Banking

1. Ευθύνη της
Τράπεζας στην τραπεζική
κατάθεση ΑΠ1765/2008
ΑΔΑΜΟΠΟΥΛΟΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ
ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ
Τραπεζικό Δίκαιο
2014

2. Νομική φύση και διακρίσεις
τραπεζικής κατάθεσης
Ορισμός: Μορφή ανώμαλης παρακαταθήκης (ΑΚ 806, 830).Η
τράπεζα αποδέχεται ξένα χρήματα ή άλλα επιστρεπτέα
κεφάλαια για φύλαξη με την υποχρέωση απόδοσης τους κατά
τον συμφωνηθέντα χρόνο ή όποτε της ζητηθεί. Εφραμογή
διατάξεων 806 ΑΚ για δάνειο και 847 ΑΚ για εντολή. Η τράπεζα
καθίσταται κυρία της καταθέσεως.
Διακρίσεις: όψεως, σε τρεχούμενο λογαριασμό, απλού
ταμιευτηρίου, προθεσμιακή, προθεσμιακή έναντι εκδιδόμενου
τίτλου, υπό προειδοποίηση, υπέρ τρίτων, αναπαλλοτρίωτη, σε
κοινό λογαριασμό, σε συμπλεκτικό λογαριασμό, δεσμευμένη.

3. Σχέση τράπεζας και πελάτη
Γενική τραπεζική σύμβαση. Διαρκής ενοχική σχέση τράπεζας-
πελάτη, η οποία δεν εξαντλείται στην ενέργεια μιάς
συναλλαγής αλλά στην πραγματοποίηση ενός
απροσδιόριστου αριθμού και είδους συναλλαγών (σύμβαση-
πλαίσιο).
Ενοχική σχέση χωρίς πρωτογενή υποχρέωση πρός παροχή.
Νομικός δεσμός από τον οποίο δεν απορρέουν κύριες αλλά
δευτερεύουσες υποχρεώσεις, με σκοπό την προστασία των
εννόμων συμφερόντων του πελάτη. Επί παραβίασης δε
γεννάται αξίωση για εκπλήρωση αλλά για αποζημίωση.
Άσκηση δημόσιας λειτουργίας. Δραστηριότητα τράπεζας
δημοσίου ενδιαφέροντος καθώς συμπλέκεται έντονα με
εθνική οικονομία και επηρέαζει ευρύτερο κύκλο
συναλλασσομένων.

4. Σχέση εμπιστοσύνης
Αυξημένη δυνατότητα τράπεζας να επεμβαίνει στην
περιουσιακή κατάσταση πελάτη γεννά υποχρέωση
τράπεζας τήρησης εξαιρετικής επιμέλειας ώς πρός την
εξυπηρέτηση του συμφέροντος του πελάτη της.
• Προσυμβατικό στάδιο. Ευθύνη απο διαπραγματέυσεις
(ΑΚ 197-198).
• Στάδιο συμβατικής δέσμευσης. Παράλληλα με την
υποχρέωση για κύρια παροχή γεννώνται και περεπόμενες
υποχρεώσεις οι οποίες εποτελούν εξειδίκευση του κανόνα
της καλής πίστης και των συναλλακτικών ηθών (ΑΚ 288).
• Λήξη τραπεζικής σχέσης. Έλεγχος ΑΚ 281.

5. Υποχρέωση προστασίας
Πρωτογενείς υποχρεώσεις από τη σχέση εμπιστοσύνης:
 Τήρηση του τραπεζικού απορρήτου.
Υποχρέωση παροχής πληροφοριών.
Υποχρέωση παροχής συμβουλών.
Υποχρεώσεις που προκύπτουν από γενικότερες αρχές του
δικαίου:
Υποχρέωση πίστης.
Υποχρέωση τήρησης σύγχρονης οργανωτικής δομής.
Υποχρέωση επιμελούς ελέγχου στοιχείων νομιμοπόιησης.
Υποχρέωση ίσης μεταχείρισης πελατών. (άμφ.)

6. Υποχρέωση επιμελούς ελέγχου
στοιχείων νομιμοποίησης
Υποχρέωση με αυτοτελές περιεχόμενο ο επιμελής έλεγχος της
ταυτότητας ή της εξουσιοδότησης του προσώπου, που ζητεί την
ανάληψη χρημάτων από λογαριασμό καταθέσεων.
Λόγοι:
Μαζικότητα τραπεζικών εργασιών και σχετικοί κίνδυνοι από
συναλλακτική επαφή τράπεζας όχι με το επωφελούμενο
πρόσωπο αλλά με πρόσωπο που ενεργεί για λογαριασμό του.
Τεχνολογική εξέλιξη και πληροφοριακή σύνδεση
καταστημάτων (τηλεπληροφοριακή σύνδεση μέσω κεντρικού
υπολογιστή) με δυνατότητα ανάληψης ποσού από
κατάστημα διάφορο εκείνου που συνήφθη η σύμβαση
κατάθεσης και τηρείται ο λογαριασμός.

7. ΑΠ 1765/2008
σκεπτικό
• Καταβολή εκ μέρους τράπεζας σε τρίτο ο οποίος εμφανίστηκε ώς
δικαιούχος ύστερα από κλοπή αστυνομικής ταυτότητας και
βιβλιαρίου καταθέσεων για δεύτερη φορά. Πλαστογράφηση
υπογραφής δικαιούχου στο ένταλμα πληρωμής.
• Δεν προέβησαν στην, επιβαλλόμενη από τις περιστάσεις και τα
μέσα που διέθεταν στη συγκεκριμένη περίπτωση, διαπίστωση της
ταυτοπροσωπίας μεταξύ εκείνου που έκανε την ανάληψη και του
δικαιούχου του λογαριασμού από αδιαφορία για τη φύλαξη των
συμφερόντων του τελευταίου.
• Απαιτείται δόλος ή βαριά αμέλεια των προστηθέντων υπαλλήλων
της τράπεζας σύμφωνα με άρ. 3 Ν.Δ. της 17.7/13.8.1923.
• Συνιστά βαρειά αμέλεια η έλλειψη ελέγχου, ιδίως στην περίπτωση
που η ανάληψη γίνεται από κατάστημα διάφορο από αυτό που
τηρείται ο λογαριασμός. Ανάγκη επίδειξης αυξημένης προσοχής και
επιφυλακτικότητας λόγω ίδιου περιστατικού στο παρελθόν και
εκκρεμούς αγωγής κατά της τράπεζας.
• Συντρέχον πταίσμα καταθέτη κατ’ άρθρο 300 ΑΚ.

8. Κανόνες δικαίου
• 461 και 417 ΑΚ: η ενοχή αποσβένεται με καταβολή στο
δανειστή ή στον τρίτο στον οποίο ο δανειστής, το δικαστήριο
ή ο νόμος επέτρεψε να δεχθεί την καταβολή. Η καταβολή σε
τρίτο, ο οποίος δε δικαιούται να εισπράξει , δεν απαλάσσει
τον οφειλέτη, ακόμη και αν έγινε από σύγγνωστη πλάνη.
• 281 και 288 ΑΚ: Εξαίρεση αν χώρησε καταβολή με καλή πίστη
με βάση το «φαινόμενο δικαίου».
• 426 και 899 ΑΚ: Εξαίρεση αν χώρησε καταβολή στον κομιστή
εγγράφου παθητικής νομιμοποιήσεως, το οποίο επιτρέπει
στον οφειλέτη την καταβολή χωρίς να ερευνήσει την
ουσιαστική νομιμοποίηση του κομιστή.
• άρ. 3 Ν.Δ. της 17.7/13.8.1923: ευθύνη δανειστή για δόλο και
βαρειά αμέλεια.

9. Βιβλιάριο κατάθεσης
Νομική φύση
• Απόσπασμα των εμπορικών βιβλίων της τράπεζας με
αποδεικτική λειτουργία ώς προς την ύπαρξη και την κίνηση
της κατάθεσης υπέρ του καταθέτη με δυνατότητα
ανταπόδειξης από τράπεζα (ΚΠολΔ άρ. 444 § 1 γ’, 448 § 2).
• Δεν είναι αξιόγραφο αφού το δικαίωμα που περιγράφεται σε
αυτό δεν ενσωματώνεται στο βιβλιάριο κατά τρόπο ώστε να
είναι απαραίτητη η κατοχή του βιβλιαρίου για την άσκηση και
μεταβίβαση του δικαιώματος.
• Δεν αποτελεί συστατικό έγγραφο, διότι η ύπαρξη του δεν
επιβάλλεται από το νόμο για την κατάρτιση της σύμβασης
κατάθεσης.
• Δεν πρόκειται ούτε για νομιμοποιητικό έγγραφο γιατί η
τράπεζα παρά την εμφάνιση του υποχρεούται να ελέγξει τη
νομιμοποίηση του κομιστή του βιβλιαρίου.

10. άρ. 3 Ν.Δ. της 17.7/13.8.1923
«Η εκδότρια ονομαστικής ομολογίας ή άλλης αποδείξεως καταθέσεως χρημάτων
Εταιρεία, η πληρώσασα αυτήν εξωφλημένην δια της επ’ αυτής υπογραφής του
δικαιούχου, απαλάσσεται και εάν η υπογραφή ήτο πλαστή, ήν εάν η εκδότρια κατά
την πληρωμήν ετέλει εν δόλω ή εν μεγάλη αμέλεια».
o Σύμφωνα με νομολογία η τράπεζα που κατέβαλε σε μή δικαιούχο
βασιζόμενη στην εμφάνιση από αυτόν του βιβλιαρίου κατάθεσης
και σε πλαστογραφημένη υπογραφή ευθύνεται βάσει άρθρου 3.
Βαρειά αμέλεια λόγω μη επιμελούς ελέγχου στοιχείων
ταυτοπροσωπίας.
o Αντίκειται στο σύστημα της ενδοσυμβατικής ευθύνης του ΑΚ επειδή
σε αντίθεση με το ΑΚ 417 αποκλείει ευθύνη για ελαφρά αμέλεια
σε περίπτωση καταβολής σε τρίτο μη δικαιούχο.
o Το βιβλιάριο κατάθεσης δεν εμπίπτει στις εξαιρέσεις του κανόνα
της ενδοσυμβατικής ευθύνης διότι δε συνιστά περίπτωση
«φαινομένου δικαίου» ώστε η καταβολή σε τρίτο που γίνεται με
καλή πίστη σε μη δικαιούχο να συνιστά αποσβεστικό λόγο της
ενοχής κατ’ άρθρο 200, 281, 330 ΑΚ.

11. άρ. 3 Ν.Δ. της 17.7/13.8.1923
Βιβλιάριο κατάθεσης
o Δεν πληρούνται οι προϋποθέσεις εφαρμογής του άρθρου επί
βιβλιαρίου καταθέσεων το οποίο δε φέρει στο σώμα του
εξοφλητική απόδειξη για ολόκληρο ή για μέρος της
κατάθεσης.
o «δια της επ’ αυτής υπογραφής του δικαιούχου»: συνήθως το
βιβλιάριο δεν κομίζεται ενυπόγραφο πρός εξόφληση ούτε
πιστοποιεί πάντοτε ύπαρξη κατάθεσης συγκεκριμένου ποσού.
o Το άρθρο εφαρμόζεται στην περίπτωση που τρίτος
εμφανίζεται πρός είσπραξη κατάθεσης στο δικό του όνομα,
με βάση έγγραφο που φέρει την υπογραφή του πραγματικού
δικαιούχου με συμφωνημένη σημασία (εκχωρητική-
εκταξιακή- εξουσιοδοτική). Δεν εφαρμόζεται στην περίπτωση
που κάποιος εμφανίζεται ώς πραγματικός δικαιούχος για να
εξαπατήσει την τράπεζα.

12. Συντρέχον πταίσμα
Επιμερισμόςευθύνηςστα συμβαλλόμεναμέρη
• Η αρχή της καλής πίστης επιβάλλει και στον πελάτη
παρεπόμενες υποχρεώσεις συμβατικής φύσεως. Μια από
αυτές είναι η επιμελής φύλαξη του βιβλιαρίου και της
ταυτότητας του και η ενημέρωση της τράπεζας επί απώλειας
χωρίς υπαίτια καθυστέρηση.
• ΑΚ 300: δυνατότητα δικαστηρίου είτε να μην επιδικάσει
αποζημίωση είτε να μειώσει το ποσό αυτής αν ο ζημιωθείς
συνετέλεσε με δική του συμπεριφορά στην πρόκληση ή την
έκταση της ζημίας. Θεωρία «σφαιρών επιρροής».
• αντίθετη μη κρατούσα άποψη: Το άρθρο 300 δε μπορεί να
τύχει εφαρμογής γιατί προϋποθέτει την άσκηση από μέρους
του πελάτη της αξίωσης αποζημίωσης και όχι της αξίωσης
εκπλήρωσης παροχής. Η άμυνα της τράπεζας απέναντι στην
αγωγή του πελάτη δε μπορεί βάσιμα να στηριχθεί στην
ένσταση συντρέχοντος πταίσματος.

13. Ρήτρα απαλλαγής απο ευθύνη
• Συνήθως η τράπεζα περιλαμβάνει στους ΓΟΣ ρήτρες:
i. περί απαλλαγής από ευθύνη για ελαφρά αμέλεια. Η
ρήτρα αυτή ελεγχόμενη με βάση τις διατάξεις για την
προστασία του καταναλωτή πρέπει να κριθεί καταχρηστική
και συνεπώς ανίσχυρη.
ii. περί αποκλεισμόυ ευθύνης επί παραβιάσεως της
υποχρέωσης εκ μέρους του πελάτη πρός έγκαιρη
ειδοποίηση σε περίπτωση κλοπής ή απώλειας του
βιβλιαρίου. Η ρήτρα αυτή πρέπει να κριθεί άκυρη γιατί οι
απορρέουσες από το άρθρο 288 υποχρεώσεις της
Τράπεζας και του πελάτη είναι αυτοτελείς και συνεπώς
οποιαδήποτε συμβατική παρέκκλιση από το άρθρο δεν
είναι νομικά αποδεκτή διότι περιέχει διάταξη
αναγκαστικού δικαίου.

14. Ποινική αξιολόγηση πράξης
Η πράξη του δράστη συνιστά υπεξαίρεση. Παράνομη
ιδιοποίηση ξένου κινητού πράγματος.
ΑΠ 1402/2012: Αν τρίτος μετήλθε αξιόποινη πράξη και
συνεπεία αυτής πέτυχε την απόδοση σ` αυτόν του ποσού της
κατάθεσης, η αδικοπραξία τελείται σε βάρος της τράπεζας, η
οποία είναι κυρία των χρημάτων και της οποίας η περιουσία
βλάπτεται από την παράνομη και υπαίτια συμπεριφορά του
τρίτου.
Η ενοχική αξίωση κατά της τράπεζας από τη σύμβαση
ανώμαλης παρακαταθήκης παραμένει άθικτη.

15. Βιβλιογραφία
• Ψυχομάνης Σ., Τραπεζικό Δίκαιο, Δίκαιο Τραπεζικών Συμβάσεων,
Αθήνα- Θεσσαλονίκη, 2008, Εκδόσεις Σάκκουλα
• Νικόλαος Κ. Ρόκας, Στοιχεία Τραπεζικού Δικαίου, Αθήνα –
Κομοτηνή, 2010, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα
• Γεωργιάδη/ Σταθόπουλου ΑΚ, τ ΙΙ και ΙV , 1982
• Απόστολος Καραγκουνίδης, Αρμενόπουλος 1996, σελ. 442 επ.
• Μ. Σταθόπουλος, ΝοΒ 1998, 220 επ.
• Γεωργία Λ. Θεοχαροπούλου, ΕπισκΕΔ, 2002, σελ. 1044 επ.
• Κωνσταντίνος Παμπούκης, ΕπισκΕΔ, 2007 , σελ. 771 επ.
• Μαρία Ι. Σωτηρίου- Τσουρή, ΕπισκΕΔ, 2000, σελ. 992 επ.
• Κωνσταντίνου Γ. Παμπούκη, Ειδικά ζητήματα από την έκδοση
ακάλυπτης επιταγής, Θεσσαλονίκη, 1998, Εκδόσεις Σάκκουλα