mohlobo o mong le o mong o na le tumelo ea oona, Basotho ba lumela hore lingaka tsa Sesotho li sebetsa karolo e Kholo maphelong a bona joaloka ho phekola maloetse, ho bolotsa , ho tiisa thepa kapa batho
3. Selelekela
Mohlobo o mong le o mong o na le tumelo ea
oona. Basotho ke batho ba lumelang hore ngaka ea
Sesotho e bohlokoa maphelong a bona. Ke tlo bua
ka e meng ea melemo ea ngaka ea Sesotho ho
Basotho.
4. Melemo ea lingaka tsa Sesotho
1. Ho nooa tse tla etsahala
2. Ho fana ka likeletso
3. Ho bolotsa
4. Ho thiba sefako kapa lipula tse mpe
5. Ho batlisa Basotho thepa e lahlehileng
6. Ho tiisa
7. Ho tharisa matlo
8. Ho phekola
9. Patala e bobebe
10. Ho fana ka mosebetsi
5. Ho nooa tse tla etsahala
Ngaka e bua litaba tse tla etsahala ’me li phethahale. Ho ea
ka Ntšekhe (2008), ntate-moholo oa morena Moshoeshoe e
leng Peete o ile a isa Moshoeshoe ho Mohlomi. Mohlomi e
ne e le ngaka ea Sesotho. Mohlomi o ile a nooa hore
Moshoeshoe e tlo ba morena e moholo ’me sena se ile sa
etsahala, Moshoeshoe ebile morena e moholo, mothehi oa
sechaba sa Basotho.
setšoantšo ka youtube.com
Setšoantšo ka Wikipedia.com
6. Ho fana ka likeletso
Ngaka e ka fa motho likeletso haeba a batla setlhare se
kotsi kapa se sieo ho eona. Ho ea ka Ntšekhe (2008),
Moshoeshoe o ile a kopana le Mohlomi. O ne a ile ho
ea kopa setlhare se tla mo etsa hore e be morena e
moholo, Mohlomi o ile a mo joetsa hore ha hona
setlhare se joalo. O ile a mo fa likeletso tse tla mo etsa
hore e be morena e moholo, Moshoeshoe o li
sebelisitse ’me ho fetse ea e-ba morena e moholo.
7. Tse ling tsa liketso ke tsena
Ho ea ka Ntšekhe (2008) :
Se bolae motho ofe kapa ofe ea belaelloang ka
boloi.
Balimo ba hau u ba hopole ka nako tsohle.
Tseba batho bohle ba tlas’a puso ea hau.
Arolela batho bohle maruo a hau haholo ba
hlokang.
Rata batho bohle ba tlas’a puso ea hau.
8. Ho bolotsa
Lebollo ke sekolo se bohlokoa haholo ho Basotho, lingaka tsa
setso li bapala karolo e kholo haholo ea ho bolotsa. Lingaka li
phatsa bashemane hore ba se khathatsoe ke thokolosi kapa
baloi. Ho ea ka Futhuoa (1998-2015), ke ngaka ea moetlo feela
e ka thehang mophato ’me ea bolotsa bana.
Setšoantšo ka alamy stock photo Setšoantšo ka alamy stock photo
9. Ho thiba sefako kapa lipula tse mpe
Basotho ke batho ba phelang ka ho itemela masimong kapa hae kapa
ho itemela litholoana. Ha sefako se tla kapa pula e mpe e tla e tlo
senya lijalo tsa bona, lingaka li teng ho tla hlapholla sefako seo kapa
ho se thibela hore se se fetele sebakeng seo ba lemmeng ho sona.
Setšoantšo ka extension.umn.edu
Setšoantšo ka idiana public media
10. Ho batlisa Basotho thepa e lahlehileng
Ha ho kaba le ntho e lahlehang ea motho joaloka liphoofolo, motho
ea joalo o ea ngakeng ea Sesotho ho ea batlisoa liphofoolo tseo,
ngaka e tla mo joetsa hore na a batlele sebakeng sefe. “Ngaka e ka
tharisa thepa ea motho khahlong le bosholu”. Ho tsoa ho Makoa
(2018).
setšoantšo ka alamy stock photo
11. Ho tiisa
Basotho ke batho ba ratang liphoofolo haholo,
haeba liphofoolo tsa motho li sa tsoale hantle kapa
li shoa ha li qeta ho tsoaloa motho ea joalo o ea
ngakeng ho ea tiisa lesaka la hae. Ngaka e tla ea ho
ea tharisa lesaka leo kapa e fe motho eo moriana oo
a tlang ho o noesa liphoofolo tsa hae hore li tsoale
kapa li hlahe li matlafetse li sa shoe.
12. Ho tharisa matlo
Ha baloi ba bapalla matlong , ngaka e ea matlong ao, e fihle e
tharise ka meriana ea eona e be baloi kapa thokolosi ha li sa
bapalla matlong ao. Ho ea ka Makoa (2018), ngaka e ka
tharisa malapa sebakeng sa meleko eohle.
setšoantšo ka alamy stock photo
13. Ho phekola
Ngaka e phekola maloetse a mangata ho batho bohle, ho tloha ho
lesea ho isa ho nkhono kapa ho ntate-moholo. Ho ea ka
Dlangamandla (2019), ngaka e fana ka moriana o ntshang tšilana
ho ngoana kapa moriana oa ngoana ea sa jeng hantle.
Ha motho a batla ho tlohela ho sebelisa lithethefatsi kapa tai
ngaka ea setso e teng ho mo thusa
14. Ho sebetsa batho kapa thepa
Ho ea Dlangamandla (2019)
Moroetsana ea sa fumaneng lenyalo ngaka e mo thusa hore a le
fumane.
Ha ngoana a lula a pheta sehlopha hangata empa e le ngoana ea
sebetsang ka thata ngaka ea Sesotho e teng ho thusa ngoana ea
joalo.
Ha motho a eiseha, nyatseha, kapa batho ba mo tsoafa ngaka e mo
hlapisa ka moriana oa eona e be motho ea joalo o boela a thola
seriti sa hae hape kapa batho ba mo rata hape.
15. Ha motho a sa bone na o ntse a etsang ka chelete
ea hae. A khola khoeli e ’ngoe le e ’ngoe feela a
sa bone na o rekile eng ka chelete ea hae ngaka
ea mo thusa.
Ha motho a batla ho tlohela ho sebelisa
lithethefatsi kapa tai ngaka ea setso e teng ho mo
thusa.
16. Patala e bobebe
Ho patala ngaka ea Sesotho ho bobebe kaha motho
a ka patala ka chelete kapa liphoofolo, hape motho
a ka patala chelete eo a nang le eona ho fihlela a
qetile ho patala. Ntle le moo, motho a ka sebeletsa
ngaka eo e mo thusitseng haeba ha ana seo a ka
patalang ka sona ho fihlela a qetile sekoloto.
17. Lingaka tsa setso lifana ka mosebetsi
Ho ea ka Makoa (2018), lingaka li fa Basotho ba
bangata mesebetsi joaloka oa ho cheka litlhare
kapa ho rekisa lihlahisoa tse ling tsa bona.
Mohlala, ho rekisa moriana oa makhona-tsohle.
18. Mehloli ea lipatlisiso
Alamy stock photo, (2019),Sotho People Culture Traditional Attire
Food Language. [image].Available at:
http://www.visualizepicture.com/c/sotho-
people_Nk6o5imw0va9CrDF4Q8GdJEqoqswQmJ4lt0VYKgkHY/
[Accessed on 06/Sep/2019].
Bouthier, (2019) NoonEdition.[image].Available at:
https://indianapuplicmedia.org/noonedition/heavy-rainfall-
agriculture-in-the-Midwest.php [Accessed on 08/Sep/2019]
Makoa,(2019).The herbalist. Available at:
https://www.youtube.com/watch?v=wSUpy56UVN4 [Accessed
on 19/Sep/2019]
Ntšekhe, (2008) Moshoeshoe first meeting with chief
Mohlomi.[online].Available at: www.mathevk.org/part-2-
moshoeshoe-i-immediate-period-after-initiation/ [Accessed
19. Ntšetšo-pele
PHY.ORG,(2019),Heavy rains lash Sydney prompting
chaos.[image].Available at: https://phy.org/news/2018-11-heavy-
lash-sydney-prompting-chaos.html [Accessed on 06/Sep/2019].
UKESSAYS.(2018).description of Moshoeshoe leadership style
History Essay.[online].Available at:
https://www.ukessays.com/essys/history/description-of-moshoeshoe-
leadesship-style-history-essay.php?vref=1 [Accessed on
08Sep/2019]
Youtube.com.(2018) chief mohlomi.[image].available at:
https://www.youyube.com/watch/v=Qf73wWi-caU [Accessed on
08/Sep/2019].
