1. PS7ZATERDAG 3 OKTOBER 2015
Duitsland, omgebracht. Dat gebeurde eerst door onder
andere uithongering en dodelijke injecties, in een later
stadium door vergassing. De slachtoffers pasten niet in
de door nazi’s beoogde ‘genetisch zuivere’ maatschappij.
Gewonde Duitse militairen hadden bovendien zieken-
huisbedden nodig, die bezet werden gehouden door deze
‘nutteloze’ burgers. Onwetende familieleden van slacht-
offers kregen troostbrieven, met fictieve doodsoorzaken
als hartfalen en blindedarmontsteking.
Deze horrorgeschiedenis zette Fahey aan tot zijn hui-
dige documentatieproject. Het gaat hem niet om vanda-
lisme of om de kick, maar om het vastleggen van dit ver-
leden, voordat alle gebouwen verdwenen zijn. “Zie zo’n
locatie als een terminale patiënt, van wie je ook de herin-
neringen wilt houden en opschrijven. Ook die wens je
veel bezoek toe voordat hij overlijdt.” Fahey vertelt zo
veel mogelijk over de geschiedenis van Berlijn, zodat
mensen zich de gebeurtenissen blijven herinneren en ze
niet opnieuw dezelfde fouten maken. Vanuit dat oogpunt
schreef hij Abandoned Berlin, een verzameling histori-
sche, culturele en politieke artikelen over 28 door hem
bezochte urbexlocaties, ondersteund met meer dan twee-
honderd door hem gemaakte foto’s.
Vluchten of blijven
Met een strak gezicht komt Fahey een vervallen Wald-
hauskamer binnengesneld. “Er is iemand in het gebouw,
ik zag hem net lopen. We kunnen rennen en vluchten, of
we kunnen blijven. Your call.” Stilte, op een paar bonzen-
de harten na. Wat vindt hij beste keuze? “Geen idee. La-
ten we onze gang gaan, maar wel op onze hoede blijven.”
Daar komt onze medereiziger triomfantelijk aangelopen.
“Liep jij daar net, in het donker?” vraagt de bloedserieu-
ze Ier. Ja dus. Opgelucht lopen we verder langs volgekalk-
te graffitimuren, lege lachgaspatronen en een badkuip,
met een wit douchegordijn ervoor. Op de echoënde voet-
stappen en krakende vloeren na is het vrijwel doodstil.
Is urbexen wel veilig? Niet altijd, zegt Fahey. Opge-
pakt is hij nooit. Wel werd hij eens aangehouden door
een bewaker, die een boete uitschreef. “Dat is de hoogste
straf die je hiervoor kunt krijgen. Wilde dieren zijn ge-
vaarlijker: ik stond ooit oog in oog met een slang, een
zwijn en een wolf. Gelukkig liep dat goed af.”
De gebouwen zelf zijn de grootste bedreiging, vindt
Fahey. Denk aan asbest of glasscherven. Als je wilt ur-
bexen in je eigen stad of tijdens een stedentrip, adviseert
de Ier dan ook absolute voorzichtigheid. “Geen van deze
gebouwen is veilig. Vlak nadat ik eens een geruïneerde
villa had bezocht, stortte een plafond in. Kijk uit voor ver-
rotte vloeren, krakende trappen en door water beschadig-
de muren en zolders.” Diezelfde beschadigingen verra-
den de jarenlange verwaarlozing van het Waldhaus. Wie
daar doorheen kijkt, ontdekt sporen van vroegere
gebouwgebruikers: oude foto’s, stilstaande klokken en
verroeste nummers van ziekenhuiskamers.
Amsterdam
Fahey richt zich alleen op de Duitse hoofdstad, maar
weet dat overal ter wereld interesse voor urbexen is.
“Nieuwsgierigheid is universeel. Als ik in Amsterdam zou
wonen, zou ik daar de verlaten gebouwen verkennen.” Of
daar veel te ontdekken valt, is nog maar de vraag. Vol-
gens planoloog Kees Jansen, als extern promovendus ver-
bonden aan de Universiteit van Amsterdam, is urbexen in
Nederland en Amsterdam in het bijzonder een behoorlij-
ke opgave. “Wij leven in een planningscultuur: elke vier-
kante centimeter is bedacht. Alles wat niet meer functio-
neert, ruimt de overheid op. In Duitsland en België zijn er
meer gebieden die particulier eigendom zijn. Buiten het
vizier van de overheid zullen ze makkelijker leeg komen
te staan.” In Amsterdam zijn volgens Jansen toch een
aantal urbexlocaties te vinden, zoals het vroegere Wes-
terdok of het verlaten metrostation onder het Weesper-
plein. “Maar dan moet je snel zijn. Als er in de stad een
gebouw leegstaat, gooien ze het snel plat. In Nieuw-West
struikel je over de braakliggende grasveldjes.”
Urbexen in Amsterdam is ‘bijna onmogelijk’, vindt
ook de Nederlandse urbexer Renzo Gerritsen. Op kerst-
avond vorig jaar lukte het hem toch: de A’dam Toren. “Dit
was een van de weinige verlaten Amsterdamse locaties
waar ik naartoe kon. Alles wordt snel gesloopt. Daarom
ga ik vaker naar België, waar je eindeloos lege gebouwen
kunt bezoeken.” Jansen betreurt deze Nederlandse plan-
ningscultuur en het constant ‘aanharken’ van de openba-
re ruimte. “Je snijdt het geheugen van een stad weg. Wat
zo mooi is aan urbexers, is dat zij dat planmatige om-
draaien. Dat doen ze door het verleden terug te vinden op
desolate plekken en daar een voorstelling te maken van
wat er gebeurde.” Bijzonder is dat urbexers hun ervarin-
gen graag delen, zegt Jansen. “Bijna altijd fotograferen ze
de verlaten locaties, om het verhaal openbaar te maken.
Zo creëren ze bewustwording van het verleden.”
Na een twee uur durende ziekenhuistocht is de weg
naar buiten niet gemakkelijk. Vanwege de eindeloos don-
kere gangen ontstaat verwarring. Bij welk venster zat die
ene losse stalen plaat ook alweer? Door herkenbare graf-
fitipunten duurt het zoeken gelukkig niet lang. Via el-
kaars schouders komen we er veilig en ongeschonden
uit. Vanuit het niets komen twee jongens aangelopen.
Een ongemakkelijke begroeting volgt. Nonchalant lopen
ze door. Wat ze hier doen, blijft onbekend. Tot op het laat-
ste moment blijft ons urbexavontuur spannend.
Urbexparels
in Berlijn
Spreepark
Een sinds 2001 verlaten pretpark. Oude
dinosaurussen, piratenschepen, besnorde
auto’s met hoge hoeden: alles staat er
nog.
Vogelsang
Dit was een van de weinige militaire
kampen die door de Russen na de
Tweede Wereldoorlog in Oost-Duitsland
zijn gebouwd. Deze verloren stad met
scholen, tanks en kernraketten bood plek
aan 18.000 inwoners.
Heilstätten Beelitz
In 1898 werd deze plek gebouwd als
tuberculosekliniek. In de Eerste en
Tweede Wereldoorlog diende het als
militair ziekenhuis voor het Duitse leger,
waarna het in handen kwam van de
Russen.
Teufelsberg
Op deze 88 meter hoge berg staan
voormalige spionagetorens van de
Amerikaanse National Security Agency
(NSA) uit de Koude Oorlog. Vijf
globevormige radarbollen dienden als
afluisterstation om de DDR en andere
Oost-Europese landen te bespioneren.
Blankenburg Volkspolizeikazerne
Een verlaten kazerne voor de
Volkspolizei-Bereitschaft, de paramilitaire
oproerpolitie van Oost-Duitsland.
Van 1905 tot 1940 deed het gebouw dienst als sanatorium voor tuberculosepatiënten. Het therapiebad werd gebruikt voor oefeningen.