeme yapıyordu. Bu ödemenin miktarı tam da maaşına eşit olmadığı gibi, yazılı olmasa da herkesin bildiği, kuruma katılmalarında kişilerin pozisyonlarına göre belirlenen bir meblağ eline geçecek şekilde maaşı ile aradaki fark her ay kendisine ödeniyordu. Örnek olarak, yurtiçinde doktora yapan veya uzmanlığını alan sıradan bir öğretim görevlisinin eline geçen meblağ 1500 TL olacak şekilde devlet maaşına eklenirdi. Maaşı 900 TL olan kıdemli biri için ek kısım 600 TL’de kalırken kıdemsiz ve yeni memuriyete başlayanın maaşı 600 TL ve kendisine özel ödenek olarak 900 TL ödenirdi. Yurtdışında doktorasını yapan, biraz üstün özelliği olan öğretim görevlisi için eline geçen toplam meblağ 2000 TL, çok özel biri veya doçent, profesör için 2500 TL kadardı. Meslekler arası fark, dış piyasadaki iş ve gelir durumu dikkate alınarak belirlenirdi” (9). Hacettepe çocuk hastanesi olarak kurulduğundan, Dr. Doğramacı burada çocuk cerrahisi, pediyatrik üroloji, pediyatrik kalp cerrahisi ve pediyatrik nöroşirürji bölümlerinin olmasını hedefledi. Hacettepe’de nöroşirürjinin kurulmasını da bu doğrultuda değerlendirmek gerekir. Dr. Doğramacı, Hacettepe’de nöroşirürjiyi kurmak için Ankara tıp kökenli, nöroşirürjiye ilgi duyan ve genç bir genel cerrah olarak Dr. Aykut Erbengi’yle görüşerek, onu bir süre Hacettepe’de çalışması, daha sonra yurtdışı eğitimi için ABD’ye gitmesi konusunda ikna eder (13). Başlangıçtaki hedef, bir çocuk hastanesindeki meningosel, ansefalosel gibi pediyatrik nöroşirürji vakalarının yapılmasıdır. Dr. Erbengi çalışmaya başlar; ancak, Dr. Doğramacı ekibi güçlendirmek istemektedir. Dr. Doğramacı, ABD’deki Türk hekimlerini araştırırken, nöroşirürji ihtisası yapmış olan Irak Kerkük Türklerinden, Dr. Vahdettin Türkmen ile temas kurar. Aslında ihtisasını bitirmiş, Irak’ta tescil sınavına girip başarısız olmuş Dr. Vahdettin Türkmen, şans eseri Amerikan vizesi için Ankara’dadır. Dr. Doğramacı, o dönemde aylarca süren vizeyi bekleyen Dr. Türkmen’i, bu süreç zarfında Hacettepe’de çalışması için ikna eder. Dr. Türkmen “Nöroşirürjide serebral arteriografi” başlıklı bir tez hazırlar ve hızlıca bir sınavdan geçerek, Nisan 1959’dan aynı yılın sonbaharına kadar klinikte çalışır ve sonra ABD’ye döner. 1959 sonbaharında, Dr. Türkmen’in ayrılması sonrası NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 5 47
Dr. Doğramacı yeni bir nöroşirürjiyen arayışına girer. Dr. Mehmet Tekdoğan’ın önerisi ile Dr. Avman’la temas kurarak, onu Hacettepe’ye davet eder. Nurhan Avman Türkiye’ye gelir gelmez uzmanlığını tescil ettirir. Böylece Sağlık Bakanlığı uzmanlık tescil defterinde, 8. nöroşirürjiyen olur (Belge V-1).2 1960 yılı Temmuz ayında Nurhan Bey’in Hacettepe’ye gelmesi ile nöroşirürji kürsüsü kurulur. Böylece Nurhan Bey’in, 1960’tan 1965’e dek sürecek olan Hacettepe macerası başlar. Bu durumu, sonradan Hacettepe Üniversitesi rektörlüğü de yapan Dr. Yüksel Bozer şu şekilde özetlemiştir: “Vahdi 1959 yılında Amerika’ya döndükten sonra kıymetli ve –yine üzüntü ile belirteyim– rahmetli arkadaşım, sakin, kendinden emin hoca kişiliği ile Nurhan Avman Temmuz 1960’da görevi üstlendi. O da Amerika’da çok iyi yetişerek yurda yeni dönmüştü. Aykut Erbengi uzmanlığının bir kısmını onunla tamamladı; sonra o da 1961 yılında Amerika’ya gitti” (5). Belge V-1 T.C. Sağlık Bakanlığı Nöroşirürji uzmanlık tescil defterinin ilk sayfası Gerçekten de Nurhan Bey’in Hacettepe döneminde, bir taraftan çığ gibi büyüyen hasta sayısı, öte yandan asistan azlığı, işleri içinden çıkılmaz hale getirmiştir. Hacettepe Nöroşirürjide Hekim Kadrosu 1960-1961 döneminde, 1959’da göreve başlayan Dr. Aykut Erbengi, Nurhan Bey’in tek asistanı olarak çalışır. 1961 yılının Eylül ayında Dr. Erbengi sınava girerek nöroşirürji uzmanı unvanını kazanır. Ancak daha önce yapılan mutabakat çerçevesinde kendini geliştirmek üzere ABD’ye gider (13). Dr. Erbengi, ABD’de, Nurhan Bey’in gittiği merkezlere, birebir aynı sürelerde gider. Bu düzenlemeleri Nurhan Bey’in yapmış olması büyük ihtimaldir. Dr. Erbengi’nin 1961’de ABD’ye gitmesi Nurhan Bey’in elini konulu bağlar. Yeni bir asistan bulması gerekir. Asistan alımlarında Dr. Doğramacı’nın ihtisasa başvuranları yönlendirmesi etkili olmuştur. Bu dönemde doğrudan Hacettepe’ye ihtisasa başvuranların yanı sıra, Ankara Üniversitesi ve GATA’ya başvurup, orada nöroşirürji öğretim üyesi olmadığı için ihtisasını Hacettepe’de yapan asistanlar olmak üzere iki grup asistandan söz etmek uygun olur. Hacettepe’deki sonraki nöroşirürji asistanları, sırası ile Dr. Yıldız Yalçınlar (1962-1965), Dr. Vural Bertan (1962-1964), Dr. Turgut Derinkök (1963-1965), Dr. Nusret Çınar (1963-1965), Dr. Aşkın Karadayı (1964-1965), Dr. Şefik Ünlü 2 Bu listedeki ilk 10 sıra aşağıdaki gibidir: 1. Jean Taptas, 2. Vedat Öge, 3. Hüsamettin Kerim Gökay, 4. Bülent Tarcan, 5. Zinnur Hüseyin Rollas, 6. Zeki Birsen, 7. Aysima Altınok, 8. Nurhan Avman, 9. Özdemir Aral, 10. Aykut Erbengi NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 5 48
(1964-1966), Dr. Ertekin Arasıl (1963-1969), Dr. Mete Saveren (1964-1970) ve Dr. Halit İsmailoğlu (1965-1970) olacaklardır3. Bu asistanlardan, Dr. Yalçınlar, Dr. Bertan, Dr. Karadayı, Dr. Arasıl ve Dr. Saveren Hacettepe’ye başvurmuşken, Dr. Derinkök Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi kadrosundan, Dr. Nusret Çınar ve Dr. Şefik Ünlü GATA konjentanından burada ihtisasa başlamışlardır. Nurhan Bey ve adı geçen asistanların yanı sıra, 1964’ün sonbaharında Hacettepe’ye gelen Op. Dr. İsmet Hallaç bu dönemde burada çalışan tek uzmandı. Ancak bu kısıtlı asistan sayısı, Ankara’nın tek nöroşirürji merkezi olan klinik için yeterli değildi. Hasta çokluğu ve asistanların yetmediği durumlar için çare aranırken, Hacettepe’de bir dönem için pediyatri, KBB, ortopedi ve dahiliye asistanlarına birer aylık nöroşirürji rotasyonu konur. Bu dönemde Dr. Nimet Ünay ve Dr. Sevim Balcı başta olmak üzere, dönemin birçok pediyatri asistanı ve Dr. Nasır Özdemir gibi ortopedi asistanları nöroşirürjide çalışır; zaman zaman ameliyatlara girerler. Çalışma Düzeni 1959 ve 1960 yıllarında, Nurhan Bey Hacettepe’ye başlamadan önce, Dr. Türkmen ve Dr. Erbengi bazı konjenital pediyatrik olgulara müdahale etmişlerdir. Hatta birkaç lomber disk hastasının da Numune Hastanesi’nde ameliyatını gerçekleştirmişlerdir. Fakat Nurhan Bey’in Hacettepe’ye başlamasından sonra, dışarıya hasta götürülmesini istemediğinden, çocuk odalarından birine üç adet yatak konarak erişkin hastalar da yatırılmaya başlanır (13). Diğer bir deyişle, Ağustos 1960’tan itibaren Hacettepe’de erişkin nöroşirürjisi başlamış olur. Başlangıç döneminin çalışma düzeni hakkında ayrıntılı bir bilgi yoktur. Bilinen, bu dönemde pediyatrik ortopedi, çocuk cerrahisi ve pediyatrik nöroşirürji hastalarının özel cerrahi servisinde yattığı, ameliyatların ise Kadri Raşit Anday bölümündeki üç ameliyathaneden birinde yapıldığıdır. 3 Dr. Ertekin Arasıl 1968 yılında, Dr. Mete Saveren 1970 yılında Ankara Üniversitesi’nde sınava girmişlerdir. Avman, Hacettepe’de Hamit Ziya Gökalp’ın da tescil sınavına girer. Dr. Nusret Çınar, GATA kontenjanından Hacettepe’de ihtisas yapmış, Dr. Turgut Derinkök, Dr. Nusret Çınar ve Dr. Hamit Ziya Gökalp (tescil sınavı) aynı zamanda sınava girerek 1965 yılında uzman olmuşlardır. Dr. Şefik Ünlü ise GATA kontenjanından, ihtisasına Hacettepe’de başlamış, Dr. Hamit Gökalp’ın GATA’ya dönmesinin ardından ihtisasına GATA’da devam etmiştir. NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 5 49
Şaban Şifai binasının yapılması ile servis tam bir nöroşirürji kliniği olarak hizmet vermeye başlar. Bu dönemde haftada iki gün poliklinik, üç gün ameliyat yapılır. Cumartesi günleri ise mesai yarım gün olduğu için, ameliyat yapılmaz (2). Yapılan Ameliyatlar Hacettepe’de başlangıçta hidrosefali ve meningosel ile pediyatrik tümörlerin ameliyatının yapıldığı bir dönemden sonra, 1963’te Şaban Şifai’nin açılması ile menenjiom, hipofiz adenoma, glial tümör, kraniofarenjiom gibi tümörlerin opere edildiği, kemotalamotomi gibi fonksiyonel nöroşirürji girişimlerinin, hatta elektrokortikografi eşliğinde epilepsi cerrahisinin, lomber diskektomi, diskografi ve miyelografilerin yapıldığı bir döneme girilmiştir. Sonraki yıllarda çıkan yangından sonra ameliyat defterlerinin yok olması nedeniyle ameliyat sayılarını net olarak bilmek mümkün olmazsa da, 1964 ve 1965 yıllarında yapılan yayınlar ve bu dönemde yapılan tezlerden çıkan ameliyat sayıları hakkında fikir yürütülebilir. Buna göre yapılan operasyonlardan bazıları ve sayıları aşağıdaki gibidir: Beyin tümörü 232 Glioma 108 Menenjiom 37 Vestibular Schwannom 14 Hipofiz adenomu 13 Vasküler tümör 19 Kraniofarenjiom 9 Metastatik tümör 7 Granülom 13 Muhtelif 12 Kemotalamotomi 44 Anevrizma (PCoA) 1 Fokal epilepsisi cerrahisi (ECoG ile) 2 Hemisferektomi 1 Karotid kavernöz fistül 1 Sirengomiyeli 4 Bu listede o dönemde çokça yapılan, ancak yayın yapılmadığı için sayıları belirlenemeyen lomber disk hernileri, servikal disk hernileri ve kafa travmalarına bağlı epidural hematom ile kronik ve akut subdural hematomlar bulunmamaktadır. Bu döneme ilişkin kayda değer notlardan biri, beyin ödemiyle mücadele biçimidir. Ödemle mücadelede üre rutin olarak uygulanır. Bununla beraber, 1964’ün Eylül ayında Ortadoğu Nöroşirürji Kongresi için gelen Dr. Matson NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 5 50
ve diğer Amerikalı hekimler, ürenin rebound fenomenisi yaptığı için ülkelerinde artık kullanılmadığını, bunun yerine steroid kullanıldığını belirtmeleri üzerine, Hacettepe’de antiödem olarak steroide geçilir. Cloward’ın Hacettepe’yi Ziyareti 1964’teki ilginç olaylardan biri, Dr. Cloward’ın Ankara’ya gelmesi ve ilk ameliyatını burada yapmasıdır (Resim V-3). Nurhan Bey ve ekibi bu ameliyat için önceden miyelografi çekerek uygun bir vaka hazırlarlar. Ameliyat sabahı, ameliyathanenin içi ana-baba günü olur. Operasyona Dr. Avman, Dr. Şükrü Bayındır ve Dr. Cloward birlikte girerler. Cloward ameliyatı yapar ve aynı günün akşamı, setini alıp Türkiye’den ayrılır. Ertesi sabah hasta “boynumda bir sertlik var” diye şikâyet edince, greftin yerinden çıkmış olmasından kuşkulanılır. Çekilen kontrol grafide, gerçekten de greftin çıktığı görülür. Ancak Cloward setini götürdüğünden, çakma seti yoktur. Herkesin eli kolu bağlıdır. Nihayet Nurhan Bey hastayı yeniden ameliyata alır ve traksiyon altında güç bela grefti yerine yerleştirir (2). Bir gün önceki ameliyat, Türkiye’de yapılan ilk anterior servikal diskektomi ve füzyon ameliyatıdır. Bununla beraber ertesi gün yapılan grefti yeniden yerine koyma ameliyatı da servikal füzyonda ilk revizyon ameliyatı olarak tarihe geçer. Resim V-3 Dr. Cloward Ortadoğu Nöroşirürji Kongresi’nin Düzenlenmesi Nurhan Bey Hacettepe’ye atandıktan sonra, bilimsel kongrelere aktif olarak katılmaya gayret eder. 1962 yılındaki 4. Ortadoğu Nöroşirürji Kongresi için Kahire’ye giden Nurhan Bey, 23-25 Eylül 1964’te 6. Ortadoğu Nöroşirürji Kongresi’ni Ankara’da düzenler (Belge V2-a, b). Türk, Ortadoğulu ve Amerikalı 40 nöroşirürjiyen bu toplantıya iştirak eder. Bunlar Dr. Edgar Bering, Dr. John Scarff, Dr. Herbert Eckstein, Dr. Gedeon Mohasseb, Dr. Gilles Bertrand, Dr. Robert Heimburger, Dr. William Scoville, Dr. Ralph Cloward, Dr. Norman Dott ve Dr. Kennet Till’in yanı sıra Lübnanlı Dr. Fuad Haddad, Mısırlı Dr. Sorour ve İranlı Dr. Ameli gibi dönemin en meşhurlarıdır. Belge V-2 23-25 Eylül 1964’te Ankara’da düzenlenen Middle East Neurosurgical Society’nin 6. Kongresi kitabının kapağı Dr. Doğramacı tüm katılımcılara özel çanta hediye eder (7). Toplantı oldukça başarılı geçer. Bu kongrenin başarılı olmasında Dr. Doğramacı’nın desteği oldukça büyüktür. Toplantı öncesi Dr. Bering’i havaalanında Dr. Nusret Çınar, Dr. Yıldız Yalçınlar ve Dr. Nurhan Avman karşılarken, Bering Dr. Yıldız Yalçınlar ile Nurhan Bey’in evli olduklarını düşünür. Bununla ilgili sohbetler geçer (6). Dönüşte ise Dr. Turgut Derinkök Amerikalıları İstanbul’da gezdirir; bir gece Park Otel’de konaklatır ve iyi anılarla Türkiye’den uğurlar (7). İstanbul’daki gezinin tüm masraflarını kongrenin onursal başkanı olan Dr. Doğramacı karşılar. NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 5 51
Belge V-2a 23-25 Eylül 1964’te Ankara’da düzenlenen Middle East Neurosurgical Society’nin 6. Kongresi kitabının 1. sayfası NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 5 52
Belge V-2b Kongre kitabının 2. sayfası NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 5 53
Nurhan Bey bu kongre sonrası, 1965 yılında Ortadoğu Nöroşirürji Derneği başkanlığı yapar. Doçentlik Sınavı Nurhan Bey, Hacettepe’de yoğun mesaisinin yanı sıra akademik faaliyetlerini de sürdürmüştür. Beşi uluslararası, yedisi ulusal dergilerde olmak üzere toplam on iki eserle doçentlik sınavına girmeye karar verir. Bu sayılar, bugün için az görülebilir. Fakat, dünyada iki nöroşirürji dergisinin yayınlandığı bir dönemde, bu sayıda çalışma oldukça iyidir. Nurhan Bey’in Doçentlik Dosyasında Bulunan Uluslararası Dergilerdeki Makaleleri 1. Poppen, J.L. & Avman, N.: Aneurysms of the great vein of Galen. Journal of Neosurgery 17: 238-244, 1960. 2. Avman, N & Fisher, R.G.: Exposure of middle cerebral aneurysm after the use of urea. Surgery 48: 491-494, 1960. 3. Bering, E.A. & Avman, N.: The use of hypertonic urea solutions in hypothermia. An experimental study. Journal of Neosurgery 17: 1073-1081, 1960. 4. Avman, N. & Bering, E.A.: A plastic model for the study of pressure changes in the circle of Willis and major cerebral arteries following arterial occlusion. Journal of Neosurgery 18: 361-365, 1961. 5. Sachs, E. & Avman, N. & Fisher, G.: Meningiomas of pineal region and posterior part of 3rd ventricle. Journal of Neosurgery 19: 325-331, 1962. Nurhan Bey’in Doçentlik Dosyasında Bulunan Ulusal Dergilerdeki Makaleleri 1. Avman, N.: The importance of arterial ligations for the treatment of intracranial aneurysms. The Turkish J Pediyatrics 3: 105-116, 1961. 2. Doğulu, S. & Avman, N.: Bir vak’a dolayısiyle A. Communicans Posterior Anevrizması. Gülhane Askeri Tıp Akademisi Bülteni 6: 399-408, 1961. 3. Avman, N. & Derinkök, T.: Bazal ganglia hastalıklarında nöroşirürjikal tedavi. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları 7: 30-44, 1964. 4. Avman, N. & Derinkök, T.: Neurosugical treatment of basal ganglia disease. The Turkish J Peditrics 6: 77-91, 1964. 5. Avman, N. & Derinkök, T.: Ekstrapiramidal bozuklukların kemotalamektomi ile tedavisi. III. Pediyatri Kurumu Semineri. Çelikcilt Matbaası. İstanbul. S: 253-258, 1964. 6. Avman, N.: Trafik kazalarında nöroşirürji problemleri. 18. Milli Türk Tıp Kongresi: 21-25 Eylül 1964. Ankara, Kongre kitabı. Çelikcilt matbaası, 1964, İstanbul, S:2-8. 7. Avman, N.: Trafik kazalarında nöroşirürji problemleri. Tıp Dünyası 37: 293-297, 1964. NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 5 54
Nurhan Bey’in Uluslararası Kongre tebliğleri Nurhan Avman, Aykut Erbengi: Kraniofarengiomalar. II. Ortadoğu Akdeniz Ülkeleri Pediyatri Kongresi, 6-9 Eylül 1961, Ankara. Nurhan Avman, Aykut Erbengi: Tüberkülozda nöroşirürjikal meseleler. II. Ortadoğu Akdeniz Ülkeleri Pediyatri Kongresi, 6-9 Eylül 1961, Ankara. Nurhan Avman, Aykut Erbengi: Ürenin nöroşirürjide kullanılması. II. Ortadoğu Akdeniz Ülkeleri Pediyatri Kongresi, 6-9 Eylül 1961, Ankara. Nurhan Avman: Complications of ventriculo-atrial shunts. 4th Middle East Neurosurgical Society, Kahire, 1962. Nurhan Avman, İsmet Hallaç, Turgut D erinkök: Vertebral angioraphy in pediyatric neurosurgery. 6th Middle East Neurosurgical Society, Ankara, 1964. Nurhan Avman, Aşkın Karadayı: Total removal of craniopharengioma. 6th Middle East Neurosurgical Society, Ankara, 1964. Doçentlik Tezi Nurhan Bey, yayınların yanı sıra, bir de doçentlik tezi için çalışma yapması gerekir. Bu amaçla, hidrosefalinin tedavisinde yeni bir teknik üzerinde çalışır. Komunikan hidrosafalili 10 bebekte L4 laminektomiyi izleyerek durayı açarak, dura ile araknoidli ağızlaştırır. Bu teknikle birçok olguda iyi sonuç elde eder. Nurhan Avman bu çalışmasını, “Subaraknoidoepidurostomi komünike hidro sefalüslerde yeni bir ameliyat” başlığı ile doçentlik tezi olarak hazırlar (Belge V-3, 4, 5). Nurhan Bey artık sınava hazırdır. 10.11.1964’te Dr. Bülent Tarcan, Dr. Feyyaz Berkay, genel cerrahiden Dr. Muhittin Ülker ve nörolojiden iki hocanın yer aldığı bir jüri ile sınava girerek nöroşirürji doçenti olur (Belge V-6). Sınavda hatıralara bu olay kazınır: “Sınavdan bir gün önce kliniğe gelen Dr. Tarcan, vakaları gezerken, büyük frontoparietal orta hat konveksite menenjiomu olan bir olguyu göstererek ‘Nurhan!, sana bu yakışır’ der, bu olgu böylece sınav vakası olur. Hasta yarı oturur pozisyona alınır ve Poppen tekniği ile ameliyata başlanır. Operasyon başlar ama daha ilk bur hole deliğinden itibaren kanar. İlginç olan oldukça kanamalı geçen ameliyat sırasında tabureye çıkan Bülent Tarcan Hoca, ‘Nurhancım bunlar nöroşirürjinin lokum vakalarıdır’ der. Ve der demez dengesini kaybederek düşer, ameliyata bir süreliğine ara verilerek Bülent Tarcan Hocayla ilgilenilir” (2). 11.11.1964 tarihinde Nurhan Bey, dekan Dr. Doğan Karan tarafından tebrik edilir (Belge V-7) ve 27.2.1965 tarihinde eylemli doçent olarak atanır (Belge V-8). NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 5 55
Belge V-3 Nurhan Bey’in tezinin içindekiler sayfası Belge V-4 Nurhan Bey’in tezindeki resimlerden bir görüntü Belge V-5 Nurhan Bey’in tezindeki basınç trasesini gösteren resimlerden bir görüntü Belge V-4 NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam Belge V-5 BÖLÜM 5 56
Belge V-6 Nurhan Bey’in doçentlik belgesi Belge V-7 Dr. Doğan Karan’ın Nurhan Bey’e yazdığı 11.11.64 tarihli kutlama mektubu NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 5 57
Hacettepe Futbol Takımı Nurhan Bey Hacettepe Futbol Kulübü yönetiminde de yer almıştır. “Nurhan Bey sadece nöroşirürjiyle uğraşmaz, Hacettepe Kulübü’nün futbol ünitesinin kaptanlığını da üstlenir. Hacettepe o zamanlar mahalli ligde oynayan ünlü bir futbol kulübüdür. Bu kulübün idari sorumlusu olarak Nurhan Bey hoşgörüsü ve kültürü ile Hacettepeli futbolculara örnek bir yöneticilik ve ağabeylik anlayışı sunar” (24). Nurhan Avman bu dönemde asistanları da yanına alarak bazı haftasonları maçlara gider. Bu geziler, klinikteki arkadaşlığı güçlendirir ve beyin cerrahisi ailesini oluştururdu. 23 Ekim 1965’te Ankara’da yapılan Türkiye-Romanya milli maçı için klinikteki tüm doktorları arabaya bindirip maça götürmüştür. Her ne kadar Metin Oktay’ı görme arzusu ile gitmişse de, Türkiye’nin 2-1 galip geldiği bu maçta Oktay gol atamaz. Ancak bu olay, o zaman uzman olan Turgut Derinkök, Dr. Arasıl ile Suat Taşatan’ın zihninde tazeliğini korur (35). Hacettepe’den Ayrılış Nurhan Bey özellikle 1963’ten sonra çok yoğun çalışır. Her gün ameliyat vardır. Bir asistan ameliyatta, biri poliklinikte, bir diğeri de girişimsel radyolojide, anjiografi ve miyelografi yapmaktadır. Bu tempoda, geceler de acil vakalar ile boğuşmakla geçer. Belki de Nurhan Bey’in bu dönemdeki en büyük şansı asistanlarının hepsinin genel cerrahi uzmanı olması veya en az iki sene genel cerrahide çalışmış olması, dolayısı ile teknikleri bir yılda çabucak kapmalarıdır. Asistanlar acil vakalarda basit epidural ve subdural hematomları sadece Nurhan Bey’e haber vererek ameliyata alır. Komplike vakalar ile tanınmış hastalarda ise Nurhan Bey gece de olsa gelir, bizzat vakaya girer (6). Bu tempo oldukça yorucudur ancak, klinikte genelde hava iyidir.4 Öte yandan, Nurhan Bey’le Dr. Doğramacı arasında sorunlar yaşanmaktadır. Bu sorunların temelinde kimine göre örtülü ödenekle ilgili yapılan orantısız ödemeler ya da muayenehane açılamaması yatmaktadır (13). Zira çok yorulan, neredeyse Hacettepe’yi ihya eden Nöroşirürji’nin, aldığı pay yetersizdir; ancak kuşkusuz ki bu sadece işin ekonomik boyutudur. 4 Bu dönemde her cerrahi klinikte olduğu gibi ufak tartışmalar yaşanmıştır. Örneğin, kıdemli asistan olan Dr. Aşkın Karadayı ile 1965’te iki aylık asistan olan Dr. Halit İsmailoğlu arasında ufak tartışma yaşanmış, Aşkın Bey Halit Bey’e “sen nöroşirürjiyen olamazsın” demiş. Daha sonra devreye giren Nurhan Bey, Aşkın Bey’e “iki aylık asistandan ne bekliyorsun” diye kızmıştır. Keza Turgut Derinkök ve Dr. Yalçınlar arasında geçimsizlik olunca, Dr. Yalçınlar 1964’te asistan olarak Ankara Tıp Fakültesi’ne, Dr. Naci Ayral’a gönderilmiş, böylece hem orada bazı nöroşirürjikal operasyonların yapılması sağlanmış hem de geçimsizliğin önüne geçilmiştir. Dr. Yalçınlar 30 Ocak 1965’te Hacettepe’de sınava girmiş ve yeniden Ankara Tıp Fakültesi’ne dönmüştür. NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 5 58
Aslında o dönemde, herkes Nurhan Bey’in zarfında “en yüksek” meblağın olduğunu düşünmektedir. Zira Nurhan Bey, en çok vakaya giren hocaların başında olmakla kalmayıp, Hoca Bey’in (Dr. Doğramacı’nın) özel asansörünü en çok kullanan kişilerdendir. Buna rağmen, yurtdışı kongre katılımları ve diğer problemler nedeni ile maddi sorunlar çıkmaktadır. Dr. Hadi Özer’e göre, Hacettepe Çocuk Hastanesi’nin kapasitesinin artırılması sürecinde kendisine yatak sayısı yeterli ve donanımlı bir servisin yönetim sorumluluğunun verileceği vaat edilmiştir (30). Bu beklenti içinde sıkıntılı bir ortamda çalışmaya devam ederken Nurhan Bey’in istifası ile sonuçlanan bir olay olur. Bir gün, Dr. Doğramacı’dan gelen haber üzerine, onun ofisine gider. Dr. Doğramacı, yanında bulunan Dr. Hüsnü Göksel’i Nurhan Bey ve diğer hekimlere takdim eder. Bir süre Amerika’da çalışan, Atlantik Plakları sahibi Ahmet Ertegün’ün kız kardeşi ile evlenen, dönüşte Ankara Tıp’ta çalışan fakat sorunlar yaşayan, genel cerrahi uzmanı Dr. Hüsnü Göksel, Dr. Doğramacı’nın davetini kabul ederek Hacettepe’ye transfer olmuştur. Belge V-8 Nurhan Bey’in 10.11.64 tarihinde eylemli doçent olarak atandığını gösterir belge NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 5 59
Dr. Doğramacı Dr. Göksel’i tanıştırırken, bundan böyle tüm cerrahi branşlarının Dr. Hüsnü Göksel’e bağlandığını belirtir. Nurhan Bey şok yaşamaktadır. Verilen sözler yerine getirilmemiş, beyin cerrahisi birimi yönetiminin diğer birimlerle birlikte bir cerrah profesörün emrine verilmesini kabul edememiştir; oyalandığını düşünerek ayrılmaya karar verir (22, 30). Tüm bu faktörler birleşince, 37 yaşındaki genç doçent yol ayırımına gelir; beş yılda evlat gibi büyüttüğü kliniğinde her şeye rağmen kalmak veya başka sulara yelken açmak... Tam bu sırada tesadüf eseri Doç. Dr. Rıdvan Ege ile yaptığı bir konuşma, rotasının Cebeci’ye dönmesine neden olacaktır. Avman, 10.8.1965’te rektörlüğünü Prof. Dr. İhsan Doğramacı’nın yaptığı Ankara Üniversitesi Hacettepe Tıp Fakültesi’nden ayrılır. Yeni adres, sadece Avman’ın rotasının değişmesine neden olmaz. Hoca’yla beraber, çiçeği burnunda uzmanı Dr. Derinkök ve iki asistanı Dr. Arasıl ve Dr. Saveren’in de rotalarının değişmesiyle sonuçlanır. Bu ekibi İnal hemşire ve biyokimya uzmanı Şükran Bayraktar da izleyecektir. Yeni adres Cebeci’deki Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi olacaktır. Bu ayrılış, Hacettepe’yi etkiler. Dr. Doğramacı olaya el koyar. O dönemde Buffalo’dan Hacettepe’ye gelmiş olan Dr. İsmet Hallaç ve son sene asistanı olan Dr. Aşkın Karadayı Hacettepe’de kalır. Fakat çok geçmeden 20.12.1965’te uzman olan Dr. Karadayı da sınav sonrası Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi ekibine dahil olacaktır. NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 5 60
NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 5 61
BÖLÜM 6 Ankara Üniversitesi’ne Geçiş Dönemi, Eski Klinik Nurhan Bey, Hacettepe’de son dönemde yaşadığı mutsuzluklar ve sorunlar nedeniyle arayışlara girerek, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi’ne geçer. Bu aslında cesur bir karardır. Zira, Ankara Üniversitesi’nin rektörü hâlâ Prof. Dr. İhsan Doğramacı’dır. Ankara Üniversitesi’ne bağlı, Prof. Dr. Doğan Karan’ın dekanlığını yaptığı Hacettepe Tıp ve Sağlık Bilimleri Fakültesi’nden, yine Ankara Üniversitesi’ne bağlı, dekanlığını Prof. Dr. Lütfü Tat’ın yaptığı Ankara Tıp Fakültesi’ne geçer. Bu geçişe Dr. Doğramacı mâni olmamıştır. Bu süreç, 32 yaşındayken başladığı ve beş yılda küçük bir çocuk nöroşirürjisi seksiyonu olarak devralıp, her yaştan hastanın gidebildiği bir tıp fakültesi nöroşirürji kliniği haline getirdiği Hacettepe Nöroşirürji’ye veda sürecidir. Bu süreç, 37 yaşında ağarmış saçlarla, aynı mücadeleye yeniden girme sürecidir. Bu süreç, hummalı çalışma ve bitmez tükenmez yeniden yapılanma sürecidir. Bu süreç, yeni bir meydan okumadır. Ve bu süreçte, iki kalp krizi vardır... 1959 yılında Hacettepe’de nöroşirürji kurma çabaları ve Nurhan Bey’in gelmesi ile bu sürecin ivme kazanması, hem GATA hem de Ankara Üniversitesi’nin Tıp Fakültesi’ni harekete geçirmiş, bu kurumlar da nöroşirürji kliniği kurmanın hal çaresini aramaya koyulmuşlardır. Ankara Üniversitesi’nde bu süreç, genel cerrahi altında bir nöroşirürji seksiyonunun kurulması şeklinde planlanmıştır. Bu amaçla, asker kökenli ve 2. Genel Cerrahi’nin hocası Prof. Dr. Naci Ayral seksiyonu kurmak için görevlendirilmiştir. Dr. Ayral’ın seçilmesinin nedeni, daha önce bazı nöroşirürjikal işlemleri yapmış olmasıdır (12, 17). Bu şartlar altında 1961 yılında Ankara Üniversitesi üç nöroşirürji asistan kadrosu açar. Bu kadroya Dr. Turgut Derinkök, Dr. Hilmi Üner ve Dr. İhsan Nermi Taşatan müracaat eder. Aslında o zamanki tüzüğe göre iki sene genel cerrahi ve iki sene nöroşirürji olmak üzere, dört yılda nöroşirürji uzmanı olunmaktadır. Ne var ki asistanlar ihtisasa başladıktan bir süre sonra, Dr. Naci Ayral’ın nöroşirürjiyen olmadığının ve bu konuda ondan eğitim alamayacaklarının farkına varırlar. NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 6 63
Bu durumun ortaya çıkması ile öncelikle Dr. İhsan Nermi Taşatan ve Dr. Hilmi Üner, kadroları Ankara Üniversitesi’nde kalmak kaydı ile İstanbul’da bulunan Bakırköy Ruh ve Sinir Hastanesi’ne geçer ve 1965’in son aylarında uzman olana dek o klinikte kalırlar. Dr. Turgut Derinkök ise, Dr. Doğramacı’nın Prof. Dr. Muhittin Ülker’e Hacettepe’nin sıkışık olduğunu söylemesi ve nöroşirürjiye asistan istemesi üzerine, yine kadrosu Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde kalmak üzere, Hacettepe’ye geçer1 (7). Böylece, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi’ndeki ilk nöroşirürji atağı başarısızlıkla sonuçlanır. 1964 yılına gelindiğinde ikinci defa bir nöroşirürji atağı yapılır. Ankara Üniversitesi’nde genel cerrahinin çatısı altında nöroşirürji seksiyonu ve ileride bu nüvenin üzerinde nöroşirürji kliniği kurulması planları vardır. Bu nedenle, farklı nöroşirürjiyenlerle temasa geçmek için yollar aranmaktadır. Bu durumu; 1964-1966 yıllarında Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde dekanlık yapan Prof. Dr. A. Lütfü Tat (Resim VI-1) şöyle anlatmaktadır: “Fakültemizde eksiği uzun zamandır hissedilen beyin cerrahisi kürsüsünün lüzumu, Hacettepe Tıp Fakültesi’ndeki Nöroşirürji Dalı’nın başarılarını gördükçe, kendisini biraz daha hissettirir hale gelmişti. Nihayet 1964 yılında profesörler kurulumuz; 1. İlk fırsatta kurulacak beyin cerrahisi kürsüsüne nüve olmak üzere, genel cerrahi kürsüsü bünyesinde bir beyin cerrahisi dalı oluşturma, 2. O sıralarda göz kürsüsünün yeni binasına geçmesiyle boşalan Resim VI-1 Prof. Dr. Lütfü Tat, Ankara Tıp Fakültesi’nin diğer dekanları ile birlikte (ön sıra, soldan birinci) 1 Dr. Derinkök de 1965’te uzman olduktan sonra Nurhan Bey’le beraber Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroşirürji Kliniği’ne geçer. NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 6 64
yerin, yine genel cerrahi kürsümüz bünyesinde bulunan, göğüs cerrahisi dalı ile birlikte, bu dala tahsis edilmesi, 3. Kurulmuş olan beyin cerrahisi dalında çalıştırılmak üzere genel cerrahi kürsüsü emrine bir öğretim üyesi, üç asistan kadrosu verilmesi, 4. Kurulmuş olan beyin cerrahisi dalının yürütülmesi için geçici olarak Prof. Dr. Naci Ayral’ın görevlendirilmesi kararını aldı. Bundan sonra, idare olarak ilk işimiz, yeni kurulan bu dalımızın nöroşirürji nosyonlarla çalışmasını temin amacıyla, Hacettepe Tıp Fakültesi’nden yardım istemek oldu ve adı geçen fakültemiz de bize bu hususlarda yardımcı olmak üzere, Dr. Yıldız Yalçınlar’ı görevlendirdi” (39). Gerçekten de yapılan yazışmalardan sonra, 27.2.1965 tarihinde, Hacettepe’den Nurhan Bey’in asistanlarından, son senesinde bulunan Yıldız Yalçınlar, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi’ndeki yeni görevine atanır. Görevi genel cerrahi içinde nöroşirürji seksiyonu kurmaktır. Seksiyonun başında yine genel cerrahiden Prof. Dr. Naci Ayral vardır. Ayral, aynı zamanda Dr. Yalçınlar’ın ihtisas aldığı bölümündeki hocasıdır. Bu dönemde Dr. Yalçınlar hem poliklinik hem de 33 ameliyat yapar (1). Fakat Ankara Üniversitesi’nde hocalar arasında kendisi ile ilgili sorunlar vardır. Dr. Naci Ayral, Dr. Yalçınlar’ı överken, nöroloji hocası Dr. Sami Gürün Dr. Yalçınlar’ın görevden alınmasını ister. Öyle ki, Dr. Sami Gürün 29.6.1965 tarihli yazıda ne polikliniğe ne de acil servise nöroşirürji hastasının alınmamasını talep eder. Böylece, Ankara Tıp’taki ikinci defa nöroşirürji kurma girişimi de sonuçsuz kalır (1). Bu sırada hâlâ daha üst düzey bir nöroşirürji hocasının göreve getirilmesi zarureti üzerine hoca aranırken, Nurhan Bey’in Ankara Tıp’ta çalışmak istediği öğrenilir. Bu durumu Dr. Rıdvan Ege (Resim VI-2) şöyle dile getirir:“1965’te, bir cumartesi günü milli bayram geçit resmi nedeniyle Atatürk Bulvarı trafiğe kapandığı için, Necatibey Caddesi’nden gelip arabasıyla Hacettepe’ye geçmek isteyen (Abdi İpekçi Parkı o zaman Hacettepe ve Kurtuluş’a uzanan cadde idi) Hacettepe nöroşirürji hocası Doç. Dr. Nurhan Avman, karşıya geçemeyince benim Sıhhiye’deki muayenehaneme geldi. Sohbet sırasında Hacettepe’de sıkıntıda olduğunu söyledi. Ben de ‘bizim fakülteye geçmeyi düşünür müsün?’ dediğimde ‘neden olmasın’ cevabını verdi. Pazartesi sabahı, o zamanki dekanımız Lütfü Tat Hoca’ya durumu anlattım. O da öneriyi çok beğendi ve ‘Nurhan Bey’i bana gönder’ dedi. Doç. Dr. N. Avman ve Dekan konuştular fakat ilginç olan Doç. Dr. Avman’ın bize gelme işini tüm profesörler kurulu beğeniyle uygun bulurken, iki genel cerrahi hocamız söz alarak kendilerinin de bu işi çok iyi yaptıklarını belirterek önerinin reddini istemeleriydi; yine de tama yakın oy çokluğu ile Doç. Dr. Nurhan Avman bize geçti” (11). Resim VI-2 Prof. Dr. Rıdvan Ege Dr. Avman’ın atamasını Dr. Tat şöyle aktarır: “İşler bu safhaya gelince, yönetim kurulu olarak, memleketimizde beyin cerrahisi alanında yetişmiş eleman azlığını da dikkate alarak ve bu işe başlamışken en iyisini yapmak amacıyla Zürih’ten Dr. Gazi Yaşargil veya Stockholm’den Dr. Tovi ile temas yolları NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 6 65
aramaya başlamıştık ki, bir gün Doç. Dr. Rıdvan Ege, Hacettepe Nöroşirürji Bölümü Başkanı Doç. Dr. Nurhan Avman’ın benimle konuşmak istediği haberini verdi. Hemen gelmelerini rica edip konuşmaya başladığımızda, mutat selam sabahtan sonra, merhum Nurhan Avman ‘eğer biz de münasip bulursak’ fakültemize nakledilmek istediğini ifade edince ben, gökte aradığını yerde bulmuş bir insan telaşı ve heyecanıyla (mutadın hilafına, yani yönetim kurulundaki arkadaşlarımla konuşmadan ve ilgili kurullardan karar almadan, tabii onların da beni destekleyeceğinden emin olarak) şayet bize gelirse; kısa süre sonra boşalacak olan Kadın Hastalıkları ve Doğum Kürsüsü’nün o zamanki yerini kendilerine tahsis etme ve o sene fakültemiz bütçesinde mevcut olup da henüz hiç harcanmamış bulunan büyük onarım parasının (800.000 TL idi) tümünü ( hiçbir kürsüye bir şey vermeden) bu binanın onarılmasına tahsis edilmesi, hususunda profesörler kurulundan karar almaya çalışacağıma söz verdim. Doç. Dr. Nurhan Avman’la anlaşmamızdan kısa bir süre sonra Hacettepe’de fakültemizdeki formaliteleri tamamladık ve 10.8.1965’te Nurhan Avman güvendiği üç arkadaşı (Dr. Ertekin Arasıl, Dr. Mete Saveren ve Dr. Turgut Derinkök) fakültemiz kadrosuna alındılar. Nurhan Avman ve arkadaşlarının fakültemize iltihaklarından kısa bir süre sonra da (1.9.1965) profesörler kurulumuz, beyin cerrahisi dalımızın müstakil bir kürsü olması hususundaki kararını aldı” (39). Resmi Yazışmalar Yukarıdaki satırlardan da anlaşıldığına göre Ankara Üniversitesi’nde başlangıçta kısa vadeli hedef, bir nöroşirürji kürsüsünden ziyade genel cerrahinin altında bir seksiyon kurmaktır. Bu amaç için, genel cerrahiden Dr. Ayral’ın gözetiminde iki defa girişim başlatılmış, ancak istenen sonuç alınamamıştır. Bununla beraber, Nurhan Bey’in gelmesi ile planlar değişir ve nihayet bağımsız bir kürsü kurularak başına Dr. Nurhan Avman geçer.2 2 Bu başlangıçtaki süreç, daha sonra da devam eder. Şöyle ki, Nöroşirürji kürsüsü kurulduktan sonra bile, genel cerrahide Dr. Naci Ayral zaman zaman laminektomi ve diskektomi yapmaya devam eder. Dahası bu amaçla nöroşirürji kliniğinin laminektomi setini de isteterek laminektomi uygular. Ta ki, iki kötü olay yaşanana dek!! Birinci olayda, miyelografi sonucu L5-S1 disk hernisi saptanan bir olgunun ağrısının geçmemesi üzerine, direk grafi ile yanlış mesafe açılmış olduğu belirlenip, doğru operasyon için hastanın nöroşirürjiye yatıp iyileştikten sonra genel cerrahiye girmesi sorun yaratmıştır. Diğer bir olay ise, diskektomi sırasında epidural bir kanamanın durdurulamamasıdır. Bir gün genel cerrahide yapılan diskektomi sırasında aşırı epidural kanama dolayısı ile nöroşirürjiden yardım istenir ve kanama durdurulduktan sonra, bir daha genel cerrahide laminektomi ve diskektomi yapılmaz. Yıllar sonra Nurhan Bey bu olayı anlatırken, “eee, asacağınız adamın ipini gevşek bırakacaksınız” ifadesini kullanmıştır. NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 6 66
Nurhan Bey’in Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroşirürji Kliniği’ne atamasının gayriresmi öyküsü yukarıdaki gibi olsa da, resmi atama için bir takım yazışmalar gerekmiştir. Şöyle ki, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Dekanı Dr. Tat, münhal bulunan doçent kadrosunu ilan eder. Bunun için 11.6.1965’te Ankara, İstanbul ve İzmir’deki kliniklere mektup gönderir. 15.6.1965 tarihinde Hacettepe Tıp ve Sağlık Bilimleri Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Doğan Karan’dan Doç. Dr. Nurhan Avman’ın bu kadro için istekli olduğuna dair bir cevap gelir. 17.6.1965’te durum Ankara Üniversitesi rektörlüğüne bildirilir. Aynı gün Nurhan Bey müracaatını yapar. Bu müracaatta Nurhan Bey biyografisini de yazarak teslim eder (Belge VI-1). 18.6.1965 tarihinde Dr. Sami Gürün adayın dosyasını başarılı bulan ve atamasının uygun olduğunu bildiren jüri raporunu dekanlığa gönderir. 21.6.1965 tarihinde Dr. Lütfü Tat, Hacettepe Tıp ve Sağlık Bilimleri Fakültesi dekanlığına, Dr. Nurhan Avman’ın Ankara Üniversitesi doçentliğine seçildiğini bildirerek, muvafakat ister. Nihayet 26.6.1965’te Hacettepe Tıp ve Sağlık Bilimleri Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Doğan Karan, 221.2/8895 sayılı yazı ile Dr. Nurhan Avman’ın Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi’ne naklinde bir sakınca olmadığını belirtir. Ancak burada eklenmesi gereken detaylardan biri de, 1960’ların ortasında Hacettepe’deki pek çok hocanın kadrosunun Erzurum Atatürk Üniversitesi’nde olduğudur. Bu dönemde yeni kurulan bu üniversitede, hastane olmadığından, Prof. Dr. Doğramacı ve Milli Eğitim Bakanı arasında yapılan protokol çerçevesinde, Atatürk Üniversitesi’nin Tıp Fakültesi kadroları geçici olarak Hacettepe’ye verilmiş, böylece hem bu kadrolar kullandırılmış hem de Erzurum’da Tıp Fakültesi Hastanesi kurulduktan sonra yetişmiş elemanların Erzurum’a gönderileceği planı yapılmıştır. Nurhan Bey bu dönemde Atatürk Üniversitesi kadrosunda bulunduğundan, bu üniversitenin rektörlüğünden de onay alınmıştır. Tüm onayların gelmesiyle birlikte, Nurhan Bey’in ataması yapılarak, Milli Eğitim Bakanlığı’nca 7.7.1965’te Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi’ne tebliğ edilir. Nurhan Bey’in 31.7.1965 tarihinde yeni görevine başlayabileceği bildirilir. Böylece Ankara Tıp Nöroşirürji, 1965 yılında resmen kurulmuş olur (15, 27). Ancak Nurhan Bey’in, zamanında görevine başlaması sırasında bir sağlık sorunu ortaya çıkar. NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 6 67
Belge VI-1 Nurhan Bey’in 14.6.65 tarihli otobiyografisi (hâl tercümesi) NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 6 68
İlk Kalp Krizi Stresli yaşam, sigara ve sağlıksız beslenmenin sonucu olarak Dr. Avman kalp krizleri geçirir. İlk krizi 1965’te geçirmiştir. Bu kriz Nurhan Bey’in Hacettepe’den Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi’ne geçme sürecinde meydana gelir. Nurhan Bey işe başlayacağı sırada göğsünde ağrı hisseder. Bu, ilk kalp krizidir. Bu, kriz Dr. Ernest Sachs, Jr.’ın 15.11.1965’te yazdığı bir mektuptan (Belge VI-2), keza Dr. Aykut Erbengi’nin 9.11.1965 tarihli mektubundan (Belge VI-3), ayrıca Dr. Faruk Özer’in 5.8.1965 tarihinde verdiği rapordan anlaşılmaktadır (Belge VI-4). Gerçekten de Dr. Faruk Özer’in 5.8.1965 tarihinde verdiği raporda Nurhan Avman’ın 9.7.1965 tarihinde 65/31035 protokol numarası ile miyokard enfarktüsü şüphesi ile Ankara Üniversitesi Hacettepe Tıp ve Sağlık Bilimleri Fakültesi’ne yatırıldığı, bilahare taburcu edildiği, 2.9.1965’te Dr. Neşet Aytan’ın verdiği raporla da durumunun iyi olduğu ve işe başlayabileceği belirtilmişse de Nurhan Bey aslında bundan önce, doktorların tavsiyelerine aldırmayarak, 31.7.1965’te yeni görevine başlamıştır. Avman’ın “şerefli kalp krizi” diye tanımladığı bu kriz hafif geçmiş, aynı tempoyla çalışmaya devam etmiş, 1966 yılına umutlu girmiştir. 1965 yılında bir taraftan işler rayına oturtulurken, bir taraftan Nurhan Bey muayenehane açmaya karar verir. Birçok seçenek üzerinde durulduktan sonra nihayet, Radyolog Dr. Vacit Tanyeri ile İzmir Caddesi Uçar Apartman’da ortak bir muayenehane açarlar. Böylece, bir taraftan akademik işlerini sürdürürken, bir taraftan da ekonomik sıkıntı çekmeyecektir. Ortak muayenehane konusunda, Nurhan Bey’in Hacettepe’deki mesai arkadaşlarından Dr. Aydın Aytaç ve Dr. Nejat Tokgözoğlu gibi hekimlerin önerisi olmuştur. İleride anjiografi ve miyelografinin de aynı yerde yapılması fikri ona cazip gelmiştir. Gerçekten de Nurhan Bey her gün 3-4 gibi muayenehaneye gelir, akşam 6-7’lere kadar burada yoğun bir tempoda çalışır; sadece muayene yapmaz, girişimsel radyolojik işlemleri de gerçekleştirirdi. Bu amaçla Dr. Tanyeri, Siemens’in müdürü olan Kemal Derviş’in babası, Rıza Derviş’in önerileriyle son model Siemens skopi almıştı, bu cihaz sayesinde Nurhan Bey hemen her gün anjiyo ve miyelografiyi bizzat yapardı. Bu yorucu tempo nedeniyle özeldeki ameliyatlarını bu dönemde genelde muayenehaneye gelmeden önce gerçekleştirirdi (34). NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 6 69
Belge VI-2 Dr. Sachs’ın Nurhan Bey’e yazdığı 15 Kasım 1965 tarihli mektubu NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 6 70
Belge VI-3 Dr. Aykut Erbengi’nin Nurhan Bey’e yazdığı 9 Kasım 1965 tarihli mektubu NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 6 71
Belge VI-3 Dr. Aykut Erbengi’nin Nurhan Bey’e yazdığı 9 Kasım 1965 tarihli mektubun devamı NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 6 72
Belge VI-4 Nurhan Bey’e 5.8.65 tarihinde verilen tıbbi rapor NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 6 73
Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroşirürji Kürsüsü’nün Kuruluşu Nurhan Bey’in 31.7.1965’te göreve başlamasından kısa süre sonra, 01.9.1965 günü Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroşirürji Kürsüsü resmen kuruldu. Kuruluşta Doç. Dr. Nurhan Avman’ın yanında Op. Dr. Turgut Derinkök, Dr. Ertekin Arasıl ve Dr. Mete Saveren vardı. Bir de daha önceden burada olan Dr. Yıldız Yalçınlar da bulunmaktaydı; dolayısıyla başlangıçta ekip, bir doçent, iki uzman ve iki asistandan oluşmaktaydı. Fakat Dr. Yalçınlar 1.11.1965’te görevinden alındı (1).3 Dolayısıyla 1965’in Kasım ayının başında uzman sayısı yeniden bire düşer. Fakat çok geçmeden Bakırköy Hastanesi’nden ihtisasını almış olan Op. Dr. Nermi Taşatan uzman olarak ekibe katılır.4 Dahası 1965’in Aralık ayının sonunda Op. Dr. Aşkın Karadayı’nın da ekibe katılmasıyla kısa süreliğine bir doçent, üç uzman, iki asistandan oluşan bir ekip ortaya çıkar. Tam ekip oluştu derken, Ağustos 1966’da önce Op. Dr. Nermi Taşatan ayrılarak İstanbul’a, bir ay sonra, Eylül 1966’da Op. Dr. Turgut Derinkök ayrılarak Dışkapı SSK’ya gidince, 1966’nın sonunda ekip son halini bulur: Bir doçent, bir uzman (Op. Dr. Aşkın Karadayı) ve iki asistan... Bu dönemde, Hacettepe’den başhemşire İnal Yaşin ve biyokimyacı Şükran Bayraktar da Nurhan Bey ile beraber Ankara Üniversitesi’ne geçmişlerdir. Şükran Bayraktar burada modern bir nörokimya laboratuvarı kuracaktır. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroşirürji Kliniği, öncelikle Cebeci’deki U şeklindeki binanın kuzeyinde, göz kliniğinden boşalan yerde kuruldu. On erkek, altı kadın ve bir çocuk yatağı olmak üzere on yedi yatağı olan bir klinikti. Mevcut iki ameliyathaneden birini göğüs cerrahisi, diğerini nöroşirürji kullanmaktaydı. Vakaların durumuna göre, günde bir, bazen iki vaka opere edilirdi. Başlangıçtaki sorunlar sadece donanım sorunu değildi. O dönemde Ankara Üniversitesi’ndeki hemşireler sabah sekiz, akşam sekiz arası, on iki saat çalışır, akşam sekizden sonra yalnızca hastabakıcılar kalırdı. Hacettepe’den gelen İnal hemşire, nöroşirürji sorumlu hemşiresi olarak görev yapmaktaydı, ancak bu durumun sorunlu olduğunun da farkındaydı. Nurhan Avman’ın baskısı ile, ilk defa Ankara Tıp Fakültesi’nde hemşire çalışma düzeni sekiz saatlik üç şift şeklinde değiştirildi.5 3 Dr. Yalçınlar 27.2.1965 ile 01.11.1965 tarihleri arasında Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde çalışmıştır. 4 Dr. Nermi Taşatan, Dr. Hilmi Üner ile beraber 1961-1965 arası Ankara Üniversitesi kadrosundan Bakırköy’de ihtisas yapmışlardır. Dr. Hilmi Üner İstanbul’da kalmışken, Dr. Taşatan yaklışık dokuz ay Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroşirürji Kliniği'nde uzman olarak çalışmıştır. 5 Bu işlemden sonra tüm diğer klinikler nöroşirürji kliniğini örnek aldılar. NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 6 74
O dönemde radyoloji, tanının olmazsa olmazıydı. Klinikte 25 miliamperlik portatif röntgen cihazı ile direk grafiler çekilirdi. Tanı cihazı olarak, Nurhan Bey’in gelir gelmez aldırdığı ve o dönemde Türkiye’de ilk kez kullanılan Siemens model ekoansefalografi cihazı da uygulamaya girmişti. Bu cihazı fakülte aldığı halde, gümrük masraflarını kliniğin yardım derneği karşılamıştı. Bu dönemde anjiografi ve ventrikülografi radyoloji bölümünde yapılırdı. İlginç olan, ventrikülografiye hasta sedyeyle gelip gider, hatta posterior fossa tümörlü hastalar ventrikülografi sonrası fenalaşır diye, herkes ameliyathanede steril şartlarda bekler, pozitif ventrikülografisi olan hastalar doğrudan ameliyathaneye gelir ve opere edilirdi. Kliniğin yeniden yapılandırılmasında sadece dekanlık ödenekleri yeterli değildi. Maddi sorunu çözmek için, 1965 sonunda Bakanlar Kurulu kararı, Nurhan Bey ve Dr. Arasıl’ın çabasıyla Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroşirürji Yardım Derneği kurulmuştu. Kamu yararı olan dernekler statüsünde kurulan bu yapılanmanın 30 kişilik kurucular listesinde, o zamanlar nöroşirürjide çalışanların yanı sıra, Bilecik Milletvekili Şadi Binay, intaniye profesörü Dr. Behiç Onul, siyasal bilgiler hocası Bülent Daver, avukat Şen Özbükücü ve Yozgat Milletvekili ve TBMM İdare Amiri Dr. Celal Sungur gibi pek çok kişi yer almıştır. Bu derneğin birinci başkanlığını Dr. Avman, ikinci başkanlığını Dr. Behiç Onul, sekreterliğini ise Dr. Arasıl yapmıştır. Dernek, kliniğin yapılanma sürecinde oldukça önemli işlev görmüştür. Şöyle ki, Dr. Celal Sungur’un girişimleri ile TBMM’nin 55 kişilik Bütçe Komisyonu’ndaki her üyeye mektup yazılarak destek aranmış ve kısa sürede bütçeden 1965 yılında 100.000 TL, 1966 yılında da 150.000 TL yardım alınmış, bu yardımlar, kliniğin yapılanması ve onarımıyla yurtdışından ithal edilen röntgen cihazının gümrük masrafları için harcanmıştır. Dernekten elde edilen gelir, öncelikle göz kliniğinde kurulan kliniğin eksiklerini gidermek için kullanılmışsa da, daha sonra kadın doğumdan boşalan ve dekanın vaadettiği kliniğin masrafları için sarf edilmiştir (2).6 6 Dernekteki gelir, sadece bu amaç için kullanılmamıştır. Nurhan Bey, Ankara Üniversitesi’ne gelince anestezi uzmanı sıkıntısı çekmiş, her gün anestezi verecek hekim bulamadığından bu iş için çareler aramıştır. Bu sırada, Hacettepe’de bunalıp anesteziyi bırakarak dermatolojiye geçmeye çalışan Dr. Emel Çobanoğlu’nu ikna etmek için Dr. Arasıl ile birlikte evine gider ve başarılı olur. Kliniğin “Emel abla”sı olan Dr. Emel Çobanoğlu, uzunca yıllar klinikte anestezi verir ve maaşını dernekten alır. Hatta buradan aldığı maaşla sigortalı olarak emekli olur. Öte yandan, asistan maaşları düşük olduğundan ve kimse nöroşirürji gibi ağır bir bölümü seçmediğinden, tıp fakültesi kantinine ilanlar asılarak, birinci sene asistanlarına 100, ikinci sene asistanlarına 200, üçüncü sene asistanlarına 300, dördüncü sene asistanlarına 400 ve beşinci sene asistanlarına 500 TL ödeme yapıldığı şeklinde duyurular asılır. Bu ödemeler yapılırken de dernekten karşılanırdı. Ödemelerden o dönemdeki birçok asistan yararlanmıştır. NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 6 75
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman
“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman

Recommended

Ischemic stroke -Basics
Ischemic stroke -Basics Ischemic stroke -Basics
Ischemic stroke -Basics Mohamad Yaakub
 
Christopher McCandless Influences
Christopher McCandless InfluencesChristopher McCandless Influences
Christopher McCandless Influenceskgiordano
 
Ölüm,Kayıp,Ebeveyn,Uyum,Marmara PDR
Ölüm,Kayıp,Ebeveyn,Uyum,Marmara PDRÖlüm,Kayıp,Ebeveyn,Uyum,Marmara PDR
Ölüm,Kayıp,Ebeveyn,Uyum,Marmara PDRÖmer Akın
 
037 Pathophysiology of subdural hematoma
037 Pathophysiology of subdural hematoma037 Pathophysiology of subdural hematoma
037 Pathophysiology of subdural hematomaNeurosurgery Vajira
 
Head trauma
Head traumaHead trauma
Head traumaVrishit Saraswat
 
Brain stem death
Brain stem deathBrain stem death
Brain stem deathSilah Aysha
 
Beyin Cerrahisinde Güncel Tedaviler - Prof. Dr. Nihat Egemen
Beyin Cerrahisinde Güncel Tedaviler - Prof. Dr. Nihat EgemenBeyin Cerrahisinde Güncel Tedaviler - Prof. Dr. Nihat Egemen
Beyin Cerrahisinde Güncel Tedaviler - Prof. Dr. Nihat Egemenarifcan
 
Türk Dünyası Bilgeler Zirvesi Program Broşürü
Türk Dünyası Bilgeler Zirvesi Program BroşürüTürk Dünyası Bilgeler Zirvesi Program Broşürü
Türk Dünyası Bilgeler Zirvesi Program Broşürüeskisehir2013
 

Recommended

Ischemic stroke -Basics
Ischemic stroke -Basics Ischemic stroke -Basics
Ischemic stroke -Basics Mohamad Yaakub
 
Christopher McCandless Influences
Christopher McCandless InfluencesChristopher McCandless Influences
Christopher McCandless Influenceskgiordano
 
Ölüm,Kayıp,Ebeveyn,Uyum,Marmara PDR
Ölüm,Kayıp,Ebeveyn,Uyum,Marmara PDRÖlüm,Kayıp,Ebeveyn,Uyum,Marmara PDR
Ölüm,Kayıp,Ebeveyn,Uyum,Marmara PDRÖmer Akın
 
037 Pathophysiology of subdural hematoma
037 Pathophysiology of subdural hematoma037 Pathophysiology of subdural hematoma
037 Pathophysiology of subdural hematomaNeurosurgery Vajira
 
Head trauma
Head traumaHead trauma
Head traumaVrishit Saraswat
 
Brain stem death
Brain stem deathBrain stem death
Brain stem deathSilah Aysha
 
Beyin Cerrahisinde Güncel Tedaviler - Prof. Dr. Nihat Egemen
Beyin Cerrahisinde Güncel Tedaviler - Prof. Dr. Nihat EgemenBeyin Cerrahisinde Güncel Tedaviler - Prof. Dr. Nihat Egemen
Beyin Cerrahisinde Güncel Tedaviler - Prof. Dr. Nihat Egemenarifcan
 
Türk Dünyası Bilgeler Zirvesi Program Broşürü
Türk Dünyası Bilgeler Zirvesi Program BroşürüTürk Dünyası Bilgeler Zirvesi Program Broşürü
Türk Dünyası Bilgeler Zirvesi Program Broşürüeskisehir2013
 
Peygamberimiz (sav) 'in mucizeleri. turkish (türkçe)
Peygamberimiz (sav) 'in mucizeleri. turkish (türkçe)Peygamberimiz (sav) 'in mucizeleri. turkish (türkçe)
Peygamberimiz (sav) 'in mucizeleri. turkish (türkçe)HarunyahyaTurkish
 
Vücut elektriği mucizesi. turkish (türkçe)
Vücut elektriği mucizesi. turkish (türkçe)Vücut elektriği mucizesi. turkish (türkçe)
Vücut elektriği mucizesi. turkish (türkçe)HarunyahyaTurkish
 
İstanbul İlim ve Kültür Vakfı | Vakıf Bülteni 23. Sayı
İstanbul İlim ve Kültür Vakfı | Vakıf Bülteni 23. Sayıİstanbul İlim ve Kültür Vakfı | Vakıf Bülteni 23. Sayı
İstanbul İlim ve Kültür Vakfı | Vakıf Bülteni 23. SayıMelik YALÇİN
 
PROF. DR. İLHAN KUM'A ARMAĞAN
PROF. DR. İLHAN KUM'A ARMAĞANPROF. DR. İLHAN KUM'A ARMAĞAN
PROF. DR. İLHAN KUM'A ARMAĞANTürk Kütüphaneciler Derneği
 
Kuran mucizeleri cilt 2. turkish (türkçe)
Kuran mucizeleri cilt 2. turkish (türkçe)Kuran mucizeleri cilt 2. turkish (türkçe)
Kuran mucizeleri cilt 2. turkish (türkçe)HarunyahyaTurkish
 
Bitkilerdeki yaratılış mucizesi. turkish (türkçe)
Bitkilerdeki yaratılış mucizesi. turkish (türkçe)Bitkilerdeki yaratılış mucizesi. turkish (türkçe)
Bitkilerdeki yaratılış mucizesi. turkish (türkçe)HarunyahyaTurkish
 
Darwin'in açmazı. ruh. turkish (türkçe)
Darwin'in açmazı. ruh. turkish (türkçe)Darwin'in açmazı. ruh. turkish (türkçe)
Darwin'in açmazı. ruh. turkish (türkçe)HarunyahyaTurkish
 
Insanın yaratılış mucizesi. turkish (türkçe)
Insanın yaratılış mucizesi. turkish (türkçe)Insanın yaratılış mucizesi. turkish (türkçe)
Insanın yaratılış mucizesi. turkish (türkçe)HarunyahyaTurkish
 
Global masonluk 1 cilt. turkish (türkçe)
Global masonluk 1 cilt. turkish (türkçe)Global masonluk 1 cilt. turkish (türkçe)
Global masonluk 1 cilt. turkish (türkçe)HarunyahyaTurkish
 
Nobel+t%c4%b1p+kitabevleri+
Nobel+t%c4%b1p+kitabevleri+Nobel+t%c4%b1p+kitabevleri+
Nobel+t%c4%b1p+kitabevleri+gKalkanl
 
Kuran mucizeleri cilt 1. turkish (türkçe)
Kuran mucizeleri cilt 1. turkish (türkçe)Kuran mucizeleri cilt 1. turkish (türkçe)
Kuran mucizeleri cilt 1. turkish (türkçe)HarunyahyaTurkish
 
Kolorektal Kanser - Prof. Dr. Hülya Çetinkaya
Kolorektal Kanser - Prof. Dr. Hülya ÇetinkayaKolorektal Kanser - Prof. Dr. Hülya Çetinkaya
Kolorektal Kanser - Prof. Dr. Hülya Çetinkayaarifcan
 
İnflamatuvar Bağırsak Hastalıkları - Prof. Dr. Hülya Çetinkaya
İnflamatuvar Bağırsak Hastalıkları - Prof. Dr. Hülya Çetinkayaİnflamatuvar Bağırsak Hastalıkları - Prof. Dr. Hülya Çetinkaya
İnflamatuvar Bağırsak Hastalıkları - Prof. Dr. Hülya Çetinkayaarifcan
 
Gastrointestinal Kanamalı Hastaya Klinik Yaklaşım
Gastrointestinal Kanamalı Hastaya Klinik YaklaşımGastrointestinal Kanamalı Hastaya Klinik Yaklaşım
Gastrointestinal Kanamalı Hastaya Klinik Yaklaşımarifcan
 
Çocuklara Adanan 32 Yıl: Prof.Dr.Hilal Mocan
Çocuklara Adanan 32 Yıl: Prof.Dr.Hilal MocanÇocuklara Adanan 32 Yıl: Prof.Dr.Hilal Mocan
Çocuklara Adanan 32 Yıl: Prof.Dr.Hilal Mocanarifcan
 
Subaraknoid Kanama ve Kanamış Anevrizmaların Tedavisi
Subaraknoid Kanama ve Kanamış Anevrizmaların TedavisiSubaraknoid Kanama ve Kanamış Anevrizmaların Tedavisi
Subaraknoid Kanama ve Kanamış Anevrizmaların Tedavisiarifcan
 
Kavernöz Malformasyon Endikasyon ve Cerrahi Teknik
Kavernöz Malformasyon Endikasyon ve Cerrahi TeknikKavernöz Malformasyon Endikasyon ve Cerrahi Teknik
Kavernöz Malformasyon Endikasyon ve Cerrahi Teknikarifcan
 
3. Beyi̇n Damar Hastalıkları Okulu - Prof. Dr. Nihat Egemen
3. Beyi̇n Damar Hastalıkları Okulu - Prof. Dr. Nihat Egemen3. Beyi̇n Damar Hastalıkları Okulu - Prof. Dr. Nihat Egemen
3. Beyi̇n Damar Hastalıkları Okulu - Prof. Dr. Nihat Egemenarifcan
 
1.Uludağ Nöroşirürji Kış Sempozyumu
1.Uludağ Nöroşirürji Kış Sempozyumu1.Uludağ Nöroşirürji Kış Sempozyumu
1.Uludağ Nöroşirürji Kış Sempozyumuarifcan
 
Kanamamış Beyi̇n Anevrizmalarına Yaklaşım
Kanamamış Beyi̇n Anevrizmalarına YaklaşımKanamamış Beyi̇n Anevrizmalarına Yaklaşım
Kanamamış Beyi̇n Anevrizmalarına Yaklaşımarifcan
 
Anevri̇zma Cerrahi̇si̇nde Zamanlama
Anevri̇zma Cerrahi̇si̇nde ZamanlamaAnevri̇zma Cerrahi̇si̇nde Zamanlama
Anevri̇zma Cerrahi̇si̇nde Zamanlamaarifcan
 
Serebral Revaskülarizasyon Uygulama Alanları ve Cerrahi Teknik
Serebral Revaskülarizasyon Uygulama Alanları ve Cerrahi TeknikSerebral Revaskülarizasyon Uygulama Alanları ve Cerrahi Teknik
Serebral Revaskülarizasyon Uygulama Alanları ve Cerrahi Teknikarifcan
 

More Related Content

Similar to “Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman

Peygamberimiz (sav) 'in mucizeleri. turkish (türkçe)
Peygamberimiz (sav) 'in mucizeleri. turkish (türkçe)Peygamberimiz (sav) 'in mucizeleri. turkish (türkçe)
Peygamberimiz (sav) 'in mucizeleri. turkish (türkçe)HarunyahyaTurkish
 
Vücut elektriği mucizesi. turkish (türkçe)
Vücut elektriği mucizesi. turkish (türkçe)Vücut elektriği mucizesi. turkish (türkçe)
Vücut elektriği mucizesi. turkish (türkçe)HarunyahyaTurkish
 
İstanbul İlim ve Kültür Vakfı | Vakıf Bülteni 23. Sayı
İstanbul İlim ve Kültür Vakfı | Vakıf Bülteni 23. Sayıİstanbul İlim ve Kültür Vakfı | Vakıf Bülteni 23. Sayı
İstanbul İlim ve Kültür Vakfı | Vakıf Bülteni 23. SayıMelik YALÇİN
 
Kuran mucizeleri cilt 2. turkish (türkçe)
Kuran mucizeleri cilt 2. turkish (türkçe)Kuran mucizeleri cilt 2. turkish (türkçe)
Kuran mucizeleri cilt 2. turkish (türkçe)HarunyahyaTurkish
 
Bitkilerdeki yaratılış mucizesi. turkish (türkçe)
Bitkilerdeki yaratılış mucizesi. turkish (türkçe)Bitkilerdeki yaratılış mucizesi. turkish (türkçe)
Bitkilerdeki yaratılış mucizesi. turkish (türkçe)HarunyahyaTurkish
 
Darwin'in açmazı. ruh. turkish (türkçe)
Darwin'in açmazı. ruh. turkish (türkçe)Darwin'in açmazı. ruh. turkish (türkçe)
Darwin'in açmazı. ruh. turkish (türkçe)HarunyahyaTurkish
 
Insanın yaratılış mucizesi. turkish (türkçe)
Insanın yaratılış mucizesi. turkish (türkçe)Insanın yaratılış mucizesi. turkish (türkçe)
Insanın yaratılış mucizesi. turkish (türkçe)HarunyahyaTurkish
 
Global masonluk 1 cilt. turkish (türkçe)
Global masonluk 1 cilt. turkish (türkçe)Global masonluk 1 cilt. turkish (türkçe)
Global masonluk 1 cilt. turkish (türkçe)HarunyahyaTurkish
 
Nobel+t%c4%b1p+kitabevleri+
Nobel+t%c4%b1p+kitabevleri+Nobel+t%c4%b1p+kitabevleri+
Nobel+t%c4%b1p+kitabevleri+gKalkanl
 
Kuran mucizeleri cilt 1. turkish (türkçe)
Kuran mucizeleri cilt 1. turkish (türkçe)Kuran mucizeleri cilt 1. turkish (türkçe)
Kuran mucizeleri cilt 1. turkish (türkçe)HarunyahyaTurkish
 

Similar to “Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman (11)

Peygamberimiz (sav) 'in mucizeleri. turkish (türkçe)
Peygamberimiz (sav) 'in mucizeleri. turkish (türkçe)Peygamberimiz (sav) 'in mucizeleri. turkish (türkçe)
Peygamberimiz (sav) 'in mucizeleri. turkish (türkçe)
 
Vücut elektriği mucizesi. turkish (türkçe)
Vücut elektriği mucizesi. turkish (türkçe)Vücut elektriği mucizesi. turkish (türkçe)
Vücut elektriği mucizesi. turkish (türkçe)
 
İstanbul İlim ve Kültür Vakfı | Vakıf Bülteni 23. Sayı
İstanbul İlim ve Kültür Vakfı | Vakıf Bülteni 23. Sayıİstanbul İlim ve Kültür Vakfı | Vakıf Bülteni 23. Sayı
İstanbul İlim ve Kültür Vakfı | Vakıf Bülteni 23. Sayı
 
PROF. DR. İLHAN KUM'A ARMAĞAN
PROF. DR. İLHAN KUM'A ARMAĞANPROF. DR. İLHAN KUM'A ARMAĞAN
PROF. DR. İLHAN KUM'A ARMAĞAN
 
Kuran mucizeleri cilt 2. turkish (türkçe)
Kuran mucizeleri cilt 2. turkish (türkçe)Kuran mucizeleri cilt 2. turkish (türkçe)
Kuran mucizeleri cilt 2. turkish (türkçe)
 
Bitkilerdeki yaratılış mucizesi. turkish (türkçe)
Bitkilerdeki yaratılış mucizesi. turkish (türkçe)Bitkilerdeki yaratılış mucizesi. turkish (türkçe)
Bitkilerdeki yaratılış mucizesi. turkish (türkçe)
 
Darwin'in açmazı. ruh. turkish (türkçe)
Darwin'in açmazı. ruh. turkish (türkçe)Darwin'in açmazı. ruh. turkish (türkçe)
Darwin'in açmazı. ruh. turkish (türkçe)
 
Insanın yaratılış mucizesi. turkish (türkçe)
Insanın yaratılış mucizesi. turkish (türkçe)Insanın yaratılış mucizesi. turkish (türkçe)
Insanın yaratılış mucizesi. turkish (türkçe)
 
Global masonluk 1 cilt. turkish (türkçe)
Global masonluk 1 cilt. turkish (türkçe)Global masonluk 1 cilt. turkish (türkçe)
Global masonluk 1 cilt. turkish (türkçe)
 
Nobel+t%c4%b1p+kitabevleri+
Nobel+t%c4%b1p+kitabevleri+Nobel+t%c4%b1p+kitabevleri+
Nobel+t%c4%b1p+kitabevleri+
 
Kuran mucizeleri cilt 1. turkish (türkçe)
Kuran mucizeleri cilt 1. turkish (türkçe)Kuran mucizeleri cilt 1. turkish (türkçe)
Kuran mucizeleri cilt 1. turkish (türkçe)
 

More from arifcan

Kolorektal Kanser - Prof. Dr. Hülya Çetinkaya
Kolorektal Kanser - Prof. Dr. Hülya ÇetinkayaKolorektal Kanser - Prof. Dr. Hülya Çetinkaya
Kolorektal Kanser - Prof. Dr. Hülya Çetinkayaarifcan
 
İnflamatuvar Bağırsak Hastalıkları - Prof. Dr. Hülya Çetinkaya
İnflamatuvar Bağırsak Hastalıkları - Prof. Dr. Hülya Çetinkayaİnflamatuvar Bağırsak Hastalıkları - Prof. Dr. Hülya Çetinkaya
İnflamatuvar Bağırsak Hastalıkları - Prof. Dr. Hülya Çetinkayaarifcan
 
Gastrointestinal Kanamalı Hastaya Klinik Yaklaşım
Gastrointestinal Kanamalı Hastaya Klinik YaklaşımGastrointestinal Kanamalı Hastaya Klinik Yaklaşım
Gastrointestinal Kanamalı Hastaya Klinik Yaklaşımarifcan
 
Çocuklara Adanan 32 Yıl: Prof.Dr.Hilal Mocan
Çocuklara Adanan 32 Yıl: Prof.Dr.Hilal MocanÇocuklara Adanan 32 Yıl: Prof.Dr.Hilal Mocan
Çocuklara Adanan 32 Yıl: Prof.Dr.Hilal Mocanarifcan
 
Subaraknoid Kanama ve Kanamış Anevrizmaların Tedavisi
Subaraknoid Kanama ve Kanamış Anevrizmaların TedavisiSubaraknoid Kanama ve Kanamış Anevrizmaların Tedavisi
Subaraknoid Kanama ve Kanamış Anevrizmaların Tedavisiarifcan
 
Kavernöz Malformasyon Endikasyon ve Cerrahi Teknik
Kavernöz Malformasyon Endikasyon ve Cerrahi TeknikKavernöz Malformasyon Endikasyon ve Cerrahi Teknik
Kavernöz Malformasyon Endikasyon ve Cerrahi Teknikarifcan
 
3. Beyi̇n Damar Hastalıkları Okulu - Prof. Dr. Nihat Egemen
3. Beyi̇n Damar Hastalıkları Okulu - Prof. Dr. Nihat Egemen3. Beyi̇n Damar Hastalıkları Okulu - Prof. Dr. Nihat Egemen
3. Beyi̇n Damar Hastalıkları Okulu - Prof. Dr. Nihat Egemenarifcan
 
1.Uludağ Nöroşirürji Kış Sempozyumu
1.Uludağ Nöroşirürji Kış Sempozyumu1.Uludağ Nöroşirürji Kış Sempozyumu
1.Uludağ Nöroşirürji Kış Sempozyumuarifcan
 
Kanamamış Beyi̇n Anevrizmalarına Yaklaşım
Kanamamış Beyi̇n Anevrizmalarına YaklaşımKanamamış Beyi̇n Anevrizmalarına Yaklaşım
Kanamamış Beyi̇n Anevrizmalarına Yaklaşımarifcan
 
Anevri̇zma Cerrahi̇si̇nde Zamanlama
Anevri̇zma Cerrahi̇si̇nde ZamanlamaAnevri̇zma Cerrahi̇si̇nde Zamanlama
Anevri̇zma Cerrahi̇si̇nde Zamanlamaarifcan
 
Serebral Revaskülarizasyon Uygulama Alanları ve Cerrahi Teknik
Serebral Revaskülarizasyon Uygulama Alanları ve Cerrahi TeknikSerebral Revaskülarizasyon Uygulama Alanları ve Cerrahi Teknik
Serebral Revaskülarizasyon Uygulama Alanları ve Cerrahi Teknikarifcan
 
Karotid Mikroendarterektomi Endikasyon ve Cerrahi Teknik
Karotid Mikroendarterektomi Endikasyon ve Cerrahi TeknikKarotid Mikroendarterektomi Endikasyon ve Cerrahi Teknik
Karotid Mikroendarterektomi Endikasyon ve Cerrahi Teknikarifcan
 
Mca Anevrizmaları ve Mca Anatomisi
Mca Anevrizmaları ve Mca AnatomisiMca Anevrizmaları ve Mca Anatomisi
Mca Anevrizmaları ve Mca Anatomisiarifcan
 
Vasküler Nöroşirürjide Gelecek
Vasküler Nöroşirürjide GelecekVasküler Nöroşirürjide Gelecek
Vasküler Nöroşirürjide Gelecekarifcan
 
Vasküler Hastalıklarda Tanı ve Tedavi
Vasküler Hastalıklarda Tanı ve TedaviVasküler Hastalıklarda Tanı ve Tedavi
Vasküler Hastalıklarda Tanı ve Tedaviarifcan
 

More from arifcan (15)

Kolorektal Kanser - Prof. Dr. Hülya Çetinkaya
Kolorektal Kanser - Prof. Dr. Hülya ÇetinkayaKolorektal Kanser - Prof. Dr. Hülya Çetinkaya
Kolorektal Kanser - Prof. Dr. Hülya Çetinkaya
 
İnflamatuvar Bağırsak Hastalıkları - Prof. Dr. Hülya Çetinkaya
İnflamatuvar Bağırsak Hastalıkları - Prof. Dr. Hülya Çetinkayaİnflamatuvar Bağırsak Hastalıkları - Prof. Dr. Hülya Çetinkaya
İnflamatuvar Bağırsak Hastalıkları - Prof. Dr. Hülya Çetinkaya
 
Gastrointestinal Kanamalı Hastaya Klinik Yaklaşım
Gastrointestinal Kanamalı Hastaya Klinik YaklaşımGastrointestinal Kanamalı Hastaya Klinik Yaklaşım
Gastrointestinal Kanamalı Hastaya Klinik Yaklaşım
 
Çocuklara Adanan 32 Yıl: Prof.Dr.Hilal Mocan
Çocuklara Adanan 32 Yıl: Prof.Dr.Hilal MocanÇocuklara Adanan 32 Yıl: Prof.Dr.Hilal Mocan
Çocuklara Adanan 32 Yıl: Prof.Dr.Hilal Mocan
 
Subaraknoid Kanama ve Kanamış Anevrizmaların Tedavisi
Subaraknoid Kanama ve Kanamış Anevrizmaların TedavisiSubaraknoid Kanama ve Kanamış Anevrizmaların Tedavisi
Subaraknoid Kanama ve Kanamış Anevrizmaların Tedavisi
 
Kavernöz Malformasyon Endikasyon ve Cerrahi Teknik
Kavernöz Malformasyon Endikasyon ve Cerrahi TeknikKavernöz Malformasyon Endikasyon ve Cerrahi Teknik
Kavernöz Malformasyon Endikasyon ve Cerrahi Teknik
 
3. Beyi̇n Damar Hastalıkları Okulu - Prof. Dr. Nihat Egemen
3. Beyi̇n Damar Hastalıkları Okulu - Prof. Dr. Nihat Egemen3. Beyi̇n Damar Hastalıkları Okulu - Prof. Dr. Nihat Egemen
3. Beyi̇n Damar Hastalıkları Okulu - Prof. Dr. Nihat Egemen
 
1.Uludağ Nöroşirürji Kış Sempozyumu
1.Uludağ Nöroşirürji Kış Sempozyumu1.Uludağ Nöroşirürji Kış Sempozyumu
1.Uludağ Nöroşirürji Kış Sempozyumu
 
Kanamamış Beyi̇n Anevrizmalarına Yaklaşım
Kanamamış Beyi̇n Anevrizmalarına YaklaşımKanamamış Beyi̇n Anevrizmalarına Yaklaşım
Kanamamış Beyi̇n Anevrizmalarına Yaklaşım
 
Anevri̇zma Cerrahi̇si̇nde Zamanlama
Anevri̇zma Cerrahi̇si̇nde ZamanlamaAnevri̇zma Cerrahi̇si̇nde Zamanlama
Anevri̇zma Cerrahi̇si̇nde Zamanlama
 
Serebral Revaskülarizasyon Uygulama Alanları ve Cerrahi Teknik
Serebral Revaskülarizasyon Uygulama Alanları ve Cerrahi TeknikSerebral Revaskülarizasyon Uygulama Alanları ve Cerrahi Teknik
Serebral Revaskülarizasyon Uygulama Alanları ve Cerrahi Teknik
 
Karotid Mikroendarterektomi Endikasyon ve Cerrahi Teknik
Karotid Mikroendarterektomi Endikasyon ve Cerrahi TeknikKarotid Mikroendarterektomi Endikasyon ve Cerrahi Teknik
Karotid Mikroendarterektomi Endikasyon ve Cerrahi Teknik
 
Mca Anevrizmaları ve Mca Anatomisi
Mca Anevrizmaları ve Mca AnatomisiMca Anevrizmaları ve Mca Anatomisi
Mca Anevrizmaları ve Mca Anatomisi
 
Vasküler Nöroşirürjide Gelecek
Vasküler Nöroşirürjide GelecekVasküler Nöroşirürjide Gelecek
Vasküler Nöroşirürjide Gelecek
 
Vasküler Hastalıklarda Tanı ve Tedavi
Vasküler Hastalıklarda Tanı ve TedaviVasküler Hastalıklarda Tanı ve Tedavi
Vasküler Hastalıklarda Tanı ve Tedavi
 

“Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” - Prof. Dr. Nurhan Avman

  • 1.
  • 2.
  • 3.
  • 4. Nurhan Avman “Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam” Editörler: Prof. Dr. Sait Naderi, Prof. Dr. Nihat Egemen Kitap Tasarım: Yeşim Demir Tasarım Uygulama: Didem Uraler www.demirtasarim.com Redaksiyon: Evren, Mehmet Egrik Renk Ayrımı ve Baskı: Ofset Yapımevi Sertifika No: 12326 Birinci Baskı, 2013 ISBN 978-605-125-643-6 Bu yayının tüm hakları saklıdır; tamamı ya da bir bölümü yayımcının yazılı izni olmaksızın aynen veya işlenerek yeniden basılamaz, fotokopi dahil elektronik veya mekanik herhangi bir yolla çoğaltılamaz, kaydedilemez, yayılamaz, herhangi bir ortamda yayınlanamaz, iletilemez veya diğer kullanımlara konu edilemez. Görsel malzeme ve metinlerden alıntı yapılabilmesi, ancak tanıtım amacıyla ve kuralına uygun olarak normal ölçüler kapsamında ve kaynak gösterilmesi sureti ile olanaklıdır.
  • 5. “ Doğanın en gelişmiş yaratığı insanın anlamlı, mutlu ve uzun yaşamı için bilimin bütün imkânlarını kullanmak bence tıp mesleğinin özüdür. Bunu yaparken, hekim her çözdüğü sorunun yeni ufukları getirdiğini görür ve ona koşmalıdır. Netice daha güzel, daha iyi insan olacaktır. ” Nurhan Avman 1928-1988
  • 6.
  • 7. İçindekiler 6 Sunuş Dr. Nihat Egemen 8 Sunuş Dr. Sait Naderi 9 Teşekkürler 11 Başlarken 13 Bölüm 1 İlk Yıllar: Bizim Çocuk 17 Bölüm 2 Tıp Fakültesi Yılları 21 Bölüm 3 Askerlik: Hazır Kıta 25 26 28 31 36 Bölüm 4 ABD Yılları: Av The American Hospital of Chicago The Lahey Clinic Department of Neurosurgery Mary Hitchcock Memorial Hospital ve Veterans Administration Hospital The Harvard Neurosurgical Service At the Children’s Hospital Boston and Brigham & Women’s Hospital 45 46 47 48 49 50 51 51 54 55 58 58 Bölüm 5 Hacettepe Yılları: İlk Durak 1960 Yılında Ankara 1960’ların Başında Hacettepe Hacettepe Nöroşirürji Kurulurken Hacettepe Nöroşirürjide Hekim Kadrosu Çalışma Düzeni Yapılan Ameliyatlar Cloward’ın Hacettepe’yi Ziyareti Ortadoğu Nöroşirürji Kongresi’nin Düzenlenmesi Doçentlik Sınavı Doçentlik Tezi Hacettepe Futbol Takımı Hacettepe’den Ayrılış Bölüm 9 135 19 Şubat 1988: Nerede trak orada bırak... 63 66 69 74 76 80 Bölüm 6 Ankara Üniversitesi’ne Geçiş Dönemi, Eski Klinik Resmi Yazışmalar İlk Kalp Krizi Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroşirürji Kürsüsü’nün Kuruluşu 1966’ya Girerken Yeniden Kalp Krizi 230 Kaynakça 83 85 87 89 90 93 99 99 100 106 107 109 111 111 114 Bölüm 7 Yeni Klinik: 1967-1985 1967 Nöropsikiyatri Kongresi ve Türk Nöroşirürji Cemiyetinin Kurulması 1970’lere Girerken 1969 Nöroşirürjide Uzmanlık Tüzüğü Krizi Profesörlük Ataması Mikrocerrahi: Yeni Çağa Adaptasyon Paşa Çocuğu Paşaya Karşı Yeni Muayenehane: 1973-1988 Editör Paul C. Bucy’ye Ders Cerrahide Öncülük ve Seksiyonlaşma Araştırma Laboratuvarı Nurhan Avman’ın Bilim Felsefesi Ve 12 Eylül: Malpraktis Davası Dr. İsmet Karacan ve Nurhan Bey 119 120 122 126 128 130 Bölüm 8 İbni Sina Dönemi Nöroşirürji Derneği Kuruluşu Kliniğin Kuruluşunun 20. Yılı Nurhan Bey’in Özel Yaşamı 60. Yaş Yıldönümü 1988 Yılbaşı Partisi: Mavi Gözlerin Vedası Bölüm 10 139 Veda: “Benim imparatorluğum benimle başlar benimle biter” Bölüm 11 141 “Her ölüm erken ölümdür..” 147 Hatıralardan... 215 Prof. Dr. Nurhan Avman'ın Bibliyografyası
  • 8. SUNUŞ Dr. Nihat Egemen Bu kitabın hazırlanma fikri, kısa süre önce İstanbul’da Hayal Kahvesi’nde bir araya gelen birkaç beyin cerrahının toplanmasından sonra ortaya çıkmıştır. Ilık bir ilkbahar akşamında, İstanbul’da çalışan Ankara Tıp’lı dokuz nöroşirürjiyen aslında biraz sohbet etmek ve özlem gidermek için bir araya gelmiştik. Doğal olarak hepimizin ortak paydası olan nöroşirürji ve bizi bu yolda eğiten hocamız Nurhan Bey’i anmamak olmazdı. Gece boyu geçmişin engebeli yollarında gezintiye çıkıp, patronun aforizmalarını hatırlayıp durduk. Acı ama, Nurhan Bey’i tamı tamına 24 sene önce kaybetmiştik. Nurhan Bey’siz geçen 24 yıl! Gerçekten de herkesin hayatında önemli kişiler vardır. Anne, baba, kardeşler, eş ve çocuklar gibi. Ama bizim hayatımızda bir de Nurhan Bey vardı. Yani Ankara Tıp Fakültesi Nöroşirürji Anabilim Dalı’nda yetişmiş hepimizin ailesinin kıymetli ve saygıdeğer bir ferdiydi Nurhan Bey. Yıllarını vermişti kliniğe, nöroşirürjiye ve bizlere... Bu nedenledir ki 24 yıldır Nurhan Avman Konferansları kesintisiz olarak sürdürülüyor. Bu konferanslar Nurhan Bey’den sonra anabilim dalımıza başkanlık yapan öğretim üyelerimizin kurucusuna olan saygısının bir ifadesidir. Nurhan Bey’in 1988’deki ölümünden sonra her sene Şubat ayında geleneksel olarak İbni Sina Hastanesi’nde düzenlenen “Nurhan Avman Konferansı”, son yıllarda Türk Nöroşirürji Derneği Ulusal Kongresi’nde başlatılan “Nurhan Avman İsimlendirilmiş Konferansı” ve son olarak 2012’de başlatılan “Nurhan Avman Nörovasküler Cerrahi Araştırma Ödülü” ile Nurhan Bey’in adı yaşatılmaktadır. Hayal Kahvesi’nden dönüşte, yol boyu Sait Naderi ile Nurhan Bey’i konuştuk. 2013 yılı Nurhan Bey’in ölümünün 25. yılı olacaktı. Biz de çok değer verdiğimiz hocamızın hatırasını ebedileştirmek adına bir kitap hazırlamaya karar verdik. Böylece gelecek nesillere Nurhan Bey’in mirasını ve üstlendiği misyonu aktarabilirdik. NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam 6
  • 9. Ölümünün 25. yılında onu ebedileştirmek adına bir kitap oluşturmak fikri de duyduğumuz minnetin bir parçasıydı. Kitap çalışmaları sırasında birçok kaynaktan yararlandık. Nurhan Bey’in kendi yazdığı tercüme-i hâl, yayınları ve Nurhan Bey’le çalışanların anıları başlıca kaynaklarımız oldu. Dr. Sait Naderi ile beraber çok çaba sarf ederek oluşturduğumuz bu kitap, Prof. Dr. Nurhan Avman ile ilgili hatırlayabildiklerimiz ve bulabildiklerimizi kapsıyor. Bu kitap metni Dr. Sait Naderi tarafından oluşturuldu. Son derece akıcı bir üslupla yazılan bu metni oluşturabilmek için çok sayıda kişi ile bizzat görüştü Sait. Kliniğimizin kıdemli öğretim üyeleri, başka yerlerde çalışmış veya çalışmakta olan öğretim üyeleri ve uzman ağabeyler, aile yakınları, arkadaşları ve sevenleri ile konuştu. Asistanlığının kıdemlilik sürecinde Nurhan Bey’i tanımış ve etkilenmişti; bu etkiyle çok önemli bir görevi üstlenmişti. Bu görevi yerine getirirken hazırlama ve basımın tüm aşamalarında heyecanını yitirmeksizin, bitmez tükenmez bir çabayla yardımlarını esirgemeyen Sayın Handan Bozbağ’a teşekkürü borç bilirim. Onun katkıları ile eser daha da zenginleşti ve son halini aldı. Umarım eksik bıraktıklarımız kayda değer değildir. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroşirürji Anabilim Dalı’nda Nurhan Bey’in ölümünden sonra da beyin ve sinir cerrahları yetişmektedir. Bu arkadaşlarım ismini duydukları ama tanımak şans ve mutluluğuna ulaşamadıkları Nurhan Bey’i artık bizim kadar iyi tanıyacaklar bu kitapla. Bu kitap aynı zamanda, Türk nöroşirürjisi ve Türk Nöroşirürji Derneği’nin tarihinde de önemli bir belge olacaktır. Genç nesiller ülkede modern nöroşirürjinin kurucusu olan Nurhan Avman’ı tanıyacaklar ve Türk nöroşirürjisinin bugünkü noktaya ulaşmasındaki önemli rolünü kavrayacaklardır. NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam 7
  • 10. ÖNSÖZ Dr. Sait Naderi Ne kadar şöhretli olursa olsun, cerrahların mesleki ünü genellikle ameliyat ettikleri hastalar ve onların çocuklarının ömrü ile sınırlıdır. Bu kural, bilim insanı kişiliği ön planda olan çoğu cerrah için de geçerlidir. Toplumsal hafızanın 2-3 gün ile sınırlı olduğu dünyamızda bu durum çok da şaşırtıcı değildir. Bu acımasız gerçeklere karşın, bazı insanları diğerlerinden farklılaştıran öğeler vardır. Diğer bir deyişle özgün yetenekleri, liderlik vasıfları, entellektüel ve yaratıcı özellikleri ile diğerlerinden farklılaşan kişilikler vardır. Nurhan Avman bu özellikleri ile sadece onunla çalışan kuşağı değil, bir sonraki kuşağı da derinden etkilemiş, ülkemizde modern nörolojik cerrahi ve mikroşirürjinin kurumsallaşmasına önemli katkılarda bulunmuştur. Bu etkilenme onunla çalışma fırsatı bulan herkesin vizyon ve perspektifini değiştirmiştir. Öyle ki, Nurhan Bey ile yollarını ayıranlar bile, farkında olmadan yıllarca kendilerini ona beğendirebilme çabasını göstermişlerdir. Bu eserde ismi geçen birçok hekimin Nurhan Bey ile birçok hatıraları vardır. Herkesin ortak paydası, Nurhan Bey’in önlerine açtığı yoldur. Yaşanılanlar sadece usta çırak ilişkisi çerçevesinde öğrenilen nörolojik cerrahi teknikleri ile sınırlı değildir; bilimsel ve etik sınırları aşmaksızın, iyi bir klinisiyen olarak, hastaya en az zarar ile en etkin şekilde iyileştirme öğretisidir. Bu, aynı zamanda Nurhan Bey’den, onunla çalışma ayrıcalığını yaşayan bizlere kalan en temel mirastır. Bu eser Nurhan Bey’i tanımayanlara, onu ve çalıştığı dönemi anlatmak üzere kaleme alınmıştır. Aslında bu eser ülkemizde modern nöroşirürjinin kurumsallaşma tarihidir. Ve bu eser, Nurhan Bey’le çalışan, feyiz alanların, ölümünün 25. yılında kendisine olan vefa borcudur. NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam 8
  • 11. TEŞEKKÜRLER Bu eserin oluşmasında Nurhan Bey’i yakından tanıyan birçok kişi ile görüşülmüş ve eserde anılarına yer verilmiştir. Başta, kariyeri boyunca Nurhan Bey ile çalışan Prof. Dr. Ertekin Arasıl ve Sayın Handan Bozbağ olmak üzere, anılarını ve ellerindeki fotoğraf ve belgeleri ulaştırarak kitabı zenginleştiren herkese katkılarından dolayı teşekkürü borç biliriz. Ayrıca, kitabın tasarım aşamasındaki özenli çalışmaları ile kitaba son halini veren Sayın Yeşim Demir ve Didem Uraler’e de teşekkür ederiz. Dr. Ahmet Acıduman Dr. Nur Altınörs Dr. Nejat Akar Dr. Cumhur Akpınar Dr. Özdemir Aral Dr. Ertekin Arasıl Dr. Nuri Arda Dr. Sevim Balcı Dr. Konuralp Başol Dr. Adil Baykan Funda Benli Dr. Kadir Birler Handan Bozbağ Dr. Melih Bozkurt Dr. Zeki Buharalı Dr. Şükrü Çağlar Dr. Nusret Çınar Dr. Emel Çobanoğlu Dr. Haluk Deda Dr. Turgut Derinkök Dr. Gülten Dinç Dr. Cumhur Dinçer Dr. Gülay Dinçer Dr. Osman Durmuş Dr. Aykut Erbengi Dr. Kazım Ergin Dr. Şahap Erkoç Or. Canan Erzen Dr. Şeref Etker NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam Dr. Charles Fager Dr. Hamit Ziya Gökalp Dr. Bekir Gökben Dr. Halit İsmailoğlu Dr. Yusuf İzci Emel Kantemir Dr. Gökmen Kahiloğulları Dr. Yücel Kanpolat Dr. Aşkın Karadayı Hakim Akar Karasu Dr. Nezih Oktar Dr. M. Reşit Önen Dr. Nurcan Özdamar Dr. Aslı Özer Dr. Hadi Özer Dr. Selçuk Palaoğlu Dr. Mete Saveren Ülkü Saveren Dr. Vacit Tanyeri Dr. Ali Oğuz Taşçıoğlu Dr. Nimet Ünay Gündoğan Dr Hikmet Uluğ Ali Can Usta İlhan Uşar Mine Vargı Dr. Mahmut Gazi Yaşargil Adalet Yüzübenli Dr. Nurullah Yüceer Mukaddes Yücel 9
  • 12.
  • 13. BAŞLARKEN Nurhan Avman, sadece Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi’ndeki birçok asistan ve hocanın hocası olmayıp, farklı kurumlardaki nöroşirürjiyenlere de yol göstericilik yapmış olduğundan, bu alandaki hocaların hocası mertebesinde olan bir hocadır. Buna rağmen, kendisine hoca olarak hitap edilmesini asla kabul etmez; kendisine “Nurhan Bey” diye hitap edilmesini isterdi. Bu nedenle bu eserde, çocuk ve genç Nurhan döneminden sonraki dönemden söz ederken, saygımızdan dolayı “Nurhan Bey” hitap şeklini benimsedik. Bu eser her ne kadar Nurhan Bey ile ilgili ise de, bir yerde Hacettepe Nöroşirürji’nin 1960-1965 dönemi ile Ankara Tıp Nöroşirürji’nin tarihini de gün ışığına çıkarmayı amaçlamıştır. Öte yandan, birçok olayı tarihlendirirken, olabildiğince resmi evraklar veya Nurhan Bey’in kişisel arşivinden yararlandık. Buna rağmen, bazı olayların değerlendirilmesinde sözlü tarih çalışması doğrultusunda, söyleşiler yaparak, insanların hafıza süzgecinden bilgileri çıkarmak durumunda kaldık. Bu durum birçok olayı aydınlığa kavuşturduysa da, sözlü tarih çalışmalarının doğasında olduğu gibi, bazen öznel ve farklı görüşlerle de karşılaştık. Çalışmada, böylesi durumlarda olabildiğince geniş pencereden bakarak, görüşleri aktarmaya çalıştık. Kitaptaki bilgiler ve anıları okurken, bu durum göz ardı edilmemelidir. NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam 11
  • 14.
  • 15. BÖLÜM 1 İlk Yıllar: Bizim Çocuk Nurhan Avman 24.9.1928’de Tekirdağ’da dünyaya geldi (Belge I-1). Babası, Abdülaziz Avman (Resim I-1), annesi ise asistanların “paşa teyze” diye hitap ettikleri Nadire Hanım’dır (Resim I-2). Babası Aziz Bey 1901 doğumlu olup, 1916 yılından Harp Okulu’ndan mezun olmuş, Büyük Taarruz ve Sakarya Meydan Muharebesi’ne katılmıştır. Aziz Bey, avcılığa meraklıydı. Bu nedenle olsa gerek, 1933’te soyadı kanunu gereğince Avman soyadını alır. Aziz Avman Atatürk’ün naaşının 1953 yılında Etnografya Müzesi’nden Anıtkabir’e taşınmasında, naaşa eşlik eden 12 generalden biridir. Aziz Avman 1959 yılında Askeri Yargıtay üyesi iken, general rütbesi ile emekli olur. Emeklilik sonrası, 27 Mayıs askeri idaresince 1960-1961 yıllarında Mersin Valisi olarak görevlendirilir. Aziz Avman 1966 yılında, Nadire Avman ise 1982 yılında vefat eder. Çocuk Nurhan, dünyaya geldiğinde babası binbaşı ve Tekirdağ’da görevliydi. 24 Eylül 1928’de dünyaya gelmesine rağmen, nüfusa kaydı 10 Aralık 1928’de Edirne Nüfus Müdürlüğü’ne yapılmıştır.1 Resim I-1 Aziz Paşa Resim 1-2 Nadire Hanım (Paşa Teyze) 1 Nuran Bey doğum gününü her zaman 24 Eylül günü kutlardı. NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 1 Belge I-1 Genç Nurhan Avman’ın nufüs cüzdanı örneği 13
  • 16. Paşa babası oldukça disiplinliydi. Bu disiplin ileride genç Nurhan’ın tüm davranışları ve yaşamına da yansıyacaktı. Annesiyse sonraki yıllarda Nurhan Bey’in annesi olmakla beraber, tüm kliniğin Paşa Teyze’si olacaktı. Nurhan, evin tek çocuğu idi (Resim I-3). Bu durum aslında hayatının şekillenme sürecinde rol oynayacak; Nurhan Bey kardeşi olmadığı için daima hayıflanacaktı. Çocuk Nurhan, zaman zaman, annesine ve babasına sitem eder “ekmeğiniz mi eksikti, suyunuz mu eksikti; neden benim kardeşim yok? Neden koca dünyada tek başınayım?” diyecekti (21). Bu nedenle olsa gerek, annesi, paşa teyze, bayramlarda ziyaretine gelen asistanlara mutlaka “ikinci çocuk” yapmaları nasihatinde bulunurdu. Paşa teyze, belki kendiliğinden, belki de Atatürk’ün “çocuk” diye hitabetmesinden esinlendiğinden, Nurhan Bey’den söz ederken “bizim çocuk” diye hitap ederdi. Bu, ilkokulda da böyleydi, Nurhan Bey profesörken de! Resim 1-3 Nurhan Avman okul öncesinde Nurhan Avman’ın çocukluk dönemi, Tekirdağ, Elazığ, Seferihisar, İzmir ve Samsun’da geçer (Resim I-4). Nurhan Avman babasının değişik görevleri nedeniyle ilkokula Elazığ’da başlar; daha sonra sırasıyla Seferihisar Zafer İlkokulu2, İzmir Karataş Ortaokulu ve Samsun Ortaokulu’nda okur, Samsun Lisesi’ni bitirir. Genç Nurhan, 01.07.1946 tarihinde Samsun Lisesi Fen Bölümü 4E şubesinden mezun olup, İstanbul Tıp Fakültesi’ne girer (Belge I-2). Resim 1-4 Nurhan Bey 1940 yılında ortaokuldayken 2 07.10.1926’da Zafer-i Milli adıyla kurulan Zafer İlkokulu, 1937 yılında Zafer İlkokulu adını almıştır. 1967 yılında şu anda ana bina olarak kullanılan dokuz derslikli binaya taşınmış 1990-1991 eğitim-öğretim yılında, Zafer İlköğretim Okulu olarak faaliyet göstermiştir. Van  ili Gevaş ilçesi Koçak Köyü’ndeki görevi sırasında, 23 Ekim 1993 tarihinde PKK terör örgütü tarafından şehit edilen Mehmet İzdal  anısına, 24 Kasım 1993’te okulun adı, Şehit Öğretmen Mehmet İzdal İlköğretim Okulu şeklinde değiştirilmiştir. NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 1 14
  • 17. Belge I-2 Genç Nurhan’ın lise diploması NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 1 15
  • 18.
  • 19. BÖLÜM 2 Tıp Fakültesi Yılları Genç Nurhan Avman 1946-47 eğitim döneminde İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi’ne girer (Resim II-1, Belge II-1). Bu durum her ne kadar genç Nurhan’ın evden ayrılmasına yol açsa da, ailesini daima yanında hissetmiştir (Resim II-2). Bu yıllar Türkiye’nin çokpartili seçime girdiği, Varlık Vergisi yıllarıdır. Genç Nurhan’ın neden tıp fakültesini seçtiği belli değildir. Genç Nurhan 15.7.1952 tarihinde İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden mezun oldu (Belge II-2). Nurhan Avman’ın Tıp Fakültesi’ndeki öğrencilik yıllarına ait pekçok bilgi sahibi değiliz. Öğrencilik yıllarında, başlangıçta Dr. Kazım Türker ile birlikte Kadırga Talebe Yurdu’nda, son yılında ise Kadıköy’de kaldığı tespit edilmiştir. Genç Nurhan’ın ders notlarının genelde iyi olduğu görülmektedir. Bu dönemdeki ilginç olaylardan biri, genç Nurhan’ın en son (Temmuz 1952) nöroloji stajı görmesidir. Bu dönemde Nöroloji hocası Dr. Necmettin Polvan’ın bıyıklı öğrencileri sevmemesi nedeniyle sınava giren herkesin bıyığını kesmesi âdettendir. Genç Nurhan bu nedenle stajın sınavına en son girer. Bıyığını kesmez, ancak nöroloji dersini de güç bela “orta” notu ile geçer (2). Resim II-1 Nurhan Bey tıp fakültesi 3. sınıftayken Belge II-1 Nurhan Bey’in İstanbul Üniversitesi öğrenci kimlik kartı NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 2 17
  • 20. Genç Nurhan tıp fakültesini Kazım Türker, Hadi Özer, Selçuk Bilgin ve İsmet Çağlar gibi birçok tanınmış hekim adayı ile birlikte okur. Onlar, genç Cumhuriyet’in 5. yılında dünyaya adım atmış, “10 yılda her yaştan yaratılan 15 milyon gençler”dendi. Hayalleri ve ülküleri vardı; bu uğurda dünyanın öbür ucuna gitseler de dönüp bu ülkeyi ayağa kaldıracaklardı. Dr. Kazım Türker’e göre, “Nurhan, daha öğrencilik yıllarında merkezi sinir sisteminin anatomi ve fonksiyonlarına son derece önem verir ve bu sistemle ilgili bilgilerini, yerli ve yabancı yayınları izleyerek derinleştirirdi. Daha bu yıllarda, ilerde bu sistemin uzmanı ve özellikle cerrahı olmayı aklına koymuştu. Rahmetli hocalarımız Prof. Frank ve Winterstein’in ders ve konferanslarını hiç kaçırmazdı” (40). Nurhan Avman’ın diğer bir sınıf arkadaşı ve yakın dostu Dr. Hadi Özer’e göre, “Nurhan sınıfta son derece çalışkan biriydi. Askerlikten sonra, ABD’ye gideceği konuşuluyordu” (30). Resim II-2 Nurhan Bey tıp fakültesine girdiği yıllarda anne Nadire Hanım (paşa teyze) ve babası Aziz Bey ile birlikte NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 2 18
  • 21. Belge II-2 Nurhan Bey'in tıp fakültesi diploması NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 2 19
  • 22.
  • 23. BÖLÜM 3 Askerlik: Hazır Kıta Genç Nurhan yedek subaylığının dört ay süren ilk eğitimini Ankara Yedek Subay Okulu Sıhhiye Bölüğü’nde yaptıktan sonra (Belge III-1), Halıcıoğlu’nda bulunan 66. Tümen İstanbul İstihkâm Okulu Tabipliği’nde tabip asteğmen olarak görev yaptı. Asker Nurhan’ın görev süresi 1953 senesinin Aralık ayında sona erdi. Sınıf arkadaşı Dr. Kazım Türker’e göre, genç Nurhan askerlik döneminde de son derece bilimsel ve görev azmiyle çalışmıştır. Dr. Türker, durumu “Hastalarına olan düşkünlüğü, özellikle daha ayrıntılı incelemeye alınması gerekli erlere olan ilgisini çok canlı örnekleriyle görürdüm. Günün koşullarını dikkate alarak pek çok hastasını, olanakları daha ileri düzeyde olan üniversite kliniklerinde tetkik ve tedavi ettiğini izlemişimdir.” şeklinde bildirir (40). Asker Nurhan, bir taraftan yedek subay tabipliğini sürdürürken, bir yandan da ABD için yazışmalara başlar. Nurhan Avman daha öğrenciyken nöroşirürjiyen olmayı kafaya koymuştur. Fakat bu dönemde Türkiye’de bir uzmanlık talimatnamesi olmadığının da farkında olduğundan Amerika’da ihtisas yapmaya karar verir. Öncelikle bu ihtisasın ilk ayağı olan genel cerrahi için yazışmalarını sürdürür. Belge III-1 Genç Nurhan Avman’ın yedek subaylık diploması NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 3 21
  • 24. 1953’ün ortalarında genç Nurhan, arkadaşı İsmet Karacan ile birlikte Beyoğlu’ndaki Amerikan Kültür Merkezi’ne gider ve Amerika’daki hastanelerde boşta bulunan cerrahi intörnlük ve cerrahi asistanlık listelerine bakar. Listeden birkaç merkezin iletişim bilgilerini alıp mektuplar yazarak, cevapları beklemeye koyulur. Nurhan Avman, 1953 yılında Thorek’in kliniğinden kabul alır. Kısa süre sonra, 1954 senesinin başında, ABD’nin yolunu tutacak ve kariyerinin temellerini atmaya başlayacaktır. Ekim 1954 tarihinde Chicago’daki merkez, daha diplomasını almamış olan Nurhan Avman’ın eğitim durumu ile ilgili belgeler ister (Belge III-2). Nurhan Avman hem transkript, hem de başarı ile mezun olduğuna dair belgeyi alarak merkeze teslim eder (Belge III-3). Belge III-2 Genç Nurhan Avman’ın Amerika için verdiği dilekçesi NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 3 22
  • 25. Belge III-3 Genç Nurhan Avman’ın tıp fakültesi transkript örneği NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 3 23
  • 26.
  • 27. BÖLÜM 4 ABD Yılları: Av İkinci Dünya Savaşı’nı izleyen yıllarda ABD büyük bir tıbbi atılım başlatmış, bunun sonucunda da, personel noksanlığı nedeniyle kapılarını yabancı doktorlara açmıştır. Bu nedenle, savaş sonrası ABD’ye doktor akını olmuştur. Nurhan Avman, bu akının ilk yıllarında başvurusunu yaparak, ABD’ye gitmiştir. Bu arada nöroşirürji yapmak için mutlaka bir yıl cerrahi intörnlüğü yapması gerektiğinden, öncelikle iyi bir merkezde bu görevi yerine getirmiştir. Bu merkez, dünya çapında bir genel cerrah olan Dr. Thorek’in çalıştığı The American Hospital of Chicago’daki merkezdir. Avman Chicago’daki bu merkezi özenli bir araştırma sonucu tespit etmiştir. Dr. Nurhan Avman, 1954-1960 yılları arasında ABD’de eğitim görmüştür. Bu eğitime tıp fakültesinden Dr. İsmet Karacan’la (1928-2009) başlamıştır. Dr. Karacan kısa sürede cerrahiden ayrılarak psikiyatriye yönelmiş, ABD’de psikiyatri ihtisası yapmış, uyku laboratuvarlarının kurulmasına öncülük etmiştir. İkilinin ilişkisi Nurhan Bey vefat edene dek devam etmiştir. Bu şartlar altında Dr. Avman Amerika’ya gitmiş, öncelikle The American Hospital of Chicago, Illinois’te bir sene cerrahi intörnlüğü, bir sene de genel cerrahi asistanlığı yapmıştır. Daha sonra sırasıyla, The Lahey Clinic Nöroşirürji Kliniği, Mary Hitchcock Memorial Hospital ve Veterans Administration Hospital’da çalışmış, Harvard Tıp Merkezi’ne bağlı the Children’s Hospital Boston and Brigham & Women’s Hospital’da ise “assistant professor” ve “research fellow” olarak görev yapmıştır (18, 19, 37, 38). NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 4 25
  • 28. The American Hospital of Chicago The American Hospital of Chicago, 1911 yılında Max Thorek ve eşi Fannie tarafından kurulur. Öncelikle 25 yataklı bir hastane olarak kurulmuşsa da, yıllar içinde büyür. Özellikle oğul Thorek (Dr. Philip Thorek) zamanında oldukça gelişir (Resim IV-1). İyi bir cerrah olan Dr. Thorek, yayınladığı birçok kitap ve film sayesinde bu dönemde oldukça tanınan bir cerrahtır. Bu hastane bugün Thorek Memorial Hospital adı altında hizmet vermektedir (Resim IV-2). Nurhan Avman, 1 Şubat 1954-1 Ocak 1955 tarihleri arasında, Dr. Thorek’in kliniğinde, The American Hospital of Chicago, Illinois’te cerrahi intörnlüğünü başarıyla yapmıştır (Belge IV-1). Resim IV-1 Dr. Thorek Genç Nurhan intörnlüğü sırasında, yaz ayında ameliyat izlemek üzere Boston’da Lahey Clinic’e gider ve Poppen’i izler. Kendi deyimiyle Poppen ve nöroşirürjinin büyüsü onu sarar. Zaten baştan beri nöroşirürjiyi isteyen genç Nurhan, bu durumu klinik şefi Dr. Thorek’e bildirir. Dr. Thorek onu anlayışla karşılar. Bizzat Dr. Poppen ile konuşarak Lahey Clinic’e alınması konusunda yardımcı olur. Dr. Thorek’in referansı ile Poppen kabul eder, ama o yıl eğitim kadrosu dolu olduğundan, ancak 1956 yılında genç Nurhan’ın başlayabileceğini söyler. Dr. Thorek, Nurhan Bey bir yıl boşta kalmasın diye, cerrahi asistanı olarak orada çalışmasına olanak sağlar (36). Böylece 1 Ocak 1955 - 1 Ocak 1956 tarihlerinde aynı merkezde genel cerrahi asistanlığı yapmıştır (Belge IV-2). Resim IV-2 Günümüzde ismi “Thorek Memorial Hospital” olarak değişen “American Hospital of Chicago” isimli hastane O zamanın en önemli cerrahi hocalarından Dr. Thorek ile ameliyata giren Dr. Avman’ın, damar yerine hocasının parmağını klemp ile kıstırması ve bunun günlerce konuşulması ise oldukça ilginç bir hadisedir. Ancak bu olay şevkini kırmamış ve gerekli referansları alarak, yazışmalar sonucunda nöroşirürji kariyerine başlamıştır. Bu dönemin diğer ilginç bir ayrıntısı da, başlangıçta, esas yabancı dili Almanca olan genç Nurhan’ın İngilizce sıkıntısı çekmesidir. Nöbet listelerinde, adaptasyon sürecinde İsmet Karacan ve genç Nurhan Avman birliktedirler. Hatta bir sorun olduğunda tek tek aranmak yerine “İsmet Nurhan” diye seslenilerek çağrılmışlardır. Bu dönemin başlangıcında, nöbette konsültasyon olduğunda telefonda sadece “Which floor?” diyebildikleri aktarılır (36). Bu döneme ilişkin ilginç anekdotlardan bir diğeri ise klinik hemşiresi ile kavgalarıdır. Genç Nurhan, Dr. Thorek ile ilk vizite çıktığında, hemşirelerin pansuman ve diğer işler için Thorek’e yardımcı olduklarını görür. Bunun rutin olduğunu düşünerek, ertesi sabah vizite çıktığında hemşireyi çağırır. Hemşirenin gelmemesi nedeniyle sorun yaşayıp, hemşire ile beraber soluğu Dr. Thorek’in ofisinde almışlardır. Meşhur Thorek yeni gelen asistanın neden geldiğini merak eder ve sorar. Önce hemşire söz alıp olayı anlatır. NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 4 26
  • 29. Belge IV-1 Nurhan Bey’in American Hospital of Chicago’daki cerrahi intörnlüğü belgesi Belge IV-2 Nurhan Bey’in American Hospital of Chicago’daki cerrahi asistanlığı belgesi NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 4 27
  • 30. Sonra, genç Nurhan’a durumu sorar. Genç Nurhan “She doesn’t know how to speak English” şeklinde cevap verince, Thorek kendini tutamayarak kahkahayı basar. Bu olaydan sonra bir süreliğine genç Nurhan’a özel bir hemşire verilmiştir (36). Tüm bu yaşananlar dolayısıyla Nurhan Bey, Dr. Thorek’e daima minnettarlık duymuştur. Bu dönemin en önemli olaylarından bir başkası da, Nurhan Bey cerrahi intörnü olarak çalışırken, İstanbul Üniversitesi 1951 mezunu ve fakülteden onun ağabeyi sayılan Dr. Mehmet Tekdoğan’in Thorek’in yanında genel cerrahi asistanlığı yapmasıdır (28, 29). Bu dönemde ilerleyen arkadaşlıkları yıllarca sürecek, Nurhan Bey’in yıllar sonra Hacettepe’ye gitmesine vesile olacaktır. Resim IV-3 The Lahey Clinic The Lahey Clinic Department of Neurosurgery The Lahey Clinic 1922 yılında bir cerrah olan Dr. Lahey tarafından Boston-Massachusetts’te kurulmuştur (Resim IV-3). Bu klinik öncelikle poliklinik olarak kurulmuş, zamanla ciddi bir tıp merkezi haline gelmiştir. The Lahey Clinic 1980 yılında bugünkü yerine, yani eski hastaneden 18 km uzaktaki Burlington’a taşınmıştır. The Lahey Clinic hekimlerinin çoğunun Harvard’da eğitmenlik görevi bulunmaktadır. Nöroşirürji Kliniği, 1932 yılında, Cushing’in en önemli yardımcısı Dr. Horrax’ın buraya transferi ile kurulmuştur. 1957 yılında Horrax’ın vefat etmesi üzerine Poppen bölüm başkanı olmuştur (Resim IV-4). Poppen hem kısa bir süre Dandy ile, hem de Cushing’in ekolünden gelen Horrax ile çalışmış, dönemin en önemli nöroşirürjiyenlerindendir. Bu dönemde Lahey Clinic Nöroşirürji Kliniği alanın Kâbe’si olmuş, dünyadan herkesin eğitim için geldiği bir adrese dönüşmüştür. Poppen’in kitabı, An Atlas of Neurosurgical Techniques ise; bu alanın en önemli eseri haline gelmiştir. Resim IV-4 Dr. Poppen Avman’ın bu şartlarda kliniğe kabul edilmesi, o ana kadarki parlak performansının sonucudur. Bu klinik tecrübesi, ileriki yıllarda kariyerinin şekillenmesinde de büyük bir rol oynamıştır. Nurhan Bey, 4 Ocak 1956-31 Aralık 1956 tarihleri arasında The Lahey Clinic’te nöroşirürji fellow’u olarak çalışarak, bu süreyi başarı ile tamamlar (Belge IV3). Genç Avman’ın çalıştığı dönemde, Horrax’ın beyin tümörü nedeniyle sağlığının bozulduğu, klinikte aktif olmadığı, Poppen’in aktif olduğu dönemdir. Avman’ın başasistanı olan Charles Fager, Poppen’den sonra bölüm başkanlığına atanmıştır. Gerek Poppen, gerekse Fager, sonraki yıllarda Avman’ın en yakın dostları olmuşlardır. Genç Nurhan’ın bu merkezde daha uzun süre kalmamasının nedeni, ABNS uzmanlık tüzüğünün, özel bir merkezde sadece bir yıl çalışmaya olanak tanımasıdır (36). NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 4 28
  • 31. Belge IV-3 Nurhan Bey’in The Lahey Clinic’teki nöroşirürji fellowship belgesi Belge IV-4 Nurhan Bey’in Dartmund Medical School’a bağlı Mary Hitchcock Memorial Hospital ve Veterans Administration Hospital’daki ve nöroşirürji asistanlığı belgesi NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 4 29
  • 32. Resim IV-5 Nurhan Bey’in Dr. Poppen ile birlikte yayınladığı “Aneurysm of the great vein of Galen” başlıklı makalesinin ilk sayfası NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 4 30
  • 33. Avman bu dönemde Dr. Poppen ile birlikte “Aneurysm of the great vein of Galen” başlıklı bir olguyu 1960 yılında Journal of Neurosurgery’de yayınlamıştır (Resim IV-5). Mary Hitchcock Memorial Hospital ve Veterans Administration Hospital Mary Hitchcock Memorial Hospital’ın öyküsü, Bishop & Cutting of Worcester şirketinin çalışanlarının 1889’da New Hamshire eyaletinin Hanover şehrinin kuzeyinde hastane inşa etmek üzere bir vakıf kurmasıyla başlar. Kısa sürede başlayan yapım sürecinin ardından, hastane inşaatı 1893’te tamamlanır. Bu sırada hastaneyi, Hiram Hitchcock, iki sene önce vefat eden eşi, Mary Hitchcock adına satın alır. 1913’ten sonra hastaneye ek binalar yapılır ve kurum gitgide büyür (Resim IV-6). Çok geçmeden hastane, ABD’nin en eski 4. tıp fakültesi olan Darthmouth Medical School’a bağlanır. Bu merkezde nöroşirürji asistan eğitim programı, 1947 yılında, 1965-1975 yıları arasında Journal of Neurosurgery’nin editörü olacak Dr. Henry Heyl tarafından başlatılmıştır. Program daha sonra Robert G. Fisher tarafından yürütülmüştür. Dr. Fisher, 1946-1949 yıllarında Mayo Foundation’de nöroşirürji fellow’u olarak çalıştıktan sonra, 1949-1951 arası Johns Hopkins Hospital’de nöroşirürji asistanı ve uzmanı olarak çalışmış, 1951-1967 arasında Hitchcock Nörolojik Cerrahi’nin bölüm başkanlığını sürdürmüştür. Dr. Avman, 1 Ocak 1957 - 31 Mayıs 1959 tarihleri arasında Hannover New Hampshire’de Darthmouth Medical School’a bağlı Mary Hitchcock Memorial Hospital ve Veterans Administration Hospital’da nörolojik cerrahi asistanlığını başarıyla tamamlar (Belge IV-4). Burada, 1957, 1958 ve 1959 yıllarında Clinical Neurosurgery’nin editörlüğünü yapan Dr. Fisher ile çalışır. Dr. Fisher ve Ernie (Dr. Ernest Sachs Jr.) (Resim IV-7) ile yıllarca süren dostluklarının temeli işte burada atılır. Dr. Fisher, Ernie ve Av (Avman) arasındaki dostluk yıllar geçtikçe derinleşecektir. Resim IV-6 Mary Hitchcock Hospital’ın görünümü Resim IV-7 Dr. Ernest Sachs Jr. Dr. Avman bu merkezde çalışırken Dr. Fisher ve Sachs Jr. ile birlikte gerçekleştirdiği “Menengiomas of pineal region and posterior part of the 3rd ventricle” başlıklı çalışması 1962 yılında Journal of Neurosurgery dergisinde (Resim IV-8), Dr. Fisher ile birlikte “Exposure of middle cerebral aneurysm after the use of urea” adlı çalışması ise 1960 yılında Surgery dergisinde yayınlanır (Resim IV-9). Avman, 1959 yılının Mayıs’ında Amerikan nöroşirürji yeterlik (board) sınavına girmiştir. İhtisas süresini tamamlayan Dr. Avman’ın bu sınava özel olarak hazırlanması gerekmiştir. NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 4 31
  • 34. Resim IV-8 Nurhan Bey’in Dr. Sachs ile birlikte yayınladığı “Meningiomas of pineal region and posterior part of 3rd ventricle” başlıklı makalesinin ilk sayfası NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 4 32
  • 35. Resim IV-9 Nurhan Bey’in Dr. Fisher ile birlikte yayınladığı “Exposure of middle cerebral aneurysm after the use of urea” başlıklı makalesinin ilk sayfası NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 4 33
  • 36. Genç Nurhan sınava yakın dönemde, işin önemi nedeniyle klinikten iki ay ders çalışma izni almıştır. Aslında zorunlu olarak bu izin verilmiştir. Zira Nurhan Avman’dan önce aynı kurumdan iki kişi board sınavına girmiş ve başarısız olmuştur. Üçüncü kişinin de başarısız olması durumunda kliniğin ABNS nezdindeki uzmanlık verme yetkisi iptal olacaktır. Genç Nurhan evde ders çalışmakla kalmamış, hocasının girişimi ile her sabah nöropatolog Dr. Eisenhardt’ın ofisine giderek, onun hazırladığı preparatlara bakıp, çalışıp, akşam kontrol etmek üzere oraya gitmiştir.1 Bu ortamda sınava giren genç Nurhan başarılı olur ve 1959'un Mayıs'ında ABNS diplomasını alır (Belge IV-5). Sınavda başarılı olan ve hocasının özel olarak tebrik ettiği Dr. Avman’ı büyük heyecan ve kutlamalar beklemektedir. Avman, board sınavıyla birlikte ABD’de çalışma hakkı da kazanır. Uzmanlığını hakedince, geleneklere uygun olarak, fotoğrafı, departmanın koridorundaki panoya, buradan uzmanlığını almış diğer asistanların yanına asılır.2 Avman bu klinikten ihtisas alan 9. asistandır. Sonraki dönemde Dr. Zinnur Rollas ve Dr. Aykut Erbengi de aynı merkezde asistanlık yapmışlardır. Ernie 1985’te emekli olduktan sonra baştan 1985’e kadarki asistanlarının listesini hazırlar ve asistanları için Limeric3 yazarak onlara gönderir. The residents It is hard to respond to this tribute But I just couldn’t sit and be mute So I’ll try not to cry (Tears come quick to my eye) And here come some facts absolute 1957-1959 P’ump Avman came here from Turkee. He had already trained some at Lahee His lugh and his humor Soon led to the rumor That this bachelor chased a divorce. 1 Önceden Cushing’in sekreteri olan, daha sonra da onun teşvikiyle tıp ve patoloji okuyan Dr. Louise Eisenhardt, kısa sürede dönemin en tanınan nöropatologu, Cushing’in sağ kolu olmuştur. Eisenhardt 1938-1939 döneminde AANS başkanlığı yapmış, 1944-1965 döneminde Journal of Neurosurgery’deki editörlük görevini başarıyla sürdürmüştür. 2 Avman bu durumdan esinlenerek, yıllar sonra İbni Sina Hastanesi Nöroşirürji D blok duvarına Ankara Tıp Nöroşirürji’den uzmanlığını almış tüm asistanların resimlerini astıracak ve bununla gurur duyacaktı. Ne var ki vefatından sonra, bu resimler yer darlığı nedeniyle kaldırıldı. 3 Amerikan edebiyatında beş mısralık mizahi manzume. NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 4 34
  • 37. 1963-1965 The Erbengis both were physicians He could operate like a magician She was a pathologist And he was a neurologist But the type who was best as a surgeon. Belge IV-5 Nurhan Bey’in “The American Board of Neurological Surgery”den aldığı yeterlik belgesi NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 4 35
  • 38. The Harvard Neurosurgical Service At the Children’s Hospital Boston and Brigham & Women’s Hospital Harvard Medical School dekanının davetiyle, 1912’de Cushing’in cerrahinin başına geçmesi ile burada nöroşirürji kurulur. 1932’de Cushing emekliye ayrılır. 1929-1949 yılları arasında Early Ingraham bu kurumda pediyatrik nöroşirürjiyi kurar. 1949-1971 yılları arasında ise, Neurosurgery of Infancy and Childhood adlı eserin de sahibi olan meşhur Dr. Donald Matson bu kurumda çalışır. Diğer kurumlarda çalışan ve uzmanlığını alan Avman, yurda dönmeden önce araştırmacı yönünü güçlendirmek üzere Harvard’a gelir; Cushing’in ve Matson’ın Harvard’ı... En önemlisi Harvard Tıp Okulu’nun teklifi üzerine, “assistant professor” olarak göreve başlamasıdır. Burada sadece araştırmalara katılmayacak, aynı zamanda öğrenci derslerine de girecektir. Avman, 1 Temmuz 1959-30 Haziran 1960 tarihleri arasında Boston’daki Harvard Medical School’un afiliye hastanelerinden olan The Children’s Hospital Medical Center’da research fellow olarak (Belge IV-6), 10 Ağustos 1959 ile 31 Temmuz 1960 tarihleri arasında da The Peter Bent Brigham Hospital’da çalışmıştır (Belge IV-7). Burada çalışmalarını Dr. Edgar A. Bering, Jr. yönetimdeki “Neurosurgical Research Laboratory”de gerçekleştirmiştir. Belge IV-7 Nurhan Bey’in “The Peter Bent Brigham Hospital”daki belgesi Belge IV-6 Nurhan Bey’in “The Children’s Hospital Medical Center”daki research fellowship’i başarı ile bitirdiğini gösteren belge NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 4 36
  • 39. İlk çalışması, plastik ile yapılan bir anevrizma modellemesi ve ligasyonun anevrizma boyutuna etkisi üzerinedir (Resim IV-10). Bu çalışmanın sonucu Dr. Bering Jr. ile birlikte “A plastic model for the study of pressure changes in the circle of Willis and major cerebral arteries following arterial occlusion” başlığıyla 1960 yılında Journal of Neurosurgery’de yayınlanmıştır. Avman’ın diğer çalışması hipertonik solüsyonlar üzerinde olup, bu çalışmanın sonuçları da yine Bering ile birlikte “The use of hypertonic urea solutions in hypothermia. An experimental study” başlığı ile 1961 yılında aynı dergide yer almıştır (Resim IV-11). Avman ilk çalışmasının devamının sonuçlarını “Special article: The importance of arterial ligations for the treatment of intracranial aneyrysms” başlığıyla 1961 yılında The Turkish Journal of Pediatrics’de yayınlar. Avman burada çalışırken Dr. Matson ile yakın temasını sürdürdü; 1964’te Dr. Matson, Nurhan Bey’in daveti ile Ankara’ya geldi. Uzunca bir süredir gurbette olan Nurhan Bey, paşa babası ve annesini özler; artık bavulları toplamanın vakti gelmiştir. Sınıf arkadaşı ve yıllarca beraberce çalıştığı, Ankara Tıp’ta farmakoloji profesörü olan Dr. Kazım Türker bu durumu sonraki yıllarda şöyle dile getirir: “Nurhan, ülkesini ve insanlarımızı seven, onlara hizmet etmenin bir görev olduğunu hiçbir zaman unutmayan gerçek bir ulusçuydu. ABD’deki eğitimi sonucu bu ülkede uzman hekim olarak çalışmak yetkisi kendisine resmen tanınmıştı. Çok daha elverişli yaşam koşulları ile bu ülkeye davet edildiği, bu davetin çeşitli tıp merkezlerinden geldiğini, çok iyi biliyorum. Ancak bunların hepsini reddetmiş ve kendi ülkemize hizmetin, hizmetlerin en yücesi olduğunu ve bu ülkeyi bize emanet eden Atatürk’ün bir buyruğu olduğunu söyleyerek, gerçek Atatürkçülüğün en anlamlı örneğini vermiş ve davranışları ile bunu öğrencilerine anlatmaya çalışmıştır” (40). Harvard’da çalışırken, Türkiye’den telefonla aranır. Chicago’da beraber çalıştığı Dr. Mehmet Tekdoğan, Dr. Doğramacı’nın çocuk hastanesinde nöroşirürji kliniği kurmaya çalıştığını, Dr. Doğramacı’ya Nurhan Bey'in adını verdiğini bildirir. Gerçekten de bir süre sonra, 1959’un sonlarında Dr. Doğramacı, Nurhan Bey’i telefonla arar ve Boston’da olduğunu söyleyerek görüşmek istediğini belirtir. Bu aslında şaşırtıcı bir durum değildir. Çünkü Dr. Doğramacı yıllar önce Boston’da çocuk hastanesinde çalışmıştır; her sene bir iki kez Boston’a gelir, işlerini halleder, hatta eski ev sahibini ziyaret ederek hediyeler verir. NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 4 37
  • 40. Resim IV-10 Nurhan Bey’in Dr. Bering ile birlikte yayınladığı “A plastic model for the study of pressure changes in the circle of Willis and major cerebral arteries following arterial occlusion” başlıklı makalenin ilk sayfası NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 4 38
  • 41. Resim IV-11 Nurhan Bey’in Dr. Bering ile birlikte yayınladığı “The use of hypertonic urea solutions in hypothermia” başlıklı makalesinin ilk sayfası NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 4 39
  • 42. Buradaki görüşmede Dr. Doğramacı hedeflerinden söz eder; büyük bir çocuk hastanesi kurduğunu, bunu daha da büyüteceğini, nöroşirürjinin de bu projenin önemli bir parçası olduğunu anlatır. Hatta alınması gereken cerrahi aletlerin durumunu bile tartışırlar. Özetle, İstanbul’da tıp eğitimini yapmış olan Avman’a, Cumhuriyet’in başkentinden, yeni kurulan bir merkezden teklif gelmiştir. Bu teklifi yapan, sonradan birçok ilke imza atacak olan Prof. Dr. Doğramacı’dan başkası değildir. Bu teklifin en önemli yanı, Nurhan Bey’in, doğrudan nöroşirürjiyi kurmak üzere davet edilmiş olmasıdır. Cerrahpaşa’da yıllarca genel cerrahi, Çapa’da ise nöroloji çatısı altında çalışan nöroşirürji birimi gibi değil, farklı bir modeldir bu... nöroşirürjinin müstakil bir dal olarak yeşerme ve büyüme fırsatı. Avman teklifi düşünmeden kabul eder. Nurhan Bey’in, Dr. Doğramacı’nın teklifini kabul ettiği Dr. Mehmet Tekdoğan’ın 22.12.1959 tarihli mektubundan da takip edilebilir (Belge IV-8). Bu süreçten sonra Nurhan Bey, 7.1.1960 tarihinde Dr. Doğramacı ve 6.1.1960 tarihinde Dr. Erbengi’den alınacak aletler ile ilgili mektuplar da alır (Belge IV-9, IV 10). Avman yurda döner ve kaderine, kariyerinin başlayacağı ilk durağa doğru yola çıkar. NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 4 40
  • 43. Belge IV-8 Dr. Mehmet Tekdoğan’ın Nurhan Bey’e yazdığı mektup Belge IV-9 Dr. İhsan Doğramacı’nın Nurhan Bey’e yazdığı 7.1.1960 tarihli mektubu NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 4 41
  • 44. Belge IV-10 Dr. Aykut Erbengi’nin Nurhan Bey’e yazdığı 6.1.1960 tarihli mektubu NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 4 42
  • 45. Belge IV-10 Dr. Aykut Erbengi’nin Nurhan Bey’e yazdığı 6.1.1960 tarihli mektubun devamı NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 4 43
  • 46.
  • 47. BÖLÜM 5 Hacettepe Yılları: İlk Durak 1960 Yılında Ankara 1960’ların başı Türkiye tam bir karmaşa içindedir. Bir taraftan Menderes, bir taraftan ordu. 27 Mayıs ülkeyi tam olarak sarsmış, askerler her yere el atmış, yeni bir atama furyası yaşanmakta; İstanbul Üniversitesi’nde birçok hoca görevlerinden alınmıştır. Ankara’da da durum bundan farksızdır. Ülkede durum bu minvaldeyken, genç Nurhan’ın anne ve babası emekli olmuş ve Ankara’ya yerleşmişlerdir. 1959’da babası 27 Mayıs yönetimi tarafından Mersin Valisi olarak atanır.1 Resim V-1 Hacettepe’nin ilk yılları Genç Nurhan bu atmosferde, Ağustos ayında Ankara’ya gelir. Sıkıyönetim nedeniyle her yer askerle dolu; tüm geçişler askeri kontrol altındadır. Daha önce Ankara’da yedek subaylık yapmış olan genç Nurhan, Ankara’yı az çok bilmesine rağmen, o dönemde bir gecekondu semti olan Hacettepe’yi, ancak sora sora bulur (Resim V-1). Nurhan Bey, iki katlı bir bina olan Hacettepe’de Dr. Doğramacı’nın yanına gider; kendini tanıtır. Çocuk hastanesinin ve yeni binanın nerede olduğunu sorar. Birlikte odadan çıkarlar. Az ötede, tek bir amele kazma ile bir yerleri kazmaktadır. Dr. Doğramacı ameleye yönelerek sorar, “burada ne yapıyorsun?” adam, “hocam hastane yapıyoruz” diye cevap verir. Nurhan Bey manzara karşısında şoke olmuştur. Eve dönünce babasına durumu anlatır. Aziz Paşa duruma şaşırmadığını söyler. Nurhan Bey her şeye rağmen işe başlamak için işlemlere girişir (30). 1 Hacettepe’ye başladıktan sonra, klinik işleri ile yoğun olarak uğraşan Dr. Avman, vakit buldukça, 1960-1961 yıllarında Mersin Valisi olarak atanan babası Aziz Avman’ı ziyaret için Mersin’e gider. Bu ziyaretlerden birinde ciddi bir kaza olur; Nurhan Avman’ın arabası takla atar. Nurhan Bey bir şey olmamış gibi kısa sürede işinin başına döner. NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 5 45
  • 48. 1960’ların Başında Hacettepe 2 Şubat 1954 tarihinde Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi kapsamında ikinci bir çocuk sağlığı birimi olarak kurulan kürsü, iki katlı bir binada Çocuk Sağlığı Enstitüsü ve Hastanesi olarak 1957 yılında Hacettepe semtinde, 8 Temmuz 1958’de ise eğitim, öğretim ve araştırma çalışmalarının yanı sıra kamu hizmetine başlamıştır. Bu kurum aynı zamanda, Hacettepe Üniversitesi’nin kuruluşunun başlangıcı olmuştur. İlk etapta Ankara Üniversitesi’ne bağlı olan kurum, giderek büyümüş ve diğer kurumların eklenmesiyle birlikte 8 Temmuz 1967’de kurulan Hacettepe Üniversitesi çatısı altına alınmıştır. Geride kalan 10 yıllık süreç, iki katlı bir binanın koca bir üniversiteye dönüşme sürecidir. Bu sürecin de başmimarı, herkesin “hoca bey” diye hitap ettiği Prof. Dr. İhsan Doğramacı’dır (Resim V-2). Hacettepe başlangıçta iki katlı bir bina iken, 1961’de bir yangın geçirir; sonrasında ise ciddi bir miktarda maddi destek toplayarak kendini büyütür. Bu dönemde başlangıçta, iki katlı binadaki Kadri Raşit Anday Bölümü’nde; çocuk cerrahisi, pediyatrik kalp cerrahisi, pediyatrik ortopedi ve pediyatrik nöroşirürji hastalarının yattığı özel cerrahi servisi ile genel cerrahi servisi, ayrıca steril depo ve ameliyathane yer alırdı. Ameliyatlar, burada bulunan üç ameliyathanede yapılırdı. Hacettepe’de öncelikle çocuk hastaların nöroşirürji ameliyatları yapılırken, 1961 yılı Ağustos ayından itibaren pediyatrik vakaların yanı sıra, kısıtlı sayıda olsa da erişkin vaka opere edilmeye başlandı. 1963 yılından itibaren ise, Şaban Şifai binasının yapılması ile, pediyatrik ve erişkin, her türlü vakanın operasyonları yapılacaktı. Hacettepe, 1964’te Hacettepe Tıp ve Sağlık Bilimleri Fakültesi’nin kurulmasını izleyerek, Ankara Üniversitesi’ne bağlı ikinci tıp fakültesi haline geldi. 1967’de ise Hacettepe Üniversitesi’nin resmen kurulması ile bu üniversitenin çatısı altına girecek ve Ankara Üniversitesi ile bir bağı kalmayacaktı. NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 5 Resim V-2 Dr. İhsan Doğramacı 46
  • 49. Hacettepe Nöroşirürji Kurulurken Çocuk hastanesi kuruluş döneminde Dr. Doğramacı, bir yandan yurtdışı eğitimi olan kalburüstü doktorları toplamaya gayret ederken, diğer yandan, gelecek vaadettiğini düşündüğü gençleri tespit edip, yurtdışına göndererek kaliteli bir kurum oluşturmayı hedeflemiştir. Bunu yaparken, ekonomik olarak iyi şartlar sağlamıştır. Mehmet Doğan’ın ifadesine göre; “İlk yıllarda Hacettepe’de çalışan hiçbir hekimin muayenehanesi yoktu. Bugünkü gibi döner sermaye ücretleri de yüksek değildi. Gerçi Doğramacı özel örtülü ödeneğinden uzman hekim, öğretim görevlisi ve öğretim üyelerine maaşları kadar ekstra bir ödeme yapıyordu. Bu ödemenin miktarı tam da maaşına eşit olmadığı gibi, yazılı olmasa da herkesin bildiği, kuruma katılmalarında kişilerin pozisyonlarına göre belirlenen bir meblağ eline geçecek şekilde maaşı ile aradaki fark her ay kendisine ödeniyordu. Örnek olarak, yurtiçinde doktora yapan veya uzmanlığını alan sıradan bir öğretim görevlisinin eline geçen meblağ 1500 TL olacak şekilde devlet maaşına eklenirdi. Maaşı 900 TL olan kıdemli biri için ek kısım 600 TL’de kalırken kıdemsiz ve yeni memuriyete başlayanın maaşı 600 TL ve kendisine özel ödenek olarak 900 TL ödenirdi. Yurtdışında doktorasını yapan, biraz üstün özelliği olan öğretim görevlisi için eline geçen toplam meblağ 2000 TL, çok özel biri veya doçent, profesör için 2500 TL kadardı. Meslekler arası fark, dış piyasadaki iş ve gelir durumu dikkate alınarak belirlenirdi” (9). Hacettepe çocuk hastanesi olarak kurulduğundan, Dr. Doğramacı burada çocuk cerrahisi, pediyatrik üroloji, pediyatrik kalp cerrahisi ve pediyatrik nöroşirürji bölümlerinin olmasını hedefledi. Hacettepe’de nöroşirürjinin kurulmasını da bu doğrultuda değerlendirmek gerekir. Dr. Doğramacı, Hacettepe’de nöroşirürjiyi kurmak için Ankara tıp kökenli, nöroşirürjiye ilgi duyan ve genç bir genel cerrah olarak Dr. Aykut Erbengi’yle görüşerek, onu bir süre Hacettepe’de çalışması, daha sonra yurtdışı eğitimi için ABD’ye gitmesi konusunda ikna eder (13). Başlangıçtaki hedef, bir çocuk hastanesindeki meningosel, ansefalosel gibi pediyatrik nöroşirürji vakalarının yapılmasıdır. Dr. Erbengi çalışmaya başlar; ancak, Dr. Doğramacı ekibi güçlendirmek istemektedir. Dr. Doğramacı, ABD’deki Türk hekimlerini araştırırken, nöroşirürji ihtisası yapmış olan Irak Kerkük Türklerinden, Dr. Vahdettin Türkmen ile temas kurar. Aslında ihtisasını bitirmiş, Irak’ta tescil sınavına girip başarısız olmuş Dr. Vahdettin Türkmen, şans eseri Amerikan vizesi için Ankara’dadır. Dr. Doğramacı, o dönemde aylarca süren vizeyi bekleyen Dr. Türkmen’i, bu süreç zarfında Hacettepe’de çalışması için ikna eder. Dr. Türkmen “Nöroşirürjide serebral arteriografi” başlıklı bir tez hazırlar ve hızlıca bir sınavdan geçerek, Nisan 1959’dan aynı yılın sonbaharına kadar klinikte çalışır ve sonra ABD’ye döner. 1959 sonbaharında, Dr. Türkmen’in ayrılması sonrası NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 5 47
  • 50. Dr. Doğramacı yeni bir nöroşirürjiyen arayışına girer. Dr. Mehmet Tekdoğan’ın önerisi ile Dr. Avman’la temas kurarak, onu Hacettepe’ye davet eder. Nurhan Avman Türkiye’ye gelir gelmez uzmanlığını tescil ettirir. Böylece Sağlık Bakanlığı uzmanlık tescil defterinde, 8. nöroşirürjiyen olur (Belge V-1).2 1960 yılı Temmuz ayında Nurhan Bey’in Hacettepe’ye gelmesi ile nöroşirürji kürsüsü kurulur. Böylece Nurhan Bey’in, 1960’tan 1965’e dek sürecek olan Hacettepe macerası başlar. Bu durumu, sonradan Hacettepe Üniversitesi rektörlüğü de yapan Dr. Yüksel Bozer şu şekilde özetlemiştir: “Vahdi 1959 yılında Amerika’ya döndükten sonra kıymetli ve –yine üzüntü ile belirteyim– rahmetli arkadaşım, sakin, kendinden emin hoca kişiliği ile Nurhan Avman Temmuz 1960’da görevi üstlendi. O da Amerika’da çok iyi yetişerek yurda yeni dönmüştü. Aykut Erbengi uzmanlığının bir kısmını onunla tamamladı; sonra o da 1961 yılında Amerika’ya gitti” (5). Belge V-1 T.C. Sağlık Bakanlığı Nöroşirürji uzmanlık tescil defterinin ilk sayfası Gerçekten de Nurhan Bey’in Hacettepe döneminde, bir taraftan çığ gibi büyüyen hasta sayısı, öte yandan asistan azlığı, işleri içinden çıkılmaz hale getirmiştir. Hacettepe Nöroşirürjide Hekim Kadrosu 1960-1961 döneminde, 1959’da göreve başlayan Dr. Aykut Erbengi, Nurhan Bey’in tek asistanı olarak çalışır. 1961 yılının Eylül ayında Dr. Erbengi sınava girerek nöroşirürji uzmanı unvanını kazanır. Ancak daha önce yapılan mutabakat çerçevesinde kendini geliştirmek üzere ABD’ye gider (13). Dr. Erbengi, ABD’de, Nurhan Bey’in gittiği merkezlere, birebir aynı sürelerde gider. Bu düzenlemeleri Nurhan Bey’in yapmış olması büyük ihtimaldir. Dr. Erbengi’nin 1961’de ABD’ye gitmesi Nurhan Bey’in elini konulu bağlar. Yeni bir asistan bulması gerekir. Asistan alımlarında Dr. Doğramacı’nın ihtisasa başvuranları yönlendirmesi etkili olmuştur. Bu dönemde doğrudan Hacettepe’ye ihtisasa başvuranların yanı sıra, Ankara Üniversitesi ve GATA’ya başvurup, orada nöroşirürji öğretim üyesi olmadığı için ihtisasını Hacettepe’de yapan asistanlar olmak üzere iki grup asistandan söz etmek uygun olur. Hacettepe’deki sonraki nöroşirürji asistanları, sırası ile Dr. Yıldız Yalçınlar (1962-1965), Dr. Vural Bertan (1962-1964), Dr. Turgut Derinkök (1963-1965), Dr. Nusret Çınar (1963-1965), Dr. Aşkın Karadayı (1964-1965), Dr. Şefik Ünlü 2 Bu listedeki ilk 10 sıra aşağıdaki gibidir: 1. Jean Taptas, 2. Vedat Öge, 3. Hüsamettin Kerim Gökay, 4. Bülent Tarcan, 5. Zinnur Hüseyin Rollas, 6. Zeki Birsen, 7. Aysima Altınok, 8. Nurhan Avman, 9. Özdemir Aral, 10. Aykut Erbengi NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 5 48
  • 51. (1964-1966), Dr. Ertekin Arasıl (1963-1969), Dr. Mete Saveren (1964-1970) ve Dr. Halit İsmailoğlu (1965-1970) olacaklardır3. Bu asistanlardan, Dr. Yalçınlar, Dr. Bertan, Dr. Karadayı, Dr. Arasıl ve Dr. Saveren Hacettepe’ye başvurmuşken, Dr. Derinkök Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi kadrosundan, Dr. Nusret Çınar ve Dr. Şefik Ünlü GATA konjentanından burada ihtisasa başlamışlardır. Nurhan Bey ve adı geçen asistanların yanı sıra, 1964’ün sonbaharında Hacettepe’ye gelen Op. Dr. İsmet Hallaç bu dönemde burada çalışan tek uzmandı. Ancak bu kısıtlı asistan sayısı, Ankara’nın tek nöroşirürji merkezi olan klinik için yeterli değildi. Hasta çokluğu ve asistanların yetmediği durumlar için çare aranırken, Hacettepe’de bir dönem için pediyatri, KBB, ortopedi ve dahiliye asistanlarına birer aylık nöroşirürji rotasyonu konur. Bu dönemde Dr. Nimet Ünay ve Dr. Sevim Balcı başta olmak üzere, dönemin birçok pediyatri asistanı ve Dr. Nasır Özdemir gibi ortopedi asistanları nöroşirürjide çalışır; zaman zaman ameliyatlara girerler. Çalışma Düzeni 1959 ve 1960 yıllarında, Nurhan Bey Hacettepe’ye başlamadan önce, Dr. Türkmen ve Dr. Erbengi bazı konjenital pediyatrik olgulara müdahale etmişlerdir. Hatta birkaç lomber disk hastasının da Numune Hastanesi’nde ameliyatını gerçekleştirmişlerdir. Fakat Nurhan Bey’in Hacettepe’ye başlamasından sonra, dışarıya hasta götürülmesini istemediğinden, çocuk odalarından birine üç adet yatak konarak erişkin hastalar da yatırılmaya başlanır (13). Diğer bir deyişle, Ağustos 1960’tan itibaren Hacettepe’de erişkin nöroşirürjisi başlamış olur. Başlangıç döneminin çalışma düzeni hakkında ayrıntılı bir bilgi yoktur. Bilinen, bu dönemde pediyatrik ortopedi, çocuk cerrahisi ve pediyatrik nöroşirürji hastalarının özel cerrahi servisinde yattığı, ameliyatların ise Kadri Raşit Anday bölümündeki üç ameliyathaneden birinde yapıldığıdır. 3 Dr. Ertekin Arasıl 1968 yılında, Dr. Mete Saveren 1970 yılında Ankara Üniversitesi’nde sınava girmişlerdir. Avman, Hacettepe’de Hamit Ziya Gökalp’ın da tescil sınavına girer. Dr. Nusret Çınar, GATA kontenjanından Hacettepe’de ihtisas yapmış, Dr. Turgut Derinkök, Dr. Nusret Çınar ve Dr. Hamit Ziya Gökalp (tescil sınavı) aynı zamanda sınava girerek 1965 yılında uzman olmuşlardır. Dr. Şefik Ünlü ise GATA kontenjanından, ihtisasına Hacettepe’de başlamış, Dr. Hamit Gökalp’ın GATA’ya dönmesinin ardından ihtisasına GATA’da devam etmiştir. NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 5 49
  • 52. Şaban Şifai binasının yapılması ile servis tam bir nöroşirürji kliniği olarak hizmet vermeye başlar. Bu dönemde haftada iki gün poliklinik, üç gün ameliyat yapılır. Cumartesi günleri ise mesai yarım gün olduğu için, ameliyat yapılmaz (2). Yapılan Ameliyatlar Hacettepe’de başlangıçta hidrosefali ve meningosel ile pediyatrik tümörlerin ameliyatının yapıldığı bir dönemden sonra, 1963’te Şaban Şifai’nin açılması ile menenjiom, hipofiz adenoma, glial tümör, kraniofarenjiom gibi tümörlerin opere edildiği, kemotalamotomi gibi fonksiyonel nöroşirürji girişimlerinin, hatta elektrokortikografi eşliğinde epilepsi cerrahisinin, lomber diskektomi, diskografi ve miyelografilerin yapıldığı bir döneme girilmiştir. Sonraki yıllarda çıkan yangından sonra ameliyat defterlerinin yok olması nedeniyle ameliyat sayılarını net olarak bilmek mümkün olmazsa da, 1964 ve 1965 yıllarında yapılan yayınlar ve bu dönemde yapılan tezlerden çıkan ameliyat sayıları hakkında fikir yürütülebilir. Buna göre yapılan operasyonlardan bazıları ve sayıları aşağıdaki gibidir: Beyin tümörü 232 Glioma 108 Menenjiom 37 Vestibular Schwannom 14 Hipofiz adenomu 13 Vasküler tümör 19 Kraniofarenjiom 9 Metastatik tümör 7 Granülom 13 Muhtelif 12 Kemotalamotomi 44 Anevrizma (PCoA) 1 Fokal epilepsisi cerrahisi (ECoG ile) 2 Hemisferektomi 1 Karotid kavernöz fistül 1 Sirengomiyeli 4 Bu listede o dönemde çokça yapılan, ancak yayın yapılmadığı için sayıları belirlenemeyen lomber disk hernileri, servikal disk hernileri ve kafa travmalarına bağlı epidural hematom ile kronik ve akut subdural hematomlar bulunmamaktadır. Bu döneme ilişkin kayda değer notlardan biri, beyin ödemiyle mücadele biçimidir. Ödemle mücadelede üre rutin olarak uygulanır. Bununla beraber, 1964’ün Eylül ayında Ortadoğu Nöroşirürji Kongresi için gelen Dr. Matson NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 5 50
  • 53. ve diğer Amerikalı hekimler, ürenin rebound fenomenisi yaptığı için ülkelerinde artık kullanılmadığını, bunun yerine steroid kullanıldığını belirtmeleri üzerine, Hacettepe’de antiödem olarak steroide geçilir. Cloward’ın Hacettepe’yi Ziyareti 1964’teki ilginç olaylardan biri, Dr. Cloward’ın Ankara’ya gelmesi ve ilk ameliyatını burada yapmasıdır (Resim V-3). Nurhan Bey ve ekibi bu ameliyat için önceden miyelografi çekerek uygun bir vaka hazırlarlar. Ameliyat sabahı, ameliyathanenin içi ana-baba günü olur. Operasyona Dr. Avman, Dr. Şükrü Bayındır ve Dr. Cloward birlikte girerler. Cloward ameliyatı yapar ve aynı günün akşamı, setini alıp Türkiye’den ayrılır. Ertesi sabah hasta “boynumda bir sertlik var” diye şikâyet edince, greftin yerinden çıkmış olmasından kuşkulanılır. Çekilen kontrol grafide, gerçekten de greftin çıktığı görülür. Ancak Cloward setini götürdüğünden, çakma seti yoktur. Herkesin eli kolu bağlıdır. Nihayet Nurhan Bey hastayı yeniden ameliyata alır ve traksiyon altında güç bela grefti yerine yerleştirir (2). Bir gün önceki ameliyat, Türkiye’de yapılan ilk anterior servikal diskektomi ve füzyon ameliyatıdır. Bununla beraber ertesi gün yapılan grefti yeniden yerine koyma ameliyatı da servikal füzyonda ilk revizyon ameliyatı olarak tarihe geçer. Resim V-3 Dr. Cloward Ortadoğu Nöroşirürji Kongresi’nin Düzenlenmesi Nurhan Bey Hacettepe’ye atandıktan sonra, bilimsel kongrelere aktif olarak katılmaya gayret eder. 1962 yılındaki 4. Ortadoğu Nöroşirürji Kongresi için Kahire’ye giden Nurhan Bey, 23-25 Eylül 1964’te 6. Ortadoğu Nöroşirürji Kongresi’ni Ankara’da düzenler (Belge V2-a, b). Türk, Ortadoğulu ve Amerikalı 40 nöroşirürjiyen bu toplantıya iştirak eder. Bunlar Dr. Edgar Bering, Dr. John Scarff, Dr. Herbert Eckstein, Dr. Gedeon Mohasseb, Dr. Gilles Bertrand, Dr. Robert Heimburger, Dr. William Scoville, Dr. Ralph Cloward, Dr. Norman Dott ve Dr. Kennet Till’in yanı sıra Lübnanlı Dr. Fuad Haddad, Mısırlı Dr. Sorour ve İranlı Dr. Ameli gibi dönemin en meşhurlarıdır. Belge V-2 23-25 Eylül 1964’te Ankara’da düzenlenen Middle East Neurosurgical Society’nin 6. Kongresi kitabının kapağı Dr. Doğramacı tüm katılımcılara özel çanta hediye eder (7). Toplantı oldukça başarılı geçer. Bu kongrenin başarılı olmasında Dr. Doğramacı’nın desteği oldukça büyüktür. Toplantı öncesi Dr. Bering’i havaalanında Dr. Nusret Çınar, Dr. Yıldız Yalçınlar ve Dr. Nurhan Avman karşılarken, Bering Dr. Yıldız Yalçınlar ile Nurhan Bey’in evli olduklarını düşünür. Bununla ilgili sohbetler geçer (6). Dönüşte ise Dr. Turgut Derinkök Amerikalıları İstanbul’da gezdirir; bir gece Park Otel’de konaklatır ve iyi anılarla Türkiye’den uğurlar (7). İstanbul’daki gezinin tüm masraflarını kongrenin onursal başkanı olan Dr. Doğramacı karşılar. NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 5 51
  • 54. Belge V-2a 23-25 Eylül 1964’te Ankara’da düzenlenen Middle East Neurosurgical Society’nin 6. Kongresi kitabının 1. sayfası NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 5 52
  • 55. Belge V-2b Kongre kitabının 2. sayfası NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 5 53
  • 56. Nurhan Bey bu kongre sonrası, 1965 yılında Ortadoğu Nöroşirürji Derneği başkanlığı yapar. Doçentlik Sınavı Nurhan Bey, Hacettepe’de yoğun mesaisinin yanı sıra akademik faaliyetlerini de sürdürmüştür. Beşi uluslararası, yedisi ulusal dergilerde olmak üzere toplam on iki eserle doçentlik sınavına girmeye karar verir. Bu sayılar, bugün için az görülebilir. Fakat, dünyada iki nöroşirürji dergisinin yayınlandığı bir dönemde, bu sayıda çalışma oldukça iyidir. Nurhan Bey’in Doçentlik Dosyasında Bulunan Uluslararası Dergilerdeki Makaleleri 1. Poppen, J.L. & Avman, N.: Aneurysms of the great vein of Galen. Journal of Neosurgery 17: 238-244, 1960. 2. Avman, N & Fisher, R.G.: Exposure of middle cerebral aneurysm after the use of urea. Surgery 48: 491-494, 1960. 3. Bering, E.A. & Avman, N.: The use of hypertonic urea solutions in hypothermia. An experimental study. Journal of Neosurgery 17: 1073-1081, 1960. 4. Avman, N. & Bering, E.A.: A plastic model for the study of pressure changes in the circle of Willis and major cerebral arteries following arterial occlusion. Journal of Neosurgery 18: 361-365, 1961. 5. Sachs, E. & Avman, N. & Fisher, G.: Meningiomas of pineal region and posterior part of 3rd ventricle. Journal of Neosurgery 19: 325-331, 1962. Nurhan Bey’in Doçentlik Dosyasında Bulunan Ulusal Dergilerdeki Makaleleri 1. Avman, N.: The importance of arterial ligations for the treatment of intracranial aneurysms. The Turkish J Pediyatrics 3: 105-116, 1961. 2. Doğulu, S. & Avman, N.: Bir vak’a dolayısiyle A. Communicans Posterior Anevrizması. Gülhane Askeri Tıp Akademisi Bülteni 6: 399-408, 1961. 3. Avman, N. & Derinkök, T.: Bazal ganglia hastalıklarında nöroşirürjikal tedavi. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları 7: 30-44, 1964. 4. Avman, N. & Derinkök, T.: Neurosugical treatment of basal ganglia disease. The Turkish J Peditrics 6: 77-91, 1964. 5. Avman, N. & Derinkök, T.: Ekstrapiramidal bozuklukların kemotalamektomi ile tedavisi. III. Pediyatri Kurumu Semineri. Çelikcilt Matbaası. İstanbul. S: 253-258, 1964. 6. Avman, N.: Trafik kazalarında nöroşirürji problemleri. 18. Milli Türk Tıp Kongresi: 21-25 Eylül 1964. Ankara, Kongre kitabı. Çelikcilt matbaası, 1964, İstanbul, S:2-8. 7. Avman, N.: Trafik kazalarında nöroşirürji problemleri. Tıp Dünyası 37: 293-297, 1964. NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 5 54
  • 57. Nurhan Bey’in Uluslararası Kongre tebliğleri Nurhan Avman, Aykut Erbengi: Kraniofarengiomalar. II. Ortadoğu Akdeniz Ülkeleri Pediyatri Kongresi, 6-9 Eylül 1961, Ankara. Nurhan Avman, Aykut Erbengi: Tüberkülozda nöroşirürjikal meseleler. II. Ortadoğu Akdeniz Ülkeleri Pediyatri Kongresi, 6-9 Eylül 1961, Ankara. Nurhan Avman, Aykut Erbengi: Ürenin nöroşirürjide kullanılması. II. Ortadoğu Akdeniz Ülkeleri Pediyatri Kongresi, 6-9 Eylül 1961, Ankara. Nurhan Avman: Complications of ventriculo-atrial shunts. 4th Middle East Neurosurgical Society, Kahire, 1962. Nurhan Avman, İsmet Hallaç, Turgut D erinkök: Vertebral angioraphy in pediyatric neurosurgery. 6th Middle East Neurosurgical Society, Ankara, 1964. Nurhan Avman, Aşkın Karadayı: Total removal of craniopharengioma. 6th Middle East Neurosurgical Society, Ankara, 1964. Doçentlik Tezi Nurhan Bey, yayınların yanı sıra, bir de doçentlik tezi için çalışma yapması gerekir. Bu amaçla, hidrosefalinin tedavisinde yeni bir teknik üzerinde çalışır. Komunikan hidrosafalili 10 bebekte L4 laminektomiyi izleyerek durayı açarak, dura ile araknoidli ağızlaştırır. Bu teknikle birçok olguda iyi sonuç elde eder. Nurhan Avman bu çalışmasını, “Subaraknoidoepidurostomi komünike hidro sefalüslerde yeni bir ameliyat” başlığı ile doçentlik tezi olarak hazırlar (Belge V-3, 4, 5). Nurhan Bey artık sınava hazırdır. 10.11.1964’te Dr. Bülent Tarcan, Dr. Feyyaz Berkay, genel cerrahiden Dr. Muhittin Ülker ve nörolojiden iki hocanın yer aldığı bir jüri ile sınava girerek nöroşirürji doçenti olur (Belge V-6). Sınavda hatıralara bu olay kazınır: “Sınavdan bir gün önce kliniğe gelen Dr. Tarcan, vakaları gezerken, büyük frontoparietal orta hat konveksite menenjiomu olan bir olguyu göstererek ‘Nurhan!, sana bu yakışır’ der, bu olgu böylece sınav vakası olur. Hasta yarı oturur pozisyona alınır ve Poppen tekniği ile ameliyata başlanır. Operasyon başlar ama daha ilk bur hole deliğinden itibaren kanar. İlginç olan oldukça kanamalı geçen ameliyat sırasında tabureye çıkan Bülent Tarcan Hoca, ‘Nurhancım bunlar nöroşirürjinin lokum vakalarıdır’ der. Ve der demez dengesini kaybederek düşer, ameliyata bir süreliğine ara verilerek Bülent Tarcan Hocayla ilgilenilir” (2). 11.11.1964 tarihinde Nurhan Bey, dekan Dr. Doğan Karan tarafından tebrik edilir (Belge V-7) ve 27.2.1965 tarihinde eylemli doçent olarak atanır (Belge V-8). NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 5 55
  • 58. Belge V-3 Nurhan Bey’in tezinin içindekiler sayfası Belge V-4 Nurhan Bey’in tezindeki resimlerden bir görüntü Belge V-5 Nurhan Bey’in tezindeki basınç trasesini gösteren resimlerden bir görüntü Belge V-4 NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam Belge V-5 BÖLÜM 5 56
  • 59. Belge V-6 Nurhan Bey’in doçentlik belgesi Belge V-7 Dr. Doğan Karan’ın Nurhan Bey’e yazdığı 11.11.64 tarihli kutlama mektubu NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 5 57
  • 60. Hacettepe Futbol Takımı Nurhan Bey Hacettepe Futbol Kulübü yönetiminde de yer almıştır. “Nurhan Bey sadece nöroşirürjiyle uğraşmaz, Hacettepe Kulübü’nün futbol ünitesinin kaptanlığını da üstlenir. Hacettepe o zamanlar mahalli ligde oynayan ünlü bir futbol kulübüdür. Bu kulübün idari sorumlusu olarak Nurhan Bey hoşgörüsü ve kültürü ile Hacettepeli futbolculara örnek bir yöneticilik ve ağabeylik anlayışı sunar” (24). Nurhan Avman bu dönemde asistanları da yanına alarak bazı haftasonları maçlara gider. Bu geziler, klinikteki arkadaşlığı güçlendirir ve beyin cerrahisi ailesini oluştururdu. 23 Ekim 1965’te Ankara’da yapılan Türkiye-Romanya milli maçı için klinikteki tüm doktorları arabaya bindirip maça götürmüştür. Her ne kadar Metin Oktay’ı görme arzusu ile gitmişse de, Türkiye’nin 2-1 galip geldiği bu maçta Oktay gol atamaz. Ancak bu olay, o zaman uzman olan Turgut Derinkök, Dr. Arasıl ile Suat Taşatan’ın zihninde tazeliğini korur (35). Hacettepe’den Ayrılış Nurhan Bey özellikle 1963’ten sonra çok yoğun çalışır. Her gün ameliyat vardır. Bir asistan ameliyatta, biri poliklinikte, bir diğeri de girişimsel radyolojide, anjiografi ve miyelografi yapmaktadır. Bu tempoda, geceler de acil vakalar ile boğuşmakla geçer. Belki de Nurhan Bey’in bu dönemdeki en büyük şansı asistanlarının hepsinin genel cerrahi uzmanı olması veya en az iki sene genel cerrahide çalışmış olması, dolayısı ile teknikleri bir yılda çabucak kapmalarıdır. Asistanlar acil vakalarda basit epidural ve subdural hematomları sadece Nurhan Bey’e haber vererek ameliyata alır. Komplike vakalar ile tanınmış hastalarda ise Nurhan Bey gece de olsa gelir, bizzat vakaya girer (6). Bu tempo oldukça yorucudur ancak, klinikte genelde hava iyidir.4 Öte yandan, Nurhan Bey’le Dr. Doğramacı arasında sorunlar yaşanmaktadır. Bu sorunların temelinde kimine göre örtülü ödenekle ilgili yapılan orantısız ödemeler ya da muayenehane açılamaması yatmaktadır (13). Zira çok yorulan, neredeyse Hacettepe’yi ihya eden Nöroşirürji’nin, aldığı pay yetersizdir; ancak kuşkusuz ki bu sadece işin ekonomik boyutudur. 4 Bu dönemde her cerrahi klinikte olduğu gibi ufak tartışmalar yaşanmıştır. Örneğin, kıdemli asistan olan Dr. Aşkın Karadayı ile 1965’te iki aylık asistan olan Dr. Halit İsmailoğlu arasında ufak tartışma yaşanmış, Aşkın Bey Halit Bey’e “sen nöroşirürjiyen olamazsın” demiş. Daha sonra devreye giren Nurhan Bey, Aşkın Bey’e “iki aylık asistandan ne bekliyorsun” diye kızmıştır. Keza Turgut Derinkök ve Dr. Yalçınlar arasında geçimsizlik olunca, Dr. Yalçınlar 1964’te asistan olarak Ankara Tıp Fakültesi’ne, Dr. Naci Ayral’a gönderilmiş, böylece hem orada bazı nöroşirürjikal operasyonların yapılması sağlanmış hem de geçimsizliğin önüne geçilmiştir. Dr. Yalçınlar 30 Ocak 1965’te Hacettepe’de sınava girmiş ve yeniden Ankara Tıp Fakültesi’ne dönmüştür. NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 5 58
  • 61. Aslında o dönemde, herkes Nurhan Bey’in zarfında “en yüksek” meblağın olduğunu düşünmektedir. Zira Nurhan Bey, en çok vakaya giren hocaların başında olmakla kalmayıp, Hoca Bey’in (Dr. Doğramacı’nın) özel asansörünü en çok kullanan kişilerdendir. Buna rağmen, yurtdışı kongre katılımları ve diğer problemler nedeni ile maddi sorunlar çıkmaktadır. Dr. Hadi Özer’e göre, Hacettepe Çocuk Hastanesi’nin kapasitesinin artırılması sürecinde kendisine yatak sayısı yeterli ve donanımlı bir servisin yönetim sorumluluğunun verileceği vaat edilmiştir (30). Bu beklenti içinde sıkıntılı bir ortamda çalışmaya devam ederken Nurhan Bey’in istifası ile sonuçlanan bir olay olur. Bir gün, Dr. Doğramacı’dan gelen haber üzerine, onun ofisine gider. Dr. Doğramacı, yanında bulunan Dr. Hüsnü Göksel’i Nurhan Bey ve diğer hekimlere takdim eder. Bir süre Amerika’da çalışan, Atlantik Plakları sahibi Ahmet Ertegün’ün kız kardeşi ile evlenen, dönüşte Ankara Tıp’ta çalışan fakat sorunlar yaşayan, genel cerrahi uzmanı Dr. Hüsnü Göksel, Dr. Doğramacı’nın davetini kabul ederek Hacettepe’ye transfer olmuştur. Belge V-8 Nurhan Bey’in 10.11.64 tarihinde eylemli doçent olarak atandığını gösterir belge NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 5 59
  • 62. Dr. Doğramacı Dr. Göksel’i tanıştırırken, bundan böyle tüm cerrahi branşlarının Dr. Hüsnü Göksel’e bağlandığını belirtir. Nurhan Bey şok yaşamaktadır. Verilen sözler yerine getirilmemiş, beyin cerrahisi birimi yönetiminin diğer birimlerle birlikte bir cerrah profesörün emrine verilmesini kabul edememiştir; oyalandığını düşünerek ayrılmaya karar verir (22, 30). Tüm bu faktörler birleşince, 37 yaşındaki genç doçent yol ayırımına gelir; beş yılda evlat gibi büyüttüğü kliniğinde her şeye rağmen kalmak veya başka sulara yelken açmak... Tam bu sırada tesadüf eseri Doç. Dr. Rıdvan Ege ile yaptığı bir konuşma, rotasının Cebeci’ye dönmesine neden olacaktır. Avman, 10.8.1965’te rektörlüğünü Prof. Dr. İhsan Doğramacı’nın yaptığı Ankara Üniversitesi Hacettepe Tıp Fakültesi’nden ayrılır. Yeni adres, sadece Avman’ın rotasının değişmesine neden olmaz. Hoca’yla beraber, çiçeği burnunda uzmanı Dr. Derinkök ve iki asistanı Dr. Arasıl ve Dr. Saveren’in de rotalarının değişmesiyle sonuçlanır. Bu ekibi İnal hemşire ve biyokimya uzmanı Şükran Bayraktar da izleyecektir. Yeni adres Cebeci’deki Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi olacaktır. Bu ayrılış, Hacettepe’yi etkiler. Dr. Doğramacı olaya el koyar. O dönemde Buffalo’dan Hacettepe’ye gelmiş olan Dr. İsmet Hallaç ve son sene asistanı olan Dr. Aşkın Karadayı Hacettepe’de kalır. Fakat çok geçmeden 20.12.1965’te uzman olan Dr. Karadayı da sınav sonrası Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi ekibine dahil olacaktır. NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 5 60
  • 64.
  • 65. BÖLÜM 6 Ankara Üniversitesi’ne Geçiş Dönemi, Eski Klinik Nurhan Bey, Hacettepe’de son dönemde yaşadığı mutsuzluklar ve sorunlar nedeniyle arayışlara girerek, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi’ne geçer. Bu aslında cesur bir karardır. Zira, Ankara Üniversitesi’nin rektörü hâlâ Prof. Dr. İhsan Doğramacı’dır. Ankara Üniversitesi’ne bağlı, Prof. Dr. Doğan Karan’ın dekanlığını yaptığı Hacettepe Tıp ve Sağlık Bilimleri Fakültesi’nden, yine Ankara Üniversitesi’ne bağlı, dekanlığını Prof. Dr. Lütfü Tat’ın yaptığı Ankara Tıp Fakültesi’ne geçer. Bu geçişe Dr. Doğramacı mâni olmamıştır. Bu süreç, 32 yaşındayken başladığı ve beş yılda küçük bir çocuk nöroşirürjisi seksiyonu olarak devralıp, her yaştan hastanın gidebildiği bir tıp fakültesi nöroşirürji kliniği haline getirdiği Hacettepe Nöroşirürji’ye veda sürecidir. Bu süreç, 37 yaşında ağarmış saçlarla, aynı mücadeleye yeniden girme sürecidir. Bu süreç, hummalı çalışma ve bitmez tükenmez yeniden yapılanma sürecidir. Bu süreç, yeni bir meydan okumadır. Ve bu süreçte, iki kalp krizi vardır... 1959 yılında Hacettepe’de nöroşirürji kurma çabaları ve Nurhan Bey’in gelmesi ile bu sürecin ivme kazanması, hem GATA hem de Ankara Üniversitesi’nin Tıp Fakültesi’ni harekete geçirmiş, bu kurumlar da nöroşirürji kliniği kurmanın hal çaresini aramaya koyulmuşlardır. Ankara Üniversitesi’nde bu süreç, genel cerrahi altında bir nöroşirürji seksiyonunun kurulması şeklinde planlanmıştır. Bu amaçla, asker kökenli ve 2. Genel Cerrahi’nin hocası Prof. Dr. Naci Ayral seksiyonu kurmak için görevlendirilmiştir. Dr. Ayral’ın seçilmesinin nedeni, daha önce bazı nöroşirürjikal işlemleri yapmış olmasıdır (12, 17). Bu şartlar altında 1961 yılında Ankara Üniversitesi üç nöroşirürji asistan kadrosu açar. Bu kadroya Dr. Turgut Derinkök, Dr. Hilmi Üner ve Dr. İhsan Nermi Taşatan müracaat eder. Aslında o zamanki tüzüğe göre iki sene genel cerrahi ve iki sene nöroşirürji olmak üzere, dört yılda nöroşirürji uzmanı olunmaktadır. Ne var ki asistanlar ihtisasa başladıktan bir süre sonra, Dr. Naci Ayral’ın nöroşirürjiyen olmadığının ve bu konuda ondan eğitim alamayacaklarının farkına varırlar. NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 6 63
  • 66. Bu durumun ortaya çıkması ile öncelikle Dr. İhsan Nermi Taşatan ve Dr. Hilmi Üner, kadroları Ankara Üniversitesi’nde kalmak kaydı ile İstanbul’da bulunan Bakırköy Ruh ve Sinir Hastanesi’ne geçer ve 1965’in son aylarında uzman olana dek o klinikte kalırlar. Dr. Turgut Derinkök ise, Dr. Doğramacı’nın Prof. Dr. Muhittin Ülker’e Hacettepe’nin sıkışık olduğunu söylemesi ve nöroşirürjiye asistan istemesi üzerine, yine kadrosu Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde kalmak üzere, Hacettepe’ye geçer1 (7). Böylece, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi’ndeki ilk nöroşirürji atağı başarısızlıkla sonuçlanır. 1964 yılına gelindiğinde ikinci defa bir nöroşirürji atağı yapılır. Ankara Üniversitesi’nde genel cerrahinin çatısı altında nöroşirürji seksiyonu ve ileride bu nüvenin üzerinde nöroşirürji kliniği kurulması planları vardır. Bu nedenle, farklı nöroşirürjiyenlerle temasa geçmek için yollar aranmaktadır. Bu durumu; 1964-1966 yıllarında Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde dekanlık yapan Prof. Dr. A. Lütfü Tat (Resim VI-1) şöyle anlatmaktadır: “Fakültemizde eksiği uzun zamandır hissedilen beyin cerrahisi kürsüsünün lüzumu, Hacettepe Tıp Fakültesi’ndeki Nöroşirürji Dalı’nın başarılarını gördükçe, kendisini biraz daha hissettirir hale gelmişti. Nihayet 1964 yılında profesörler kurulumuz; 1. İlk fırsatta kurulacak beyin cerrahisi kürsüsüne nüve olmak üzere, genel cerrahi kürsüsü bünyesinde bir beyin cerrahisi dalı oluşturma, 2. O sıralarda göz kürsüsünün yeni binasına geçmesiyle boşalan Resim VI-1 Prof. Dr. Lütfü Tat, Ankara Tıp Fakültesi’nin diğer dekanları ile birlikte (ön sıra, soldan birinci) 1 Dr. Derinkök de 1965’te uzman olduktan sonra Nurhan Bey’le beraber Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroşirürji Kliniği’ne geçer. NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 6 64
  • 67. yerin, yine genel cerrahi kürsümüz bünyesinde bulunan, göğüs cerrahisi dalı ile birlikte, bu dala tahsis edilmesi, 3. Kurulmuş olan beyin cerrahisi dalında çalıştırılmak üzere genel cerrahi kürsüsü emrine bir öğretim üyesi, üç asistan kadrosu verilmesi, 4. Kurulmuş olan beyin cerrahisi dalının yürütülmesi için geçici olarak Prof. Dr. Naci Ayral’ın görevlendirilmesi kararını aldı. Bundan sonra, idare olarak ilk işimiz, yeni kurulan bu dalımızın nöroşirürji nosyonlarla çalışmasını temin amacıyla, Hacettepe Tıp Fakültesi’nden yardım istemek oldu ve adı geçen fakültemiz de bize bu hususlarda yardımcı olmak üzere, Dr. Yıldız Yalçınlar’ı görevlendirdi” (39). Gerçekten de yapılan yazışmalardan sonra, 27.2.1965 tarihinde, Hacettepe’den Nurhan Bey’in asistanlarından, son senesinde bulunan Yıldız Yalçınlar, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi’ndeki yeni görevine atanır. Görevi genel cerrahi içinde nöroşirürji seksiyonu kurmaktır. Seksiyonun başında yine genel cerrahiden Prof. Dr. Naci Ayral vardır. Ayral, aynı zamanda Dr. Yalçınlar’ın ihtisas aldığı bölümündeki hocasıdır. Bu dönemde Dr. Yalçınlar hem poliklinik hem de 33 ameliyat yapar (1). Fakat Ankara Üniversitesi’nde hocalar arasında kendisi ile ilgili sorunlar vardır. Dr. Naci Ayral, Dr. Yalçınlar’ı överken, nöroloji hocası Dr. Sami Gürün Dr. Yalçınlar’ın görevden alınmasını ister. Öyle ki, Dr. Sami Gürün 29.6.1965 tarihli yazıda ne polikliniğe ne de acil servise nöroşirürji hastasının alınmamasını talep eder. Böylece, Ankara Tıp’taki ikinci defa nöroşirürji kurma girişimi de sonuçsuz kalır (1). Bu sırada hâlâ daha üst düzey bir nöroşirürji hocasının göreve getirilmesi zarureti üzerine hoca aranırken, Nurhan Bey’in Ankara Tıp’ta çalışmak istediği öğrenilir. Bu durumu Dr. Rıdvan Ege (Resim VI-2) şöyle dile getirir:“1965’te, bir cumartesi günü milli bayram geçit resmi nedeniyle Atatürk Bulvarı trafiğe kapandığı için, Necatibey Caddesi’nden gelip arabasıyla Hacettepe’ye geçmek isteyen (Abdi İpekçi Parkı o zaman Hacettepe ve Kurtuluş’a uzanan cadde idi) Hacettepe nöroşirürji hocası Doç. Dr. Nurhan Avman, karşıya geçemeyince benim Sıhhiye’deki muayenehaneme geldi. Sohbet sırasında Hacettepe’de sıkıntıda olduğunu söyledi. Ben de ‘bizim fakülteye geçmeyi düşünür müsün?’ dediğimde ‘neden olmasın’ cevabını verdi. Pazartesi sabahı, o zamanki dekanımız Lütfü Tat Hoca’ya durumu anlattım. O da öneriyi çok beğendi ve ‘Nurhan Bey’i bana gönder’ dedi. Doç. Dr. N. Avman ve Dekan konuştular fakat ilginç olan Doç. Dr. Avman’ın bize gelme işini tüm profesörler kurulu beğeniyle uygun bulurken, iki genel cerrahi hocamız söz alarak kendilerinin de bu işi çok iyi yaptıklarını belirterek önerinin reddini istemeleriydi; yine de tama yakın oy çokluğu ile Doç. Dr. Nurhan Avman bize geçti” (11). Resim VI-2 Prof. Dr. Rıdvan Ege Dr. Avman’ın atamasını Dr. Tat şöyle aktarır: “İşler bu safhaya gelince, yönetim kurulu olarak, memleketimizde beyin cerrahisi alanında yetişmiş eleman azlığını da dikkate alarak ve bu işe başlamışken en iyisini yapmak amacıyla Zürih’ten Dr. Gazi Yaşargil veya Stockholm’den Dr. Tovi ile temas yolları NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 6 65
  • 68. aramaya başlamıştık ki, bir gün Doç. Dr. Rıdvan Ege, Hacettepe Nöroşirürji Bölümü Başkanı Doç. Dr. Nurhan Avman’ın benimle konuşmak istediği haberini verdi. Hemen gelmelerini rica edip konuşmaya başladığımızda, mutat selam sabahtan sonra, merhum Nurhan Avman ‘eğer biz de münasip bulursak’ fakültemize nakledilmek istediğini ifade edince ben, gökte aradığını yerde bulmuş bir insan telaşı ve heyecanıyla (mutadın hilafına, yani yönetim kurulundaki arkadaşlarımla konuşmadan ve ilgili kurullardan karar almadan, tabii onların da beni destekleyeceğinden emin olarak) şayet bize gelirse; kısa süre sonra boşalacak olan Kadın Hastalıkları ve Doğum Kürsüsü’nün o zamanki yerini kendilerine tahsis etme ve o sene fakültemiz bütçesinde mevcut olup da henüz hiç harcanmamış bulunan büyük onarım parasının (800.000 TL idi) tümünü ( hiçbir kürsüye bir şey vermeden) bu binanın onarılmasına tahsis edilmesi, hususunda profesörler kurulundan karar almaya çalışacağıma söz verdim. Doç. Dr. Nurhan Avman’la anlaşmamızdan kısa bir süre sonra Hacettepe’de fakültemizdeki formaliteleri tamamladık ve 10.8.1965’te Nurhan Avman güvendiği üç arkadaşı (Dr. Ertekin Arasıl, Dr. Mete Saveren ve Dr. Turgut Derinkök) fakültemiz kadrosuna alındılar. Nurhan Avman ve arkadaşlarının fakültemize iltihaklarından kısa bir süre sonra da (1.9.1965) profesörler kurulumuz, beyin cerrahisi dalımızın müstakil bir kürsü olması hususundaki kararını aldı” (39). Resmi Yazışmalar Yukarıdaki satırlardan da anlaşıldığına göre Ankara Üniversitesi’nde başlangıçta kısa vadeli hedef, bir nöroşirürji kürsüsünden ziyade genel cerrahinin altında bir seksiyon kurmaktır. Bu amaç için, genel cerrahiden Dr. Ayral’ın gözetiminde iki defa girişim başlatılmış, ancak istenen sonuç alınamamıştır. Bununla beraber, Nurhan Bey’in gelmesi ile planlar değişir ve nihayet bağımsız bir kürsü kurularak başına Dr. Nurhan Avman geçer.2 2 Bu başlangıçtaki süreç, daha sonra da devam eder. Şöyle ki, Nöroşirürji kürsüsü kurulduktan sonra bile, genel cerrahide Dr. Naci Ayral zaman zaman laminektomi ve diskektomi yapmaya devam eder. Dahası bu amaçla nöroşirürji kliniğinin laminektomi setini de isteterek laminektomi uygular. Ta ki, iki kötü olay yaşanana dek!! Birinci olayda, miyelografi sonucu L5-S1 disk hernisi saptanan bir olgunun ağrısının geçmemesi üzerine, direk grafi ile yanlış mesafe açılmış olduğu belirlenip, doğru operasyon için hastanın nöroşirürjiye yatıp iyileştikten sonra genel cerrahiye girmesi sorun yaratmıştır. Diğer bir olay ise, diskektomi sırasında epidural bir kanamanın durdurulamamasıdır. Bir gün genel cerrahide yapılan diskektomi sırasında aşırı epidural kanama dolayısı ile nöroşirürjiden yardım istenir ve kanama durdurulduktan sonra, bir daha genel cerrahide laminektomi ve diskektomi yapılmaz. Yıllar sonra Nurhan Bey bu olayı anlatırken, “eee, asacağınız adamın ipini gevşek bırakacaksınız” ifadesini kullanmıştır. NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 6 66
  • 69. Nurhan Bey’in Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroşirürji Kliniği’ne atamasının gayriresmi öyküsü yukarıdaki gibi olsa da, resmi atama için bir takım yazışmalar gerekmiştir. Şöyle ki, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Dekanı Dr. Tat, münhal bulunan doçent kadrosunu ilan eder. Bunun için 11.6.1965’te Ankara, İstanbul ve İzmir’deki kliniklere mektup gönderir. 15.6.1965 tarihinde Hacettepe Tıp ve Sağlık Bilimleri Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Doğan Karan’dan Doç. Dr. Nurhan Avman’ın bu kadro için istekli olduğuna dair bir cevap gelir. 17.6.1965’te durum Ankara Üniversitesi rektörlüğüne bildirilir. Aynı gün Nurhan Bey müracaatını yapar. Bu müracaatta Nurhan Bey biyografisini de yazarak teslim eder (Belge VI-1). 18.6.1965 tarihinde Dr. Sami Gürün adayın dosyasını başarılı bulan ve atamasının uygun olduğunu bildiren jüri raporunu dekanlığa gönderir. 21.6.1965 tarihinde Dr. Lütfü Tat, Hacettepe Tıp ve Sağlık Bilimleri Fakültesi dekanlığına, Dr. Nurhan Avman’ın Ankara Üniversitesi doçentliğine seçildiğini bildirerek, muvafakat ister. Nihayet 26.6.1965’te Hacettepe Tıp ve Sağlık Bilimleri Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Doğan Karan, 221.2/8895 sayılı yazı ile Dr. Nurhan Avman’ın Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi’ne naklinde bir sakınca olmadığını belirtir. Ancak burada eklenmesi gereken detaylardan biri de, 1960’ların ortasında Hacettepe’deki pek çok hocanın kadrosunun Erzurum Atatürk Üniversitesi’nde olduğudur. Bu dönemde yeni kurulan bu üniversitede, hastane olmadığından, Prof. Dr. Doğramacı ve Milli Eğitim Bakanı arasında yapılan protokol çerçevesinde, Atatürk Üniversitesi’nin Tıp Fakültesi kadroları geçici olarak Hacettepe’ye verilmiş, böylece hem bu kadrolar kullandırılmış hem de Erzurum’da Tıp Fakültesi Hastanesi kurulduktan sonra yetişmiş elemanların Erzurum’a gönderileceği planı yapılmıştır. Nurhan Bey bu dönemde Atatürk Üniversitesi kadrosunda bulunduğundan, bu üniversitenin rektörlüğünden de onay alınmıştır. Tüm onayların gelmesiyle birlikte, Nurhan Bey’in ataması yapılarak, Milli Eğitim Bakanlığı’nca 7.7.1965’te Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi’ne tebliğ edilir. Nurhan Bey’in 31.7.1965 tarihinde yeni görevine başlayabileceği bildirilir. Böylece Ankara Tıp Nöroşirürji, 1965 yılında resmen kurulmuş olur (15, 27). Ancak Nurhan Bey’in, zamanında görevine başlaması sırasında bir sağlık sorunu ortaya çıkar. NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 6 67
  • 70. Belge VI-1 Nurhan Bey’in 14.6.65 tarihli otobiyografisi (hâl tercümesi) NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 6 68
  • 71. İlk Kalp Krizi Stresli yaşam, sigara ve sağlıksız beslenmenin sonucu olarak Dr. Avman kalp krizleri geçirir. İlk krizi 1965’te geçirmiştir. Bu kriz Nurhan Bey’in Hacettepe’den Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi’ne geçme sürecinde meydana gelir. Nurhan Bey işe başlayacağı sırada göğsünde ağrı hisseder. Bu, ilk kalp krizidir. Bu, kriz Dr. Ernest Sachs, Jr.’ın 15.11.1965’te yazdığı bir mektuptan (Belge VI-2), keza Dr. Aykut Erbengi’nin 9.11.1965 tarihli mektubundan (Belge VI-3), ayrıca Dr. Faruk Özer’in 5.8.1965 tarihinde verdiği rapordan anlaşılmaktadır (Belge VI-4). Gerçekten de Dr. Faruk Özer’in 5.8.1965 tarihinde verdiği raporda Nurhan Avman’ın 9.7.1965 tarihinde 65/31035 protokol numarası ile miyokard enfarktüsü şüphesi ile Ankara Üniversitesi Hacettepe Tıp ve Sağlık Bilimleri Fakültesi’ne yatırıldığı, bilahare taburcu edildiği, 2.9.1965’te Dr. Neşet Aytan’ın verdiği raporla da durumunun iyi olduğu ve işe başlayabileceği belirtilmişse de Nurhan Bey aslında bundan önce, doktorların tavsiyelerine aldırmayarak, 31.7.1965’te yeni görevine başlamıştır. Avman’ın “şerefli kalp krizi” diye tanımladığı bu kriz hafif geçmiş, aynı tempoyla çalışmaya devam etmiş, 1966 yılına umutlu girmiştir. 1965 yılında bir taraftan işler rayına oturtulurken, bir taraftan Nurhan Bey muayenehane açmaya karar verir. Birçok seçenek üzerinde durulduktan sonra nihayet, Radyolog Dr. Vacit Tanyeri ile İzmir Caddesi Uçar Apartman’da ortak bir muayenehane açarlar. Böylece, bir taraftan akademik işlerini sürdürürken, bir taraftan da ekonomik sıkıntı çekmeyecektir. Ortak muayenehane konusunda, Nurhan Bey’in Hacettepe’deki mesai arkadaşlarından Dr. Aydın Aytaç ve Dr. Nejat Tokgözoğlu gibi hekimlerin önerisi olmuştur. İleride anjiografi ve miyelografinin de aynı yerde yapılması fikri ona cazip gelmiştir. Gerçekten de Nurhan Bey her gün 3-4 gibi muayenehaneye gelir, akşam 6-7’lere kadar burada yoğun bir tempoda çalışır; sadece muayene yapmaz, girişimsel radyolojik işlemleri de gerçekleştirirdi. Bu amaçla Dr. Tanyeri, Siemens’in müdürü olan Kemal Derviş’in babası, Rıza Derviş’in önerileriyle son model Siemens skopi almıştı, bu cihaz sayesinde Nurhan Bey hemen her gün anjiyo ve miyelografiyi bizzat yapardı. Bu yorucu tempo nedeniyle özeldeki ameliyatlarını bu dönemde genelde muayenehaneye gelmeden önce gerçekleştirirdi (34). NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 6 69
  • 72. Belge VI-2 Dr. Sachs’ın Nurhan Bey’e yazdığı 15 Kasım 1965 tarihli mektubu NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 6 70
  • 73. Belge VI-3 Dr. Aykut Erbengi’nin Nurhan Bey’e yazdığı 9 Kasım 1965 tarihli mektubu NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 6 71
  • 74. Belge VI-3 Dr. Aykut Erbengi’nin Nurhan Bey’e yazdığı 9 Kasım 1965 tarihli mektubun devamı NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 6 72
  • 75. Belge VI-4 Nurhan Bey’e 5.8.65 tarihinde verilen tıbbi rapor NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 6 73
  • 76. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroşirürji Kürsüsü’nün Kuruluşu Nurhan Bey’in 31.7.1965’te göreve başlamasından kısa süre sonra, 01.9.1965 günü Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroşirürji Kürsüsü resmen kuruldu. Kuruluşta Doç. Dr. Nurhan Avman’ın yanında Op. Dr. Turgut Derinkök, Dr. Ertekin Arasıl ve Dr. Mete Saveren vardı. Bir de daha önceden burada olan Dr. Yıldız Yalçınlar da bulunmaktaydı; dolayısıyla başlangıçta ekip, bir doçent, iki uzman ve iki asistandan oluşmaktaydı. Fakat Dr. Yalçınlar 1.11.1965’te görevinden alındı (1).3 Dolayısıyla 1965’in Kasım ayının başında uzman sayısı yeniden bire düşer. Fakat çok geçmeden Bakırköy Hastanesi’nden ihtisasını almış olan Op. Dr. Nermi Taşatan uzman olarak ekibe katılır.4 Dahası 1965’in Aralık ayının sonunda Op. Dr. Aşkın Karadayı’nın da ekibe katılmasıyla kısa süreliğine bir doçent, üç uzman, iki asistandan oluşan bir ekip ortaya çıkar. Tam ekip oluştu derken, Ağustos 1966’da önce Op. Dr. Nermi Taşatan ayrılarak İstanbul’a, bir ay sonra, Eylül 1966’da Op. Dr. Turgut Derinkök ayrılarak Dışkapı SSK’ya gidince, 1966’nın sonunda ekip son halini bulur: Bir doçent, bir uzman (Op. Dr. Aşkın Karadayı) ve iki asistan... Bu dönemde, Hacettepe’den başhemşire İnal Yaşin ve biyokimyacı Şükran Bayraktar da Nurhan Bey ile beraber Ankara Üniversitesi’ne geçmişlerdir. Şükran Bayraktar burada modern bir nörokimya laboratuvarı kuracaktır. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroşirürji Kliniği, öncelikle Cebeci’deki U şeklindeki binanın kuzeyinde, göz kliniğinden boşalan yerde kuruldu. On erkek, altı kadın ve bir çocuk yatağı olmak üzere on yedi yatağı olan bir klinikti. Mevcut iki ameliyathaneden birini göğüs cerrahisi, diğerini nöroşirürji kullanmaktaydı. Vakaların durumuna göre, günde bir, bazen iki vaka opere edilirdi. Başlangıçtaki sorunlar sadece donanım sorunu değildi. O dönemde Ankara Üniversitesi’ndeki hemşireler sabah sekiz, akşam sekiz arası, on iki saat çalışır, akşam sekizden sonra yalnızca hastabakıcılar kalırdı. Hacettepe’den gelen İnal hemşire, nöroşirürji sorumlu hemşiresi olarak görev yapmaktaydı, ancak bu durumun sorunlu olduğunun da farkındaydı. Nurhan Avman’ın baskısı ile, ilk defa Ankara Tıp Fakültesi’nde hemşire çalışma düzeni sekiz saatlik üç şift şeklinde değiştirildi.5 3 Dr. Yalçınlar 27.2.1965 ile 01.11.1965 tarihleri arasında Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde çalışmıştır. 4 Dr. Nermi Taşatan, Dr. Hilmi Üner ile beraber 1961-1965 arası Ankara Üniversitesi kadrosundan Bakırköy’de ihtisas yapmışlardır. Dr. Hilmi Üner İstanbul’da kalmışken, Dr. Taşatan yaklışık dokuz ay Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroşirürji Kliniği'nde uzman olarak çalışmıştır. 5 Bu işlemden sonra tüm diğer klinikler nöroşirürji kliniğini örnek aldılar. NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 6 74
  • 77. O dönemde radyoloji, tanının olmazsa olmazıydı. Klinikte 25 miliamperlik portatif röntgen cihazı ile direk grafiler çekilirdi. Tanı cihazı olarak, Nurhan Bey’in gelir gelmez aldırdığı ve o dönemde Türkiye’de ilk kez kullanılan Siemens model ekoansefalografi cihazı da uygulamaya girmişti. Bu cihazı fakülte aldığı halde, gümrük masraflarını kliniğin yardım derneği karşılamıştı. Bu dönemde anjiografi ve ventrikülografi radyoloji bölümünde yapılırdı. İlginç olan, ventrikülografiye hasta sedyeyle gelip gider, hatta posterior fossa tümörlü hastalar ventrikülografi sonrası fenalaşır diye, herkes ameliyathanede steril şartlarda bekler, pozitif ventrikülografisi olan hastalar doğrudan ameliyathaneye gelir ve opere edilirdi. Kliniğin yeniden yapılandırılmasında sadece dekanlık ödenekleri yeterli değildi. Maddi sorunu çözmek için, 1965 sonunda Bakanlar Kurulu kararı, Nurhan Bey ve Dr. Arasıl’ın çabasıyla Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroşirürji Yardım Derneği kurulmuştu. Kamu yararı olan dernekler statüsünde kurulan bu yapılanmanın 30 kişilik kurucular listesinde, o zamanlar nöroşirürjide çalışanların yanı sıra, Bilecik Milletvekili Şadi Binay, intaniye profesörü Dr. Behiç Onul, siyasal bilgiler hocası Bülent Daver, avukat Şen Özbükücü ve Yozgat Milletvekili ve TBMM İdare Amiri Dr. Celal Sungur gibi pek çok kişi yer almıştır. Bu derneğin birinci başkanlığını Dr. Avman, ikinci başkanlığını Dr. Behiç Onul, sekreterliğini ise Dr. Arasıl yapmıştır. Dernek, kliniğin yapılanma sürecinde oldukça önemli işlev görmüştür. Şöyle ki, Dr. Celal Sungur’un girişimleri ile TBMM’nin 55 kişilik Bütçe Komisyonu’ndaki her üyeye mektup yazılarak destek aranmış ve kısa sürede bütçeden 1965 yılında 100.000 TL, 1966 yılında da 150.000 TL yardım alınmış, bu yardımlar, kliniğin yapılanması ve onarımıyla yurtdışından ithal edilen röntgen cihazının gümrük masrafları için harcanmıştır. Dernekten elde edilen gelir, öncelikle göz kliniğinde kurulan kliniğin eksiklerini gidermek için kullanılmışsa da, daha sonra kadın doğumdan boşalan ve dekanın vaadettiği kliniğin masrafları için sarf edilmiştir (2).6 6 Dernekteki gelir, sadece bu amaç için kullanılmamıştır. Nurhan Bey, Ankara Üniversitesi’ne gelince anestezi uzmanı sıkıntısı çekmiş, her gün anestezi verecek hekim bulamadığından bu iş için çareler aramıştır. Bu sırada, Hacettepe’de bunalıp anesteziyi bırakarak dermatolojiye geçmeye çalışan Dr. Emel Çobanoğlu’nu ikna etmek için Dr. Arasıl ile birlikte evine gider ve başarılı olur. Kliniğin “Emel abla”sı olan Dr. Emel Çobanoğlu, uzunca yıllar klinikte anestezi verir ve maaşını dernekten alır. Hatta buradan aldığı maaşla sigortalı olarak emekli olur. Öte yandan, asistan maaşları düşük olduğundan ve kimse nöroşirürji gibi ağır bir bölümü seçmediğinden, tıp fakültesi kantinine ilanlar asılarak, birinci sene asistanlarına 100, ikinci sene asistanlarına 200, üçüncü sene asistanlarına 300, dördüncü sene asistanlarına 400 ve beşinci sene asistanlarına 500 TL ödeme yapıldığı şeklinde duyurular asılır. Bu ödemeler yapılırken de dernekten karşılanırdı. Ödemelerden o dönemdeki birçok asistan yararlanmıştır. NURHAN AVMAN Nöroşirürjiye adanmış bir yaşam BÖLÜM 6 75