Deze casestudie beschrijft hoe op het militair domein Staleikerheide een aantal ingrepen voor heideherstel werden gedaan, en de resultaten worden gebruikt voor de productie van houtige biomassa voor energievoorziening. De case beschrijft in detail de werkwijze, de kosten en de resultaten.

1. Casestudie in het militair domein Staleikerheide in
het kader van het MIP-project
‘Houtige biomassa voor energie in Limburg’

2. Waarover gaat deze case?
Het uitvoeren van een reeks natuurbeheeringrepen op een 5 tal
plaatsen (deelgebieden) in het militair domein Kamp Beverlo, in
de provincie Limburg, met name heideherstel, bosrandbeheer en
het creëren van een open corridor.

3. 1. Beschrijving van de
uitgangssituatie

4. 1. Het kappen van een strook van 1,34 ha met
de bedoeling een mantelzoom vegetatie te
ontwikkelen. 80% van het terrein is
voornamelijk bezet met berk en grove den, de
resterende 20% bestaat uit een homogeen
dennenbestand.

5. 2. Een kaalkap van 0,96 ha om een open
corridor naar de aangrenzende heidevlakte te
creëren. Hier en daar mocht een boom blijven
staan. Het terrein bestaat voor de helft uit een
open plek, de andere helft wordt ingenomen
door 69% grove den, 29% berk, 2% zeeden.

6. 3. Betreft een kaalkap van 0,9 ha om terug
heidevegetatie te ontwikkelen. 70% van het
terrein is bezet met voornamelijk grove den en
hier en daar corsicaanse den en berk de
overige 30% van het terrein is open.

7. 4. Een perceel met een grootte van 3,07 ha dat
na een brand spontaan verbost is. Reliëfrijk en
droog terrein, met voornamelijk berk en een
beetje zomereik.

8. 5. Een kaalkap op 3,70 ha dat omgevormd
wordt in functie van bosrandbeheer en
heideherstel. 82% van de oppervlakte bestaat
uit een homogeen bestand met grove den, de
resterend 18% is een menging met den en
berk.

9. 2. Werkwijze

10. 2. Werkwijze
De bomen werden met de kettingzaag geveld en vervolgens bijeen gereden door een
tractor met klauw welke de gehele bomen op grote rillen aan de randen van het
perceel legde.
Beperkte fracties dik hout welke nog bruikbaar zijn voor materialengebruik werden
apart gelegd.

11. 2. Werkwijze
Het hakselen: de hakselaar werd gevoed met een kraan. Een tractor reed tussentijds
op en af om de volle containers (40m3) af te zetten aan de openbare weg.
Er werden circa 10 containers ingezet om een vlot verloop van het hakselen te
garanderen. Telkens werden 2 volle containers per vrachtwagen naar de
energiecentrale te Ham (circa 18 km enkel) gereden.

12. 3. Resultaten

13. 3.1 Resultaat: tonnages houtsnippers
Per deelgebied werden de weegbrug-gegevens met betrekking tot de afgevoerde
houtsnippers bijgehouden. Op basis van deze gegevens en de bewerkte oppervlaktes
van elk deelgebied werd de productie van houtsnippers verkregen in tonnages per
hectare.
Het verschil in tonnage per hectare is enerzijds te wijten aan het sterke verschil in
stamaantal per hectare alsook aan de verschillende leeftijden van de bovenetage. In
totaal werd er over de 5 deelgebieden heen 1623 ton aan houtsnippers afgevoerd. Op
basis van het aantal containers (118) en de volume-inhoud ervan (40 m3) komt dit
overeen met een totaal van 4720 m3 houtsnippers.
Deelgebied Bewerkte
oppervlakte
(ha)
Afgevoerde
houtsnippers
(ton)
Aantal
containers
(stuks)
Afgevoerde
houtsnippers
(ton/ha)
Afgevoerde
houtsnippers
(m3/ha)
Omrekening
naar vast
volume hout
(m3/ha)
1 1,34 198 15 148 448 181
2 0,96 80 6 83 250 102
3 0,90 131 10 146 444 179
4 3,07 328 24 107 313 107
5 3,70 886 63 240 681 294
9,97 1.623 118 163 473 192

14. 3.1 Resultaat: tonnages houtsnippers
Uitgaande van het berekende volume massief hout van gemiddeld 192 m3/ha aan
volume van vast hout en een afgevoerd volume van gemiddeld 473 m3/ha aan
houtsnippers komen we uit op een omrekeningsfactor van vast volume hout naar los
volume houtsnippers van 2,46.
In de bronnen van Klima-aktiv calculation tool, Austrian Energy Agency, 2009 wordt
gesproken van een factor 2,5 voor chips met maat G30 en factor 3,03 voor chips met
maat G50.
Deelgebied Bewerkte
oppervlakte
(ha)
Afgevoerde
houtsnippers
(ton)
Aantal
containers
(stuks)
Afgevoerde
houtsnippers
(ton/ha)
Afgevoerde
houtsnippers
(m3/ha)
Omrekening
naar vast
volume hout
(m3/ha)
1 1,34 198 15 148 448 181
2 0,96 80 6 83 250 102
3 0,90 131 10 146 444 179
4 3,07 328 24 107 313 107
5 3,70 886 63 240 681 294
9,97 1.623 118 163 473 192

15. 3.2 Resultaat: de productiviteit
De productiviteit van de verschillende oogststappen (ton/uur):
Deelgebied Afzetten
(ton/u)
Concentreren /
uitrijden (ton/u)
Verhakselen
(ton/u)
Uitrijden
containers
(ton/u)
Transporteren
(ton/u)
1 9,00 18,00 19,02 21,14 11,07
2 7,99 13,31 16,05 17,83 10,89
3 13,10 13,10 18,41 20,46 10,71
4 11,71 10,24 18,92 21,02 11,01
5 14,77 14,77 20,24 22,49 11,81
Gemiddelde: 12,48 13,64 19,41 21,57 11,41

17. 3.2 Resultaat: de productiviteit
De productiviteit van de verschillende oogststappen (ton/uur):
De energiecentrale waar de houtsnippers naar werden afgevoerd lag op 18 km. Bij een
afstand van 36 km heen en terug naar de energiecentrale komt dit uit op een prijs van
0,15 euro per ton per km.
Deelgebied Afzetten
(ton/u)
Concentreren /
uitrijden (ton/u)
Verhakselen
(ton/u)
Uitrijden
containers
(ton/u)
Transporteren
(ton/u)
1 9,00 18,00 19,02 21,14 11,07
2 7,99 13,31 16,05 17,83 10,89
3 13,10 13,10 18,41 20,46 10,71
4 11,71 10,24 18,92 21,02 11,01
5 14,77 14,77 20,24 22,49 11,81
Gemiddelde: 12,48 13,64 19,41 21,57 11,41

18. 3.3 Resultaat: oogstkosten per ha
Oogstkosten per ha (€/ha):
De oogstkosten per hectare in deelgebied 5 zijn significant hoger, hetgeen te wijten is
aan het hogere stamaantal en volume waardoor dit deelgebied een hogere
tijdsbesteding per hectare vroeg.
Deelgebied Kettingzaag
(€/ha)
Kettingzaag
(€/ha)
Kraan met
hakselaar
(€/ha)
Laadtractor
met carrier
(€/ha)
Transport met
vrachtwagen
(€/ha)
Totale kost
oogst
& transport
(€/ha)
1 € 575 € 410 € 1.553 € 350 € 801 € 3.689
2 € 365 € 313 € 1.037 € 233 € 458 € 2.405
3 € 389 € 556 € 1.580 € 356 € 815 € 3.695
4 € 319 € 521 € 1.129 € 254 € 582 € 2.805
5 € 568 € 811 € 2.366 € 532 € 1.217 € 5.494
Gemiddelde: € 456 € 597 € 1.677 € 377 € 856 € 3.964

19. 3.3 Resultaat: oogstkosten per ha
Oogstkosten per ha (€/ha):
De oogstkosten per hectare in deelgebied 5 zijn significant hoger, hetgeen te wijten is
aan het hogere stamaantal en volume waardoor dit deelgebied een hogere
tijdsbesteding per hectare vroeg.
Deelgebied Kettingzaag
(€/ha)
Kettingzaag
(€/ha)
Kraan met
hakselaar
(€/ha)
Laadtractor
met carrier
(€/ha)
Transport met
vrachtwagen
(€/ha)
Totale kost
oogst
& transport
(€/ha)
1 € 575 € 410 € 1.553 € 350 € 801 € 3.689
2 € 365 € 313 € 1.037 € 233 € 458 € 2.405
3 € 389 € 556 € 1.580 € 356 € 815 € 3.695
4 € 319 € 521 € 1.129 € 254 € 582 € 2.805
5 € 568 € 811 € 2.366 € 532 € 1.217 € 5.494
Gemiddelde: € 456 € 597 € 1.677 € 377 € 856 € 3.964

20. 3.3 Resultaat: oogstkosten per ha
Oogstkosten per ha (€/ha):
De oogstkosten per hectare in deelgebied 5 zijn significant hoger, hetgeen te wijten is
aan het hogere stamaantal en volume waardoor dit deelgebied een hogere
tijdsbesteding per hectare vroeg.
Deelgebied Kettingzaag
(€/ha)
Kettingzaag
(€/ha)
Kraan met
hakselaar
(€/ha)
Laadtractor
met carrier
(€/ha)
Transport met
vrachtwagen
(€/ha)
Totale kost
oogst
& transport
(€/ha)
1 € 575 € 410 € 1.553 € 350 € 801 € 3.689
2 € 365 € 313 € 1.037 € 233 € 458 € 2.405
3 € 389 € 556 € 1.580 € 356 € 815 € 3.695
4 € 319 € 521 € 1.129 € 254 € 582 € 2.805
5 € 568 € 811 € 2.366 € 532 € 1.217 € 5.494
Gemiddelde: € 456 € 597 € 1.677 € 377 € 856 € 3.964
€0
€1,000
€2,000
€3,000
€4,000
€5,000
€6,000
Totale oogst- en transportkost (€/ha)

21. 3.3 Resultaat: oogstkosten per ha
Oogstkosten per ha (€/ha), analyse van de invloed van het stamtal:
Deelgebied Stamtal zaailingen
(hoogte 0 tot 200 cm)
Stamtal struiklaag
(hoogte 200 tot 800 cm)
Stamtal zaailingen
(hoogte > 800 cm)
Stamtal
/deelgebied
1 1.170 377 1.548 3.095
2 1.736 72 262 2.070
3 1.761 330 880 2.971
4 1.887 157 1.140 3.184
5 6.169 835 1.912 8.916
€0
€1,000
€2,000
€3,000
€4,000
€5,000
€6,000
Totale oogst- en transportkost (€/ha)

22. 3.4 Resultaat: oogstkosten per ton
Oogstkosten per ton:
Om een inzicht te krijgen in de totale kost om een houtsnipper te produceren van
oogst tot en met het transport tot aan de centrale werd per deelgebied het
vrijkomende tonnage uitgezet ten opzichte van de kosten. De eerder opgegeven
uurkosten werden gebruikt om de kosten per activiteit te berekenen.
Gezien de hoge opbrengst aan hout is de oogstkost uitgedrukt in euro per ton vers in
deelgebied 5 het laagste. In deelgebied 2, waar de laagste stamaantallen werden
opgemeten, ligt de oogstkost het hoogste.
Deelgebied Kettingzaag
(€/ton)
Bostractor
(€/ton)
Kraan met
hakselaar
(€/ton)
Laadtractor
met carrier
(€/ton)
Transport met
vrachtwagen
(€/ton)
Totale kost
oogst &
transport
(€/ton)
1 3,89 2,78 10,51 2,37 5,42 24,97
2 4,38 3,76 12,46 2,80 5,51 28,91
3 2,67 3,82 10,86 2,44 5,60 25,40
4 2,99 4,88 10,57 2,38 5,45 26,27
5 2,37 3,39 9,88 2,22 5,08 22,94
Gemiddelde: 2,80 3,67 10,30 2,32 5,26 24,35

23. 3.4 Resultaat: oogstkosten per ton
Oogstkosten per ton:
Om een inzicht te krijgen in de totale kost om een houtsnipper te produceren van
oogst tot en met het transport tot aan de centrale werd per deelgebied het
vrijkomende tonnage uitgezet ten opzichte van de kosten. De eerder opgegeven
uurkosten werden gebruikt om de kosten per activiteit te berekenen.
Gezien de hoge opbrengst aan hout is de oogstkost uitgedrukt in euro per ton vers in
deelgebied 5 het laagste. In deelgebied 2, waar de laagste stamaantallen werden
opgemeten, ligt de oogstkost het hoogste.
Deelgebied Kettingzaag
(€/ton)
Bostractor
(€/ton)
Kraan met
hakselaar
(€/ton)
Laadtractor
met carrier
(€/ton)
Transport met
vrachtwagen
(€/ton)
Totale kost
oogst &
transport
(€/ton)
1 3,89 2,78 10,51 2,37 5,42 24,97
2 4,38 3,76 12,46 2,80 5,51 28,91
3 2,67 3,82 10,86 2,44 5,60 25,40
4 2,99 4,88 10,57 2,38 5,45 26,27
5 2,37 3,39 9,88 2,22 5,08 22,94
Gemiddelde: 2,80 3,67 10,30 2,32 5,26 24,35

26. 3.4 Resultaat: oogstkosten per ton
Oogstkosten per ton:
Om een inzicht te krijgen in de totale kost om een houtsnipper te produceren van
oogst tot en met het transport tot aan de centrale werd per deelgebied het
vrijkomende tonnage uitgezet ten opzichte van de kosten. De eerder opgegeven
uurkosten werden gebruikt om de kosten per activiteit te berekenen.
Gezien de hoge opbrengst aan hout is de oogstkost uitgedrukt in euro per ton vers in
deelgebied 5 het laagste. In deelgebied 2, waar de laagste stamaantallen werden
opgemeten, ligt de oogstkost het hoogste. Gemiddeld wordt een oogstkost bekomen
van circa 24 €/ton.
Deelgebied Kettingzaag
(€/ton)
Bostractor
(€/ton)
Kraan met
hakselaar
(€/ton)
Laadtractor
met carrier
(€/ton)
Transport met
vrachtwagen
(€/ton)
Totale kost
oogst &
transport
(€/ton)
1 3,89 2,78 10,51 2,37 5,42 24,97
2 4,38 3,76 12,46 2,80 5,51 28,91
3 2,67 3,82 10,86 2,44 5,60 25,40
4 2,99 4,88 10,57 2,38 5,45 26,27
5 2,37 3,39 9,88 2,22 5,08 22,94
Gemiddelde: 2,80 3,67 10,30 2,32 5,26 24,35

27. 3.5 Resultaat: oogstkosten per Mwh
Oogstkosten per MWh (megawattuur):
Om ook de vertaalslag naar energieproductie te maken, werden de kosten voor oogst
en transport per energie-inhoud van de houtsnippers berekend. Voor de berekening
werd gerekend met 2,5 kwh/kg als energie-inhoud van hout met een vochtgehalte van
45%.
Deelgebied Kettingzaag
(€/MWh)
Bostractor
(€/MWh)
Kraan met
hakselaar
(€/MWh)
Laadtractor
met carrier
(€/MWh)
Transport met
vrachtwagen
(€/MWh)
Totale kost
oogst&
transport
(€/MWh)
1 € 1,56 € 1,11 € 4,21 € 0,95 € 2,17 € 9,99
2 € 1,75 € 1,50 € 4,98 € 1,12 € 2,20 € 11,56
3 € 1,07 € 1,53 € 4,34 € 0,98 € 2,24 € 10,16
4 € 1,20 € 1,95 € 4,23 € 0,95 € 2,18 € 10,51
5 € 0,95 € 1,35 € 3,95 € 0,89 € 2,03 € 9,18
Totaal: € 1,12 € 1,47 € 4,12 € 0,93 € 2,10 € 9,74

28. 3.6 Resultaat: CO2-uitstoot en energiebalans
CO2-uitstoot en energiebalans:
Tijdens de werken werden de totale brandstofverbruiken van elke machine genoteerd.
In onderstaande tabel worden de verbruikte liters brandstof per machine uitgezet ten
opzichte van de totale gewerkte uren en ten opzichte van de totale geproduceerde
tonnages verse houtsnippers
Op basis van de aanname dat een liter fossiele brandstof 2,5 kg ton CO2 genereert
werd een totale uitstoot van 19,76 kg per ton geproduceerde houtsnipper bekomen.
Kettingzaag Bostractor Kraan met
hakselaar
Laadtractor
met carrier
Transport met
vrachtwagen
Totaal
Brandstofverbruik
(liter/ton verse houtsnipper)
0,06 0,93 3,99 1,15 1,77 7,91
CO2-uitstoot
(kg/ton verse houtsnippers)
0,15 2,34 9,97 2,88 4,42 19,76

29. 4. Conclusies praktijkcase

30. 4. Conclusies praktijkcase
• In totaal werd een opbrengst aan houtsnippers bekomen van 1.623 ton of 163 ton
per hectare.
• Gemiddeld bedraagt de benodigde voorbehandelingsenergie 2% van de energie-
inhoud van de verse houtsnippers.
• Per ton geproduceerde houtsnippers is er een CO2- winst van 0,48 ton ten
opzichte van de fossiele referentieketen met aardgas.

31. 4. Conclusies praktijkcase
• Per ton geproduceerde houtsnippers is er een CO2- winst van 0,48 ton ten
opzichte van de fossiele referentieketen met aardgas.
• Bij een productie van 1000 ton houtsnippers wordt over de gehele keten een
tewerkstelling gerealiseerd van 0,19 VTE.
• De productiekosten van de houtsnippers in deze case liggen op een niveau waar
de opbrengsten door het afvoeren van de houtsnippers naar een grote
energiecentrale (25 à 35 €/ton) kunnen opwegen tegen de kosten van de ingreep.

32. Dit is de samenvatting van een casestudie uit het eindrapport:
“Houtige biomassa voor energie in Limburg“
een gezamenlijke uitgave van:
MIG bvba, Bionerga NV & Inverde in kader van de MIP2 haalbaarheidsstudie
“Limburgs groen voor een groene economie”.
Dit project werd uitgevoerd met financiële ondersteuning van het Vlaams Gewest
via het Milieu- en energietechnologie Innovatie Platform (MIP).
Dit project kadert tevens binnen KOBE, het samenwerkingsverband tussen
het Agentschap voor Natuur en Bos en Inverde (KennisOndersteuning
bij Beheer en Economie van natuur-, groen- en bosdomeinen).
Je kan dit volledige eindrapport terug vinden op
http://www.inverde.be/content/pdf/eindrapport_lowres.pdf
mig bvba