Tehlikeli maddelerin hava yolu ile emniyetli olarak taşınması.

1. Tehlikeli Maddelerin
Hava Yolu ile Taşıması
Ali Haydar GÜNEŞ ali.gunes@bilgi.edu.tr, alih.gunes@gmail.com

2. - 1 -
EĞİTİMİN AMACI

3. EĞİTİMİN AMACI
Eğitimin temel amacı, tehlikeli maddelerin taşınmasının bütün süreçlerinde yer alan personelin görevi
ve sorumluluğu ölçüsünde tehlikeli madde güvenliği konusunda bilgilendirilmesidir.
Tehlikeli maddeler eğitimi ulusal ve uluslararası havacılık kurallarına uygun olarak, güncel emniyet
konularını ve gelişmeleri içerecek şekilde yirmi dört ayda bir olmak üzere tekrarlanır ve tehlikeli
maddelerin taşınmasında görev alan personelin tehlikeli madde kuralları konusunda bilgili ve bilinçli
olması sağlanır.

4. - 2 -
TEHLİKELİ MADDE
KURALLARININ TARİHİ

5. Tarihçe
İlk tehlikeli maddeler listesi 1952 yılında IATA tarafından
yayınlandı.
Bunun hemen ardından, 1953 yılında IATA’nın alt çalışma
gruplarından biri olan IATA Dangerous Goods Board
tarafından IATA DGR’ın ilk baskısı yayımlandı.
1962 yılında yine IATA tarafından yük ve kargo uçakları için
farklı kurallar uygulanmaya başlandı.
Tehlikeli maddelerin taşınması sırasında paketlemelerden
kaynaklanan olay ve kazaların artmasının ardından 1982
yılında ICAO tarafından yapılan ve laboratuvar testlerini de
içeren uzun çalışmalar sonucunda tehlikeli maddelerin
havayolu ile daha emniyetli taşınmasını amaçlayan yeni
kuralları içeren Technical Instructions for the The Safe
Transport of Dangerous Goods by Air yayımlandı.
ICAO tarafından yayımlanan ve bu
kuralları içeren Teknik Talimatlar
olarak anılan Technical Instructions
for the The Safe Transport of
Dangerous Goods by Air isimli
doküman IATA DGR ile birlikte
tehlikeli madde taşımacılığının en
temel iki dokümanından biri halinde
gelmiştir.

6. - 3 -
GENEL BİLGİLENDİRME

7. Tanım ve Gelişim
TEHLİKELİ MADDELER
İnsan sağlığına, emniyete, çevreye ve
diğer varlıklara zarar verme riski taşıyan,
“IATA Dangerous Goods” adlı kitapta
tanımlanmış ve sınıflandırılarak listelenmiş
madde ve nesnelerdir.

8. IATA ve ICAO Dokümanları
Radyoaktif maddeler dışındaki bütün tehlikeli
maddelerin taşınması hakkında tavsiye edilen
prosedürler Recommendations on the
Transport of Dangerous Goods - Model
Regulations (17th revised edition) adlı kitapta
yer alır.
Radyoaktif maddelerin emniyetli taşınması
ile ilgili tavsiye edilen prosedürler ise
International Atomic Energy Agency
(Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu)
tarafından geliştirilir. Bu prosedürler
Regulations for the Safe Transport of
Radioactive Material (IAEA TS-R-1) adlı
kitapta yayınlanmıştır.

9. IATA ve ICAO Dokümanları
• Tehlikeli maddelerin taşıması hakkındaki kurallar ICAO tarafından
Annex 18’te toplanmış ve “Technical Instructions for The Safe
Transport of Dangerous Goods by Air (Doc 9284) (Technical
Instructions)” adıyla yayınlamıştır. Bu kitap Teknik Talimatlar kitabı
olarak anılır.
• IATA Dangerous Goods Regulations (DGR) kitabı Technical
Instructions’da yer alan kuralları içermekle birlikte daha
kısıtlayıcıdır ve endüstriyel standart uygulamaları ve operasyonel
faktörleri ifade eder. Bu kurallar IATA kitabında “ ” sembölü ile
gösterilmiştir.

10. Tehlikeli Maddelerin Tanımlanması
Tehlikeli maddeler, risk sınıflarına ve içeriklerine uygun
olarak Proper Shipping Name (uygun gönderi adı) ve UN
numarası ile tanımlanır.
Her madde ya da nesne için Proper Shipping Name
(uygun gönderi adı) Tehlikeli Maddeler Listesi’nde kalın
harflerle gösterilmiştir.
IATA DGR kitabında yer alan Tehlikeli Maddeler
Listesi’nde (List of Dangerous Goods) yaklaşık 3000
madde yer almaktadır.

11. Tehlikeli Maddelerin Tanımlanması
Tehlikeli Maddeler Listesi bütün maddeleri kapsamamakta, bu nedenle genel özellikleri olan veya n.o.s (not otherwise
specificied) olarak ifade edilen ve hava yolu ile taşınabilen bir dizi isim ya da girdi içermektedir.
Tehlikeli Maddeler Listesi’nde 4 tip girdi bulunmaktadır:
1. İyi tanımlanmış madde ya da nesneler için tek girdiler:
Kerosene UN 1223
2. Grubu iyi tanımlanmış madde ya da nesneler için genel girdiler:
Adhesives UN 1133
3. Kimyasal ya da teknik yapısına göre bir grup maddeyi kapsayan özel n.o.s girdileri:
Refrigerant gas, n.o.s. UN 1078
4. Bir ya da daha fazla sayıda class veya division kriterlerini karşılayan bir grup maddeyi kapsayan genel n.o.s.
girdileri:
Corrosive solid, n.o.s. UN 1759

12. Tehlikeli Maddelerin Tanımlanması
Tehlikeli Maddeler Listesi B sütununda ★ ile
işaretlenmiş maddelerin gönderimi için özel ya da
genel n.o.s. uygun gönderi adının yanına parantez
içerisinde maddenin teknik adı ve kimyasal grup adı
belirtilmelidir.
Tehlikeli maddeyi tanımlamak için yapılan isim
aramasında maddenin ticari ismi değil bilinen kimyasal
adı kullanılır.
Örneğin, zirai ilaç olarak kullanılan katı pestisit,
karbofüran (carbofuran) içermektedir. Bu madde
Carbamate pesticide, solid, toxic (Carbofuran), UN
2757 olarak belirtilmelidir.

13. Tehlikeli Maddeler Listesi’nde bulunan önemli sembol ve kısaltmalar
UN / ID no Birleşmiş Milletler sınıflandırma sistemine göre her madde ya da nesne için belirlenen seri numarası.
Proper Shipping Name (PSN) Uygun Gönderi Adı. DGR Tehlikeli Maddeler Listesi B sütununda kalın harflerle belirtilmiştir.
n.o.s Not othterwise specified. Başka türlü tanımlanmadıkça.
PG Packing Group (Paket Grubu). Risk seviyesine göre I, II ve III ile gösterilmiştir. Packing Group I yüksek tehlikeyi belirtir.
EQ Excepted Quantity. E0, E1, E2, E3, E4 ve E5 ile gösterilir.
Ltd Qty Limited Quantity. Sınırlandırılmış miktarda taşınabilecek madde miktarını gösterir.
Pkg Inst Packing Instructions (Paketleme Talimatları)
Max Net Qty/Pkg Her bir pakette taşınabilecek net miktarı gösterir.
S.P. see 4.4 Special Provision. Madde ile özel koşulların IATA DGR 4.4’de bulunduğunu gösterir.
ERG Code Emergency Response Guidebook (ICAO Doc.9841 AN/928) kodu (Drill Code)
∆ İlave edilen yeni maddeleri gösterir.
□ Bu maddede değişiklik yapıldığını gösterir.
ꝉ Bu madde hakkında DGR Appendix A’da kısa bir açıklama bulunduğunu gösterir.
Daha önce bu alanda bulunan öğenin iptal edildiğini gösterir.
★
Uygun gönderi adından sonra parantez içerisinde maddenin teknik adının ya da kimyasal grup adının belirtilmesi gerektiğini
gösterir.
ICAO’dan daha kısıtlayıcı gerekliliklerin bulunduğunu gösterir.
Maddenin tamamen radyoaktif gönderilerle ilgili olduğunu gösterir.

14. IATA Tehlikeli Maddeler Listesi'nden bir bölüm

15. - 4 –
MUAFİYETLER

16. Tehlikeli maddelerle ilgili kuralların uygulanmadığı bazı özel
durumlar aşağıdaki gibidir:
 Uçuş boyunca hastaya tıbbi yardım sağlayan tehlikeli
maddeler.
 Uçuş boyunca hayvanlara tıbbi yardım sağlanması ve
hayvanın öldürülebilmesi için kullanılan tehlikeli maddeler.
 Ziraat, bahçecilik, ormancılık, cığ kontrolü, kirlilik kontrolü
amacıyla uçuş sırasında havadan püskürtülen ya da bırakılan
tehlikeli maddeler
 Arama ve kurtarma faaliyetleriyle bağlantılı yardım
sağlanması
Bununla birlikte bir uçağın uçabilmesi ya da operasyonunu
tamamlayabilmesi için uçak yakıtı, pil, yangın söndürücüler,
cankurtaran salları vb. tehlikeli maddelere ihtiyaç duyulmaktadır.

17. Kargo olarak gönderilen fazla bagajlarla ilgili aşağıdaki koşullar
sağlanmalıdır:
• Yolcu tarafından ya da yolcu adına gönderiliyor olmalıdır.
• Kayıtlı bagajda sadece DGR Tablo 2.3.A’da belirtilen tehlikeli
maddeler bulunmalıdır.
• Fazla bagaj “Excess baggage consigned as cargo” olarak
işaretlenmelidir.
Yukarıda belirtilen tehlikeli maddelerin iniş, kalkış ve kaptan
tarafından gerekli görülen zamanlarda; istiflenmesi ve emniyete
alınması için gerekli önlemler alınmalıdır.
Tehlikeli maddelerin uçakta kullanımı eğitimli personelin kontrolü
altında olmalıdır.

18. Tehlikeli madde kurallarının uygulanmadığı belirtilen özel durumlarda aynı uçakta uçuştan önce ve
sonra aşağıdaki koşulların sağlandığı durumda bu tehlikeli maddeler taşınabilir:
• Tehlikeli maddeler hava taşımacılığının olağan koşullarına dayanabilecek kapasitede olmalıdır.
• Tehlikeli maddeler uygun şekilde tanımlanmış olmalıdır. (Etiket, işaret vb.)
• Tehlikeli maddeler yalnızca taşıyıcının onayı ile taşınabilir.
• Yüklemeden önce hasar ve akmaya karşı kontrol edilmiş olmalıdır.
• Yükleme taşıyıcının denetiminde yapılmalıdır.
• Hareket etmesi engellenecek şekilde yüklenmeli ve emniyete alınmalıdır.
• Yüklenen tehlikeli madde ve konumu hakkında kaptan pilota bilgi verilmeli, ekip değişikliği durumunda yeni
ekip bilgilendirilmelidir.
• Tüm personel sorumluluklarına uygun biçimde eğitilmiş olmalıdır.
• Taşıyıcı, tehlikeli maddelerin taşınması süreçlerinde yer alan personeli için sorumluluklarına uygun olarak
manueller sağlamalıdır.

19. - 5 -
GENEL TAŞIMA GEREKLİLİKLERİ

20. Aksi belirtilmediği takdirde:
• Hiç kimse uygun şekilde tanımı yapılmamış, dokümantasyonu doğru olmayan, paketlenmemiş,
sınıflandırılmamış, etiketlenmemiş, işaretlenmemiş ve taşıma kurallarına uygun olmayan tehlikeli
maddelerin hava yolu ile taşınmasını teklif ve kabul edemez.
• Taşıyıcı ya da gönderici adına hava yolu ile tehlikeli madde taşıması yapacak kişiler, kuralların
gerekliliklerini yerine getirmelidir.
• Tehlikeli maddeler bu kurallara uygun olarak kabul edilmiş ve taşınmış değilse hiç kimse tarafından hava
yolu ile taşınamaz.
• Kurallara uygun olmayan biçimde üretilmiş, işaretlenmiş, bakım görmüş, yenilenmiş ya da tamir edilmiş
paketler hiç kimse tarafından etiketlenip, işaretlenip ve sertifikalandırıp taşınmaya sunulamaz.
• DGR Tablo 2.3’te belirtilenler dışındaki hiçbir tehlikeli madde yolcunun el/kabin bagajında, kayıtlı
bagajında veya yolcunun üzerinde uçağa getirilemez.
STANDARTLARIN UYGULANMASI
Standartların uygulanmasının gerekli olduğu yerde standartlar ile IATA DGR arasında çelişki var ise IATA DGR
kuralları geçerlidir.

21. - 6 –
SORUMLULUKLAR

22. SORUMLULUKLAR
GÖNDERİCİNİN SORUMLULUĞU
Gönderici, taşıyıcıya tehlikeli madde gönderisi teslim
ederken DGR kurallarını yerine getirmelidir.
Gönderici buna ek olarak çıkış, transit ve varış ülkelerinin
yürürlükte bulunan tüm kurallarını yerine getirmekle de
yükümlüdür.
Göndericinin tehlikeli maddelerin tanımlanması,
sınıflandırılması, paketlenmesi, işaretlenmesi, etiketlenmesi
ve dokümantasyonu kurallara uygun hazırlandığından emin
olması gerekmektedir.
Tehlikeli maddelerin hava taşımacılığı gerekliliklerine uygun
olarak paketlediğinden emin olması gerekmektedir.

23. Shipper's Declaration For Dangerous Goods

24. SORUMLULUKLAR
TAŞIYICININ SORUMLULUĞU
 Kabul
 Depolama
 Yükleme
 Kontrol
 Acil durumda yerine getirilmesi gereken
prosedürler de dahil olmak üzere bilgilendirme
 Raporlama
 Kayıtların tutulması
 Eğitim

25. SORUMLULUKLAR
TAŞIYICININ SORUMLULUĞU - EĞİTİM GEREKLİLİKLERİ
Tehlikeli maddelerin taşınmasında görev alan kişilerin eğitim
almaları ve eğitiminin anlaşıldığının onaylanması amacıyla
eğitimin ardından bir sınavın yapılması gerekmektedir.
Bu eğitimin ardından 24 ay içerisinde bu kişilerin tazeleme
eğitimine katılması sağlanmalı ve tazeleme eğitiminin ardından
sınav yapılması gerekmektedir.
Eğitimler, IATA tarafından, eğitimi alması gerekli kişinin görevine
göre belirlenmiş olup eğitim konuları DGR kitabında 1.5.A
numaralı tabloda belirtilmiştir.

26. Sample
Eğitimler, IATA tarafından, eğitimi alması gerekli kişinin görevine göre belirlenmiştir.

27. TAŞIYICININ SORUMLULUĞU - EĞİTİM GEREKLİLİKLERİ
Tablo 1.5.A tablosunda yer alan eğitimin kapsamı aşağıdaki gibidir:
 Genel felsefe
 Sınırlamalar
 Taşıyıcılar için genel gereklilikler
 Tehlikeli maddelerin listesi
 Genel paketleme gereklilikleri
 Paketleme talimatları
 Etiketleme ve işaretleme
 Kabul Prosedürleri
 Yükleyici beyannamesi (DGD, Shipper’s Declaration
for Dangerous Goods)
 Beyan edilmemiş tehlikeli maddelerin belirlenmesi
 Depolama ve yükleme işlemleri
 Kaptan pilotun bilgilendirilmesi
 Yolcuların ve uçuş ekibinin bilgilendirilmesi
 Acil durum prosedürleri

28. SORUMLULUKLAR
TAŞIYICININ SORUMLULUĞU - TEHLİKELİ MADDE GÜVENLİĞİ
Tehlikeli maddelerin taşınmasında görev alan tüm personel sorumluluğu ile orantılı
olarak tehlikeli madde güvenliği hususunda gereklilikleri yerine getirmek zorundadır.
Tehlikeli maddeler güvenlik bilinci eğitimi aşağıdaki konuları içermelidir:
 Güvenlik risklerinin doğası
 Güvenlik risklerini tanımlama
 Riskleri belirleme ve azaltma
 Güvenlik ihlali durumunda yapılması gerekenler
 Güvenlik planı konusunda farkındalık

29. SORUMLULUKLAR
TAŞIYICININ SORUMLULUĞU - YOLCULARIN BİLGİLENDİRİLMESİ
Her taşıyıcı, yolcuları kontrol edilmiş bagajlarında ya da el bagajlarında
bulundurabilecekleri tehlikeli maddeler konusunda bilgilendirmelidir.
Bu bilgilendirmeyi havalimanında göze çarpacak şekilde ve yeterli sayıda:
 Bilet satış noktasında,
 Check-in bölgesinde,
 Boarding alanında,
 Yolcuların check-in yaptığı diğer herhangi bir alanda,
 Bagaj teslim alanlarında yapmalıdır.
Bu bilgilendirmeler mutlaka görsel
örnekler barındırmalıdır.

30. SORUMLULUKLAR
TAŞIYICININ SORUMLULUĞU- YOLCU CHECK-IN PROSEDÜRLERİ
• Check-in personelinin; yolculardan, beraberlerinde taşınmasına izin
verilmeyen tehlikeli madde olmadığına dair teyit alması gerekmektedir.
• İşleticinin check-in görevi yapan bütün personeli, yolcular tarafından
taşınan tehlikeli maddelerin belirlenmesi ve tespit edilmesi konusunda
yeterli eğitime sahip olmalıdır.
TAŞIYICININ SORUMLULUĞU - KARGO KABUL ALANLARINDAKİ BİLGİLENDİRME
• Taşıyıcı ya da taşıyıcının handling acentesi, kargo kabul noktasının
görülebilir noktalarında göze çarpacak şekilde tehlikeli maddelerin
taşınması ile ilgili bilgileri sağlamalıdır.

31. SORUMLULUK
TAŞIYICININ SORUMLULUĞU
SORUMLU KAPTAN PİLOT BİLGİLENDİRME FORMU (NOTOC)
• Uçakta taşınacak olan tehlikeli maddeler ve özel yükler
hakkında sorumlu kaptana bilgi verilmesi taşıyıcının
sorumluluğundadır.
• Bu bilgilendirme için kullanılan forma NOTOC (Special
Load Notification to Captain) denir.
• NOTOC’un uçağın hareketinden önce sorumlu kaptan
pilota verilmesi gerekir.
• Bu bildirim uçuş boyunca kaptanın erişiminde
bulunmalıdır.
NOTOC
(Special Load Notification to Captain)

32. Sample
Tablodaki maddelerin NOTOC'ta gösterilmesine gerek yoktur.
UN Number Madde Referans
n/a İstisnai miktardaki tehlikeli maddeler 2.6.1
UN 2807 Manyetik malzemeler Paketleme Talimatı 953
UN 2908 Radyoaktif maddeler, istisnai miktardaki paketler- boş paketler 10.5.8.2.2
UN 2909
Radyoaktif maddeler, istisnai miktardaki paketler-
seyreltilmiş uranyum, doğal toryum ya da doğal uranyumdan üretilmiş maddeler
10.5.8.2.2
UN 2910 Radyoaktif maddeler, istisnai miktardaki paketler- sınırlı miktardaki maddeler 10.5.8.2.2
UN 2911 Radyoaktif maddeler, istisnai miktardaki paketler- araçlar ya da nesneler 10.5.8.2.2
UN 3090
Lityum metal bataryalar (lityum alaşımı içeren bataryalar)
Paketleme Talimatı 968 Bölüm II gerekliliklerine uygun olarak paketlendiklerinde
Paketleme Talimatı 968
Bölüm II
UN 3091
Lityum metal batarya içeren ekipmanlar (lityum alaşımı içeren bataryalar)
Paketleme Talimatı 970 Bölüm II gerekliliklerine uygun olarak paketlendiklerinde
Paketleme Talimatı 969- 970
Bölüm II
UN 3245 Genetiği değiştirilmiş mikroorganizmalar ya da genetiği değiştirilmiş organizmalar Paketleme Talimatı 959
UN 3373 Biyolojik maddeler, Category B Paketleme Talimatı 650
UN 3480
Lityum İyon Bataryalar (lityum iyon polimer içeren bataryalar)
Paketleme Talimatı 965 Bölüm II gerekliliklerine uygun olarak paketlendiklerinde
Paketleme Talimatı
965 Bölüm II
UN 3481
Lityum İyon Batarya içeren ekipmanlar (lityum iyon polimer içeren bataryalar)
Paketleme Talimatı 966-967 Bölüm II gerekliliklerine uygun olarak paketlendiklerinde
Paketleme Talimatı 966-967
Bölüm II

33. • Konşimento numarası
• Uygun gönderi adı, uygunsa bunun teknik ya da kimyasal grup adı ile desteklemesi, UN/ID numarası,
• Sınıf ve bölümü, varsa yan risk sınıfı ve Class 1 için uyumluluk grupları,
• Shippper’s Declaration formunda gösterilen Paket Grubu,
• Radyoaktif olmayan maddelerde paket sayısı, net madde miktarı, kurallar çerçevesinde gerekli ise brüt
ağırlığı ve yüklendiği kargo bölümü,
• Radyoaktif maddeler için paket, overpack ya da konteyner sayısı, kategorisi, mümkünse taşıma indeksi
ve yüklenme yerleri,
• Paketin yalnızca kargo uçaklarında taşınması gerekip gerekmediği,
• Paketin indirileceği istasyon bilgisi,
• Taşınan tehlikeli madde ile ilgili varsa ülke muafiyetleri.
NOTOC (Special Load Notification to Captain) aşağıdaki bilgileri içermelidir:

34. NOTOC (Special Load Notification to Captain)

35. - 7 –
SINIRLAMA

36. SINIRLAMA
• Bazı tehlikeli maddelerin hava aracı ile
taşınması çok tehlikelidir.
• Bazı tehlikeli maddeler sadece kargo
uçakları ile taşınabilirken bazıları ise hem
kargo hem de yolcu uçakları ile taşınabilir.
• Hava yolu ile taşınmasına izin verilen
tehlikeli maddelerle ilgili bir dizi
sınırlamaya yer verilmiştir. Bu sınırlamalar
IATA DGR kitabında yer alır.
• Bununla birlikte ülkeler ve işleticiler daha
kısıtlayıcı kurallar uygulayabilir.

37. SINIRLAMA
HAVA YOLU İLE TAŞINMASI YASAK OLAN MADDELER
Hava taşımacılığının olağan şartları altında;
• Patlamaya eğilimli,
• Tehlikeli bir şekilde reaksiyona girebilecek,
• Alev üreten ya da tehlikeli biçimde ısı üreten ya da tehlikeli
biçimde zehirli gaz yayan,
• Zehirli ya da aşındırıcı gaz ya da duman yayan maddelerin hava
yolu ile taşınmasına izin verilmez.
Yukarıda nitelikleri belirtilen ve her koşul altında taşınması
kesinlikle yasal olan bu maddeler IATA DGR kitabında ilgili bölümde
UN numarasız olarak G/H, I/J ve K/L sütunlarında “FORBIDDEN”
olarak listelenmiştir.

38. SINIRLAMA
HAVA YOLU İLE TAŞINMASI YASAK OLAN MADDELER İÇİN MUAFİYETLER
Hava yolu ile taşınması yasak olan maddeler ile ilgili istisnai durumlar söz konusu olabilir.
İlgili ülkenin onayı altında ve konu olan şartların eksiksiz yerine getirilmesiyle bu tür maddelerin hava
yolu ile taşınması mümkün olabilir.
Buna ek olarak ayrıca taşıyıcının da onayının alınması gerekmektedir.

39. SINIRLAMA
GİZLİ TEHLİKELİ MADDELER
Kargo kabul, yolcu check-in, kargo/yolcu rezervasyon ve
satış personeli aşağıdaki konular hakkında bilgilendirilmeli
ve bu personelin bu bilgilere kolay ulaşabilmesi
sağlanmalıdır.
• Kargo veya yolcu bagajında sıklıkla kullanılan ve
tehlikeli madde içerebilecek nesnelerin genel tanımı,
• Tehlikeli maddelerin mevcut olabileceğine dair diğer
göstergeler (etiket, işaret vb.),
• Yolcuların ve ekibin yanında bulundurabileceği IATA
DGR 2.3’de belirtilen tehlikeli maddeler.

40. GİZLİ TEHLİKELİ MADDE ÖRNEKLERİ
 Araçlar, araç parçaları
 Aşılar
 Cihazlar
 Comat (company
materıal)
 Dalış ekipmanları
 Deney numuneleri
 Dişçilik malzemeleri
 Dondurulmuş embriyo
 Dondurulmuş meyve,
sebze vb.
 Elektrikli aletlerin ya da
cihazların açma kapama
düğmesi
 Elektrikli ekipmanlar
 Elektrik ile çalışan
aletler
 Ev eşyaları
 Film ve medya
malzemeleri
 Fotoğrafçılık
malzemeleri
 Gemi yedek parçaları
 Gösteri, sinema, sahne
ve özel efekt
ekipmanları
 Isı tabancaları
 Kamp ekipmanları
 Kimyasallar
 Kriyojenik (sıvı)
 Keşif ekipmanları
 Laboratuvar/test
ekipmanları
 Makine parçaları
 Mıknatıs ve benzeri
malzemeler
 Metal yapı malzemeleri,
metal çitler, metal
borular
 Onarım kitleri
 Promosyon malzemesi
 Refakatsiz yolcu bagajı
 Sıcak hava balonları
 Silindir tüpler
 Solunum cihazı
 Soğutucular
 Sondaj ve madencilik
ekipmanları
 Spermler
 Takım çantaları
 Teşhis numuneleri
 Tıbbi malzemeler
 Tıbbi ürünler
 Uçak yedek
parçaları/uçak
ekipmanları yakıtlar
 Yakıt kontrol üniteleri
 Yarış otomobili ya da
yarış motorsikleti takım
ekipmanları yolcu bagajı
 Yüzme havuzu
kimyasalları

41. SINIRLAMA
Bu kurallar çerçevesinde tehlikeli
madde olarak değerlendirilmeyen
fakat sızıntı sonucunda ciddi temizlik
sorunu yaratabilecek ya da alüminyum
üzerinde uzun dönemde aşındırıcı
etkiye sahip maddeler bulunmaktadır.
Bu maddelerin taşınma esnasında
oluşabilecek sızıntıyı önlemeye uygun
ve yeterli şekilde paketlendiği kontrol
edilmelidir.
Bunlar tuzlu su, toz ya da sıvı boya,
salamura gıda maddeleri içerebilir.

42. SINIRLAMA
YOLCU VE EKİP BERABERİNDEKİ TEHLİKELİ MADDELER
Yolcular ve ekip tarafından tehlikeli maddelerin:
• Kayıtlı bagaj olarak ya da bu bagajın içinde;
• El bagajı olarak ya da bu bagajın içinde; veya
• Kişilerin üzerlerinde
taşınması yasaktır.
IATA DGR 2.3.A tablosunda belirtilen düzenlemeler bu
yasağın dışında tutulmuştur.

43. SINIRLAMA
YASAK MADDELER
• Ataşe çantaları, nakit para kutuları/çantaları gibi güvenlik tip ekipmanlar lityum pil ve/veya piroteknik
vb. tehlikeli maddeler içerebilecek ekipmanlar, IATA DGR 2.3.2.6’da belirtilenler dışında kesinlikle
yasaktır.
• Biber gazı, sersemletici sprey vb. tahriş eden veya kişiyi etkisiz hale getiren maddeler içeren araçların
kişinin üzerinde, el bagajında ya da kontrol edilmiş bagajında taşınması kesinlikle yasaktır.
• Kişisel kullanım için üretilmiş, sıvı oksijen üreten oksijen ünitelerinin kişinin üzerinde, el bagajında ya
da kontrol edilmiş bagajında taşınması kesinlikle yasaktır.
• Patlayıcı, sıkıştırılmış gaz, lityum batarya vb. içeren elektroşok cihazlarının kişinin üzerinde, el
bagajında ya da kontrol edilmiş bagajında taşınması kesinlikle yasaktır.

44. SINIRLAMA
OPERATÖR ONAYI İLE YALNIZCA KONTROL EDİLMİŞ BAGAJ OLARAK TAŞINABİLECEK MADDELER
• Mühimmat
o UN 0012 ya da sadece UN 0014 belirtilen mühimmatlar (mermi ve hafif silahlar)
o Emniyetli paketlenmiş olarak kişisel kullanım amacıyla, her bir kişi için 5 kilogramı aşmamak şartı
ile taşınabilir.
• Akma yapmayan sıvı akülü ya da special provision a123 veya a199 ile uyumlu batarya içeren
tekerlekli sandalye/diğer yardımcı araçlar
• Akma yapan akülü tekerlekli sandalye/diğer yardımcı araçlar
• Lityum akülü tekerlekli sandalye/diğer yardımcı araçlar
• Kamp ocakları ve yanıcı sıvı yakıt içeren yakıt tankları
• Güvenlik tip ekipmanlar

45. Akma Yapan Akülü Tekerlekli Sandalye/Diğer Yardımcı Araçlar
Bu paketler mutlaka “BATTERY, WET, WITH WHEELCHAIR” veya “BATTERY, WET, WITH MOBILITY AID” olarak
işaretlenmeli ve “Corrosive” ve “Package Orientation” olarak etiketlenmelidir.

46. SINIRLAMA
OPERATÖR ONAYI İLE YALNIZCA EL BAGAJI OLARAK
TAŞINABİLECEK MADDELER
Aşağıdaki tehlikeli maddeler sadece kabin bagajı
olarak operatör onayı ile taşınabilir.
• Cıvalı barometre ya da termometre
• Lityum iyon bataryalar

47. SINIRLAMA
OPERATÖR ONAYI İLE TAŞINABİLECEK MADDELER
Aşağıdaki tehlikeli maddeler operatör onayı ile kabin bagajı ya da
kontrol edilmiş bagaj olarak taşınabilir:
 Tıbbi oksijen tüpleri
 Cihazlarda bulunan yanıcı olmayan gaz içeren küçük kartuşlar
 Çığ kurtarma sırt çantası
 Kimyasal madde görüntüleme cihazları
 Katı karbondioksit (kuru buz)
 Isı üreten cihazlar
 Taşınabilir tıbbi elektronik cihazlar

48. Kuru buz içeren her bir bagaj “Carbon dioxide, solid” veya “Dry ice” olarak ve kuru buzun net
ağırlığının 2,5 kilogram ve altında olduğunu gösterecek şekilde işaretlenmelidir.

49. SINIRLAMALAR
OPERATÖR ONAYI OLMADAN BAGAJ OLARAK TAŞINABİLEN MADDELER
 Tıbbi ilaçlar ve kozmetik malzemeler
 Division 2.2’de belirtilen aerosoller
 Mekanik uzuv tüpleri
 Radyofarmasötik kalp pili
 Tıbbi / klinik termometre
 Emniyetli kibrit (safety matches) ya da çakmak
 Alkollü içecekler
 Saç kıvrıklaştırıcılar
 Batarya içeren taşınabilir elektronik cihazlar
 Yakıt hücre sistemi içeren taşınabilir elektronik cihazlar
 Enerji tasarruflu elektrik ampulleri
 Soğutularak sıvılaştırılmış nitrojen içeren yalıtılmış
paketler
 Akma yapmayan akü içeren taşınabilir elektronik
ekipmanlar
 Az miktardaki yanıcı sıvı ile paketlenmiş bulaşıcı
olmayan numuneler
 İçten yanmalı ya da yakıt hücre motorları
 Kalibrasyon cihazları (permeation devices)

50. - 8 -
IATA DGR TABLO 2.3.A
(YOLCULAR VE EKİP İÇİN TEHLİKELİ MADDELER LİSTESİ)

51. IATA DGR Tablo 2.3.A Yolcular ve Ekip İçin Tehlikeli Maddeler Listesi’nden bir bölüm
Sorumlu kaptan pilot yeri hakkında bilgilendirilmelidir
Kabin bagajı olarak ya da kabin bagajı içinde
Kontrol edilmiş bagaj olarak ya da kontrol edilmiş bagaj içinde
Taşıyıcı onayı gereklidir
Aerosoller: Division 2.2'de belirtilen, spor ya da evde kullanım amaçlı olan ve başka bir yan risk
içermeyenler.
Her yolcu ve ekip üyesi için toplam taşınabilir toplam net madde miktarının 2 kg ya da 2 lt ve her bir
maddenin net miktarının 0,5 kg ya da 0,5 lt’nin üzerinde olmaması gerekir. Aerosol üzerinde bulunan
tahliye vanasının, içeriğin kazara boşalmasını engellemek için kapak veya buna benzer uygun bir
yöntemle korunması gerekir.
H E H H
Alkollü İçecekler: Hacimsel olarak %24'ten fazla fakat %74'ü aşmayan oranda alkol içeren alkollü içecekler
perakende paketinde ve bir kişi için toplanda 5 litreyi geçmemek şartı ile kabin bagajında ya da kontrol
edilmiş bagajda taşınabilir.
H E E H
Ampuller (Enerji Tasarruflu Elektrik Ampulleri): Kişisel ya da ev kullanımı için tasarlanan ampuller orijinal
paketinde taşınabilir.
H E E H
Edilginleştirici Cihazlar: Biber gazı, sersemletici sprey gibi tahriş edici veya edilginleştirici madde içeren
araçların kişinin üzerinde, el bagajında ya da kontrol edilmiş bagajında taşınması kesinlikle yasaktır.
YASAK
(FORBIDDEN)

52. - 9 –
ÜLKE VE TAŞIYICI VARYASYONLARI

53. ÜLKE VE TAŞIYICI VARYASYONLARI
• Bazı ülke veya taşıyıcılar tehlikeli maddelerin hava yolu
ile taşınması ile ilgili olarak IATA DGR’a göre daha
kısıtlayıcı koşullar uygulayabilirler.
• Bazı ülkeler kendi topraklarına belirli maddelerin giriş
çıkışını ya da bu maddelerin transit geçişini kendi
iznine tabi tutmuş ya da yasaklamıştır.
• IATA DGR’da 2.8.2 List of State Variation bölümünde
ülkelerin ve taşıyıcıların belirlediği ilave koşullar ülke
isimlerinin kısaltmalarına göre belirtilmiştir.
• Türkiye Cumhuriyeti bu listede TRG kodu ile yer alır ve
ilave şartlar TRG-01 ve TRG-02 ile gösterilir.

54. - 10 –
TEHLİKELİ MADDELERİN
POSTA İLE TAŞINMASI

55. TEHLİKELİ MADDELERİN POSTA İLE TAŞINMASI
Tehlikeli maddelerin posta ile taşınması Dünya Posta Birliği (The Universal Postal Union Convention, UPU)
tarafından yasaklanmıştır.
IATA DGR kitabına göre yalnızca aşağıda belirtilen tehlikeli maddeler belirli koşulların sağlanması
durumunda posta olarak kabul edilerek taşınabilir:
• Bulaşıcı Maddeler: Biyolojik Maddeler, Kategori B (UN 3373)
• Teşhis Numuneleri: IATA DGR 3.6.2.1.4’te tanımlanan teşhis numuneleri.
• Radyoaktif Materyaller
• Lityum İyon Batarya İçeren Ekipmanlar (UN 3841)
• Lityum Metal Batarya İçeren Ekipmanlar (UN 3091)

56. - 11 –
TAŞIYICI SORUMLULUĞUNDAKİ
TEHLİKELİ MADDELER

57. TAŞIYICI SORUMLULUĞUNDAKİ TEHLİKELİ MADDELER
Tehlikeli madde kuralları aşağıdaki madde ve nesneler
için uygulanmaz:
Uçak Ekipmanları: Yangın söndürücüler, işaret fişekleri,
oksijen tüpleri vb. madde ve nesneler belirli periyotlarla
kontrolleri yapılmak şartı ile uçakta bulundurulabilir.
Tüketim Maddeleri: Aerosoller, alkollü içecekler,
parfümler, kolonyalar, sıvılaştırılmış gaz içeren çakmaklar,
IATA DGR 2.3.5.9’da belirtilen lityum iyon ya da lityum
metal pil veya akü içeren taşınabilir elektronik cihazlar
uçuş sırasında taşıyıcı tarafından kullanım ya da satış
amacı ile uçakta bulundurulabilir.

58. TAŞIYICI SORUMLULUĞUNDAKİ TEHLİKELİ MADDELER
Tehlikeli madde kuralları aşağıdaki madde ve nesneler için uygulanmaz:
Katı Karbondioksit (Kuru Buz): Katı karbondioksit (kuru buz) uçakta
yiyecek ve içecek servisi için kullanılabilir.
Bataryalı / Pilli Elektronik Cihazlar: IATA DGR 2.3.5.9.1’de belirtilen şartları
sağlayan lityum iyon ya da lityum metal pil veya batarya içeren cihazlar
uçuş boyunca taşıyıcının kullanımı için uçakta bulundurulabilir.
Uçak Yedek Parçaları: IATA DGR 2.5.1.1’de belirtilen cisim ya da maddeler
değişim amacıyla, IATA DGR kurallarına tabi olarak taşınmalıdır.

59. - 12–
TEHLİKELİ MADDELERİN
SINIFLANDIRILMASI

60. Class 1 – Patlayıcılar (Explosives)
Havai fişek, işaret fişeği, ateşleme fitili, RDX, TNT, PETN (pentaeritrol tetranitrat), hava yastığı
şişiricileri vb.
Division 1.1 – Kütle halinde patlama özelliğine sahip maddelerdir.
Cargo IMP Code: REX, RCX, RGX
Division 1.2 – Parça tesir tehlikesi bulunan fakat kütle halinde patlama özelliğine sahip
olmayan maddelerdir.
Cargo IMP Code: REX, RCX, RGX
Division 1.3 – Yangın çıkarma ve küçük çapta parça tesiri tehlikesi bulunduran fakat kütle
halinde patlama özelliğine sahip olmayan maddelerdir.
Bu bölümdeki patlayıcılardan sadece C ve G grup kodlu olanlar kargo uçakları ile taşınabilir.
Cargo IMP Code: REX, RCX, RGX

61. Class 1 – Patlayıcılar (Explosives)
Division 1.4 – Önemli bir tehlike içermeyen maddelerdir.
Bu bölümdeki patlayıcılardan sadece B, C, D, E, G ve S grup kodluların kargo uçakları ile
taşınmasına izin verilir.
Bu bölümdeki patlayıcılardan sadece S grup kodluların yolcu uçaklarında taşınmasına
izin verilir.
Cargo IMP Code: RXB, RXC, RXD, RXE, RXG, RXS
Division 1.5 – Kütle halinde patlama özelliğine sahip çok duyarsız maddelerdir.
Cargo IMP Code: REX
Division 1.6 – Kütle halinde patlama özelliği olmayan çok duyarsız maddelerdir.
Cargo IMP Code: REX

62. Class 2 – Gazlar (Gases)
Division 2.1 – Yanıcı gazlar
Hacimsel olarak %13 ya da daha az oranda hava ile karışım meydana
getirdiklerinde yanıcı hale gelirler.
Cargo IMP Code: RFG
Division 2.2 – Yanıcı ve zehirli olmayan gazlar
Division 2.3 – Zehirli gazlar
İnsan sağlığı için tehlike oluşturan zehirli ve aşındırıcı gazlardır.
Cargo IMP Code: RPG

63. Class 3 – Yanıcı Sıvılar (Flammable Liquids)
Parlama noktası 60 ˚C ve altında olan sıvı, sıvı karışımları ya da
solüsyon veya süspansiyon halde katı içeren sıvı maddelerdir.
Diğer bölümlerde belirtilen tehlikeli maddeleri içermedikleri
sürece boyalar, vernikle ve cilalar bu bölümde değerlendirilir.
Aseton/aseton yağları, tutkallar, boylar/vernikler/lakeler,
alkoller, gazolin, parfümler, dizel yakıt, gaz yağı, sıvı biyoyakıt,
kömür katranı, reçine, katran (zift), esterler, eterler, etanol,
benzen, metil alkol, oktan vb.
Cargo IMP Code: RFL

64. Class 4 – Yanıcı Katılar (Flammable Solid)
Kolayca tutuşabilen ya da sürtünme sonucu yangın tehlikesi yaratabilen
maddelerdir.
Division 4.1 – Yanıcı katılar, kendiliğinden tepki veren maddeler ve duyarsızlaştırılmış
katı patlayıcılar.
Cargo IMP Code: RFS
Division 4.2 – Kendiliğinden tutuşma eğilimine sahip maddelerdir.
Cargo IMP Code: RSC
Division 4.3 – Su ile tepkimeye girdiklerinde yanıcı gaz yayan maddelerdir.
Cargo IMP Code: RFW
Su ve normal yangın söndürme tüpleri ile söndürmek zor olduğu ve
tehlikeyi artırdığı için metal tozları özellikle tehlikelidir.

65. Class 5 – Oksitleyici Maddeler ve Organik Perokistler
Division 5.1 – Oksitleyiciler
Kendilerinin yanıcı olması gerekmeksizin içerdikleri oksijen sebebiyle
yangına neden olan ya da yangını artıran katı veya sıvı maddelerdir.
Cargo IMP Code: ROX
Division 5.2 – Organik peroksitler
Organik peroksitler; ısı, sürtünme, darbe ve çeşitli maddelerle (asit, ağır
metal bileşikleri vb.) temas sonucunda ısı yaymaya eğilimli maddelerdir.
Bu maddeler taşınmaları esnasında sıcaklık kontrol altına alınmalı, güneş
ışığından ve diğer ısı kaynaklarından korunmalı ve yeterince havalandırılan
bölgelerde tutulmalıdır.
Cargo IMP Code: ROP

66. Class 6 – Zehirli ve Bulaşıcı Maddeler (Infectious Substances)
Division 6.1 – Zehirli maddeler
Yutulmaları, solunmaları ya da cilt ile temasları insan sağlığına zarar veren
ya da ölüme neden olan maddelerdir.
Cargo IMP Code: RPB
Division 6.2 – Bulaşıcı maddeler
Patojen içeren maddelerdir. Patojenler insan ve hayvanlarda hastalığa
neden olan bakteri, virüs, riketsita, parazit, mantar vb. mikroorganizmalar
içeren maddelerdir.
Cargo IMP Code: RIS

67. Class 7 – Radyoaktif Maddeler (Radioactive Material)
7.1 – Category I – White (Kategori I – Beyaz)
Paket yüzeyindeki radyasyon seviyesi sıfır kabul edilecek kadar azdır.
Taşıma indisi sıfırdır (TI = 0).
Cargo IMP Kodu: RRW
7.2 – Category II – Yellow (Kategori II – Sarı)
Paket yüzeyindeki orta şiddette radyasyon yayılır.
TI = 0 - 1,0 değerleri arasındadır.
Cargo IMP Kodu: RRY

68. Class 7 – Radyoaktif Maddeler (Radioactive Material)
7.3 – Category III – Yellow (Kategori III – Sarı)
Paket yüzeyindeki radyasyon seviyesi ortanın üzerindedir. TI = 1,1 - 10,0
arasındadır.
Cargo IMP Kodu: RRY
7.4 – Fissile / Fisil
Bölünebilir radyoaktif maddelerdir.
(Uranyum – 233, Uranyum – 235, Plutonyum – 239, Plutonyum – 241)

69. Class 8 – Aşındırıcılar (Corrosives)
Kimyasal etki ile, canlı dokuya temas ettiklerinde ya da sızıntı
durumunda maddi zarar veren veya diğer maddeleri ya da
ulaşım araçlarını tahrip eden maddelerdir.
Asitler/asit solüsyonları, aküler, akü sıvıları, yakıt hücre
kartuşları, boyalar, yangın söndürme tüpleri, aminler,
poliaminler, sülfürler/polisülfürler, kloridler, bromür, karbolik
asit, hidroflorik asit, hidroklorik asit (tuz ruhu), sülfürik asit,
nitrik asit, asit çamuru, iyot, morfolin vb.
IMP Kodu: RCM

70. Class 9 – Çeşitli Tehlikeli Maddeler
Taşıma esnasında tehlike barındıran ve diğer bölümlerin (class) kapsamına girmeyen madde ve cisimlerdir.
IMP kodu: RMD ya da ICE, RLI, RLM, RSB
 Manyetik malzemeler
 Yüksek sıcaklıklı maddeler
 Çevreye zararlı maddeler
 Genetiği değiştirilmiş
mikroorganizmalar (GMMOs) ya da
genetiği değiştirilmiş organizmalar
(GMOs)
 Lityum piller/bataryalar
 Asbest
 Katı karbondioksit (Kuru buz)
 Kimyasal ve ilk yardım kitleri
 Can kurtarma araçları
 İçten yanmalı motorlar
 Yanıcı gaz ya da yanıcı sıvı ile çalışan
taşıtlar
 Polimerik parçalar (polimerik küreler)
 Batarya ile çalışan ekipmanlar ya da
taşıtlar
 Çinko ditiyonit

71. - 13–
ETİKET VE İŞARETLER

72. ETİKETLER VE İŞARETLER
GÖNDERİCİ SORUMLULUĞU
Her tehlikeli madde paketinin ya da tehlikeli
madde içeren her overpack’in IATA DGR
talimatlarına uygun olacak biçimde gerekli
bütün etiket ve işaretler göndericinin
sorumluluğundadır.
Her paket gerekli bütün etiket ve işaretleri
yapıştırmak için yeterli alan sahip olacak
ebatta olmalıdır.

73. ETİKETLER VE İŞARETLER
TAŞIYICININ SORUMLULUĞU
• Paket ya da overpack üzerindeki her uygun
etiketlemenin doğru yerde olduğunu ve IATA
talimatlarına uygun olarak yapıldığını kontrol
etmek,
• Paket ya da overpack üzerindeki uygun
olmayan etiketlemeyi kaldırmak,
• Tehlikeli madde için kullanılan her bir paketin
(iç ya da dış paketlerin) DGR’da belirtilen kalite
ve özelliklere sahip olmasını sağlamak.

74. ETİKETLER VE İŞARETLER
İŞARETLEME TİPLERİ
İki tip işaretleme vardır.
1. Paketin tasarım ve özelliklerini gösteren işaretlemelerdir. Bu işaretlemeler, normalde paket üretici
tarafından işaretlenmesine rağmen sonuç olarak göndericinin sorumluluğundadır.
Limited Quantity paketler için bu işaretleme gerekli değildir.
2. Belirli bir maddenin taşınması için belirli bir paketin kullanımını tanımlayan işaretlemelerdir. Bu
işaretlemelerin uygulanması sadece göndericinin sorumluluğundadır.

75. Paket ya da overpack üzerinde bulunması gereken bütün işaretlemelerin, başka herhangi bir etiket ve
işaretleme tarafından üstü örtülmemeli ya da gizlenmemelidir.

76. ETİKETLER VE İŞARETLER
GENEL KURALLAR
IATA DGR’da aksi belirtilmediği sürece tehlikeli madde içeren her paketin dış yüzeyi kalıcı ve okunaklı olarak
aşağıda belirtildiği şekilde işaretlenmelidir:
• İçeriğin tam gönderi adı ve uygulanabilirse buna karşılık gelen UN ve ID numarası
Örnek: CORROSIVE LIQUID, ACIDIC, ORGANIC, N.O.S. (CAPRYLYL CHLORIDE) UN 3265.
• Alıcının tam adı ve adresi
• Her bir paket için içerdiği net tehlikeli madde miktarı
• Her bir paketin içerdiği katı karbondioksitin (UN 1845) net ağırlığı
• Bulaşıcı madde (Division 6.2) içeren paketlerin üzerinde sorumlu kişinin adı ve telefon numarası

77. ETİKETLER VE İŞARETLER
GENEL KURALLAR
• Class 2’de yer alan soğutularak sıvılaştırılmış gaz içeren paketler
her bir paketin dik pozisyonu gösteren işaretler ile
işaretlenmelidir ya da uygun şekilde etiketlenmelidir.
• Bu etiketler paketin karşılıklı dik yüzeylerinde en az iki tane
olmak üzere kullanılmalı ve ok işareti doğru yönü göstermelidir.
“KEEP UPRIGHT” yazısı 120 ˚ açılarla ya da her yanda yer
almalıdır.
• Kimyasal oksijen jeneratörü içeren Protective Breathing
Equipment (PBE) ya da Air Crew Protective Breathing
Equipment (smoke hood) mutlaka paket üzerinde gönderi
adının bitişiğinde belirtilmelidir.

78. ETİKETLER VE İŞARETLER
DİĞER KURALLAR
Uluslararası ya da ulusal taşıma kuralları ile
ilgili gerekli işaretlerin IATA DGR’da belirtilen
işaretlere ek olarak kullanılması gerekirse bu
işaretler renk, tasarım ve şekil itibariyle
karışıklık yaratıcı ve kafa karıştırıcı
olmamalıdır.

79. ETİKETLER VE İŞARETLER
SINIRLANDIRILMIŞ MİKTARDA TEHLİKELİ MADDE İÇEREN PAKETLER
• Bazı tehlikeli maddelerin özel olarak üretilmemiş sıradan
paketlerde belirli miktarlarda taşınmasına izin verilir.
• Tehlikeli madde bu paketlerle gönderilecekse, paketler,
içerisinde sınırlandırılmış madde olduğunu gösteren Limited
Quantities işareti ile mutlaka işaretlenmelidir.

80. ETİKETLER VE İŞARETLER
KURTARMA PAKETİ (SALVAGE PACKAGING)
• Kurtarma paketi (salvage packaging) ile gönderi yapılacaksa paket
“SALVAGE” kelimesi ile işaretlemelidir.
BOŞ PAKETLER
• Class 7 (Radyoaktif maddeler) dışındaki maddelerin taşınması için
kullanılmış paketler tehlikeyi etkisiz kılacak tarzda temizlenmediyse
öncesinde taşınan tehlikeli madde göz önünde tutularak
işaretlenmelidir.
• Bulaşıcı madde taşımak için kullanılmış boş paketler tamamen
dezenfekte ve sterilize edildikten sonra üzerindeki bulaşıcı madde
işaretlemeleri sökülmesi ve yok edilmelidir.

81. ETİKETLER VE İŞARETLER
BİRDEN FAZLA TEHLİKELİ MADDE İÇEREN PAKETLER
İki ya da daha fazla tehlikeli madde paketleri tek bir
dış paket içerisinde yer alacak şekilde paketlenirse
bu paket gerekli her bir madde için işaretlenmelidir.

82. ETİKETLER VE İŞARETLER
DİĞER İŞARETLEMELER
Paket Yönü
Eğer bir paket ‘DİK TUTUN (THIS WAY UP)’ işareti ile işaretlendiyse
paketin ya da overpack’in üst yüzeyi “THIS END UP” ya da “THIS SIDE
UP” olarak işaretlenebilir.
Ek Handling ve Depolama Etiketleri
Bir paketin handling ya da depolanması için alınacak ek önlemleri
gösteren ek işaretlemeler ya da sembolleri gerekiyorsa ISO tarafından
önerilen sembollerin kullanılması tavsiye edilir.

83. ETİKETLER VE İŞARETLER
DİĞER İŞARETLEMELER
Çevreye Zararlı Maddeler
• Paket çevreye zararlı madde ya da karışım içeriyorsa (UN 3077
ve UN 3082) bu paket mutlaka çevreye zararlı madde işareti ile
sağlam bir şekilde işaretlenmelidir.
• Çevreye zararlı madde işareti diğer uluslararası ya da ulusal
taşımacılık kuralları gereğince UN 3077 ve UN 3082 dışında
madde içeren paketler için de kullanılabilir.
• Çevreye zararlı madde işareti UN ve ID numarasının bitişiğinde
olmalıdır.

84. Tehlikeli madde paket örneği

85. - 14 -
ETİKETLER

86. ETİKETLER
GÖNDERİCİNİN SORUMLULUĞU
Her bir paket ya da overpack için aşağıda belirtilenler göndericinin sorumluluğundadır.
• Paketin ya da overpack’in üzerinde yer alan ilgisiz etiketlerin sökülmesi ya da silinmesi,
• Sadece dayanıklı kalitede ve doğru etiketlerin kullanılması,
• Gerekli ek bilgilerin etiketin üzerine kalıcı bir tarzda yazılması,
• Uygun etiketin/etiketlerin uygun yere/yerlere güvenli bir tarzda yapıştırılması,
• Paket ya da overpack taşınmak için taşıyıcıya sunulduğunda etiketleme yükümlülüğünün tamamen
yerine getirilmesini sağlamak.

87. Her etiket, üzerindeki baskı materyali ve yapışkan
madde verimliliğinde önemli ölçüde azalma olmaksızın,
açık havaya maruz kalma durumu da dahil normal
taşıma koşullarına karşı yeterli dayanıklılıkta olmalıdır.

88. ETİKETLER
ETİKET TÜRLERİ
İki tipte etiket vardır:
1. Risk Etiketleri
Tehlikeli madde içeren paket ya da overpack içeriğinde yer alan madde hakkında bilgi veren etiketlerdir.
Bazı tehlikeli maddeler oluşturdukları asıl riskten ayrı olarak yan risk/risklere de sahip olurlar. Bu
maddelerin oluşturduğu bütün riskler paket üzerine etiketlenmelidir.
Kullanılan etiketlerde Class, Division ve Compatibility Group (Uygunluk Grup) numaraları kesinlikle
belirtilmelidir.
2. Handling Etiketleri
Tehlikeli madde paketlerinin taşıma, yükleme ve depolama işlemleri için gerekli bilgileri gösteren
etiketlerdir.

89. ETİKETLER
HANDLING ETİKETLERİ
Manyetik Malzeme (Magnetized Material):
 Manyetik madde içeren paketlerde kullanılmalıdır.
 Bu etiketin üzerinde uçak yön saptama sistemlerinden
uzakta bulundurulmalarını belirten bir yazı vardır.
Cargo IMP Code: MAG

90. ETİKETLER
HANDLING ETİKETLERİ
Kargo Uçağı Etiketi (Cargo Aircraft Only):
Sadece kargo uçağında taşınmasına izin verilen
tehlikeli maddeleri içeren paketlerin üzerinde
bulunmalıdır.
Cargo IMP Code: CAO

91. ETİKETLER
HANDLING ETİKETLERİ
Kriyojenik Sıvı Etiketi (Soğutularak Sıvılaştırılmış Gaz):
Kriyojenik sıvı içeren paketlerde yanıcı olmayan gaz (Division
2.2) risk etiketine ek olarak bu etiket de kullanılmalıdır.
Cargo IMP Code: RCL

92. ETİKETLER
HANDLING ETİKETLERİ
Paket Yönü:
 Paketin yönünü gösteren etiket sıvı tehlikeli
madde içeren paketler üzerinde bulunmalıdır.
 Bu etiket paketin en az iki karşılıklı yüzeyine
yapıştırılmalıdır.

93. ETİKETLER
HANDLING ETİKETLERİ
Isıdan Uzak Tutun (Keep Away From Heat):
Division 4.1 (yanıcı katılar) ve Division 5.2 (organik
peroksitler) olarak belirtilen kendiliğinden reaksiyon
geliştiren maddeleri içeren paket ya da overpack
üzerinde risk etiketine ek olarak bulunmalıdır.

94. ETİKETLER
HANDLING ETİKETLERİ
İstisnai Radyoaktif Madde (Radioactive Material, Excepted Package):
İstisnai miktarda radyoaktif madde içeren paketlerde bulunmalıdır.
Cargo IMP Code: RRE

95. ETİKETLER
HANDLING ETİKETLERİ
Lityum Batarya (Lithium Battery):
 “Lithium Battery” etiketi, IATA DGR’da belirtilen gereklilikleri
sağlayacak tarzda paketlenmiş (Paketleme Talimatı Section II,
965-970) lityum batarya içeren paketler üzerinde bulunmalıdır.
 Paketteki batarya türü “Lithium metal batteries” ya da “Lithium
ion batteries” olarak etikette belirtilmelidir.
Cargo IMP Code: RLI, RLM, ELI ya da ELM

96. - 15 -
ACİL DURUMLARDA
YAPILACAKLAR

97. ACİL DURUMLARDA YAPILACAKLAR
Tehlikeli madde kazası, tehlikeli maddelerin
taşınması ile ilgili olan ve ölüm, bir insanın ciddi
yaralanması veya büyük miktarlarda mülkiyet
hasarına yol açan hadiseler olarak
tanımlanmaktadır.
Tehlikeli madde olayı ise, tehlikeli madde kazası
dışında kalan, tehlikeli maddelerin taşınması ile
ilgili olan ve bir insanın yaralanması, mülkiyet
zararı, yangın, hasar, akma veya dökülme (içeriğin
paket tarafından muhafaza edilememesi) hadisesi
olarak tanımlanmaktadır.

98. ACİL DURUMLARDA YAPILACAKLAR
ICAO Annex 14 Bölüm
9’da “Havalimanı Acil
Durum Planı” başlığı
altında tehlikeli madde
olaylarını da içeren
bütün acil durumlar
hakkında izlenecek
prosedürleri kapsayan
acil durum planının
havalimanı otoritesi
tarafından belirlenmesi
gerektiği belirtilmiştir.
ICAO Emergency
Response Guidance (Doc
9481 AN/928)’de
tehlikeli madde
kapsamına giren
maddelerin acil durum
hareket kodları
(emergency response
drill code) belirtilmiştir.
Bu kodlar IATA DGR
kitabından tehlikeli
maddeler listesinde de
N sütununda ERG Code
olarak gösterilmiştir.

99. ACİL DURUMLARDA YAPILACAKLAR
KABİN EKİBİ İÇİN TEHLİKELİ MADDE PROSEDÜRLERİ
Uçuş esnasında yolcu kabininde yaşanan tehlikeli madde olayları ile
ilgili kabin ekibinin izlemesi gerekli prosedürler ICAO Emergency
Response Guidance’da (Doc 9481 AN/928) yer almaktadır.
TAKSİ ESNASINDA
 Sorumlu kaptan pilot bilgilendirilir.
 Sorumlu kaptan pilotun talimatları doğrultusunda gerekli
prosedürler gerçekleştirilir.
UÇUŞ ESNASINDA
 Sorumlu kaptan pilot bilgilendirilir.
 Tehlikeli madde tanımlanır.

100. ACİL DURUMLARDA YAPILACAKLAR
KABİN EKİBİ İÇİN TEHLİKELİ MADDE PROSEDÜRLERİ
YANGIN DURUMUNDA;
 Standart yangı prosedürü uygulanır.
 Su kullanılıp kullanılamayacağı kontrol edilir.
 Tehlikeli madde kiti (dangerous goods emergency response kit) ve diğer yardımcı malzemeler alınır.
 Tehlikeli madde kiti polietilen torba, torbayı kapatmak için bağ ve eldiven içerir.
 Eldiven giyilir ve smoke hood ya da taşınabilir oksijen tüpü takılır.
 Yolcular olay bölgesinde uzaklaştırılır ve yolculara ıslak havlu ya da ıslak kumaş dağıtılır.
 Tehlikeli madde polietilen torbaya konulur.
 Tespit edilen tehlikeli madde sızmış ya da dökülmüş ise emici kâğıt ya da bez ile temizlenerek polietilen torbaya konulur. En az iki tane
polietilen torba kullanılır.
 İçinde tehlikeli madde bulunan polietilen torba en yakın tuvalette saklanır ve kapı dışarıdan kilitlenir. Tehlikeli madde uçuş sonuna
kadar kontrol altında tutulmalıdır.
 Tehlikeli maddenin bulaştığı bölgeler de polietilen torba ile örtülmeli ve uçuş sonuna kadar kontrol altında tutulmalıdır.

101. ACİL DURUMLARDA YAPILACAKLAR
KABİN EKİBİ İÇİN TEHLİKELİ MADDE PROSEDÜRLERİ
İNİŞTEN SONRA
 Kargo kompartımanı kapıları açılmadan önce
yolcular ve uçuş ekibi tahliye edilir.
 Yer personeli tehlikeli maddenin yeri konusunda
bilgilendirilir.
 Olay bakım defterine (maintenance log) kayıt
edilir.

102. ACİL DURUMLARDA YAPILACAKLAR
YOLCU HİZMETLERİ VE GÖRÜNTÜLEME CİHAZLARI KULLANAN PERSONEL İÇİN GENEL ACİL DURUM PROSEDÜRLERİ
 İzlenmesi gereken prosedürler genel olarak aşağıdakileri
içermektedir:
 İlk olarak en kısa sürede amire haber verilmesi,
 Tehlikeli maddelerin tanımlanması (güvenli olduğu sürece
yapılmalı),
 Güvenli ise, paketin diğer paket veya mallardan yalıtılması,
 Paketin içeriği ile temastan kaçınılmalı,
 Olay yerinde bulunan kişiler, isimleri not edilene kadar
olay yerinden ayrılmamalıdırlar.
 İlgili otorite bilgilendirilmelidir.

103. ACİL DURUMLARDA YAPILACAKLAR
Eğer paket içeriği ile temas olursa yapılması gerekenler:
 Bol su ile vücudun temas edilen bölümü çok iyi bir
şekilde yıkanmalıdır.
 Bulaşma olan kıyafet çıkartılmalıdır.
 Gıda maddesi yenmemeli veya sigara içilmemelidir.
 Eller göz, ağız veya burundan uzak tutulmalıdır.
 Sağlık yardımı alınmalıdır.
YOLCU HİZMETLERİ VE GÖRÜNTÜLEME CİHAZLARI KULLANAN PERSONEL İÇİN GENEL ACİL DURUM

104. - 16 -
RAPORLAMA

105. RAPORLAMA
TEHLİKELİ MADDE KAZA VE OLAYLARI
Taşıyıcı, tehlikeli madde kaza ve olaylarını kendi
ülkesinin ve olayın olduğu ülkenin ilgili otoritesine bu
otoritelerin raporlama gerekliliklerine uygun olarak
rapor etmelidir.

106. RAPORLAMA
BEYAN EDİLMEMİŞ YA DA YANLIŞ BEYAN EDİLMİŞ TEHLİKELİ MADDELER
 Taşıyıcının kargolarda tespit edilen beyan edilmemiş ya da yanlış
edilmiş tehlikeli maddeleri de rapor etmesi gerekmektedir.
 Raporlama taşıyıcının kendi ülkesinin ve olayın gerçekleştiği ülkenin
ilgili otoritelerine yapılmalıdır.
 Bu raporlama yolcu ya da ekibin üzerinde ya da bagajında
taşınmasına izin verilenler dışında tehlikeli madde tespit edilmesi
durumunda da uygulanmalıdır ve raporlama olayın gerçekleştiği
ülkenin ilgili otoritesine de yapılmalıdır.

107. RAPORLAMA
UÇAK KAZASI DURUMUNDA
TAŞIYICI TARAFINDAN YAPILACAK BİLGİLENDİRME
 Tehlikeli madde taşıyan taşıyıcı, uçak kazası ve ciddi bir
olay gerçekleşmesi durumunda acil durum ekibine
uçakta bulunan tehlikeli maddeler hakkında sorumlu
kaptan pilotun belirttiği biçimde derhal bilgi verilmelidir.
 Taşıyıcı mümkün olan en kısa süre içerisinde kendi
ülkesinin ve olayın gerçekleştiği ülkenin ilgili otoritesine
bilgi sağlamalıdır.

108. - 17 -
ULUSAL DÜZENLEME

109. ULUSAL DÜZENLEME
MİLLİ SİVİL HAVACILIK GÜVENLİK PROGRAMI
Milli Sivil Havacılık Güvenlik Programı Ek-17’ye göre
“Kabinde ve Steril Alanlarda Bulundurulması Yasaklı
Maddeler” aşağıdaki gibidir.
 Silahlar ve ateşli silahlar
 Sivri/keskin uçlu silah ve eşyalar
 Patlayıcılar ve parlayıcı maddeler
 Keskin ve sivri uçlu olmayan maddeler
 Kimyasal biyolojik nükleer (NBC) ve zehirli maddeler

110. ULUSAL DÜZENLEME
UÇAK ALTI BAGAJLARDA TAŞINMASI YASAK OLAN MADDELER
 Fünye ve fitiller
 Her türlü patlayıcı ve patlayıcı sistemleri
 Havai fişekler
 İşaretleme fişekleri
 Mayın ve askeri patlayıcılar
 El bombaları
 Maytaplar
 Yüksek riskli yanıcı ve parlayıcılar
 Duman çıkartanlar
 NBC’ler (tıbbi amaçlı olanlar hariç)

111. ULUSAL DÜZENLEME
SIVI MADDE YASAKLARI
 Uçak altı bagajında sıvıların taşınması ile ilgili
herhangi bir kısıtlama yoktur.
 Havayolu şirketinin ve gümrük mevzuatının
müsaade ettiği miktardaki sıvılar uçak altı
bagajında taşınır.

112. ULUSAL DÜZENLEME
Yolcu beraberindeki her türlü sıvı maddeler, aerosol, jöleler ve spreyler aşağıda belirtilen önlemler alınmadan kabinde
taşınamaz ve güvenlik tahditli alanlara sokulamaz.
• Taşınacak sıvılar, jöleler, aerosol ve spreyler en fazla 100 ml. hacimli kutu, şişe veya benzeri bir kap içinde olmalıdır.
• Sıvı, jöle, aerosol ve sprey ihtiva eden kaplar 1 litre hacimli, yaklaşık 20 cm x 20 cm boyutlarında, şeffaf ve ağzı kolayca
kapanabilir bir plastik torbanın içine konulmalıdır.
• Bu şekilde taşınacak sıvı, jöle, aerosol ve spreylerin miktarı, içine konan 1 litrelik şeffaf ve plastik torbanın alacağı
kadar olmalıdır.
• Her yolcunun ancak bir adet bu şekilde hazırlanmış plastik torba taşımasına izin verilir.
• Yolcular son güvenlik kontrol noktasında yanlarındaki 1 litrelik poşeti çantalarından çıkararak güvenlik görevlisinin
gözle kontrolü sonrasında, x-ray cihazına ayrı olarak koyacaklardır.
• 100 mililitreden büyük hacimli kapların, içeriği 100 ml'den az dahi olsa geçişine müsaade edilmeyecektir.
• Boş kaplar, matara, şişe vb. taşınmasında sakınca bulunmamaktadır.
Havaalanı personeli (seyahatler hariç) ve havayolu personeli bu düzenlemelerden muaftır.

113. ULUSAL DÜZENLEME
Aşağıda belirtilen maddeler; bu düzenlemede bahsedilen sıvı madde, jöle veya sprey kapsamında yer alır:
• Su, şurup, içki dahil her türlü sıvı;
• Kremler, losyonlar, yağlar (kozmetik yağlar dahil), parfümler, maskara dahil her türlü makyaj malzemesi
(katı halde olan rujlar hariç);
• Tıraş köpükleri, deodorantlar;
• Diş macunu dahil her türlü macun kıvamındaki maddeler;
• Reçel, bal, yoğurt, pekmez ve salça gibi tam katı halinde olmayan yiyecekler;
• Peynir, turşu benzeri katı sıvı karışımlar
• Kontak lens sıvıları;
• Şampuanlar, duş jelleri;
• Yukarıda sayılan maddelere benzeyen diğer maddeler.

114. ULUSAL DÜZENLEME
Aşağıda belirtilen durumlarda sıvı maddeler, jöleler ve spreyler bu ek’te yer
alan kurallara tabi olmadan yolcu beraberinde kabinde taşınabilir.
 Sıvı veya benzeri ilaçlar (orijinal ambalajında ve seyahat süresince
yeterli miktarda olmak koşuluyla),
 İlaçların seyahat süresince yeterli miktardan fazla olması durumunda
ve yolcunun ilacı uçak altına vermekten imtina etmesi durumunda
doktor raporu istenebilir. Son karar güvenlik kontrol noktası amiri
verecektir.
 Bebek mamaları (Bebeğin de uçakta seyahat ediyor olması koşuluyla ve
yolculuk süresince yeterli olabilecek miktar kadar),
 Şüphe durumunda yolcunun bu ilacı/mamayı/sıvıyı tatması talep
edilebilir.

115. ULUSAL DÜZENLEME
Gümrüksüz (Duty Free) satış mağazalarından satın alman ve yukarıda
belirtilen sıvı, jöle, aerosol ve sprey tanımlanmasına giren ürünlerin yolcu
beraberinde kabinde taşınması aşağıda belirtilen şartlarda mümkün
olabilir:
 Yolcunun satın aldığı sıvı ve benzeri ürünler şeffaf bir poşete konulur.
 Poşet açılması halinde tekrar kapanamayan ve tahrip olan, açıldığını
belli eden bir yapıda ve ICAO Standartlarına uygun olacaktır.
 Ürünler poşete yerleştirildikten sonra, alışveriş fişinin veya faturanın
bir nüshası dıştan okunacak şekilde poşetin içine konulacaktır.
 Son güvenlik kontrol noktalarında belirtilen kurallara uygun olarak
hazırlanmış poşetler açılmadığı ve alışveriş fişinin geçerliliği kontrol
edildikten sonra uçağa alınmasına izin verilecektir.

116. ULUSAL DÜZENLEME
1 Litrelik Poşetin Teknik Özellikleri:
 Şeffaf olmalıdır ve yapıldığı malzeme minimum 50 mikron kalınlığında olmalıdır.
 Kendi kendine yapışabilen ve açıldığında tahrip/belli olan kırmızı bir bant ile kapatılabilmelidir.
 Yan ve alt ek yerleri en az 15 mm ve kırmızı renkte olmalıdır.
 Poşetin kenarlarında “DO NOT OPEN – AÇMAYINIZ - Havalimanı ismi” yazısı bulunmalıdır.
 Poşetin ortasında ICAO tarafından kabul edilen yeşil renkli güvenlik işareti bulunmalıdır.
 Poşetin alt tarafında kırmızı bir yazı kutusu içinde "Do not epen until final destination - Contents may be confiscated if bag is
tampered with / Son Varış Noktasına Kadar Açmayınız - Eğer Torba Açılırsa içindekilere El Konulabilir" yazısı bulunacaktır.
 Poşetlerin üzerinde ayrıca poşeti üreten firmanın ICAO tarafından verilmiş kayıt numarası bulunacaktır.
 Her poşetin üzerinde gümrüksüz satış mağazasının logosu ile bulunduğu meydanın ismi (İngilizce/Türkçe) yer alacaktır.
 Her poşet, hem barkod hem de rakamlarla ifade edilen bir üretim numarası taşıyacaktır. Bu numara güvenlik numarası olarak
kabul edilerek, kullanımı kayıt altına alınacaktır.

117. 1 litrelik poşet

118. KAYNAKLAR
• Allaz, C. (2004). The History Of Air Cargo And Airmail From The 18th Century, Christopher Foyle Publishing.
• DHMİ Genel Müdürlüğü, Havacılık Güvenliği Eğitmen El Kitabı
• Güvenlik Bilgileri (2017), http://www.tailwind.com.tr/guvenlik-bilgileri
• IATA (2016), IATA Dangerous Goods Regulations 57th Edition
• ICAO (2015), Emergency Response Guidance for Aircraft Incidents Involving Dangerous Goods (Doc 9481, 2013/2014 Edition
• ICAO (2016), Technical Instructions for the The Safe Transport of Dangerous Goods by Air
• International Atomic Energy Agency (2012), Regulations for the Safe Transport of Radioactive Material, 2012 Edition
• Milli Sivil Havacılık Güvenlik Programı
• Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (2008), Sıvı Kısıtlamalarına Yönelik Uygulama Hakkında Genelge ve Ekleri
• Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (2008), Tehlikeli Maddelerin Havayolu İle Emniyetli Taşınması
• United Nations (2015), Transport of Dangerous Goods 19th Edition

119. Teşekkür ederim.