1. БОМТ-ийн инженер Д.Булган

2. Гарчиг
 Оршил
 Зорилго
 Судалгааны бүс
 Ашигласан мэдээ
 Аргазүй
 Үр дүн
 Дүгнэлт

3. Оршил
 Монгол орны газар тариалан ялангуяа улаан
буудайны ургацад хөрсний чийг гол хүчин зүйлийн
нэг байдаг. Газар тариалангийн бусэд хөрсний
чийгийг тодорхойлох нь цаг хугацаа болон
хөрөнгийн асуудалтай тулгардаг.
Хөрсний чийгийг хавар эрт тодорхойлох чухал
байдаг учраас хиймэл дагуулын мэдээг ашиглан
тодорхойлж болох арга замыг олох судалгааг
хийсэн.

4. Зорилго
Энэ судалгаандаа үндсэн гурван зорилго тавьж
ажилласан.
 TRMM (The Tropical Rainfall Measuring Mission) хиймэл
дагуулын GPM (Global Precipitation Measurement) мэдээ
болон цаг уурын станцын хур тунадасны мэдээний
хамаарал
 Terra/MODIS хиймэл дагуулын хөрсний чийгийн
индекс болон хөдөө аж ахуйн цаг уурын станцын
хэмжилтийн мэдээний хамаарал
 Судалгааны бүс хэсгээр газрын бүрхэвчийн
ангилал хийх

5. Судалгааны бүс
-Үндсэн тариа: төмс, улаан буудай
- Дундаж хур тунадас: 300-400mm/year
- Салхины хурд: 12-17m/s
- Өндөр: 700 – 800m

6. Ашигласан мэдээ
Цаг уурын мэдээ: эх сурвалж УЦУХ
- өдөр бүрийн хур тунадасны мэдээ (2009)
- хөрсний чийгийн 10 хоногийн хээрийн хэмжилтийн мэдээ (2004-2008)
Бусад мэдээ: засаг захиргааны хил, сэдэвчилсэн зураг...

7. Арга зүй-1

8. Арга зүй -2
Хөрсний чийгийн индекс бодуулах
LSTmax, LSTmin – газрын гадаргын температурын
хамгийн их, бага
LST – NDVI –ийн өгөгдсөн цэгийн газрын гадаргын температур
NDVI = (NIR-RED) + (NIR+RED)
a1, a2 ба b1, b2 - шугаман регрессын тэгштгэлээс
AB – өндөр газрын температур нөлөөлсөн NDVI – тодорхойлогдсон параметрүүд
ийн бага утга
CD – NDVI –ийн их утга, газрын температур бага

9. Арга зүй -3
TRMM хиймэл дагуулын мэдээ боловсруулах

10. Арга зүй -4
Газрын бүрхэвчийн ангилал хийх (Хяналттай ангилалын арга)

11. Үр дүн -1
8 өдрийн дундаж хөрсний чийгийн индекс, 5см 10см гүний х.а.а цаг уурын мэдээ
2004 он

12. Үр дүн -1
Нэг өдрийн хөрсний чийгийн индекс, 5см 10см гүний х.а.а цаг уурын мэдээ
2004 он

13. Үр дүн -1
8 өдрийн нийлмэл хөрсний чийгийн индекс, 5см 10см гүний х.а.а цаг уурын мэдээ
2005 он

14. Үр дүн -1
Нэг өдрийн хөрсний чийгийн индекс, 5см 10см гүний х.а.а цаг уурын мэдээ
2005 он

15. Үр дүн -1
8 өдрийн давхцуулсан болон нэг өдрийн
мэдээгээр бодуулсан хөрсний чийгийн индекс
5см, 10см –ийн газрын мэдээтэй
хамааралтай байна.

16. Үр дүн -1
8 өдрийн нийлмэл хөрсний чийгийн индекс 5см 10см гүний х.а.а цаг уурын мэдээ хамаарал
MODIS -ийн мэдээгээр гаргасан хөрсний чийгийн индекс нь
хөдөө аж ахуйн цаг уурын дархан станц дээр хэмжсэн
5 болон 10 см –ийн хэмжилттэй 74,1 болон 75,2% -ийн
хамаарал үзүүлж байна.

17. Үр дүн -2
TRMM хиймэл дагуулын мэдээ, цаг уурын 3 станцын хур тунадасны мэдээний хамаарал
Дархан станц Шарын гол станц Хонгор станц
TRMM хиймэл дагуулын хур тунадасны хэмжээ
Цаг уурын станцын хэмжилт

18. Үр дүн -3
Хөрсний чийгийн индекс болон газрын гадаргын температур нь хур тунадастай дараах
байдлаар хамаарч байна.
a) b)
a) 8 өдрийн дундаж хөрсний чийгийн индекс бодит хур тунадасны хамаарал
b) Газрын гадаргын температур бодит хур тунадасны хамаарал
Эндээс харахад хөрсний чийг хур тунадасны ерөнхий явц шугаман хамааралтай байхад
Гадаргын температур хур тунадасны мэдээтэй урвуу хамааралтай байгаа нь харагдаж байна.

19. Үр дүн -4
Газрын бүрхэвчийн ангилалын үр дүн
Дархан – Уул аймаг Дархан – Уул аймаг
Ландсат - ТМ АЛОС – AVNIR-2
2006 оны 8 сар 2008 оны 7 сар

20. Үр дүн -4
Газрын бүрхэвчийн ангилалын үр дүн
Дархан – Уул аймаг Дархан – Уул аймаг
Ландсат - ТМ АЛОС – AVNIR-2
2006 оны 8 сар 2008 оны 7 сар

21. Дүгнэлт
 Хөрсний чийгийн өдөр бүрийн болон 8 өдрийн
дундаж мэдээ нь 5 болон 10 см-ийн хөрсний
чийгийн мэдээтэй шугаман хамаарал сайтай байна.
 Гэсэн хэдий ч өдөр бүрийн мэдээнд үүлний
нөлөөлөл их байдаг учир 8 өдрийн дундаж мэдээг
илүү ашиглах нь зүйтэй гэж үзэж байна.
 Хур тунадасны мэдээний хамааралыг үзэхэд газрын
станц хэдийн цөөн байсан цаашид TRMM хиймэл
дагуулын GPM мэдээг ашиглах боломжтой гэж
үзэж байна

22. Дүгнэлт
 Газрын хэмжилт хийхгүйгээр MODIS сенсорын
мэдээгээр тариалангийн бүс нутгийн хөрсний
чийгийг тогтоох зураглаж үйлчлэх боломжтой гэж
үзэж байна.
 Өндөр ялгах чадвартай мэдээнд газрын бүрхэвчийн
ангилал хийх дадлага туршлагатай болсон бөгөөд
цаашид энэ ангилалаа илүү сайжруулах
шаардлагатай.

23. Баярлалаа