1. សាកលវិទាល័យភមិនទកសិកមម
ROYAL UNIVERSITY OF AGRICULTURE
មហាវទ្យិាល័យ សេដ្ឋកិច្កចេិកមម និងអភិវឌ្ឍន៍ជនបទ្យ
FACULTY OF AGRICULTURAL ECONOMICS AND RURAL DEVELOPMENT
ប៉ ង គីមហេង
PANG KIMHENG
ការសិកាពីឥទឋិពលននរមណីយដ្ឋឋ នទឹកធ្លល ក់អូរតាហ ៉ ភនំ
ហ ៀវ ហៅហលើករមិតជីវភាពរបជាជន ហៅសង្កា ត់អូរតាហ ៉
រកុងនប៉លិន ហ តតនប៉លិន
THE STUDY ON EFFECTIVENESS OF OU TAVAO BLUE
MOUNTAIN WATERFALL RESORT ON LIVELIHOOD OF
LOCAL PEOPLE IN SANGKAT OU TAVAO, PAILIN CITY,
PAILIN PROVINCE
ថ្ននកប់រញ្ញិដ ជំនានទ់ី១១ សារណាបញ្ចបកា់រសិកា
(២០១០-២០១៤) ភនំពពញ,ខែ សីហាឆ្នំ២០១៤
2. សាកលវិទាល័យភូមិនទកសិកមម
ROYAL UNIVERSITY OF AGRICULTUER
សារណា
THESIS
ការសិកាពីឥទឋិពលននរមណីយដ្ឋឋ នទឹកធ្លល ក់អូរតាហ ៉ ភនំ
ហ ៀវ ហៅហលើករមិតជីវភាពរបជាជន ហៅសង្កា ត់អូរតាហ ៉
រកុងនប៉លិន ហ តតនប៉លិន
THE STUDY ON EFFECTIVENESS OF OU TAVAO BLUE
MOUNTAIN WATERFALL RESORT ON LIVELIHOOD OF
LOCAL PEOPLE IN SANGKAT OU TAVAO, PAILIN CITY,
PAILIN PROVINCE
ប៉ ង គីមហេង
PANG KIMHENG
3. រពះរាជាណាចរកកមពុជា
រកសងួកសកិមម រកាុារបមាញ ់និងហនសាទ ជាតិ សាសនា រពះមហាកសតស
សាកលវិទាល័យភូមិនទកសិកមម
មបវិទាល័យហសដឋកិចមកសិកមម និងអភិវ័ឍនទ្យជនបទ
ប៉ ង គីមហេង
PANG KIMHENG
ការសិកាពីឥទឋិពលននរមណីយដ្ឋឋ នទឹកធ្លល ក់អូរតាហ ៉ ភនំហ ៀវ ហៅហលើ
ករមិតជីវភាពរបជាជន ហៅសង្កា ត់អូរតាហ ៉ រកុងនប៉លិន ហ តតនប៉លិន
THE STUDY ON EFFECTIVENESS OF OU TAVAO BLUE MOUNTAIN
WATERFALL RESORT ON LIVELIHOOD OF LOCAL PEOPLE IN
SANGKAT OU TAVAO, PAILIN CITY, PAILIN PROVINCE
សមាសភាពហមរបហោគ
របធានពមរបពោគ ៖ សាស្ត្សាតចារយបណឌិត ហង្ក៉ ននបុ៊ន
អ្នកដឹកនាំ ៖ សាស្ត្សាតចារយបណឌិត ហង្ក៉ ប៊ុននន
អ្នកជំនួយការ ៖ ហោក អុឹង រតនា
៖ ហោក ពិន ធីរា៉
ថ្ននកប់រញ្ញិដ ជំនានទ់ី១១ សារណាបញ្ចបកា់រសិកា
(២០១០-២០១៤) ភនំពពញ,ខែ សីហាឆ្នំ២០១៤
4. រពះរាជាណាចរកកមពុ
ជា
សាកលវិទាលយ័ភមូិនទកសកិមម ជាត ិសាសនារពះមហាកសរត
មហាវទិាល័យពសដកឋចិកចសិកម មនងិអ្ភវិឌឍនជ៍នបទ
សារណា
THESIS
ការសិកាពីឥទឋិពលននរមណីយដ្ឋឋ នទឹកធ្លល ក់អូរតាហ ៉ ភនំហ ៀវ ហៅហលើ
ករមិតជីវភាពរបជាជន ហៅសង្កា ត់អូរតាហ ៉ រកុងនប៉លិន ហ តតនប៉លិន
THE STUDY ON EFFECTIVENESS OF OU TAVAO BLUE MOUNTAIN
WATERFALL RESORT ON LIVELIHOOD OF LOCAL PEOPLE IN
SANGKAT OU TAVAO, PAILIN CITY, PAILIN PROVINCE
គណៈកមមការសារណា
អ្នកដឹកនាំ ៖ សាស្ត្សាតចារយបណឌិត ហង្ក៉ ប៊ុននន ...............................................
អ្នកជំនួយការ ៖ ហោក អុឹង រតនា ...............................................
៖ ហោក ពិន ធីរា៉ ...............................................
រពឹទធបុរស ៖ សាស្ត្សាតចារយរង បូរា៉ កាធី ...............................................
សាកលវិទាល័យភូមិនទកសិកមម
សាកលវិទាធិកា
5. ការធ្លនាអះអាងហលើសារណា
ែុញំបាទ បា៉ង គមីពេង សូមធានាអ្ះអាងថ្នរាល់ទិននយ័ែលឹមសារនិងលទធផលរសាវរជាវទងំអ្ស់ពៅកុនងសារណា
ពនះពិតជាសាររណាខដលមានលកខណះរសាវរជាវផ្ទទល់ោ៉ងពិតរបាកដខមនខដលពុំបានថតចំលងពីសានដដរបស់អ្នកដ៏ដទ
ពេើយក៏មិនរតូវបានពបាះពុមពផសពវផាយ ឬបង្ហាញព ើយ។
ភនពំពញ ដថៃទី ខែ ឆ្ន ំ២០១៤
េតថពលខា
ប៉ ង គីមហេង
6. ហសចកីថ្តថងលអណំរគណុ
ទូលបងគំ ប៉ ង គីមហេង
សមូរកាបនវយបង គំ
រពះករណាុរពះបទសហមតច រពះបរមនាថ នហរាតតម សេីមនុី
រពះមបកសរតននរពះរាជាណាចរកកមពុ
ជា
សូមខថលងរពះអ្ំណររពះករុណាទិការគុណសពមតចជាអ្ងគមាចស់ជីវិតតមកល់ពលើតបូង
ខដលរពះអ្ងគបានបំពពញរពះរាជ
ពបសកមមបរងួបបរងួមជាតិរបទនសនតិភាពដល់របពទសជាតិកូនពៅជាពិពសសរបទនឱកាសដល់កូនពៅនិងទូលបងគំបាន
សិការេូតបានសំពរចនិងទទួលបានពជាគជយ័។ទូលបងគំសូមថ្នវយរពះពរសូមរពះអ្ងគរទងច់ំពរនើជនាមយុយឺនយូរជាងរយ
រពះវសា។
សមូថ្ថងលអណំរគណុោ៉ងរជាលហរៅបំផតុជនូចហំ ះ
- រាជរដ្ឋឋភបាិលដនរពះរាជាណាចរកកមុពជា
- រកសួងកសិកមម រុកខរបមាញ់ និងពនសាទ
- រកសួងពទសចរណ៍
- សាកលវទិាល័យភូមនិទកសិកមម
- មហាវទិាល័យពសដឋកិចចកសិកមម និងអ្ភវិឌឍនជ៍នបទ
- មជឈមណឌលឯកសារដនសាកលវទិាល័យភូមនិទកសិកមម
- មនទីកសិកមម ពែតតដប៉លិន
ខដលបានអ្នុញ្ញដតនិងផតល់លទធភាពដល់ែុញំបាទបានពរៀនសូរតនិងពរកបជញ្ជកន់ូវចំពណះដឹងខផនកវទិយសាស្រសតទងំ
ឡាយរពមទងំបងកលកខណះង្ហយរសួលកុនងកាសិការសាវរជាវ និងផតល់ឯកសាររសាវរជាវវទិាសាស្រសត កុនងរយះពពលពធវើកមម
សិកា រេូតទទួលបានពជាគជ័យជាសាថពរ។
សមូថ្ថងលអណាំរគុណោ៉ងរជាលហរៅបផំុតជនូចំហ ះ
- ឯកឧតតមបណឌិត អ្ុក៊ រា៉បុន៊ រដឋមស្រនតីរកសួងកសិកមម រកាុខរបមាញ់ និងពនសាទ
- សាស្រសាតចារយបណឌិត សុក គនធី សាកលវទិាធិការរងដនសាកលវទិាល័យភូមនិទកសិកមម
- សាស្រសាតចារយបណឌិត ខមន៉ សារមុ សាកលវទិាធិការរងដនសាកលវទិាល័យភូមនិទកសិកមម
- សាស្រសាតចារយបណឌិត ពសង មុ ំ សាកលវទិាធិការរងដនសាកលវទិាល័យភូមនិទកសិកមម
- សាស្រសាតចារយរងបណឌិត ឆ្យ គង្ហគ រពឹទធបុរសរងដនម.វពិសដឋកិចចកសិកមម និងអ្ភឌិឍនជ៍នបទ
- សាស្រសាតចារយរង បូរា៉ កាធី រពឹទធបុរសដនម.វពិសដឋកិចចកសិកមមនិងអ្ភវិឌឍនជ៍នបទ
- ពោក ពអ្ង ពលង រពឹទធបុរសរងដនម.វពិសដឋកិចចកសិកមមនិងអ្ភឌិឍនជ៍នបទ
- ពោក អ្ុ៊ុំ ៊ពវង រពឹទធបុរសរងដនម.វពិសដឋកិចចកសិកមម និងអ្ភឌិឍនជ៍នបទ
7. - ពោកនិងពោករសីសាស្រសាតចារយដនមហាវទិាល័យពសដឋកិចចកសិកមមនិងអ្ភវិឌឍនជ៍នបទខដលបានបងកលកខ
ណៈង្ហយរសួលដល់ការសិកាជួយ បង្ហាតប់ពរងៀនពនយល់ខណនាអ្ំស់ពីសមតថភាពនិងជួយ ដ្ឋស់ពតឿនអ្បរ់រំគបខ់បបោ៉ង
កុនងការសិកាកនលងមក។
សមូថ្ថងលអណរគណុោ៉ងរជាលហរៅបំផតុជនូចហំ ះ
- សាស្រសាតចារយបណិឌត ពង្ហ៉ បុន៊ថ្នន អ្នកដឹងនា ំ
- ពោក អ្ុឹង រតនា អ្នកជំនួយការ
- ពោក ពិន ធីរា៉ អ្នកជំនួយការ
ខដលបានជួយ ពនិិតយពនយល់ខណនាចំងុអលបង្ហាញផូលវកុងនការពធវើសារណាបទពនះរបរពឹតតពៅដល់ទីបញ្ចប់
របកបពដ្ឋយពជាគជ័យ និង ពោរពពញពដ្ឋយអ្តថន័យ និង ែលឹមសារ។
សមូថ្ថងលហរៅអណំរគណុោ៉ងរជាលបំផតុជនូចំហ ះ
- ពោកឪពុក បា៉ង គីមពអ្ង
- អ្នកមាតយ តំង សុែគាង
- បងរសី បា៉ង គីមពេៀក
- ពោក លី សុវណណ
- ពោក មុី សិោ
- ពោក េ៊ុយ កុកឆ្យ
- ពោក បរួ៊ សាវនិ
- ពោក ហាង សុីណា
- រពមទងំ បងបូអន ញាតមិតិតទងំអ្ស់
ខដលបានជួយ បីបាចខ់ថរការផគតផ់គងទ់ំនុកបំរងុអ្ស់ពីកំោំងកាយចិតតនិងសំភារះរគបខ់បបោ៉ង។ផតល់ការអ្បរ់ ំ
ទូនាមនពរបៀនរបពៅពដ្ឋយផតល់នូវដំបូនាមនលអៗរបកបពដ្ឋយរពេមវហាិធមរ៌គបខ់បបោ៉ងពដើមបជីំរញុឲដំពណើរការសិការបស់
កូនរបរពឹតតពៅបានលអរបពសើរពេើយទីបំផុតកូនក៍បានបញ្ចប់ការសិការបកបពដ្ឋយពជាគជ័យជាសាថពរ។
i
8. សហងាបសារណាបទ
វសិ័យពទសចរណ៍ បានពដើរតួនាទីសំខានក់ុនងការបពងកើនរបាកច់ំណូលរបស់របជាជនពៅមូលដ្ឋឋន។ សពវដថៃពនះវសិ័
យពនះ កំពុងខតរកីចពរមនើពៅតមរមណីដ្ឋឋនពអ្កូ-ពទសចរណ៍ កុនងតំបនកា់រោរធមមជាតិពៅកុនងរបពទសកមុពជា។ រពមទងំ
ជាយនតការមួយជួយ បពងកើនសុែុមាលភាពដល់របជាជនមូលដ្ឋឋន និងជាការចាប់អារមមណ៍ោ៉ងខាលំងពីសំណាក់ពភញៀវ
ពទសចរណ៍ជាតិ និង អ្នតរជាតិពៅតមតំបន់រមណីដ្ឋឋនពទសចរណ៍ទំងពនាះ។ ពដ្ឋយសាររមណីដ្ឋឋនពទសចរណ៍មានការ
ចាបអា់រមមណ៍ខាលងំពីសំណាកព់ភញៀវជាតិ និងអ្នតរជាតិ ពេើយវសិ័យពនះពទៀតពសាតកបា៏នចូលរមួចំខណកកុនងការពលើកកមពស់
ករមតិជីវភាពរបស់របជាជនមូលដ្ឋឋន ពទើបមានការសិកាពី “ឥទឋិពលដនរមណីយដ្ឋឋនទឹកធាលកអ្់ូរតព ភ៉នពំែៀវ ពៅពលើករមតិ
ជីវភាពរបជាជន” ករណីសិកាមយួពៅរមណីដ្ឋឋនពទសចរណ៍ទឹកធាលកភ់នពំែៀវ សង្ហកតអ្់ូរតព ៉រកុងដបល៉ិន ពែតតដបល៉ិន មក
សរពសរសារណាបទពនះ។
ការរបមូលទិនននយ័ពធវើព ើងតមរយៈការសមាាសនផ្ទ៍ទល់ជាមយួកសិករ ការសពងកតកុនងតំបនស់ិកា និងតមរបភព
ពតមា៌នជាឯកសារមយួចំនួនពទៀត។ ចំពោះទិនននយ័ខដលរបមូលបានរតូវពរៀបចំ និងវភាិគកុនងកមមវធិី SPSS និង
Microsaft Excel និងវភាិគតមរបូមនតពសដឋកិចចពលើរបពន័ឋចិញ្ចឹមជីវតិនីមយួៗ។
ឆលងតមការសិកាតមពគាលបំណងរបធានបទ បានបង្ហាញថ្ន រមណីដ្ឋឋនពទសចរណ៌ទឹកធាលក់ភនំពែៀវមានរគួសារ
ចូលរមួពីរភូមគិឺ ភូមកិូនែុលង និងភូមអ្ិូរតព ។៉ ចំខណកឯ រគួសារកសិករខដលទទួលផលផ្ទទល់និងរបពោលពីកុនងតំបន់
សិកាមានមុែរបរពរចើនពដើមបចីិញ្ចឹមជីវតិ ពេើយមុែរបរទងំពនាះរតូវបានខបងខចកជាបនួរបពន័ធ។
ជាលទធផលដនការវភាិគពសដឋកចិបានបង្ហាញថ្ន របពន័ធចិញ្ចឹមជីវតិខដលមានរបសិទឋិភាពពសដឋកិចចរបពសើរជាងពគដន
រគួសារខដលទទួលបានផលពដ្ឋយរបពោលពីរមណីដ្ឋឋនគឺរបព័នធចិញ្ចឹមជីវតិទី០២ មានតដមលរបសិទឋភាពពសដឋកិចចគឺ
៣,៦៣ ពរៀល មានចំណូ លដុល ១០.៨០០.០០០ ពរៀល ចំណាយសរុប ២.៩៧២.៥៩០ ពរៀល និងចំពណញសុទធ
៧.៨២៧.៤១០ ពរៀល ពេើយរបពន័ធចិញ្ចឹមជីវតិខដលមានរបសិទធភាពពសដឋកិចចតិចជាងពគដនរគួសារខដលទទួលបានផល
ពដ្ឋយរបពោលពីរមណីដ្ឋឋនគឺរបពន័ធចិញ្ចឹមជីវតិទី០១ ខដលមានតដមលរបសិទធភាពពសដឋកិចចសុទធគឺ ១,៣៦ ពរៀល មាន
ចំណូ លដុល ១៧.៦៣៣.០០០ ពរៀល ចំណាយសរុប ១២.៩១៩.៨៤៣ ពរៀល និងចំពណញសុទធ ៤.៧១៣.១៥៧ ពរៀល។ រី
ឯរគួសារខដលទទួលបានផលពដ្ឋយផ្ទទល់ពីរមណីដ្ឋឋនគឺរបពន័ធចិញ្ចឹមជីវតិទី០៣ មានតដមលរបសិទឋភាពពសដឋកិចចគឺ ២,០៩
ពរៀល មានចំណូ លដុល ១៧.៥៣៥.៧១៣ ពរៀល ចំណាយសរុប ៨.៣៧៨.៦០០ ពរៀល និងចំពណញសុទធ ៩.១៥៧.១១៣
ពរៀល ពេើយរបពន័ធចិញ្ចឹមជីវតិខដលមានរបសិទធភាពពសដឋកិចចតិចជាងពគដនរគួសារខដលទទួលបានផលពដ្ឋយផ្ទទល់ពីរមណី
ដ្ឋឋនគឺរបពន័ធចិញ្ចឹមជីវតិទី០១ ខដលមានតដមលរបសិទធភាពពសដឋកិចចសុទធគឺ ១,៦១ ពរៀល មានចំណូលដុល ១២.៤០០.០០០
ពរៀល ចំណាយសរបុ ៧.៧០០.០០០ ពរៀល និងចំពណញសុទធ ៤.៧០០.០០០ ពរៀល។ រឯីចំណូលពីវសិ័យពទសចរណ៌
ចំពោះរគួសារខដលទទួលបាផលផ្ទទល់ និងរគួសារខដលទទួលបានផលពដ្ឋយរបពោលពីរមណីដ្ឋឋនគឺមានលកខណៈទប។
សរបុពសចកតីមក របធានបទខដលសិកាពីឥទធិពលដនរមណីដ្ឋឋនពទសចរណ៍ទឹកធាលកភ់នពំែៀវពៅកុនងរបពន័ធចិញ្ចឹម
ជីវតិនីមយួៗរបស់រគួសារខដលទទួលបានផលផ្ទទល់ និង រគួសារខដលទទួលបានផលពដ្ឋយរបពោលពីរមណីដ្ឋឋនគឺពិត
ជាមនិសូវទទួលបានផល ជាវជិជមានពលើខផនកពសដឋកិចចកុនងជីវភាពរស់ពៅរបស់រគួសារកសិករពទ។ ខតពទះជាោ៉ងណា វាជា
តដមលដនការចូលរមួការោរ និងការអ្ភរិកសធនធានធមមជាតិពៅកុនងតំបនរ់មណីដ្ឋឋនពទសចរណ៍ធមមជាតិពនះ និងជាចំខណក
មយួដនការអ្ភវិឌឍពលើខផនកបីសំខានៗ់ខដរ គឺខផនកពសដឋកិចច បរសាិថន និងសងគមវបបធម ៌ពរោះតំបនព់នះមានសកមមភាព
គពរមាងរបស់អ្ងគការមិនខមនរដ្ឋឋភិបាល និងរដ្ឋឋភិបាលជាពរចើនខដលបានពលើទឹកចិតតដល់របជាជនមូលដ្ឋឋនពីកិចចការ
ការោរធនធមមជាតិទំងពនាះ។
ii
9. Abstract
Tourism sector plays an important role in terms of increasing local people’s income.
This sector is currently developing in the eco-tourism resorts of natural resources conservative
areas in Cambodia as well as, a mechanism to improve the welfare of local people and to
strongly attract local and international tourists along these tourism resorts; due to the attraction
of these resorts which attract local and international tourists, this sector also contributed in
increasing local people’s livelihood; thus, there is a study on “Potential of Outa Wao Phnom
Kiev Waterfall Resort on People’s livelihood” as a case study in Outa Wao Phnom Kiev
Waterfall Tourism Resort in Outa Wao commune, Pailin City, Pailin province in order to
conduct a thesis.
Data collection conducted through directly interviewed with local farmers, observed in
target areas and compiled other sources to be useful documents. The collected data was prepared
and analyzed in SPSS, Microsoft Excel and also analyzed through economic formula on each
livelihoods system.The study through the purposes illustrated that Phnom Kiev Waterfall
Tourism Resort is attended by two villages, Koun Khlong and Outa Wao village. The farmer’s
families who directly and indirectly benefit from the study area have several occupations for
everyday living; those occupations are divided into four systems.
As a result of economic analysis illustrated that livelihood system with most effective
economy of the families that directly benefit from the resort is the second livelihoods system in
which effective economy values (3.63 Riels), total incomes (10,800,000 Riels), total expends
(2,972,590 Riels), and total benefits (7,827,410 Riels); livelihoods system with less effective
economy of the families that indirectly benefit from the resort is the first livelihoods system in
which effective economic values (1.36 Riels), total incomes (17,633,000 Riels), total expends
(12,919,843 Riels) and total benefits (4 .713.157 Riels) and families who direct benefit from the
resort is in the third livelihoods system with effective economy values (2.09 Riels), total incomes
(17,535,713 Riels), total expends (8,378,600 Riels) and total benefits (9,157,113 Riels);
livelihoods system with less effective economy of the families which directly benefit from the
resort is the first livelihoods system in which effective economic values (1.61 Riels), total
incomes (12,400,000 Riels), total expends (7,700,000 Riels), and total benefits (4. 700,000
Riels). On the other hand, the incomes from tourism sector for the families who directly and
indirectly benefit from the resort are still lower.
In conclusion, the study subject on “Potential of Outa Wao Phnom Kiev Waterfall Resort
on People’s livelihood” about each livelihood systems of the families who directly and indirectly
benefit from the resort are rarely positively benefits on the economic in the farmer’s families
livelihoods. However, it is the value of contribution in natural resources protection and
conservation in the region of this natural tourism resort, and as part of the development on three
main components are economic, environment and social culture, because this area has been
implemented of several NGOs’ project and government that encouraged local people in natural
resources protection in the areas.
iii
10. បញ្ជីមាតិកា
ពសចកតីខថលងអ្ំណរគុណ .................................................................................................……….......…i
សពងខបសារណាបទ ........................................................................................................................ii
បញ្ជីមាតិកា ..................................................................................................................................iv
បញ្ជីវចិរិតរបូ .................................................................................................................................vii
បញ្ជីអ្កសរកាត់ ...............................................................................................................................ix
ជំពូក ១ ហសចកីហតផមតើ
១.១ លកខណះទូពៅ ....................................................................................................................១
១.២ មូលពេតុដនរសាវរជាវ ..........................................................................................................២
១.៣ ពគាលបំណងដនការរសាវរជាវ .................................................................................................២
១.៤ ទំេំដនការរសាវរជាវ .............................................................................................................៣
ជំពូក ២ សំហោគឯកសារ
២.១ សាថនភាពវសិ័យពទសចរណ៍ពៅរបពទសកមុពជា ..........................................................................៤
២.១.១ សិតថិពភញៀវពទសចរអ្នតរជាតិ ........................................................................................៤
២.១.២ តួនាទីដនវសិ័យពទសចរណ៍កុងនការអ្ភវិឌឍនជ៍នបទ និងការកាតប់នថយភាពរកីរក .................៤
២.២ អ្តថរបពោគជនដ៍នវសិ័យពទសចរណ៍ .......................................................................................៥
២.២.១ អ្តថរបពោជន៍ចំពោះពសដឋកិចច ...................................................................................៥
២.២.២ អ្តថរបពោជន៍ចំពោះសងគម .......................................................................................៥
២.២.៣ អ្តថរបពោជន៍ចំពោះវបបធម៌ ......................................................................................៦
២.២.៤ អ្តតរបពោជនច៍ំពោះបរសាិថន ...................................................................................៦
២.៣ ផលបះ៉ោល់ដនវសិ័យពទសចរណ៍មកពលើពសដឋកិច ច.....................................................................៦
២.៤ ទសសនៈដនការបពងកើតតំបន់រមណីដ្ឋឋន-ពទសចរណ៍ .....................................................................៧
២.៤.១ និយមន័យៈ ពអ្កូពទសចរណ៍(Eco-Tourism) ................................................................៧
២.៤.២ ចរតិលកណខៈដនពអ្កូ-ពទសចរណ៍ ...............................................................................៨
២.៥ ពគាលការណ៍ដនពអ្កូ-ពទសចរណ៍ ...........................................................................................៨
២.៦ ការចូលរួមរបស់សេគមន៍ពអ្កូ-ពទសចរណ៍មូលដ្ឋឋន ................................................................៩
២.៧ ការអ្ភិវឌឍន៍ធនធានមនុសស ..................................................................................................៩
២.៨ បញ្ញា របឈមរបស់ពអ្កូ-ពទសចរណ៍ ......................................................................................១០
២.៩ ទំនាកទ់ំនងការចិញ្ចឹមជីវតិ នងិធនធានធមមជាតិ .......................................................................១០
២.១០ ពទសចរណ៍ធមមជាតិ និងចរមះុកមមដនការចិញ្ចឹមជីវតិពៅទីជនបទ ...... .........................................១១
iv
11. ២.១១ ការចិញ្ចឹមជីវតិរបកបពដ្ឋយនិរនតភាព (Sustainable Livelihood Approach) ....................................១១
២.១២ ធនធានសំខានៗ់ខដលពរបរើបាស់កុនងផលិតកមម ........................................................................១១
ជំពូកទី៣ វធិីសាស្ត្សសតកិារសាវរជាវ
៣.១ ការពរជើសពរសើតំបនស់ិកា ....................................................................................................១៤
៣.២ វធិីសាស្រសពតរជើសពរសើសំណាក ...............................................................................................១៤
៣.៣ វធិីសាស្រសរតបមូលទិនននយ័ ....................................................................................................១៥
២.៣.១ ទិននន័យខដលមានរសាប់ ........................................................................................១៥
២.៣.២ ការសពងកត ...........................................................................................................១៥
២.៣.៣ ការពិភាកា និងការវាយតំដលទីជនបទពដ្ឋយមានការចូលរួម(PRA) ...............................១៦
២.៣.៤ ការពរបើរបាស់បញ្ជីសំណួរ និងការសមាាសន៍ ...............................................................១៧
២.៤ វធីីសាស្រសវតភាិគទិនននយ័ ......................................................................................................១៧
២.៤.១ ការវភាិគទិនននយ័ខបបគុណភាព ............................................................................១៧
២.៤.២ ការវភាិគទិនននយ័ខបបបរមាិណ ..............................................................................១៨
ជំពូកទី៤ លទធផល និង ការពិភាកា
៤.១ សាថនភាពទូពៅ ....................................................................................................................១៩
៤.១.១ សាថនភាពទូពៅដនតំបន់សិកា ..................................................................................១៩
៤.១.២ សាថនភាពពមរគួសារ ................................................................................................២១
៤.២ ខសងវយល់អ្ំពីដំពណើរការរបស់រមណីយដ្ឋឋនទឹកធាលកអ្់ូរតព ភ៉នពំែៀវ ................................................២២
៤.២.១ ដំពណើរការពរៀបចំ នងិគារំទកុងនសេគមន ៍...................................................................២២
៤.២.២ ទីតំងភូមិសាស្រសតរមណីដ្ឋឋន ....................................................................................២២
៤.២.៣ ទំនាក់ទំនងរបស់រមណីដ្ឋឋនជាមួយសាថនប័នពផសងៗ .....................................................២២
៤.២.៤ រចនាសមពន័ត តួនាទី នងិទំនួលែុសរតូវរបស់គណៈកមមការកុងនរមណីដ្ឋឋន ...........................២២
៤.២.៥ លកខនតិកៈែលះៗរបស់បុគគលិកកុងនពសវាកមមនមីយួៗរបស់រមណីដ្ឋឋន ....................................២៦
៤.២.៦ វភាិគពលើចំនុចខាលងំ ចនំុចពែាយ ឳកាស និងកតតរារាងំរបស់រមណីដ្ឋឋន ..........................២៨
៤.៣ កំណតន់ូវរបពភទរបពន័ធចិញ្ចឹមជីវតិរបស់របជាជនទទួលបានផលពដ្ឋយផ្ទទល់និងពដ្ឋយរបពោលពីរមណីដ្ឋឋន ......២៩
៤.៣.១ របពន័ធចិញ្ចឹមជីវតិរបស់របជាជនពដ្ឋយរបពោលពីរមណីដ្ឋឋន ..........................................២៩
៤.៣.២ ធនធានសំខានៗ់ខដលកសិករពរបើរបាស់កុនងផលិតកម ម...................................................៣២
៤.៣.៣ បំខណងខចករបពន័ធចិញ្ចឹមជីវតិដនរគួសារខដលទទួលបានផលពដ្ឋយរបពោលពីរមណីដ្ឋឋន .. ៣៦
៤.៣.៣.១ របពន័ធចិញ្ចឹមជីវតិទី០១ ...........................................................................៣៦
៤.៣.៣.២ របពន័ធចិញ្ចឹមជីវតិទី០២ ..........................................................................៣៨
៤.៣.៣.៣ របពន័ធចិញ្ចឹមជីវតិទី០៣ ..........................................................................៤០
12. ១.៣.៣.៤ របពន័ធចិញ្ចឹមជីវតិទី០៤ ............... ...........................................................៤២
៤.៤.១ របពន័ធចិញ្ចឹមជីវតិរបស់របជាជនពដ្ឋយផ្ទទល់រមណីដ្ឋឋន ..................................................៤៤
៤.៤.១.១ ធនធានសំខានៗ់ខដលកសិករពរបើរបាស់កុនងផលិតកមម ....................................៤៨
៤.៤.២ បំខណងខចករបពន័ធចិញ្ចឹមជីវតិដនរគួសារខដលទទួលបានផលពដ្ឋយផ្ទទល់ពីរមណីដ្ឋឋន .........៥១
៤.៤.២.១ របពន័ធចិញ្ចឹមជីវតិទ០ី១ ..............................................................................៥២
៤.៤.២.២ របពន័ធចិញ្ចឹមជីវតិទី០២ .............................................................................៥៣
៤.៤.២.៣ របពន័ចធិញ្ចឹមជីវតិទី០៣ .............................................................................៥៥
៤.៤.២.៤ របពន័ធចិញ្ចឹមជីវតិទ០ី៤ ..............................................................................៥៧
៤.៤ ពរបៀបពធៀបរបសិទធិភាពពសដឋកិចចដនរបពន័ចធិញ្ចឹមជីវតិនីមយួៗរបស់របជាជនខដលទទួលផលផ្ទទល់និង
របពោលពីរមណីយដ្ឋឋន .................................................................................................................៥៩
៤.៤.១ ពរបៀបពធៀបរបសិទឋភាពពសដឋកិចចដនរបព័នឋទី ០១ ដនរបជាជនខដលទទួលបានពដ្ឋយរបពោល និង
ពដ្ឋយផ្ទទល់ពីរមណីដ្ឋឋន ........................................................................................................៦០
៤.៤.២ ពរបៀបពធៀបរបសិទឋភាពពសដឋកិចចដនរបព័នឋទី ០២ ដនរបជាជនខដលទទួលបានពដ្ឋយរបពោល
និង ពដ្ឋយផ្ទទល់ពីរមណីដ្ឋឋន ..................................................................................................៦១
៤.៤.៣ ពរបៀបពធៀបរបសិទឋភាពពសដឋកិចចដនរបព័នឋទី ០៣ ដនរបជាជនខដលទទួលបានពដ្ឋយរបពោល
និង ពដ្ឋយផ្ទទល់ពីរមណីដ្ឋឋន ..................................................................................................៦១
៤.៤.៤ ពរបៀបពធៀបរបសិទឋភាពពសដឋកិចចដនរបព័នឋទី ០៤ ដនរបជាជនខដលទទួលបានពដ្ឋយរបពោល
និង ពដ្ឋយផ្ទទល់ពីរមណីដ្ឋឋន ..................................................................................................៦២
ជំពួកទី ៥ ហសចកីសតនដ្ឋនិឋន នងិ សនំមូពរ
៥.១ ពសចកតីសននិដ្ឋឋន .................................................................................................................៦៤
៥.២ អ្នុសាសន៍ .......................................................................................................................៦៥
13. បញ្ជវីចិិរតរបូ
ល.រ ហល លំដ្ឋប់ ចំណងហជើង ទំព័រ
តារាង
០១ តរាងទី០១៖ ចំនួនរបជាជនគតិពៅតមភមូដិនសង្ហកតអ្់ូរតព ៉...............................................២០
០២ តរាងទី០២៖ តរារបតិទិនរដូវកាលដ្ឋំដុះដនរបជាជនបានផលពដ្ឋយរបពោលពីរមណីដ្ឋឋន.........២៩
០៣ តរាងទី០៣៖ ទននិផលចមាករជាមធយមកុនងមយួឆ្ន ំ..................................................................៣០
០៤ តរាងទី០៤៖ ទិននផលសតចវិញ្ចឹមជាមធយមកុនងមយួឆ្ន ំ..........................................................៣១
០៥ តរាងទី០៥៖ ទំនាកទ់ំនង ដីផលិតកម មកមាលងំពលកមម និងទុនវនិិពោគកុនងរបពន័ធទី០១ .............៣៧
០៦ តរាងទី០៦៖ របសិទធិភាពពសដឋកិចចរបព័នធទី០១ ...................................................................៣៨
០៧ តរាងទី០៧៖ ទំនាកទ់ំនង ដីផលិតកម មកមាលងំពលកមម និងទុនវនិិពោគកុនងរបពន័ធទី០២ .............៣៩
០៨ តរាងទី០៨៖ របសិទធិភាពពសដឋកិចចរបព័នធទី០២ ...................................................................៤០
០៩ តរាងទី០៩៖ ទំនាកទ់ំនង ដីផលិតកម មកមាលងំពលកមម និងទុនវនិិពោគកុនងរបពន័ធទី០៣ .............៤០
១០ តរាងទី១០៖ របសិទធិភាពពសដឋកិចចរបព័នធទី០៣ ...................................................................៤១
១១ តរាងទី១១៖ ទំនាកទ់ំនង ដីផលិតកម មកមាលងំពលកមម និងទុនវនិិពោគកុនងរបពន័ធទី០៤ .............៤២
១២ តរាងទី១២៖ របសិទធិភាពពសដឋកិចចរបព័នធទី០៤ ...................................................................៤៣
១៣ តរាងទី១៣៖ តរារបតិទិនរដូវកាលដ្ឋំដុះដនរបជាជនទទូលបានផលពដ្ឋយផ្ទទល់ពីរមណីដ្ឋឋន .....៤៤
១៤ តរាងទី១៤៖ ទនផនិលចមាករជាមធយមកុងនមយួឆ្ន ំ..................................................................៤៥
១៥ តរាងទី១៥៖ ទិនផនលសតវចិញ្ចឹមជាមធយមកុងនមយួឆ្ន ំ..........................................................៤៦
១៦ តរាងទី១៦៖ ការង្ហរពសវាកមមជាមពធាមកុនងមយួឆ្ន ំ............................................................៤៨
១៧ តរាងទី១៧៖ ទំនាកទ់ំនង ដីផលិតកម មកមាលងំពលកមម និងទុនវនិិពោគកុនងរបពន័ធទី០១ .............៥២
១៨ តរាងទី១៨៖ របសិទធិភាពពសដឋកិចចរបព័នធទី០១ ...................................................................៥៣
១៩ តរាងទី១៩៖ ទំនាកទ់ំនង ដីផលិតកម មកមាលងំពលកមម និងទុនវនិិពោគកុនងរបពន័ធទី០២ .............៥៤
២០ តរាងទី២០៖ របសិទធិភាពពសដឋកិចចរបព័នធទី០២ ...................................................................៥៥
២១ តរាងទី២១៖ ទំនាកទ់នំង ដីផលិតកមម កមាលងំពលកមម និងទុនវនិិពោគកុនងរបពន័ទធី០៣ .............៥៦
២២ តរាងទី២២៖ របសិទធិភាពពសដឋកិចចរបព័នធទី០៣ ..................................................................៥៧
២៣ តរាងទី២៣៖ ទំនាកទ់ំនង ដីផលិតកម មកមាលងំពលកមម និងទុនវនិិពោគកុនងរបពន័ធទី០៤ .............៥៧
២៤ តរាងទី២៤៖ របសិទធិភាពពសដឋកិចចរបព័នធទី០៤ ...................................................................៥៨
២៥ តរាងទី២៥៖ ពរបៀបពធៀបរបសិទឋភាពពសដឋកិចចដនរបព័នឋទី០១ .................................................៥៩
២៦ តរាងទី២៦៖ ពរបៀបពធៀបរបសិទឋភាពពសដឋកិចចដនរបព័នឋទី០២ .................................................៦០
២៧ តរាងទី២៧៖ ពរបៀបពធៀបរបសិទឋភាពពសដឋកិចចដនរបព័នឋទី០៣ ................................................៦១
២៨ តរាងទី២៨៖ ពរបៀបពធៀបរបសិទឋភាពពសដឋកិចចដនរបព័នឋទី០៤ .................................................៦២
14. ដារកាម
២៩ ដារកាមទី០១៖ ពមរគួសារតមពភទ និងអាយុ .......................................................................២១
៣០ ដារកាមទី០២៖ ទំេំដផទដីផលិតកមមរបស់កសិករខដលបានជួបសមាាសន៍ ...................................២១
៣១ ដារកាមទី០៣៖ ទុនផលិតកមម (អ្ចលនទុន) ........................................................................៣៥
៣២ ដារកាមទី០៤៖ ការពរបើរបាស់កមាលំងពលកមម ........................................................................៣៦
៣៣ ដារកាមទី០៥៖ របភពចំណូ លរបព័នធទី០១ (គិតជាភាគរយ) ...................................................៣៨
៣៤ ដារកាមទី០៦៖ របភពចំណូ លចំណាយរបព័នធទី០២ (គិតជាភាគរយ) .......................................៣៩
៣៥ ដារកាមទី០៧៖ របភពចំណូ លរបព័នធទី០៣ (គិតជាភាគរយ) ...................................................៤១
៣៦ ដារកាមទី០៨៖ របភពចំណូ លរបព័នធទី០៤ ..........................................................................៤៣
៣៧ ដារកាមទី០៩៖ ទំេំដផទដីផលិតកមមរបស់កសិករខដលបានជួបសមាាសន៍ ....................................៤៩
៣៨ ដារកាមទី១០៖ ទុនផលិតកមម (អ្ចលនទុន) ........................................................................៥០
៣៩ ដារកាមទី១១៖ ការពរបើរបាស់កមាលំងពលកមម .........................................................................៥១
៤០ ដារកាមទី១២៖ របភពចំណូ លរបព័នធទី០១ ..........................................................................៥៣
៤១ ដារកាមទី១៣៖ របភពចំណូ លរបព័នធទី០២ ..........................................................................៥៤
៤២ ដារកាមទី១៤៖ របភពចំណូ លរបព័នធទី០២ ..........................................................................៥៦
៤៣ ដារកាមទី១៥៖ របភពចំណូ លរបព័នធទី០៤ ...........................................................................៥៨
៤៤ ដារកាមទី១៦៖ ពរបៀបពធៀបរបសិទឋភាពពសដឋកិចចដនរបព័នឋទី០១ ................................................៦០
៤៥ ដារកាមទី១៧៖ ពរបៀបពធៀបរបសិទឋភាពពសដឋកិចចដនរបព័នឋទី០២ ...............................................៦១
៤៦ ដារកាមទី១៨៖ ពរបៀបពធៀបរបសិទឋភាពពសដឋកិចចដនរបព័នឋទី០៣ ...............................................៦២
៤៧ ដារកាមទី១៩៖ ពរបៀបពធៀបរបសិទឋភាពពសដឋកិចចដនរបព័នឋទី០៤ ...............................................៦៣
គំនូសបំរពួញ
៤៨ គំនូសបំរពួញទី០១៖ ខផនទីគំនិតដនគពរមាងចិញ្ចឹមជីវតិរបកបពដ្ឋយនិរនតភាព ................................១២
ថ្ផនទី
៤៩ ខផនទី០១ ខផនទីសង្ហកតស់ឹងទកាច ់..................................................................(ឧបសមពន័ទធី)
៥០ ខផនទី០២ ខផនទីរមណីដ្ឋឋនពទសចរណ៍ទឹកធាលក់ភនំពែៀវ ....................................... (ឧបសមព័នធទី)
viii
15. បញ្ជី កយសរហសរកាត់
កយអកសរកាត់ ការពនយល់
ម ៖ ខម៉ត
េ.ត ៖ េិចត
ល.រ ៖ ពលែពរៀង
% ៖ ភាគរយ
CBNRM ៖ Community-Based Natural Resource Management
UNWTO ៖ United Nation World Tourism Organization
TIES ៖ The International Ecotourism Society
CDB ៖ Convention on Biological Diversity
OD ៖ Open Development
MoT ៖ Ministry of Tourism
PRA ៖ Participatory Rural Appraisal
SPSS ៖ Statistical Package for the Social Sciences
SWOT ៖ Strengths Weaknesses Opportunities and Threats Analysis
CBET ៖ Community Based Eco-Tourism
ix
17. 1
ជំពូក ១
ហសចកីហតផតើម
១.១ លកាណះទូហៅ
កុនងនយ័ពសដកឋិចច ពទសចរណ៍ គឺជាឧសាេកមមខដលមានកំពណើនពលឿនជាងពគបំផុតពៅពលើពិពោក។ វសិ័យ
ពនះបានផតល់ការង្ហរោ៉ងពរចនើ និងរមួចំខណកដល់ការពកនើព ើងដនផលិតផលកុនងរសុកសរបុជាង ១០ ភាគរយពៅ
ោសពពញពិភពពោក (CBNRM, ២០០៩) ។ ពៅកុនងឆ្ន ំ២០១២ ពៅពលើពិភពពោកមានកំពណើន ពទសចរណ៍ ពកើន
ព ើងរបមាណជា ១០៣៥ ោននាក ់ ពេើយពៅកុនងពនាះតំបនអា់សុី-បា៉សុីេិចវ ទទួលបានច ំណាតថ្ន់នកព់លែ ១ ខដល
មានកំពនើនពភញៀវពទសចរពកើនព ើងរេូតដល់ ៧ ភាគរយខដលពសើនមឹង ២៣៣,៦ ោននាក ់(UNWTO, ២០១៣)។
ពទសចរណ៍ធមមជាតគិឺជាខផនកមយួដនឧសាេកមមពទសចរ ខដល មានការរកីលូតោស់ពលឿនជាងពគបផំុតជាមយួអ្រត
កំពណើនរបចាឆ្ំន ំ២០ ភាគរយខដលអ្រតពនះ គឺែពស់ជាងខផនក ដដទពទៀត កុងនវសិ័យឧសាេកមមទងំមូល ( TIES,
២០០៧)។
របពទសកមុពជាសិតថពៅចំកណាតលដនឥណូឌចិន និងមានដផទដីសរបុ ១៨១.០៣៥ គី ូខមរ៉តរកឡា ពេើយ របជា
ជនកមពុជាមានពមាទនភាពណាស់ចំពោះធនធានធមមជាតិ វបបធម៏ និងរបវតតិសាស្រសតដ៏សមបូរខបបរបស់ែួលន ជា ពិពសស គឺ
របាសាទអ្ងគរវតត។ ពៅឆ្ន ំ២០១២ របពទសកមុពជាបានទកទ់ញពភញៀវពទសចរអ្នតរជាតិរបខេល ៣.៥៨ ោននាក ់ពសើម
នឹងកំពណើន ២៤ ភាគរយពេយើបានផតល់ចណំូល ២.២ ោនោ់នដុោលរសេរដឋអាពមរចិ (MoT, ២០១២)។ ការពាករ
ណ៏ទុកសំរាបឆ្់ន ំ២០១៣ ខដលពធវើព ើងពដ្ឋយរកសួងពទសចរណ៍ បានបង្ហាញថ្ន របពទស កមុពជាអាចទទួលបានពភញៀវ
ពទសចររេូតដល់ ៤ោននាក ់ពេើយកុនងពនាះពភញៀវពទសចររបខេល ៧៥ ភាគរយមកព ីរបពទសតំនបអា់សុី-បា៉សុីេិកវ
និង របខេល ១៦ ភាគរយមកពីរបពទលតំបនអ្់ឺុរបុ៉ (MoT, ២០១២)។ ពដ្ឋយខ ក ដំពណើរកមានពតៅតមតំបន់
ពទសចរណ៍ធមមជាតិ គឺមានការចាប់អារមមណ៍ោ៉ងខាលំងពីសំណាក់ពភញៀវបរពទស ពដ្ឋយសារខតភាពសមបូរខបបដនធនធាន
ធមមជាតិពៅកមុពជាមានពរចនើ។ ពេើយវាជាយនតការថមីមយួកុនងការបពងតកើសាថនភាពពសដឋកិចច នងិជាខផនកចំនុះដនពអ្កូ-
ពទសចរណ៍ខដលផតល់អាទិភាពពៅពលើការអ្ភិរកស និងសុែុមាលភាពរបស់សេគមន៍មូលដ្ឋឋន ខដលទទួលបានពីការគាំ
រទការការោរតដមបលរសាិថន (CBNRM, ២០០៩)។ តមរយះការសិការសាវរជាវរបស់ពោក Michael P. Wells បានគាំ
រទថ្ន តំបនរ់មណីដ្ឋឋនពទសចរណ៍ធមមជាតិពតិជាបានពដើរតនាួទីោ៉ងសំខានក់ុងនការអ្ភវិឌឍនព៍ែឿនពសដកឋិចចពអាយមាន
និរនតរភាពពីពរោះវាបានផតល់នូវធនធានខដលមាននូវសកាតនុពលតមរយះខផនកឯកជនខដលអាចបរចាិចគពៅរបជាជន
មូលដ្ឋឋន ពេើយនិងការអ្ភវិឌឍនព៍សដឋកចិចជាតិ ជាពពិសសវាបានជួយ កុនងការអ្ភរិកសធនធានធមមជាតិ និងការោររបពន័ឋ
បរសាិថន (EPNTCA, Michael P. Wells,១៩៩៧)។
ោ៉ងណាមញិ តំបនរ់មណីដ្ឋឋនពទសចរណ៍ទឹកធាលកភ់នពំែៀវ គឺមានទីតងំសិតថពៅសង្ហកតអ្់ូរតព រកុងដបល៉ិន
ភាគោយពយដនរបពទសកមុពជា។ មាង៉វញិពទៀត តបំនរ់មណីដ្ឋឋនពទសចរណ៍ រតូវបានពគចាតទ់ុកថ្ន ជាតំបនម់យួខដល
របកបពដ្ឋយសកាតនុពលែពស់កុនងការអ្ភវិឌឍនវ៍សិ័យពទសចរណ៍ធមមជាតិអារស័យពដ្ឋយភាពទកទ់ញខបលកៗដន
ពទសភាពធមមជាតិដូចជាៈ ទសសនីយភាព ដរពពឈ ើទឹកធាលក ់រពមទងំែយល់ បរោិកាស និងអាកាសធាតុបរសិុទឋរតជាក់
មពនារមយ។
18. 2
១.២ មូលហេតុននរសាវរជាវ
ពទសចរណ៍ធមមជាតិរតូវបានពគទទួលសាគល់ថ្នជាតំបន់ខដលពោរពពញពដ្ឋយអាកាសធាតុបរសិុទធ និងមាន
បរោិកាសល អពេើយជាពិពសសជាតំបនខ់ដលគាមននូវវតមាតនជពមាលះសងគម ខដលង្ហយរសួលសំរាបព់ភញៀវពទសចរកុនងការ
ពធវើដំពណើរ ។ តមរយៈតំបនព់ទសចរណ៍ធមមជាតិបានចូលរមួជួយ បពងនកើរបាកច់ណំូលរបជាជនពៅមូលដ្ឋឋនតមរយៈការ
ជួលពសវាកមម និងការលក់ទំនិញពផសងៗ (CBD, ១៩៩២)។
ពោងពៅតមឯកសារ CBNRM (២០០៩) បានពលើកព ើងថ្ន ធនធានធមមជាតិគឺមានសារៈសំខាន់ ជាអាយុ
ជីវតិចំពោះការចិញ្ចឹមជីវតិ សរមាបរ់បជាជនពៅតំបនជ់នបទជាពរចើនពៅកុងនរបពទសកមុជាព កដ៏ូចជាពៅជំវញិពិភពពោ
ក។ វាជាមូលដ្ឋឋនរគឹះសរមាប់សនតិសុែពសបៀង របាក់ចំណូ ល និងការង្ហរដល់របជាពលរដឋពៅតមមូលដ្ឋឋនជាង ៨៥
ភាគរយ (Mckenney, B និង Tola, P, ២០០២)។ វសិ័យពទសចរណ៍បានចូលរមួកុនងការអ្ភវិឌឍពសដកឋិចច ពេើយវាជា
របភពរបាកច់ំណូលសំរាបព់សដឋកិចចជាតិ នងិបពងកើតឱកាសការង្ហរសំរាបរ់បជាជនពដើមបកាីតប់នថយភាពរកីរក (PD,
២០១២)។ ពបើរកព កពមើល កាលពីមុន របជាជនពៅតមទីជនបទពឹងខផអកោ៉ងខាលំងពៅពលើការកាប់ឆ្ករដរពសរមាប់ពធវើ
កសិកមម (កសិកមមពពនចរ) ការកាប់ពឈើ ការបរបាញ់សតវ និងការរបមូលអ្នុផលដរពពឈើសរមាប់ការរស់ពៅរបចាំដថៃ
របស់ែួលន។ ខតពរកាយពីមានខផនកឯកជនបានវនិិពោគពៅពលើតំបនខ់ដលមានសកាតនុពលធមមជាតិទងំពនាះ តំបនទ់ងំ
ពនាះរតូវបានខកដឆនពៅជាតំបន់មរណីដ្ឋឋនពទសចរណ៍ធមមជាតិខដលបានទក់ទញពភញៀវជាតិ និងអ្នតរជាតិមកទសសនា
ពេើយតមរយៈតំបនព់ទសចរណ៍ទងំពនាះបានពលើកកំពស់កំរតិជីវភាពរបជាពលរដឋតមមូលដ្ឋឋនពអាយមានជីវភាពលអ
របពសើរជាងមុន តមរយៈ ការលកស់ំភារៈ ការលកវ់តុថអ្នុសាវរយី ៍នងិការជួលពសវាកមមពផសងៗ (CBD, ១៩៩២)។
រសបពពលជាមួយគានពនះ តំបន់រមណីដ្ឋឋនពទសទឹកធាលក់ភនំពែៀវ ក៏កំពុងកាលយពៅជារបភពការង្ហរ និងរបាក់
ចំណូលបខនថម ដល់របជាជនកុនងតំបនត់មរយៈ ការលកស់ំភារៈ ការលកវ់តុថអ្នុសាវរយី ៍ការលកទ់ិននផលដរពពឈ ើ(ទឹក
ឃុំ,ម វលិ៍,ត ពតត...) និងពសវាកមពមផសងៗ។
ដូចពចនះ ពដើមបពីអាយយល់កានខ់តចាស់ និងសុីជពរៅពីសកមមភាពការង្ហរតបំនរ់មណីដ្ឋឋនពទសចរណ៍ទឹកធាលក់
ភនពំែៀវបានចូលរមួកុងនការពលើកកំរតិជីរភាពរបជាជនពៅ សង្ហកតអ្់ូរតព ៉ែណ័ឌដបល៉ិន រកងុដបល៉ិនករមតិណា ពទើប
របធានបទមួយបានពលើកព ើងយកមកសិកាគឺ “ការសិកាពីឥទធិពលដនមរណីដ្ឋឋនទឹកធាលក់ភនំពែៀវពៅពលើករមិតជីវភាព
របជាជន” ខដលជាករណីសិកាមយួសិតថពៅ សង្ហកតអ្់ូរតព ៉ែណ័ឌដបល៉ិន រកងុដបល៉ិន ពដើមបយីកមកសរពសរសារណា
បទបញ្ចបកា់រសិកាថ្ននកប់រញ្ញិដបរត។
១.៣ ហោលបំណងននការរសាវរជាវ
ការសិការសាវរជាវពនះ មានពគាលបំណងចំនួនបីដូចខាងពរកាម៖
ខសងវយល់អ្ំពីដំពណើរការរបស់រមណីយដ្ឋឋនទឹកធាលកអ្់ូរតព ភ៉នពំែៀវ
កំណតន់ូវរបពភទរបព័នធចិញ្ចឹមជីវតិរបស់ របជាជនខដលទទួលផលផ្ទទល់ និងរបពោលពីរមណីយដ្ឋឋន
ពរបៀបពធៀបរបសិទធិភាពពសដកឋិចចដនរបពន័ធចិញ្ចឹមជីវតិនីមយួៗរបស់របជាជនខដលទទួលផលផ្ទទល់ និង
របពោលពីរមណីយដ្ឋឋន
19. 3
១.៤ ទំេនំនការរសាវរជាវ
ពដ្ឋយរយៈពពលដនការសិការសាវរជាវដនរបធានបទខាងពលើមានកំណត់ពនាះ ដូចពនះតរមូវឲយមានការកំណត់
នូវ ទំេំដនការសិកាពដ្ឋយពោងពៅតមពគាលបំណងមយួៗ និងរបពភទរគសាួរខដលរតូវពរជើសពរសើយកមកពធកាវើរ
សមាាសនត៍មចំននួសំណាកខដលបានកណំតស់រមាបរ់បធានបទពនះ។ កុងនពនាះ ពគាលបំណងទីមយួ គឺ ពធវើការខសងវ
យល់អ្ំពីដំពណើរការរបស់រមណីយដ្ឋ៍ឋនពទសចរណ៍ទឹកធាលកអ្់ូរតព ភ៉នពំែៀវ ពដ្ឋយពលើកយក ០១ រគួសារខដលជាមាចស់ដន
តំបន់រមណីyដ្ឋឋនពទសចរណ៍ពនាះមកសំភាសន៍។ ពគាលបំណងទីពីរ និងពគាលបំណងបីខដលពធវើការសិកាពៅពលើ
របពភទរបពន័ធចិញ្ចឹមជីវតិរបស់របជាជនខដលទទួលបានផលផ្ទទល់ និងរបពោល នងិវភាិគរបសិទធិភាពពសដឋកចិចដន
របពន័ធចិញ្ចឹមជីវតិនីមយួៗរបស់របជាជនខដលទទួលបានផលផ្ទទល់ និងរបពោល ពដ្ឋយពរជើសពរសើយក ៤៨ រគសាួរ
មកពធវើការសំភាសន៍។ ពលើសពនះពៅពទៀត រយះពពលដនការសិការសាវរជាវ និងសរពសរសារណាបទពនះរតូវចំណាយ
ពពលអ្ស់ចំនួន ៤ខែ ។ ពដ្ឋយ១ខែ សរមាប់ពធវើការរបមូលព័ត៌មាន ចុះអ្ពងកត និងសំភាសន៏ផ្ទទល់ជាមួយកសិករ និងរ
យៈពពល ៣ ខែពទៀតសរមាប់ពរៀបចំទិននន័យបញ្ចូលកនុងកុំពយូទ
រ័ វភាិគទនិននយ័ និងពធកាវើរបករសាយនូវលទធផលខដល
វភាិគពឃើញ ពទើបសំពរចបាន ជាសារណាបទពនះ។
20. 4
ជំពូក ២
សំហោគឯកសារ
២.១ សាានភាពវិស័យហទសចរណទ្យហៅរបហទសកមពុ
ជា
២.១.១ ស្ថិតិភ្ញៀវភេស្ចរអន្តរជាតិ
អារស័យពដ្ឋយមានធនធានសមបូរណ៍ខបបដនធនធានធមមជាតិ ពសថរភាពនពោបាយ កំពណើនគុណភាពនិង
វសាិលភាពដនពេដ្ឋឋរចនាសមពន័ឋសរមាបព់ទសចរណ៍ បានពធវើពអាយចំនួនពភញៀវពទចរអ្នតរជាតិមកកមុពជាមានការពកនើព ើង
ោ៉ងឆ្បរ់េ័ស។ ពទះបីជា ចំននួពភញៀវពទសចរខតឯងមនិខមនជា សូចនាករណ៍បង្ហាញពីភាពរកីចពរមនើដនវសិ័យពទចរ
ណ៍កព៏ដ្ឋយ កច៏ំននួដនពភញៀវអ្នតរជាតិបានពកនើព ើងជាលំដ្ឋបផ់ងខដរ។ ពបើពនិិតយពមលើ ពៅឆ្ន២ំ០០៩ កមុពជាបានទទលួ
ពភញៀវពទសចរណ៍អ្នតរជាតិចំនួន ២.១៦១.៥៧៧ នាក់មកពីរគប់ទិសទីដនពិភពពោកខដរពដ្ឋយមានការពកើនព ើងជិត ២
ភាគរយពបើពរបៀបពធៀបឆ្ន ំ២០០៨ នាមំកនូវចណំូលរបមាណជា ១.៥៦០ ោនដុោលរអាពមរកិខតចណំូលពនះបានថយ
ចុះរបមាណ ១ ភាគរយពបើពរបៀបពធៀបឆ្ន ំ២០០៨ (បណិឌត គឹម បុន៊ណារា៉ និងបណិឌត ឯក រដ្ឋឋ, ២០១០)។ ចំខណកឯ
ឆ្ន ំ២០១២ របពទសកមុពជាបានទកទ់ញពភញៀវពទសចរអ្នតរជាតិរបខេល ៣.៥៨ ោននាក ់ពសើនមឹងកំពណើន ២៤ ភាគ
រយពេើយបានផតល់ចណំូល ២.២ ោនោ់នដុោលរសេរដឋអាពមរចិ។ ការពាករណ៏ទុកសំរាបឆ្់ន ំ២០១៣ ខដលពធវើព ើង
ពដ្ឋយរកសួងពទសចរណ៍ បានបង្ហាញថ្ន របពទស កមុពជាអាចទទួលបានពភញៀវពទសចររេូតដល់ ៤ោននាក ់ពេើយកុនង
ពនាះពភញៀវពទសចររបខេល ៧៥ ភាគរយមកព ីរបពទសតំនបអា់សុី-បា៉សុីេិកវ និង របខេល ១៦ ភាគរយមកពីរបពទល
តំបនអ្់ឺុរបុ៉ (MoT, ២០១២)។
២.១.២ តួនាេីនន្វិស្័យភេស្ចរណ៍ក្នុ
ងការអ្ិវឌ្ឍន្៍ជន្បេ ន្ិងការកាត់បន្ថយភាពក្ក្ីក្ក្
វសិ័យពទសចរណ៍មានសកាតនុពលកុនងការកាតប់នថយភាពរករីក ពដ្ឋយសារវសិ័យពនះ អាចនាមំកនូវរបាក់
ចំណូល និងរសបូយកកមាលងំពលកមមបានពរចើន ។វសិ័យពទសចរណ៍ពៅ របពទសកមុជាពបានផលល់ការង្ហរសរមាបរ់បជា
ពលរដឋកមុជាពរបមាណ ៣០ មុនឺនាក។់ ពលើសពី ពនះវសិ័យពទសចរណ៍កមុពជា បាននាមំកនូវចណំូលរបមាណ ១.៥៦០
ោនដុោលរអាពមរកិ នងិរមួចំខណក ១២,៥ ភាគរយ ដនផលិតផលកុនងរសុកសរបុ (GDP) (រកសូងពទសចរណ៍,
២០០៩)។
តមរយៈខផនការអ្ភិវឌឍន៍ពទសចរណ៍ (២០០៣) និង Sehellhorn និងSimmons (២០០៣) បានផតល់អ្នុ
សាសនថ្ន៍ រតូវជរមុញពទសចរណ៍កុងនរសុក ជាមពធាបាយរមួចំខណកកាតប់នថយភាពរកីរកពៅកមុពជា។ Sehellhorn
និងSimmons បានអ្ះអាងពទៀតថ្ន ពទសចរណ៍របពភទពនះភាគពរចើនពរបើរបាស់ធនធានមូលដ្ឋឋនខដលសេគមន៍រកីរក
អាចផតល់ពអាយបាន។ បខនថមពីពនះពៅពទៀត Yin (២០០៣) ក៏បានពលើកព ើងខដរថ្នភាពរកីរកអាចរតូវបានកាត់បនថយ
ពៅបាន លុះរតខតសេគមនម៍ូលដ្ឋឋនរតូវបានពគផតល់សិទឋិកុនងការទទួលែុសរតូវខផកនរគបរ់គងពោលគឺសិទឋិ នងិ
អ្ំណាចពពញពលញកុនងការចាតខ់ចងធនធានធមមជាតិ និងអ្នាគតរបស់ពកួគាត ់(CBNRM, ២០០៩)។
21. 5
២.២ អតថក្រភោគជន្៍នន្វិស្័យភេស្ចរណ៍
តមរយៈការសិការសាវរជាវជាពរចើនបានអ្ះអាងថ្ន វសិ័យពទសចរណ៍ពិតជាបានផតល់អ្តថរបពោជនជា៍ពរចើន
ដល់សងគមជាត ិកុនងពនាះមានវសិ័យពសដឋកិចចសងមគ វបបធម ៌និងបរសាិថន។ ពេើយការបករសាយពីអ្តថរបពោជនទ៍ងំ
ពនាះ គឺវាអារស័យពៅតមតបំនស់ិកា ខដលអ្នករសាវរជាវបានជួបកុងនតំបនស់ិការបស់ែួលន។ ខតពបើពោងពៅពលើការបក
រសាយរបស់ពោក ជា ពុទឋី (២០០៨) ខដលបានសិកាពីសកាតនុពលពទសចរណ៍ធមមជាតិ (ពមើលបណាណ ល័យសាស្រសតពី
របភពពពញពលញ) បានបករសាយថ្ន៖
២.២.១ អតថក្រភោជន្៍ចំភ ោះភស្ដ្ឋក្ិចច
ក. ពទសចរណ៍រមួចខំណកផលត់អាជពី
- មានលទធភាពបពងកើតការង្ហរពធវើ
- បពងកើនរបាក់ចំណូ ល
- បនថយភាពរកែសត់
ែ.ការពរងីកពេដ្ឋឋរចនាសមព័នធ
ជាទូពៅការរកីចពរមនើដនពទសចរណ៍ (ពទសចរណ៍កុងនរសុក) ខដលអាចជួយរ បពទសមាចស់ផទះមានលទធភាពពធវើឱយ
របពសើរព ើងនូវពេដ្ឋឋរចនាសមពន័ធដូចជា គមនាគមន ៍អ្គសគនី ជាពដើម។ កុនងពគាលពៅសំខាន ់ពដើមបជីរមុញការរកី
ចពរមើនដល់ពសវាកមមពទសចរណ៍។
គ. ការជរមុញសកមមភាពោណិជជកមម និងពសវាកមម
កុនងសកមមភាពពទសចរណ៍ វាបាននាមំកនូវដំពណើរដនសកមភាមពមយួចំននួ ខដលជរមុញឱយមានចណំូលខដលវា
ជាពសវាកមមោណិជជកមមដូចជាការលក់ទំនិញ ការលក់សំបុរត ការជួលសមាារៈជាពដើម។
ឃ. ការរបមលូរបូយិវតុ ថ
ពរៅពីការជរមុញការរកីចពរមនើដនពសវាកមម ោណិជជកមម និងផលិតកមមពផសងៗ ពទសចរណ៍កមា៏នតួនាទីសំខាន់
ណាស់ខដរកុនងការរបមូលរបូយីវតុថដូចជាការលកស់ំបុរត ការជួលសំបុរត ការបងដ់ថលពលើការចូលសរមាកកមាន តនិងទសស
នា...។
២.២.២ អតថក្រភោជន្៍ចំភ ោះស្ងគម
- ពធវើពអាយសងគមកាន់ខតលអរបពសើរព ើងនូវករមិតជីវភាពរស់ពៅរបស់សេគមន៍មូលដ្ឋឋន
- ចូលរមួចំខណកកុងនការអ្ភវិឌឍសេគមន ៍នងិសងគមជាតិទងំមូលឱយរកីចពរមនើ
- ចូលរមួកុនង្ហរកាតប់នថយនូវភាពអ្តកា់រង្ហរពធ វើ
- វសិ័យពទសចរណ៍បានបពងតកើព ើងនូវមូលដ្ឋឋនសមាារៈសរមាបកា់រលំខេកំសានត ពដើមបបីបាំតភា់ពធុញថប ់
និងពដើមបភាីពសបាយរកីរាយ
- វសិ័យពទសចរណ៍បានពធវើឱយកានខ់តលរអបពសើរព ងើនូវការពគារពគាន និងផតល់ឱកាសឱយពចះពោគយល់គាន
និងទំនាកទ់ំនងគានពៅវញិពៅមករវាងរបជាជនខដលមានជាតិសាសនព៍ផសងគាន
22. 6
- ផតល់បទពិពសាធន៍ ឬការយល់ដឹងអ្ំពីសាថនភាព និងរពបៀបរស់ពៅរបស់របជាជនកុនងសងមគពផសងៗគាន
- ជរមុញដល់ការខថរកា និងពរងឹងសណាត ប់ធានប់ ពសថរភាពបពោបាយ និងសុវតថិភាពសងគម
- ពធវើឱយពភញៀវពទសចរណ៍ដឹងពីសណាតបធា់នប ់ពសរថភាពនពោបាយ និងសុវតថិភាពសងគមពៅកុនងតំបនខ់ដលពគ
ពៅពទសចរណ៍
- ពរងីកកិចចសេរបតិបតតិការអ្នតរជាតិ
- ជរមុញដល់ការអ្ភិវឌឍធនធានមនុសស ជាពិពសសខផនកពទសចរណ៍ដូចជាភាសាបរពទស ជំនាញបពចចកពទស
កុនងការរគបរ់គង និងពរៀបចំពសវាកមមពទសចរណ៍ នងិជំនាញខផនកបពរម ើ(ជា ពុទធី, ២០០៨)។
២.២.៣ អតថក្រភោជន្៍ចំភ ោះវរបធម៌
- វសិ័យពទសចរណ៍បានចូលរមួចំខណកោ៉ងខាលងំកាលកុនងការអ្ភរិកស សំណងវ់បបធមរ៌បវតសាតិស្រស ត
- ពលើកទឹកចិតតដល់ការពរៀបំសខមតងសិលបៈដូចជា ពោខន របាំ របគុំតរនីតបុរាណជាពដើម
- ពធវើពអាយរបជាជនកានខ់តរកាបាននូវអ្តតសញ្ញដណជាតិដូចជាអ្តតចរកិ អាកបបកិរោិ ទំពនៀមទមាលប ់
- ខសងវយល់ពីវបបធមព៌ៅវញិពៅមក។
២.២.៤ អតតក្រភោជន្ច៍ំភ ោះបរស្ថិថន្
ការអ្ភវិឌឍតបំនព់ទសចរណ៍បានពធវើឱយរសស់សាអត នងិខកតរមូវចំពោះការសាតរព ើងវញិនូវការខថរការមណីដ្ឋឋន
វតុថបុរាណ ធនធានធមមជាត.ិ..។ វសិ័យពទសចរណ៍កបា៏នពធវើការខកលមអគុណភាពបរសាិថន និងពេដ្ឋឋរចនាសមពន័ ធបាន
សាអត គាមនជាតិពុល បពងតកើការយល់ដឹងខផកនបរសាិថនកុងនរសុកោ៉ងលរអបពសើរកាលណាអ្នករសុកបានយល់ចាស់ពី
ផលរបពោជនរ៍បស់ពភញៀវកុងនការអ្ភរិកស នងិតរមូវការកុនងមូលដ្ឋឋនពរោះថ្នពដើមបទីកទ់ញពភញៀវពទសចរបានពគរតូវពធវើ
តំបន់ពទសចរណ៍កាលយជាពណ៌ដបតងរគប់រដូវកាល។
២.៣ ផលប៉ះ ល់ននវិស័យហទសចរណទ្យមកហលើហសដឋកិចម
ពបើរកព កពមើលកំពណើនដនពភញៀវពទសចរមានការពកើនព ើងពៅពី ២០ភាគរយ ពៅ ៣០ភាគរយជាពរៀងរាល់ឆ្នំ។
ពបើពមលើពលើមូលដ្ឋឋនដនការគតិគួរជាបឋមពលើការចំណាយរបស់ពទសចរ ជាមធយមកុនងមយួនាករ់បមាណ ៥០០ ដុោលរ
គឺពយើងទទួលបានពៅឆ្ន ំ២០០៣ របមាណ ៥៦៣ ោនដុោលរអាពមរកិ (ពដ្ឋយមនិគិតបញ្ូចលការចំណាយពៅពលើការ
ពធវើដំពណើរតមយនតពហាះពរៅមកកមុពជា) ខដលបានរមួចំខណកកុងនផលទុនជាតិសរបុរបមាណ ១២ ភាគរយ(មនិទន់
គិតការបាតប់ងពៅវញិ) នងិផលត់ការង្ហរជូនរបជាពលរដឋរបមាណ ១៨០.០០០ នាកទ់នមទឹនឹងពនាះកមា៏នការបាតប់ងធ់ុលះ
ធាលយពៅវញិខដលភាគពរចនើតមរយៈពភសជៈជ និងមូបាអាហារ នងិរបស់របរពផសងពទៀតខដលភាគពរចើននាចំូលមកពី
បរពទសមកផគតផ់ងគដ់ល់វសិ័យពទសចរណ៍។
បចុចបបន នរាជរដ្ឋឋភបាិលបានែិតែមជរមុញពធវើការកាតប់នយថនូវការបាតប់ង ់ពដ្ឋយបានែិតែំជរមុញការដ្ឋ ំដុះ
បខនល ខផលពឈ ើផ្ទក ការចិញ្ចឹមសតវខដលមានគុណភាពលមអនិពរបើរបាស់ជគីីមពីដមើបផីតគផ់ងគដ់ល់ឧសាេកមមពទសចរណ៍
23. 7
ខដលជាខផនការោ៉ងសំខានម់យួ កុនងការរមួចំខណកកាតប់នថយភាពរកីរករបស់របជាជនផង និងកាតប់នថយការធុលះ
ធាលយពសដឋកិចចជាតផិង (បណិឌត គឹម បុន៊ណារា៉ និងបណិឌត ឯក រដ្ឋឋ, ២០១០)។
២.៤ ទសសនៈននការបហងាើតតំបន់រមណីដ្ឋឋ ន-ហទសចរណទ្យ
២.៤.១ ន្ិយមន្័យៈ ភអក្ូភេស្ចរណ៍(Eco-Tourism)
ពអ្កូ-ពទសចរណ៍ គឺរតូវនឹងោកយជាភាសាអ្ង់ពគលសថ្ន Eco-Tourism ខដលបានមកពីោកយ Eco (Ecology)
ខដលខរបជាភាសាខែមរ គឺមាននយ័ថ្ន “បរសាិថន” ចំខណកឯោកយ Tourism វញិមាននយ័ថ្ន “ពទសចរណ៍” ដូចពនះ
ពទសចរណ៍ពៅពពលពនះ គជាឺរបពភទពទសចរណ៍បរសាិថន ឬពគអាចនោិយបានមា៉ងពទៀតថ្ន គឺជារបពភទពទសចរណ៍
ខដលមានការខថរកា និងមានទំនាក់ទំនងជាមួយការអ្ភិវឌឍន៍ដល់ធនធានធមមជាតិ ពេើយវាសឹងខតគាមនពឆ្ពះពៅជាមួយ
នឹងឧសាេកមមពទសចរណ៍ពទ។
ពអ្កូ-ពទសចរណ៍បរសាិថនពនះ គឺមានលកណខៈែុសគានបនចតិបនួតចពីពរោះថ្នសពវដថៃពនះ អ្នកជំនាញការមនិទន់
បានឯកភាពគានពៅពលើនិយមនយ័ពនះពអាយបានចាស់ោស់ពៅព ើយពទថ្ន អ្វីពៅជាពទសចរណ៍បរសាិថន។ ពបើពិនតិយ
ជាទូពៅ ពទសចរណ៍បរសាិថនបានពផ្ទតតពៅពលើការអ្បរ់ ំនងិការអ្ភរិកសធនធានធមមជាតិ។ ជួនកាលពទសចរណ៍បរសាិថន
វាមានការទកទ់ងជាមយួអ្នកពៅកុនងរសុក និងអ្នកជំនាញការមកពីពរៅរបពទស ពដើមបពីធវើការអ្ភរិកសដល់បរសាិថន។
ពទះបីជាោ៉ងណាការទទួលសាគល់ដល់ជាកោ់ក ់គឺវាមនិង្ហយកំណតព់នាះពទ។ បុខ៉នតសរមាបព់គាលបណំងដនការ
របតិបតតិ វាបានពអាយនិយមន័យមួយចំនួនខដលមានែលឹមសារដូចខាងពរកាម៖
- ពោក Ralf Buckey នាយកសាកលវទិាល័យអ្នតរជាតិខផនករសាវរជាវពទសចរណ៍បរសាិថនរបស់
របពទស អ្ស្រូសាតលី បានពអាយនិយមនយ័ពទសចរបរសាិថន គឺជា “និរនតភាពដនការរគបរ់គងពដ្ឋយខផអកពលើធមមជាតមិលូ
ដ្ឋឋនផតល់ជូននូវវបបធម ៌និងបរសាិថនដនការអ្បរ់ពំដើមបរីមួវភាិគទនពលើការអ្ភរិកស និងពធពវើអាយបានរបពសើរនូវវសិ័
យពទសចរណ៍”។
- តមទសសនៈពោក Philip Dearden នាយកសាកលវទិាល័យ Victoria បានបញ្ញចកថ្ន់ “ជាកិចច
ការោរនិងអ្ភរិកសរបកបពដ្ឋយនិរនតភាពដនរបជាពលរដមឋលូដ្ឋឋន និងជីវចរមុះបរសាិថន ដូចគានខដរនឹងផតល់ការអ្បរ់ខំផនក
សារធាតុខដលមានកុនងពទសចរណ៍បរសាិថន”។
- ពោក Den Boer នាយកមជឈមណឌលកណាតលអ្ូស្រសាតលីខផនកចាបប់រសាិថន សាកលវទិាល័យ
Sydney បានផតល់និយមនយ័ “ពទសចរណ៍បរសាិថន គឺជាពទសចរណ៍ខផអកពលើមូលដ្ឋឋនធមមជាតិ ខដលទកទ់ងដល់ការ
អ្បរ់ខំផនកវបបធម ៌និងបរសាិថនធមមជាតិខដលបានពរគាងពដមើបនីិរនតភាពរបពន័ធពអ្កូ ូសុី នងិវបបធមស៌ងមគ”។
- ពោក Hector Ceballos-Lascurian បានពអាយនិយមន័យ ពអ្កូ-ពទសចរណ៍ថ្ន “គឺជាការពធវើដំពណើរ
ពដ្ឋយរកាបាននូវបរសាិថន នងិការទសសនាខដលទកទ់ងពៅនឹងតំបនធ់មមជាតិមនិរខាំន ពដើមបសីបាយរកីរាយការសិកា
និងការពពញចតិតនឹងធមមជាតិ និងលកណខៈវបបធមខ៌ដលជំរយុពអាយមានការអ្ភរិកសខដលវាមានផលបះ៉ោល់ជាអ្វជិជមាន
និងផតល់នូវផលរបពោជនជា៍និរនតភាពខដលទកទ់ងនឹងពសដឋកិចច សងមគរបស់របជាជនពៅកុនងតំបនព់នាះ” (បណិឌត គមឹ
បុន៊ណារា៉ នងិបណិឌត ឯក រដ្ឋឋ, ២០១០)។
24. 8
- ពអ្កូ-ពទសចរណ៍ គឺជាការពធវើដំពណើរពដ្ឋយមានទំនួលែុសរតូវចំពោះតំបន់ធមមជាតិខដលអ្ភិរកសបិ
រសាថន និង ការពធវើឱយមានសុែុមាលភាពរបជាពលរដឋកុនងតបំនកា់នខ់តរបពសើរព ើង (Fennell, D, ១៩៩៩)។
ចំខណកឯ ោកយថ្ន Ecosystem Services វញិមានអ្តថនយ័របហាករ់បខេលនឹង Eco-Tourism ខដរខដលវា
ជាការផតល់នូវទំនិញ និងពសវាកមមពដ្ឋយផ្ទទល់ និងមនិផ្ទទល់ដល់ការរស់ពៅរបស់មនុសស ពដ្ឋយមានការអ្ភរិកសបរសាិថន
ពីមនុសសកុងនតំបន ់ពដមើបបីពរមផើលរបពោជនបា៍នយូរអ្ខងវង (FAO, ២០០៧)។
២.៤.២ ចរតិលក្ខណៈនន្ភអក្-ូភេស្ចរណ៍
ពអ្កូ-ពទសចរណ៍ ជារបពភទពទសចរណ៍ដមា៏នមាននិរនតរភាពខដលពៅកុនងពនាះអ្នកពទសចរអាចទទួលបទ
ពិពសាធនភា៍ពសបាយរកីរាយជាមយួពទសភាពធមមជាតិរមួមាន សតវដរព ផ្ទកភញ ីដរពរពឹកា ទឹកពរជាះ និងវបបធមរ៌បដពណី
រសុកភូម។ិ ពទសចរណ៍ធមមជាតិរកីរាយជាមយួសកមមភាពទងំឡាយដូចជាការទសសនាសតវបកាបកស ីពធវើដំពណើរព ងើភន ំ
ឬការសាតបស់ំពនៀងពបាកបករ់បស់ដរពពឈ។ើ ពទសចរណ៍ធមមជាតិមានបណំងកាតប់នថយនូវផលបះ៉ោល់អ្វជិជមាន ដល់
ពទសចរណ៍ពដ្ឋយសារវាបានពលើកទឹកចិតតពអាយមានការការោរ និងអ្ភិរកសនូវធនធានធមមជាតិវបបធម៌។
ពអ្កូ-ពទសចរណ៍ សំពៅដល់ទរមងព់ទសចរណ៍ខផអកពលើធមជាមតិខដលមានពគាលបណំងអ្ភរិកសបរសាិថនធមម
ជាតិ និងវបបធម៌ ជួយ ពលើកកមពស់ជីវភាពរស់ពៅ សុែមាលភាពរបស់របជាពលរដឋមូលដ្ឋឋនផតល់បទពិពសាធន៍លអដល់
អ្នកពទសចរ និងការពធវើដំពណើររបកបពដ្ឋយការទទួលែុសរតូវ និងការកមានត ការពកាតសរពសើរ ពរៀនសូរតពីធមមជាតិ
(CBNRM, ២០០៥ និងរកសួងពទសចរណ៍, ២០០៩)។
២.៥ ហោលការណទ្យននហអកូ-ហទសចរណទ្យ
- កាតប់នថយឥទធិពលអ្វជិជមានចំពោះវបបធម ៌និងធមមជាតិខដលអាចបំផ្ទលញដល់ទិសពៅពទសចរណ៍
- អ្បរ់អ្ំនកពធវើដំពណើរពសាីរៈសំខានដ់នការអ្ភរិកស
- គូសបញ្ញជកព់សាីរៈសំខានដ់នជំនាញខដលមានការទទួលែុសរតូវ ខដលពធវើការរមួគានជាមយួអាជាញធរកុនង
រសុក និងមនុសសខដលពឆលើយតបនឹងពសចកតីរតូវការរបស់របជាជនកុនងរសកុ នងិផតល់នូវផលរបពោជនដ៍ល់
ការអ្ភិរកស
- រតូវមានរបាក់ចំណូ លផ្ទទល់ចំពោះការអ្ភិរកស និងការរគប់រគងដនតំបន់ធមមជាតិ និងតំបន់ខដលបានការោរ
- គូសបញ្ញច ក់ពីពទសចរណ៍ និងខផនការរគប់រគងពទសចររតូវបានពរៀបចំពអាយកាលយពៅជាទិសពអ្កូ
ពទសចរណ៍
- គូសបញ្ញជកព់ីការពរបើរបាស់ នងិការសិកាពីបរសាិថន និងសងគមរពមទងំកមមវធិីរតួតពិនិតយរយះពពលខវង
ពដើមបឈាីនដល់ការកាតប់នយថឥទឋិពល
- ជរមុញពអាយមានផលរបពោជនជា៍ពរចើន សរមាបរ់បពទសជាមាចស់ជំនួយកុនងរសកុ និងសេគមនជា៍
ពិពសសរបជាជនខដលរស់ពៅកុនង និងខកបរតបំនធ់មមជាតិ នងិតំបនខ់ដលបានការោរ
25. 9
- ខសងវរកពដើមបធាីនាថ្ន ការអ្ភវិឌឍនវ៍សិ័យពទសចរណ៍កុំពអាយបះ៉ោល់ដល់បរសាិថន នងិសងគមខដលបាន
កំណតព់ដ្ឋយអ្នករសាវរជាវ នងិរបជាជនកុនងរសុក
- ពដ្ឋយខផអកពលើពេដ្ឋឋរចនាសមពន័ខដលបានអ្ភវិឌឍនម៍និបះ៉ោល់ ដល់បរសាិថនកាតប់នយថជាតិខផសងអ្ភរិកស
រកុខជាតិ នងិសតវដរពកុនងតបំន ់និងខដលសមរសបជាមយួបរសាិថនធមមជាតិ នងិវបបធម។៌
(បណិឌត គមឹ បុន៊ណារា៉ និងបណិឌត ឯក រដ្ឋឋ, ២០១០)។
២.៦ ការចូលរមួរបសស់េគមនទ្យហអក-ូហទសចរណទ្យមូលដ្ឋឋន
កុនងសេគមនព៍អ្កូ-ពទសចរណ៍ (CBET) សេគមនព៍ដើរតួនាទីោ៉ងសំខានព់ធវើជាមាចស់ ជាអ្នករគបរ់គងជាអ្នក
ពធវើពសចកតីសពរមច និងជាអ្នកខថរកា។ ពជាគជ័យរបស់សេគមន៍ពអ្កូ-ពទសចរណ៍ តរមូវពអាយមានការចូលរួមោ៉ងខាលំ
កាលពីមនុសសកុងនសេគមន ៍បុខ៉នតរតូវមានកិចចសេការលជាអមយួអ្នកោកព់ន័ធដូចជារកមុេុ៊នពទសចរណ៍ នងិអាជាញធ
រមូលដ្ឋឋន។ ពដើមបបីពងកើនពអាយមានការចូលរមួមានរបសិទភាធិព សេគមនម៍ូលដ្ឋឋនរតវូចូលរមួកុនងសកមមភាពកុនងការ
បពងកើតខផនការយុតតិសាស្រសតពទសចរណ៍ និងការអ្នុវតត រពមទំងវាយតដមលសកមមភាពោក់ព័នធ។ របការសំខាន់ផងខដរ គឺ
ការពរងឹងខផនកចាប់ និងការទទួលែុសរតូវរបស់សេគមន៍ ពលើការកាន់កាប់ដីធលី ធនធានធមមជាតិ និងការអ្ភិវឌឍសេ
គមន។៍ សេគមនម៍ូលដ្ឋឋន អាចរករបាកច់ណំូលបខនថមពដ្ឋយការចូលរមួកុនងសកមមភាពសេគមនព៍អ្-ពទសចរណ៍
ដូចជាពសវានាពំភញៀវពទសចរណ៍ លកស់ិបបកមមពដ្ឋយដដ លកម់ូាបអាហារ ផតល់កខនលងសានកព់ៅ។
ការចូលរមួរបស់សេគមន ៍មនិរតឹមខតពផ្ទតតពលើផលរបពោជនខា៍ងសមាារៈ សរមាបម់នុសសកុងនសេគមន៍
បុព៉ណាណះពទ បុខ៉នតរតូវគិតផងខដរអ្ំពីពគាលបណំងដនការអ្ភរិកសជីវចរមុះ។ សេគមនម៍លូដ្ឋឋនរតូវពធវើឱយរបាកដថ្នអ្នក
ោកព់ន័ធទងំអ្ស់រតូវបានពលើទឹកចិតឱតយចូលរមួកុនងសកមមភាពសេគមនព៍ទសចរណ៍ធមជាមតិ។ សកមមភាពពភៀញវ
ពទសចរណ៍មនិរតូវពធវើឱយែូចតដមល ឬបផំលិតបំផ្ទលញធនធានធមមជាតិព ើយ។ របាកច់ំណូលពីពសវាពភញៀវពទសចរណ៍រតូវរមួ
ចំខណកពដើមបកាីរអ្ភវិឌឍពអាយមាននិរនតភាព និងបពងកើនមែុរបរសរមាបរ់ទរទងជ់ីវភាពរបស់សេគមនម៍ូលដ្ឋឋន ពេើយ
អ្នកោក់ព័នធទំងអ្ស់រតូវខតគាំរទោ៉ងសកមមចំពោះការអ្ភិរកសធមមជាតិ និងពបតិកភ័ណឌវបបធម៌ (CBNRM, ២០០៥)។
២.៧ ការអភិវ័ឍនទ្យធនធ្លនមនុសស
ធនធានមនុសជាកតតមយួចាបាំច ់និងពដើរតួនាទីសំខានព់ៅកុនងវសិ័ពទសចរណ៍ខដលទមទរពអាយ រដ្ឋឋភបាិល
រកសួងពទសចរណ៍ រកសួងបរសាិថន រពមទងំអាជាញធរោកព់ន័ធមយួចនំួនយកចិតតទុកដ្ឋកក់ុនងការបណុតះបណាតលពអាយ
បានសមរសបពៅនងឹដំពណើរការវវិតតន ៍តរមូវការពទសចរណ៍ពៅពលើទីផារ។ រកសួងពទសចរណ៍បានពបើកវគបគណុតះបណាត
លជំនាញពទសចរណ៍ខដលរមួមានខផនកពទចរណ៍បរសាិថន នងិមគុគពទទសពទសចរណ៍។ ពរៅពីពនះរកសួងបានបញ្ូចនមស្រនតី
មយួចំននួពអាយពៅពធវើការបណុតះបណាតលខផនកជំនាញរយះពពលអ្នាគតខាងមុែពនះ រតូវពធវើការបណុតះបណាតលមគុគ
ពទសក៏ពទសចរណ៍សរមាប់ ជំនាញបដិសណាឋ កិចច ជំនាញភាសាបរពទសរយៈពពលែលីនិងមធយម ធានាពអាយបាន
បរមាិណ និងគុណភាពពៅតមតរមូវការទផីារ និងការលូតោស់របស់ពទសចរណ៍ ពធវើការសេការជាមយួរកសួង
ពទសចរណ៍ រកសួងបរសាិថន រកុមេុ៊នខដលកំពុងពធវើអាជីវកមមខផនកពនះពៅតំបន ់សេគមន ៍អ្ងគការនានាពដើមប ីនងិ
ពរងីកសមតថភាពដល់និពោជកិពៅកុនងតបំនព់អាយយល់ពសាីរៈសំខានប់រសាិថន និងពធកាវើរអ្ភរិកសវាពដមើបទីញយកផល
របពោជនជា៍ពិពសសពៅកុងនតំបន ់(បណិឌត គមឹ បនុ៊ណារា៉ និងបណិឌត ឯក រដ្ឋឋ, ២០១០)។
