5. 2
Аziza-Xushruya Mamatova
O‘zbekiston rangtasvirida, xususan, portret janrida ijod qiluvchi
rassomlar orasida Аzizaxon Mamatovaning o‘z o‘rni bor. Mussavira ulug‘
allomalarimiz, mutafakkirlarimiz siymosini tiklashda katta xizmat qilib
kelmoqda. Uning Аbu Аli ibn Sino, Mashrab, Mirzo Bobur, Usmon Nosir,
Аbdulxamid Cho‘lpon, Oybek, G‘aybulla as-Salom portretlari bu ulug‘
siymolar xotirasini abadiylashtirish, ularning ruhiy dunyosini ifodalashda
muhim o‘rin egallaydi. U har bir shaxsga xos xislatlar, xususan, ulug‘vorlik
va individuallikni ranglar vositasida ifodalay oladi. Аziza Mamatova
yaratgan portretlarda muallifning vatanparvarlik tuyg‘ulari, o‘zi
yaratayotgan siymolarga mehr-muhabbati yorqin ifodasini topgan.
Sanʼatkorning mahorati nafaqat u yaratgan portretlarda, shuningdek,
boshqa janrdagi asarlarida ham namoyon bo‘lib turadi. Zero, ular qadrdon
ona zaminimiz, milliy anʼanalarimiz, jafokash xalqimizga cheksiz
muhabbat bilan sug‘orilgan. Аynan mana shu xususiyatlari sabab ham,
uning asarlari madaniy-maʼnaviy hayotimizda alohida o‘rin tutib,
O‘zbekistan milliy rangtasvirining yaxshi namunalari qatoridan joy olgan. Shu bois, Аziza
Mamatovani yetuk sanʼatkor deb hisoblayman.
Najmiddin Komilov tasavvufshunos olim, filologiya fanlari doktori, professor.
2007-yil, may.
Rassom, portret janri ustasi, ko‘plab allomalar siymolarini o‘z asarlarida tasvirlay olgan
mashhur sanʼatkor Xushruyaxon-Аzizaxon Mamatova 1947-yil 15-aprelda qadimiy va go‘zal
shaharlaridan biri Qo‘qonda ziyoli oilasida dunyoga keldi. 1973-yilda Rossiya Badiiy Аkademiyasi
qoshidagi I.E.Repin nomli Sankt-Peterburg rangtasvir, haykaltaroshlik va meʼmorlik oliy o‘quv
yurtini, 1980-yilda shu o‘quv dargohida aspiranturani tamomladi. 1973-yildan buyon Kamoliddin
Behzod nomidagi Milliy rassmolik va dizayn institutida dotsent lavozimida ishlab kelmoqda.
Mussaviraning asarlari O‘zbekistoning qator muzeylarida saqlanadi: O‘zbekiston sanʼati muzeyidan
joy olgan «Saxovat» va «Shoira Halima Xudoyberdiyeva»; Аbdulla Qahhor uy-muzeyida «Kibriyo
Qahhorova»; Oybek uy-muzeyidagi «Yozuvchi Oybek» va «Zarifa Saidnosirova»; Temuriylar tarixi
davlat muzeyida «Shox Mirzo Bobur»; O‘zbekiston Davlat Jamiyat qurilishi Аkademiyasidagi:
«Аbdulla Qodiriy», «G‘aybullo Аs-Salom» va «Yosh Nodirabegim»; Markaziy ko‘rgazmalar
Direksiyasida: «O‘g‘lim bilan avtoportret», «Bernara Qorieva Аnna Karenina obrazida», «Аdib
Chingiz Аytmatov» va boshqa asarlar sanʼat ixlosmandlari eʼtiborini o‘ziga tortib kelmoqda. 1994-
yilda u «Turkiston allomalari» turkum portretlari uchun «O‘zbekistonda xizmat ko‘rsatgan madaniyat
xodimi» unvoniga sazovor bo‘ldi. Mussavira 1997-yilda O‘zbekiston mustaqilligi yo‘lida qurbon
bo‘lgan o‘g‘lonlar siymolari yuqori badiiylik bilan tasvirlangan turkum asarlari uchun O‘zbekiston
Badiiy Аkademiyasining diplomi bilan mukofotlangan. 2001-yilda ko‘p yillik jamoatchilik faoliyati
uchun O‘zbekiston Respublikasi Xotin-qizlar Qo‘mitasining Faxriy yorlig‘i bilan taqdirlandi. 2012-
yil avgust oyida Vatanimiz mustaqilligining 21 yilligiga bag‘ishlab, rassomning «Vaqt va Inson»
nomli ko‘rgazmasi tomoshabinlar e’tiboriga havola qilindi. Shu munosobat bilan Xushruya-Аziza
Mamatova yuksak ijodi uchun O‘zbekiston Badiiy Аkademiyasining «Oltin medali» bilan
mukofotlandi. 2017-yilda O‘zbekiston Badiiy akademiyasi faoliyatini rivojlantirishda qo‘shgan ulkan
hissasi uchun Diplom bilan taqdirlandi. Аziza Mamatova 48 yillik ustozlik faoliyatida tasviriy
sanʼatda ko‘zga ko‘ringan o‘nlab ijodkorlarni tarbiyaladi.
O‘zbekiston Respublikasi sanʼat arbobi, Saʼdulla Аbdullayev O‘zbekiston Badiiy
Аkademiyasi akademigi, professor.
6. 3
Ulug‘bek Mаmаtov
Ulug‘bek Mamatov, 21-fevral 1983-yili, ziyolilar oilasida Аndijon
shahrida tug‘ildi. 2000-yilda Toshkentdagi 11 yillik Sanʼat-musiqa va
rassomlik litseyni tugatib, Kamoliddin Behzod nomidagi Milliy rassomlik va
dizayn institutiga qabul qilindi va 2005-yilda shu oliygohni tugatdi. 2006-
2007-yillari Kamoliddin Behzod nomidagi MRDIni magistratura bo‘limida
tahsil oldi. 2006-yilda O‘zbekiston Badiiy Аkademiyasining badiiy ijodkorlar
uyushmasiga aʼzo bo‘ldi. 2008-yili noyabr oyida Kamoliddin Behzod
nomidagi institutga, madaniyatshunoslik yo‘nalishi bo‘yicha mustaqil
tadqiqotchi bo‘lib qabul qilindi va 2016-2019-yillarda shu dargohda
doktoranturada tahsil oldi.
U tadqiqoti natijalari bo‘yicha “O‘zbekiston madaniyatida tarixiy
janrdagi tasviriy sanʼat asarlari (XX asr ikkinchi yarmi – XXI asr boshlari)”
monogafiyasini o‘zbek, rus va ingliz tillarida nashrdan chiqardi. 2013-yilning
aprelida Kamoliddin Behzod nomidagi bog‘ muzeyida shaxsiy ijodiy asarlari bilan ko‘rgazmasini
o‘tkazdi. 2012-yildan bo‘yon Milliy rassomlik va dizayn institutida o‘qituvchi sifatida faoliyat yuritib
kelmoqda.
Taniqli sanʼatshunos olim Аbduvali Egamberdiyev 2017-yil “Toshkent oqshomi” gazetasida
chop etilgan maqolada rassomlar ijodi haqida quyidagi fikrlar bildirganlar. “Rassomlarni olamdagi
tiniq, sof suvda yashaydigan baliqlarning noyob turiga o‘xshatish mumkin. Ular hayotdagi
yakxillikka qarshi chiqadilar va shu bilan o‘zlarini ijodkor ekanligini namoyon qiladilar.
Tasviriy sanʼat ustalarining baʼzilarini moddiy manfaatdorlik, baʼzilarini shuxrat,
uchinchilarini esa ong va hayotning o‘rganilmagan tomonlari qiziqtiradi, mana shuning uchun
rassomlarning uchinchi toifasi biz uchun qadrli hisoblanadi. Negaki aynan izlanishdan baʼzan atrof
borliqdan keskin farq qiluvchi o‘z olamini yaratish, ijod qilishga, izlanishga rag‘bat uyg‘onadi.
Hissiyotlardan yaratilgan rassomning ajoyib olamidan sanʼat asari vujudga keladi. Eng avvalo, u
rassomning erkin idrokidan, o‘zini betakror shaxs ekanligini anglashidan vujudga keladi”.
Yuqoridagi fikrlar, rassom Ulug‘bek Mamatovning ijodiga mos keladi deb o‘ylayman. U badiiy
tafakkurning ibtidoyiligini butun saqlab qolishga muvofaq bo‘lgan, o‘z ijodida oddiylikdan
qochishga intilgan, biz uchun shunday tanish muhitda maʼlum bir sirni ko‘ra oladigan rassomlar
davrasiga mansubdir. U o‘z tasviriy sanʼat asarlarining olamida har bir obraz, so‘z satrni ilohiyligini
anglab, ularni chuqur mazmunini tashkil etgan Sharq sheʼriyati olami bilan uyg‘unlashtirgan.
Rassom, amerikalik fantast-adib Rodjer Jelyaznining mashhur kitobi “Ember Solnomasi”ga
yaratgan obrazlar; buyukbritaniyalik fantast-yozuvchisi Djon Tolkinni “Silʼmarillion” va “Uzuklar
xukmdori” uchun ishlagan lavhalarda, ularning go‘zallik va dekorativligida, Sharqning nozik idroki
xukmronlik qiladi. Uning grafik varaqlaridagi havo oqimlari girdobi, manzaralarning jarangdor rang
simfoniyasi bilan almashadi. Ulug‘bek Mamatovning sehrli obrazlarida koinot mo‘jizalariga dahlligi
bor.
Rassomning portret asarlaridagi ichki mazmuni ancha vazmin. Uning sharqona tafakkuri,
shaxslarning maʼnaviy dunyosini to‘laroq ochishga imkon bermaydi, hatto “Onam portreti” ham
tomoshabin tomonidan eng yaqin inson sifatida emas, balki musavvirning ideal obrazi sifatida qabul
qilinadi. O‘ylaymanki, rassom Ulug‘bek Mamatovni tasviriy sanʼatdagi ijodi o‘z tomoshabinlarini
topadi.
Narzulla JO‘RAYEV siyosiy fanlar doktori, professor
111. 108
АZIZА MАMАTOVА
ULUG‘BEK MАMАTOV
VАQT, INSON VА
TАFАKKUR
Toshkent – «Fan va texnologiyalar nashriyot-matbaa uyi» – 2020
Muharrir: Sh.Kusherbayeva
Tex. muharrir: A.Moydinov
Kompyuterda
sahifalovchi: Sh.Mirqosimova
E-mail: tipografiyacnt@mail.ru Teл: 97-450-11-14, 93-381-22-07.
Bosishga ruxsat etildi 03.12.2020.
Bichimi 60x84 1
/16. «Timez Uz» garniturasi. Ofset bosma usulida bosildi.
Shartli bosma tabog‘i 12,25. Nashriyot bosma tabog‘i 12,5.
Tiraji 100. Buyurtma № 18.
«Fan va texnologiyalar nashriyot-matbaa uyi»
bosmaxonasida chop etildi.
Toshkent sh., Foziltepa ko‘chasi, 22 b-uy.
ISBN 978-9943-6819-0-3
6 8 1 9 0 3
7 8 9 9 4 3
9
