Ipuingintza eta hezkidetzari buruzko SlideShare

1. Ipuingintza eta
hezkidetza: sexismoa
haur- eta gazte-
literaturan
Komunikazio-gaitasunaren garapena II

2. Sexismoa haur- eta gazte-literaturan
 Testuaren mailak, geruzak
 Literatura unibertsaleko ipuin tradizionalekin zer
irakasten ari gara?
 Ikerketa enpirikoa: umeen % 70 mutilak dira
 Lehen hezkuntzatik eragiten dute ipuinek umeen heziketan eta gizarte-
balioetan
 Ipuinak gizartearen errealitatea irudikatzen badute,
orduan…
 Gizarte errealitatea saihestu?
 Ipuin sexistak irakurri eta horietatik abiatuz BETIKO rolak kolokan jarri

3. Sexismoa haur- eta gazte-literaturan
 Pertsonaiak emakume direnean…
 Balioak eta irudiak: etxeko lana (amantala), umeen zaintza, bigarren mailako
pertsonaietan, gizonaren laguntzaile rolean, biktimak eta sariak heroientzat,
ahultasuna, sentsibilitatea…
 Hiztegia: zailtasunak gainditu, galduta sentitu, konpontzen lagundu…
 Pertsonaiak gizon direnean…
 Balioak eta irudiak: buruzagitza edo autoritatea (besaulkia), erabakiak hartzea
(sari emailea, diruduna), argitasuna (betaurrekoak), indarra (ezpata), bakartasuna,
ekintza…
 Hiztegia: irabazi, argitu, aurkitu, erabaki…

6. Euskara… hizkuntza sexista?
 Euskara era generoa
 Gizon hitza generikoki erabil daiteke, gizaki
adierazteko
 Horri loturik: plazagizon, legegizon, armagizon…
 Gizon > Giza-
 Horri loturik: gizalege, gizajende, gizabide, gizatiar,
gizarte…
 Eme > ema-
 emakume, emagin, emetasun…

7. Sexismoari aurre egiteko estrategiak
 Hizkuntza ezagutu + hautu kontzienteak baliatu
 Ezberdintasuna areagotzen duten kontzeptuak baztertu
 Kontakizunetan, pertsonaien aktibotasuna, askatasuna
eta independentzia orekatu (gutxienez)
 Ikuspegi kritikoa garatu: ohiko irudiak, rolak…

8. Sexismoari aurre egiteko estrategiak:
testuartekotasuna
Obra berri baten ulertzeko, besteak beste, aurreko idazkiekin dituen harremanak behar dira ikertu, testu berria
ez baita bere baitarik sortua, baina bai antzinakoetarik jalgia. Izan daitezen agerian (aipu, erreferentzia eta
abar) ala molde ezkutuago batez sartuak (parodia, zehar-aipamena, etab), ezinbestez egiten dira lotura horiek.
Testuen arteko harreman horiek testuartekotasuna deitzen den kritika motak ditu bere gain hartzen.
Testuartekotasuna, 60-70eko hamarkadetan ari izan diren ikertzaile batzuek (J. Kristeva, G. Genette edo M.
Riffaterre) kontzeptu oso eta berezi gisa finkatua dute literatur kritikaren eremuan. Halere, nahiz ikerketarako
ekarri dituz ten tresnak berriak diren, erabili dituzten arazoak ez dira garai horretan agertu.
Begien bistakoa da testuen arteko lotura literatura sorkuntza bezain zaharra dela. Gogoratu behar da literaturen
historia luzean, “kopia” edo “imitazio”-a izan direla literaturaren eredu nagusiak anitz mendez. Erdi Aroan,
Antzinaroan bezala, gai berak berridazten ari izan dira idazleak. Imitazioaren garaia bururaturik ere, XVI. edo
XVII. mendeetan, antzinakoen mahaian jartzen ziren sortzaileak lan berriaren erroen sendotzeko, hala nola, La
Bruyère frantses idazleak grekoz idatziak ziren Teofrastoren Les Caractères liburuaren segida idatzi zuelarik. XX.
mendean ere, lan nagusi batzuk testuen arteko lotura horren gainean idatzi dira, J. Joyce irlandarra ren Ulysses
edo C. Simon frantsesaren Les Géorgiques liburuen izenburuek dioten bezala.
J. Casenave: Literatura terminoen hiztegia (Euskaltzaindia)