1. Fjala tekstuale
Definicioni i fjalës tekstuale: -Është fjalë që është më e thekshme në sqarim se fjala e
dukshme me argument, e cila shkon së bashku me fjalën nga folësi. Nuk ka diçka që obligon
tregueshmërinë e fjalës së dukshme, pa iu bashkangjitur ai argument,160
pra shtimi i sqarimit nga
dukshmëria e saj nuk vjen nga formula e fjalës, por në kuptim të shqiptuesit të asaj fjale, ashtu që
qëllimi i folësit është se ai dëshiron ta tregojë edhe një kuptim shtesë dhe e thur fjalën në fjali me
argument tjetër.
Fjala tekstuale mund të definohet edhe në formë tjetër: -Është fjalë e cila tregon kuptimin
e vet në tregueshmëri të qartë, por që lejon dhe është e mundur të interpretohet e të specifikohet
dhe pranon të shfuqizohet deri në përfundimin e shpalljes. Shembull: Thënia e Zotit të
Lartmadhëruar: “Dhe Allahu ka lejuar shitblerjen dhe ka ndaluar kamatën”. Kjo tregon se
shitblerja dhe kamata nuk janë të barabarta dhe sqaron dallimin në mes të shitblerjes dhe kamatës
nga aspekti i lejimit dhe i ndalimit. Kuptimi i dukshëm i ajetit është të lejuarit e shitblerjes dhe të
ndaluarit e kamatës. Mirëpo, kjo çështje dhe ky kuptim është i njohur para zbritjes së këtij ajeti
dhe është tekstualizuar për të bërë dallimin në mes tyre. Kjo fjalë në fjali është thurur për këtë
kuptim. Argument për këtë është se ka zbritur si kundërpërgjigje ndaj jehudive kur ka thënë, siç
tregon Kur’ani: “Vërtetë shitblerja është e ngjashme me kamatën”.
Shembull tjetër: Thënia e Zotit të Lartmadhëruar: “Martohuni me çka u është e lejuar
prej grave me nga dy, me nga tri dhe me nga katër”.
Dukshëm shihet se martesa është e lejuar, por është tekstualizuar me “lejimin e
poligamisë” dhe është përkufizuar me katër gra. Për këtë çështje dhe për këtë kuptim është
thurur kjo fjalë. Argument është se më vonë Zoti i Lartmadhëruar ka thënë në kontest “Dhe nëse
frikësoheni se nuk do të jeni të drejtë, atëherë me nga një”, që tregon se qëllimi i ajetit është
kuptimi i dytë, pra të lejuarit e poligamisë për deri në katër gra e jo më shumë.
Shembull tjetër: Thënia e Zotit të Lartmadhëruar: “Shkurorëzoni ata në afatin e pritjes
(idetit) të tyre”. Dukshëm tregon ajeti që njeriu të mos e lëshojë gruan më shumë se një herë.
Është teksti i cili sqaron kohën kur është sunet, nëse dikush dëshiron të shkurorëzojë gruan e tij,
ngase fjala është formuluar për atë kontest. Siç tregohet nga hadithi prej Ibn Umerit: se ai e ka
shkurorëzuar gruan e tij derisa ishte me menstruacion. Këtë ia tregon Omeri Pejgamberit s.a.v.s.
Pejgamberi i Allahut i thotë: Thuaj (djalit) le ta kthejë gruan, ose le ta shkurorëzojë deri sa
ajo të jetë e pastër ose shtatzënë.161
Shembull tjetër: Tregueshmëria e thënies së Zotit të Lartmadhëruar: Pas testamentit të
cilin e ka lënë testament ose borxhit. Që do të thotë borxhi dhe testamenti kanë përparësi ndaj
trashëgimisë.
Shembull tjetër, tregueshmëria e ajetit: “Vjedhësit ose vjedhëses le t’u priten duart e
tyre”. Për prerjen e dorës së vjedhësit.
Tregueshmëria e ajetit: “Prostitutën dhe prostitutin, secilin shkopone me nga njëqind
lëkurzime (shkopinj)”. Tregon për obligueshmërinë e shkopimit të prostitutës. Këto
tregueshmëri në këto ajete janë formuluar të tregohen në këtë mënyrë nga lloji i tekstit.162

2. Dispozita e fjalës tekstuale. –Dispozita e tekstit është dispozitë e qartë: obligueshmëria
e të vepruarit me atë kuptim, i cili rezulton prej qëllimit të vetë fjalës dhe lidhshmërisë së saj e që
ka mundësi të interpretohet nëse është fjalë specifike, e nëse është e përgjithshme lejohet të
specifikohet, e po ashtu ka mundësi të shfuqizohet. Mirëpo këto mundësi nuk kanë mbështetje në
argumente, dispozitimi është i sigurt dhe i prerë, përpos kësaj mundësia e interpretimit te fjala
tekstuale është më e largët se te fjala e dukshme.
Obligueshmëria e fjalës tekstuale është e njëjtë si te obligueshmëria e fjalës së dukshme,
që do të thotë se nuk ka dallim në mes tyre, nga aspekti i dispozitimit, sepse te secila është
obligim të veprohet. Mirëpo, te fjala tekstuale është më e qartë dhe më e plotë se te fjala e
dukshme, që do të thotë më lehtë kuptohet qëllimi i folësit. Kjo kuptohet kur të bëhet krahasimi
dhe përputhshmëria në mes të fjalës së dukshme dhe fjalës tekstuale. Fjala tekstuale është më e
favorshme se fjala e dukshme. Dallimi në mes tyre qëndron vetëm nga aspekti i të kuptuarit të
kuptimit prej secilës prej tyre. Shkalla e të kuptuarit te fjala tekstuale është më e lartë se shkalla e
të kuptuarit te fjala e dukshme.
Shembull ku fjala tekstuale është ndryshuar nga kuptimi i saj i mëhershëm. Thënia e Zotit
të Lartmadhëruar: “Ju është ndaluar coftëtina dhe gjaku”. Është tekstualizur ndalimi i
coftëtinës dhe i gjakut. Mirëpo, kjo fjalë nuk ka për qëllim absolut, sepse ka vazhduar definimi
me ajetin tjetër ku Zoti i Lartmadhëruar thotë: “Prej asaj çka më është shpallur, nuk shoh prej
ushqimeve çka është e ndaluar, përpos nëse është coftëtinë ose gjak rrjedhës”.
Autor: Dr. Vehbetu Zuhejli
Përktheu: Dr. Musli Vërbani
Shkëputur nga: “Usuli fikhu islam”.