Atmosferdə yaginti

2. Atmosferə su buxarlanma yolu ilə
daxil olur

3. Suyun buxarlanması

4. Buxarlanma qabiliyyəti

5. Mütləq və nisbi rütubətlilik
1 m3 havada olan su buxarının qramlarla miqdarına mütləq rütubət deyilir. Mütləq
rütubət temperaturla düz mütənasibdir.
1 m3 havada olan su buxarının həmin temperaturda mümkün ola biləcək su buxarına
faizlə olan nisbətinə nisbi rütubətdeyilir. Əgər nisbi rütubət 70%-ə bərabərdirsə, bu o
deməkdir ki, hava həmin temperaturda mövcud ola biləcək su buxarının 70%-ni özündə
saxlayır. Nisbi rütubət temperaturla tərs mütənasibdir. Nisbi rütubət ekvator və qütb
ərazilərində maksimuma, tropik səhralarda isə minimuma çatır. Nisbi rütubət nə qədər
çox olarsa, yağıntının düşməsi üçün bir o qədər real şərait yaranır. Nisbi rütubətin
miqdarı artdıqca, hava doyma həddinə yaxınlaşır. Nisbi rütubət 30%-dən az olduqda
hava quru, 70% çox olduqda isə hava rütubətli sayılır və yağıntının düşməsi ehtimalı
çoxalır.
Havanın su buxarını saxlamaq qabiliyyəti temperaturdan asılı olaraq dəyişir. Yəni
temperatur artdıqca, havanın su buxarını saxlamaq qabiliyyəti də artır. Lakin son həddə
çatdıqda hava «doyur». Müəyyən temperaturda havada mümkün ola biləcək qədər su
buxarı varsa, o «doymuş hava» hesab olunur. Doymuş hava rütubətliyi 100% olan
havadır. Yəni yağış havasıdır. Adətən isti və quru səth üzərində olan havada həmin
temperaturda ola biləcəyindən az su buxarı olur. Belə havaya doymamış hava deyilir.
Doymuş hava qızdırıldıqda, o doymamışa çevrilir. Çünki hava qızarkən genişlənir və
onun həcmi də artır. Bu da onun su buxarını saxlaya bilmək qabiliyyətini artırır.
Iqlim xəritələrində eyni buxarlanma qabiliyyətinə malik olan əraziləri birləşdirən
xətlər izoqaminlər adlanır. Havanın rütubətliliyini ölçmək üçün psixrometr, hiqrometr və
hiqroqraf adlı cihazlardan istifadə olunur.

6. Hiqrometr və psixometr

7. Suyu buxarlandirma yolu ilə dəniz
suyunun şirinləşdirilməsi

8. Buludun yaranması

9. Buludun növləri

10. İldırım və şimşək

11. Duman

12. Atmosfer yağıntıları
2 cür olur:
Birbaşa buluddan
tökülən yağıntılar
Birbaşa havadan
tökülən yağıntılar

13. Buluddan
tökülən
yağıntı növləri
Yağış Qar Dolu

14. Yağış
Buludda kiçik su
damcıları bir-biri ilə
toqquşaraq hər hansı
nüvə ətrafında birləşir,
iriləşir, daha böyük
damcılar əmələ gətirir.
Ağırlaşan iri damcılar
artıq havada özünü
saxlaya bilmir və yağış
halında yer səthinə
düşür.

15. Göy qurşağı

16. Qar
Əgər buludda havanınƏgər buludda havanın
temperaturu 0temperaturu 0
dərəcədən azdırsa,dərəcədən azdırsa,
buz zərrəcikləri əmələbuz zərrəcikləri əmələ
gəlir və qar yağır.gəlir və qar yağır.

17. Qar dənələri müxtəlif formalarda, iri dənələrQar dənələri müxtəlif formalarda, iri dənələr
isə altıbucaqlı formada olub çox gözəlisə altıbucaqlı formada olub çox gözəl
görünür. Bunu əyani olaraq mikroskopgörünür. Bunu əyani olaraq mikroskop
altında daha yaxşı görmək olar:altında daha yaxşı görmək olar:

18. Dolu
Yaz və payız aylarında topa
buludların yuxarı hissəsin-
dəki buz zərrəcikləri hava
axınlarının təsiri ilə dəfə-
lərlə aşağı və yuxarı doğru
yerini dəyişir, onların üzəri
tədricən nazik, qaysaq kimi
buz təbəqəsi ilə örtülür .
Bu yolla dolu dənələri əmə-
lə gəlir. Əgər bu buz dənə-
ləri yerə çatınca əriməyə
imkan tapmırsa, dolu yağır.

19. Havadan tökülən
yağıntı növləri
Şeh Qırov Sırsıra

20. Şeh
Buludsuz axşam və müs-
bət temperatur şəraitin-
də torpaq və bitkilərin
səthi sürətlə soyuyur.
Yerin üzərindəki hava
isə gündüz aldığı buxarı
saxlaya bilmir. Havadakı
su buxarının artığı şeh
damcılarına çevrilərək
Yer səthinə qonur.

21. Qırov
Əgər şeh əmələ gəlmə
mənfi temperaturda
baş verərsə, Yer səthi-
nə qırov düşür.

22. Sırsıra
Uzun sürən şaxtalı
qışda su buxarının
birbaşa buz halına
keçməsi nəticəsində
sırsıra yaranır.

23. Şəkildə gördüyünüz yağıntılar necə əmələ gəlir?

24. Şəkildə gördüyünüz yağıntıların oxşar
və fərqli cəhətləri hansılardır?
?

25. Testlər:
1.Birbaşa havadan tökülən yağıntı növünü seçin:1.Birbaşa havadan tökülən yağıntı növünü seçin:
A) Qar B) Yağış C) Qırov D) DoluA) Qar B) Yağış C) Qırov D) Dolu
2. Birbaşa buluddan tökülən yağıntı növünü seçin:2. Birbaşa buluddan tökülən yağıntı növünü seçin:
A)Şeh B) Qırov C) Sırsıra D) QarA)Şeh B) Qırov C) Sırsıra D) Qar
3.Gecələr buludsuz havada mənfi temperaturda yer səthinə hansı yağıntı3.Gecələr buludsuz havada mənfi temperaturda yer səthinə hansı yağıntı
növünövü düşə bilər?düşə bilər?
A)Qar B) Qırov C) Sırsıra D) ŞehA)Qar B) Qırov C) Sırsıra D) Şeh
4. Gecələr buludsuz havada müsbət temperaturda yer səthinə hansı4. Gecələr buludsuz havada müsbət temperaturda yer səthinə hansı
yağıntıyağıntı düşə bilər?düşə bilər?
A) Sırsıra B) Yağış C) Şeh D) QırovA) Sırsıra B) Yağış C) Şeh D) Qırov
5. Dolu hansı bulud növündən yağır?5. Dolu hansı bulud növündən yağır?
A) Lələkvari B) Laylı C) Topa D) Düzgün cavab yoxdurA) Lələkvari B) Laylı C) Topa D) Düzgün cavab yoxdur