Borsa Istanbul Derivatives Market VIOP presentation on Electricity Futures at HalkInvest Investment Conference - Outlook 2016 on 25 November 2015.

1. ELEKTRİK SÖZLEŞMELERİ
Halk Yatırım Yatırımcı Konferansı – Görünüm 2016
25 Kasım 2015

2. BİR BAKIŞTA VİOP
Merkezi Karşı Taraf
(MKT) Hizmeti
NASDAQ
teknolojisi
105.000 hesap,
%63 bireysel
yatırımcı payı
FIX Bağlantı
2,3 milyar TL
ortalama günlük
işlem hacmi
70 aktif üye
Ocak-Ekim 2015
döneminde işlem
hacminde %49
artış
PoP London
Equinix LD5
Exchange Hosting
Service
 Borsa İstanbul Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası (VİOP) bölgesinin lider ve en likit türev
piyasası olarak yatırımcılarına pay ve pay endekslerine, döviz kurlarına, kıymetli
madenlere, emtia ve enerjiye, faiz oranlarına ve Borsa Yatırım Fonlarına dayanan türev
sözleşmeler sunuyor.

3. VİOP’TA İŞLEM GÖREN VADELİ İŞLEM SÖZLEŞMELERİ
VİOP Vadeli İşlem
Sözleşmeleri Dayanak
Varlıkları
Pay AKBNK, EREGL, GARAN, ISCTR, SAHOL,
TCELL, THYAO, TUPRS, VAKBN, YKBNK
Endeks BIST 30
Döviz DolarTL, EuroTL EUR/USD
Kıymetli Madenler Altın, Dolar/Ons
Emtia Ege Pamuk, Anadolu Buğday
Enerji Elektrik
Yabancı Endeks SASX 10 Endeksi
Metal Hurda Çelik
Borsa Yatırım Fonu FBIST BYF
Faiz
Aylık Gecelik Repo Oranı
Üç Aylık Gecelik Repo Oranı

4. VİOP Opsiyon
Sözleşmeleri Dayanak
Varlıkları
Pay
AKBNK, EREGL, GARAN,
ISCTR, SAHOL, TCELL,
THYAO, TUPRS, VAKBN,
YKBNK
Endeks
BIST 30
Mini BIST 30
Döviz DolarTL
VİOP’TA İŞLEM GÖREN OPSİYON SÖZLEŞMELERİ

5. 2015 YILINDA KIRILAN REKORLAR
 VİOP 2015 yılında da rekorlar kırmaya devam ediyor
 Tüm zamanların aylık/günlük işlem hacmi, işlem miktarı ve emir
miktarı rekorları kırıldı
30 Ekim 2015
DolarTL Vadeli İşlem
Sözleşmeleri
Günlük İşlem Hacmi
1,2 milyar TL
25 Şubat 2015
Endeks Vadeli İşlem
Sözleşmeleri
Günlük İşlem Hacmi
4,6 milyar TL
18 Eylül 2015
Günlük Emir Sayısı
781.4000
15 Ekim 2015
Döviz Opsiyon Sözleşmeleri
Günlük İşlem Hacmi
276,5 milyon TL
30 Ekim 2015
Döviz Vadeli İşlem
Sözleşmeleri
Günlük İşlem Hacmi
1,33 milyar TL
Ekim 2015
Aylık İşlem Hacmi
55,8 milyar TL
30 Ekim 2015
Günlük İşlem Miktarı
1.097.483
30 Ekim 2015
Günlük İşlem Hacmi
5,07 Milyar TL
30 Ekim 2015
Pay Opsiyon Sözleşmeleri
Günlük İşlem Hacmi
30,7 milyon TL

6. İŞLEM HACMİ
-
100
200
300
400
500
600
2012 2013 2014 2015* 2015E
403.9 416.6 435.7
472.5
576.6
MilyarTL
İşlem Hacmi (Milyar TL)
%32
Ocak – Ekim 2015 döneminde işlem hacmi bir önceki yılın aynı
dönemine göre %32 oranında arttı

7. İŞLEM MİKTARI
Ocak – Ekim 2015 döneminde işlem miktarı bir önceki yılın aynı
dönemine göre %49 oranında arttı
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
2013 2014 2015* 2015E
53.5
59.5
73.6
88.4
Milyon
İşlem Miktarı (milyon)
%49

8. 2015* VİOP İŞLEM HACMİ
*2014 ve 2015 yılları Ocak-Ekim dönemlerine ilişkin veriler yansıtılmaktadır
Ürün Grubu
İşlem Hacmi (TL)
2014*
İşlem Hacmi (TL)
2015*
Değişim
(2014*-2015*)
Endeks Vadeli 327.843.140.463 380.336.012.458 %16
Endeks Opsiyon 763.872.340 2.234.475.305 %193
Pay Vadeli 20.192.903 1.436.254.552 %7.013
Pay Opsiyon 33.173.750 356.432.400 %974
Döviz Vadeli 26.846.824.277 84.846.591.863 %216
Döviz Opsiyon 8.024.250 1.906.154.575 %23.655
Kıymetli Maden Vadeli 1.554.020.704 1.280.867.472 -%18
Enerji Vadeli 448.116 85.198.457 %18.913
Toplam 357.069.696.802 472.493.705.570 %32

9. 2015* VİOP İŞLEM MİKTARI
Ürün Grubu
İşlem Miktarı
(sözleşme)
2014*
İşlem Miktarı
(sözleşme)
2015*
Değişim
(2014*-2015*)
Endeks Vadeli 36.289.195 38.013.552 %5
Endeks Opsiyon 85.504 227.129 %166
Pay Vadeli 28.701 2.193.525 %7.543
Pay Opsiyon 48.235 583.144 %1.109
Döviz Vadeli 11.866.778 30.594.763 %158
Döviz Opsiyon 3.715 671.085 %17.964
Kıymetli Maden Vadeli 1.166.412 1.326.973 %14
Enerji Vadeli 35 7.605 %21.629
Toplam 49.488.575 73.622.816 %49
*2014 ve 2015 yılları Ocak-Ekim dönemlerine ilişkin veriler yansıtılmaktadır

10. VADELİ İŞLEM ve OPSİYON SÖZLEŞMELERİ
*2014 ve 2015 yılları Ocak-Ekim dönemlerine ilişkin veriler yansıtılmaktadır
Sözleşme Tipi İşlem Hacmi (TL)
2014*
İşlem Hacmi (TL)
2015*
Değişim
(2014*-2015*)
Vadeli İşlem Sözleşmeleri 805.070.340 4.497.062.280 % 31
Opsiyon Sözleşmeleri 356.264.626.462 467.996.643.290 % 459
Toplam 357.069.696.802 472.493.705.570 % 32
Sözleşme Tipi İşlem Miktarı
2014*
İşlem Miktarı
2015*
Değişim
(2014*-2015*)
Vadeli İşlem Sözleşmeleri 49.351.121 72.141.458 % 46
Opsiyon Sözleşmeleri 137.454 1.481.358 % 978
Toplam 49.488.575 73.622.816 % 49

11. DÖVİZ VADELİ İŞLEM SÖZLEŞMELERİ
*2015 yılı Ocak-Ekim dönemine ilişkin verileri yansıtmaktadır
0
20
40
60
80
100
120
2013 2014 2015* 2015E
22.727
31.986
84.847
101.089
MilyarTL
İşlem Hacmi (milyar TL)
%216
%41
Ocak – Ekim 2015 döneminde işlem hacmi bir önceki yılın aynı
dönemine göre %216 oranında arttı ve 84 milyar TL’yi aştı. 2014
yılında ise işlem hacmi bir önceki yıla göre % 41 oranında artmıştı

12. İŞLEM HACMİNİN SÖZLEŞME KIRILIMI
*2015 yılı Ocak-Ekim dönemine ilişkin verileri yansıtmaktadır
%80,50
%17,96
%0,30
%0,47
%0,27
%0,40
%0,08
2015* İşlem Hacmi Dağılımı
Endeks Vadeli - %80,5 Döviz Vadeli - %17,96
Pay Vadeli - %0,3 Endeks Opsiyon - %0,47
Kıymetli Madenler Vadeli - %0,27 Döviz Opsiyon - %0,4
Pay Opsiyon - %0,08
%91,94
%7,34 %0,43
%0,23
%0,01
%0,03
%0,01
2014 İşlem Hacmi Dağılımı
Endeks Vadeli - %91,94 Döviz Vadeli - %7,34
Kıymetli Madenler - %0,43 Endeks Opsiyon - %0,23
Pay Opsiyon - %0,01 Pay Vadeli - %0,03
Döviz Opsiyon - %0,01

13. AÇIK POZİSYON SAYISI
*2015 yılı Ocak-Ekim dönemine ilişkin verileri yansıtmaktadır
0
200,000
400,000
600,000
800,000
1,000,000
1,200,000
Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık
2013
2014
2015
Ocak – Ekim 2015 döneminde ortalama açık pozisyon sayısı bir
önceki yılın aynı dönemine göre %76 oranında arttı ve 800.000
sözleşmeyi aştı. 2014 yılında ise ortalama açık pozisyon sayısı bir
önceki yıla göre %23 oranında artmıştı

14. YERLİ YABANCI KIRILIMI
*2015 yılı Ocak-Ekim dönemine ilişkin verileri yansıtmaktadır
2015 yılında yabancıların işlem hacmindeki payı %29’a ulaştı
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
2011 2012 2013 2014 2015*
%85 %84
%75 %76
%71
%15 %16
%25 %24
%29
Yerli
Yabancı

15. İngiltere
%50
Diğer ülkeler (<< >> ile işaretlenmiş) :KKTC, Almanya, Fransa, İrlanda, Amerika Birleşik Devletleri, Azerbaycan, Cayman Adaları, Saint Vincent ve
Grenadinler, Belize, Bulgaristan, İsveç, Lüksemburg, Japonya, Rusya Federasyonu, Polonya, Yunanistan, Kuveyt, İran (İslam Cumhuriyeti), İzlanda,
Moldova Cumhuriyeti, Birleşik Arap Emirlikleri, Tunus, Özbekistan, Pakistan, Hırvatistan, Singapur
Poland
31
Hollanda
%29
Malta
%12Avusturya
%1
* 1 Ocak-31 Ekim 2015 döneminde yabancılarının işlem hacminin ülkelere göre dağılımını göstermektedir
Avustralya
%2
G. Afrika
%1
ÜLKELERE GÖRE KIRILIM

16. ELEKTRİK VADELİ İŞLEM SÖZLEŞME UNSURLARI
Dayanak Varlık Vade ayının her bir saati için Piyasa İşleticisi tarafından açıklanan Kısıtsız
Piyasa Takas Fiyatlarının (KPTF) basit aritmetik ortalamasıdır.
Sözleşme Büyüklüğü Vade ayındaki saat sayısı x 0,1 MWh
Fiyat Kotasyonu ve
Minimum Fiyat Adımı
1 MWh elektrik enerjisinin TL değeri virgülden sonra iki basamak olarak ifade
edilir (Örnek: 121,20).
Minimum fiyat adımı 0,10 TL’dir.
Vade Ayları Aynı anda içinde bulunulan ay ve takip eden 15 ay olmak üzere toplam 16 ay.
Uzlaşma Şekli Nakdi uzlaşma.
Vade Sonu Uzlaşma
Fiyatı
Vade ayının her bir saati için Piyasa İşleticisi tarafından açıklanan Kısıtsız
Piyasa Takas Fiyatlarından (KPTF) hesaplanan basit aritmetik ortalama son
uzlaşma fiyatı olur.
İşlem Saatleri 09:10 - 17:45
Maksimum Emir
Büyüklükleri
Ana Pazar: 1 – 100 (0,1-10 MWh)
Özel Emir Pazarı: 100 – 4000 (10-400 MWh)
Borsa Payı İşlemin her iki tarafından işlem hacminin %0,003’ü (yüzbinde üç) oranında

17. * 19 Kasım 2015 tarihine kadar olan verileri içermektedir.
ELEKTRİK VİS YILLIK İŞLEM HACMİ
6.51
25.20
3.08
0.45
110.42
0
20
40
60
80
100
120
2011 2012 2013 2014 2015
MilyonTL
Elektrik VİS İşlem Hacmi (Yıllık)

18. Kasım 2015 – Şubat 2017
Her bir ay için açık Aylık Sözleşmeler
* 19 Kasım 2015 tarihine kadar olan verileri içermektedir.
ELEKTRİK VİS AYLIK İŞLEM HACMİ
0
5
10
15
20
25
30
35
MilyonTL
İşlem Hacmi - Aylık*

19. * 19 Kasım 2015 tarihine kadar olan verileri içermektedir.
ELEKTRİK VİS AÇIK POZİSYON
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
0
500
1000
1500
2000
2500
Elektrik Vadeli İşlem Sözleşmeleri Aylık Açık Pozisyon Sayısı
Aylık açık Pozisyon Sayısı Kümülatif Aylık Açık Pozisyon Sayısı

20. ELEKTRİK VİS- YAPILAN YENİLİKLER
 Eylül 2015’te vade ayları aynı anda içinde bulunulan ay ve takip eden 15
ay olmak üzere toplam 4 aydan 16 aya çıkarıldı
 Eylül 2015’te minimum özel emir büyüklüğü 2000’den 100’e düşürüldü
 Ekim 2015’te Gelir Paylaşımlı Piyasa Yapıcılık Programı kapsamına alındı

21. Sözleşme
Sözleşme
Büyüklüğü
(MWh)
1 MWh için
Verilen
Fiyat (TL)
Pozisyon
Büyüklüğü
(TL)
Başlangıç Teminatı (TL) Kaldıraç
Teminat
Oranı
Kasım 2015 72,1 146 10.527 660 16 6,3%
Aralık 2015 74,4 160 11.904 660 18 5,5%
Ocak 2016 74,4 161 11.978 660 18 5,5%
Şubat 2016 69,6 163 11.345 660 17 5,8%
SÖZLEŞME BÜYÜKLÜĞÜ

22. TEZGAHÜSTÜ PİYASA & VİOP
Kredi Riski Yönetimi
Komisyon
Karşı Taraf Riski
Şeffaflık
Denetleme
OTC
Yok
Yüksek
Var
Yok
Düşük
VIOP
Var
Düşük
Yok
Var
Yüksek
 VİOP’ta yapılan işlemler DAMGA VERGİSİNDEN muaftır

23. VİOP ELEKTRİK VERİLERİNE ULAŞMAK
 REUTERS; Elektrik vadeli işlem sözleşmeleri - 0#ELCBAS:
 FOREKS; Elektrik vadeli işlem sözleşmeleri - F_ELCBAS:

24. ELEKTRİK SÖZLEŞMELERİ VİOP EKRANI
 Sözleşmelere ilişkin anlık özet bilgi içeren ekran görüntüsü (23.11.2015 saat 11:30 )

25. ELEKTRİK VİS HEDGING ÖRNEĞİ
 15 MW’lık üretim kapasitesine sahip bir elektrik üretim santrali, elektrik fiyatlarındaki
beklenmedik değişimlerden korunmak istemektedir. Tesis spot piyasadaki fiyat hareketlerinden
korunma ihtiyacı içerisindedir.
 Haziran vadeli F_ELCBAS0615S0 sözleşmesinden 138 TL fiyatla 150 adet sattığını varsayalım. Bu
pozisyonun açılabilmesi için yatırılması gereken teminat tutarı 99.000 TL’dir (660x150). Bu alıma
ilişkin oluşan pozisyon 10.800 MWh (150x72) ve 1.490.400 TL’dir (150x138x72).
 Üretim santralinin Haziran ayı içerisinde her gün spot gün öncesi piyasada her saat için fiyatsız
15 MWh satış gerçekleştirdiğini varsayalım.
 Ay sonunda spot piyasada oluşan ortalama fiyat 138 TL’den düşük çıkarsa vadeli piyasada elde
edilen kar spot piyasa fiyatının düşük olmasından kaynaklanan kaybı telafi eder.
 Ay sonunda spot piyasada oluşan ortalama fiyat 138 TL’den yüksek çıkarsa vadeli piyasada
oluşan zarar spot piyasa karı ile telafi edilir.
 Sonuç itibariyle üretim tesisi sabit fiyattan satış yaparak tam korunma sağlamış olur.

26. Ortalama Spot Fiyat =
130 (MWh)
Ortalama Spot Fiyat =
138 (TL/MWh)
Ortalama Spot Fiyat
= 145 ( TL/MWh)
Vade sonunda vadeli
sözleşmeden oluşan
kar/zarar
(138-130) * 72*150 =
86.400
(138-138)*72*150=
0
(138-145)*72*150=
- 75.600
Spot piyasadan üreticinin
alacağı tutar
130*720*15=
1.404.000
138*720*15=
1.490.400
145*720*15=
1.566.000
Üreticinin vade
sonundaki net geliri
1404000+86400=
1.490.400
0+1490400=
1.490.400
-75600+1566000=
1.490.400
Saat başına ortalama satış
fiyatı
1490400/(720*15)=
138
1490400/(720*15)=
138
1490400/(720*15)=
138
ELEKTRİK VİS HEDGING ÖRNEĞİ

27. VİOP ÖZEL EMİR PAZARI
 Ana Pazarın dışında büyük miktarlı emirlerin işlem görebileceği pazardır.
 Karşı tarafın seçilerek yapıldığı özel bir işlem türüdür (block trading)
 Özel emir işlemleri ilgili sözleşmelerin normal seans saatleri dahilinde
gerçekleştirilir.
 Bu pazarda gerçekleşen işlemler uzlaşma fiyatı hesaplamalarına dahil edilmez.
 Eylül ayında yapılan değişiklikle minimum özel emir büyüklüğü 100 olarak
değiştirilmiştir.

28. GELİR PAYLAŞIMLI PİYASA YAPICILIK PROGRAMI
 Piyasa yapıcılar için sıfır borsa payı
 Toplam borsa payının %50’sinin piyasa yapıcılarla paylaşımı
 Ücretsiz bağlantı
 Piyasa yapıcılık yapmak için üye olma zorunluluğunun bulunmaması
Programa dahil sözleşmeler:
 Pay vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri
 BİST 30 Endeks ve mini BİST 30 Endeks opsiyon sözleşmeleri
 USD/TRY opsiyon sözleşmeleri
 Elektrik vadeli işlem sözleşmeleri
 Hurda çelik vadeli işlem sözleşmeleri
 BYF vadeli işlem sözleşmeleri
 Buğday vadeli işlem sözleşmeleri

29. ELEKTRİK VİS PİYASA YAPICILAR
 Mevcut piyasa yapıcılar:
 Deniz Yatırım Menkul Kıymetler A.Ş.
 Zorlu Elektrik Enerjisi İthalat İhracat ve Toptan Ticaret A.Ş.
 Finans Yatırım Menkul Değerler A.Ş.
 Fina Elektrik Enerjisi İthalat İhracat ve Toptan Satış A.Ş.
 1 Aralık 2015 tarihi itibariyle piyasa yapıcı olarak yetkilendirilenler:
 Ak Yatırım Menkul Değerler A.Ş.
 Enerjisa Elektrik Enerjisi Toptan Satış A.Ş.
 İş Yatırım Menkul Değerler A.Ş.
 Aksa Aksen Enerji Ticareti A.Ş.
 Naksan Elektrik Enerjisi Toptan Satış A.Ş.

30. ELEKTRİK VİS PİYASA YAPICILIK
 Gelir paylaşımına dayalı piyasa yapıcılık programı 2 Ocak 2015 tarihinde
uygulamaya alındı. 1 Ekim 2015 itibariyle program kapsamı elektrik
sözleşmelerini de içerecek şekilde genişletildi.
 Borsa payı gelirlerinin %50’si bu program kapsamında piyasa yapıcılar ile
paylaşılmaktadır.
 Sorumlu olunan sözleşmeler: En yakın üç vade ayındaki sözleşmeler.
 Programda piyasa yapıcıların yükümlülükleri:
 Minimum emir büyüklüğü (25)
 Piyasada bulunma oranı (%70)
 Maksimum spread (2 TL – 4 TL)

31. ELEKTRİK VİS PİYASA YAPICILIK
Aylar Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran
Minimum
Emir
Büyüklüğü
En İyi Alış
Fiyatı - TL
140-190 140-190 100-160 100-160 100-160 100-160
25
Maksimum
Spread
2 2 2 2 2 2
Aylar Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık
Minimum
Emir
Büyüklüğü
En İyi Alış
Fiyatı - TL
130-180 130-180 130-170 130-170 140-180 140-190
25
Maksimum
Spread
2 2 2 2 2 2
 Maximum spread aralıkları:

32. NASDAQ TEKNOLOJİSİYLE
 Yeni Ürünler:
 Elektrik vadeli işlem sözleşmeleri (haftalık, aylık, çeyreklik, yarıyıllık ve
yıllık) – Cascading
 Elektrik opsiyon sözleşmeleri
 Doğal gaz vadeli işlem sözleşmeleri
 Ham petrol vadeli işlem sözleşmeleri
 Kömür vadeli işlem sözleşmeleri

33. VİOP VERİLERİ - BLOOMBERG
 Endeks Vadeli - XU030 Index CT
 Elektrik Vadeli - TBEA Comdty
 Pay Vadeli - SFUT TI
 Döviz Vadeli - A1A Curncy CT (A2A, B2A)
 Altın Vadeli - XLA Comdty (XLTA)
 Endeks Opsiyon - XU030X Index OMON
 Pay Opsiyon - GARAN TI Equity OMON,…
 DolarTL Opsiyon - TYX Curncy OMON
 Hurda Çelik Vadeli - SVOA Comdty11

34. VİOP VERİLERİ - REUTERS
 Tüm vadeli işlem sözleşmeleri - 0#ISTFUT:
 Tüm opsiyon sözleşmeleri - 0#ISTOPT:

35. TEŞEKKÜRLER
Muammer ÇAKIR
VİOP Grup Müdürü
Tel: +90 212 298 25 80
Mob: +90 530 067 56 60
muammer.cakir@borsaistanbul.com
Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası
Tel: +90 212 298 24 27-3
viop@borsaistanbul.com