1. „Różnice w konstytucjonalnej budowie ciała”
Nie ma na świecie dwóch identycznych osób, przy czym różnice osobnicze nie ograniczają się wyłącznie do
budowy fizycznej. Różnice zachodzą także w budowie psychicznej człowieka, w jego charakterze i
temperamencie, w sposobie reakcji na różne bodźce. Pod wpływem tych samych szkodliwych czynników
niektóre osoby chorują, inne pozostają zdrowe. U poszczególnych osób przebieg choroby bywa różny; a
więc różnice te mogą być wywołane tylko wewnętrznymi przyczynami. Badaniem takich zróżnicowań
zajmuje się nauka o typach konstytucjonalnych, przy czym pojęcie to obejmuje zarówno określoną budowę
fizyczną, jak i budowę czynnościową oraz sposób reakcji ustroju. Były liczne próby podziału na
poszczególne typy z punktu widzenia budowy konstytucjonalnej ciała. W każdym z tych podziałów można
było wyodrębnić dwa zasadnicze, biegunowo różne typy, natomiast inne zbliżone do nich zajmują miejsce
pośrednie. Najbardziej znana typologia Kretschmera odróżnia trzy typy: typ pośredni- atletyczny i dwa
przeciwstawne sobie: pykniczny i leptosomiczny.
Typ atletyczny cechuje silny rozwój kośćca i warstwy mięśniowej; klatka piersiowa dobrze
rozbudowana. Typ ten jest na ogół pośredni między obu krańcowymi. Odrębność tego typu polega wg
Weidenreicha przede wszystkim na bardzo znacznym zwężeniu tułowia w kierunku od barków do miednicy.
Nadaje to całej postaci charakterystyczny obraz zbliżony do przyjętych przez nas klasycznych proporcji
urody męskiej.
Typ pykniczny (pyknos = gruby, solidny) albo eurysomiczny (eurys = szeroki, przysadzisty) występuje w
swej charakterystycznej postaci zwykle później od poprzedniego, gdyż dopiero
po 30 roku życia. Ma on wielką skłonność do odkładania tłuszczu. Postawa przysadzista, kończyny
przeważnie grube, szyja krótka i gruba, głowa wielka, szeroka, skłonność do łysienia, potężny kark, twarz
szeroka, okrągława, często czerwona, nos szeroki, płaski, duża
odległość międzyoczodołowa i oczy osadzone płytko, klatka piersiowa szeroka, głęboka, stosunkowo
krótka, kąt podmostkowy rozwarty (typ wdechowy). Narządy wewnętrzne są u pykników położone nieco
wyżej niż u leptosomików. Płuca stosunkowo krótkie, szerokie i głębokie, serce duże, szerokie, ustawione
bardziej poziomo, wątroba duża, żołądek bardziej poprzecznie ustawiony, nerki krótkie i szerokie. Rozwój
szerokościowy i grubościowy panuje tutaj nad rozwojem długościowym.
Typ leptosomiczny (leptos = wąski, delikatny) w porównaniu z typem pyknicznym charakteryzuje
niewielka zdolność do odkładania tłuszczu, zatem skłonność do chudości. Postawa wysmukła, kończyny
cienkie, stosunkowo wydłużone, szyja długa, cienka, czaszka stosunkowo długa, twarz wąska, długa, blada,
nos wąski, wydatny, wargi cienkie, odległość międzyoczodołowa mała i oczy głęboko osadzone. Klatka
piersiowa długa, wąska i płytka, z ostrym kątem podmostkowym (typ wydechowy). Szerokość barków mała,
barki opadające. Płuca długie, wąskie, płytkie; serce wydłużone, ustawione bardziej pionowo, wątroba mała,
żołądek ustawiony bardziej podłużnie, nerki wydłużone i wąskie.
Na ogół można powiedzieć, że rozwój długościowy panuje nad szerokościowym i głębokościowym. Nieraz
ten typ nazywamy typem astenicznym (astheneia = bezsilność), na ogół jednak nazwę tę zachowujemy dla
budowy, w której typowe właściwości leptosomiczne są spotęgowane.
Typ budowy ciała warunkuje działalność gruczołów dokrewnych, co z kolei moze wskazywać na określony
typ temperamentu
Podstawowe cechy określające temperament:
• wrazliwość zmysłową, którą cechuje: ostrość słuchu, wzroku, smaku, węchu, dotyku, kinestezji,
wraŜliwość na barwy;
• uzdolnienia motoryczne, czyli siła i zręczność kończyn, siła i szybkość ruchów ciała, duŜa koordynacja
ruchów;
• zdolności psychiczne reprezentowane przez: pamięć, wyobraźnie, myślenie, kojarzenie.
Typy temperamentów wg Kretchmera:
1. cyklotymiczny - warunkowany przez pykniczny typ budowy ciała;
2. schizotymiczny - związany z typem leptosomicznym;
3. wiskozyjny - który łączy się z atletycznym typem budowy ciała.
W staroŜytności istniał podział na 4 typy temperamentów: sangwinicy,
flegmatycy, cholerycy i melancholicy.